Y Genedl Gymreig

Uruithwaite'a ?<M?<-ct q Medicine says :-¡ Ca1bury's Cocoa is an invluable addition to our dietetic resources in the treatment of all degestive disoraern

UWYN AMSER. Nos Lun, fel yr awgrymwyd yr wythnoS ddiweddaf, apeliodd Mr Balfour am ddam arall o amser y Ty at waith y Uywodraeth. Hwn oedd iinig oenig yr aelodau pieifat. Gwnaeth hyny ddwywaith- yn flaenorol. Cymerwyd pob Gwener at waith cyflenwad; pob boreu Mawrth at y darlleniadau cyntaf; ao erbyn hyn y mae pob nos Pawrth a nawn Meroher wedi myned ar hyd yr un Uwybr. Teg cydnabod nad path newydd mo hyn. Cyfyd yr angei rbeidrwydd am dano o orlawnder gwaith y Ty, a'r eyd. yrngais iachus sydd yn symbyla y ddwy blttid am enill ffafr y bobl. Aeth y Tori- aid i awdurdod y waith hon ar seiliau addewidion goludog; yr oedflynt yn addunedu gwneyd y bywyd dinesig yn ail i nefoedd. Bu y bobl yn hygoelus ao ymddiriedwyd yn eu geiriau teg. Ond wedi esgyn yr orsedd a ohael yr awenau, nid edwyn Arglwydd Salisbury a'i neiod neb o radd istil; yr etholedigaeth bendefigol a ohlerigol a'i cafodd. Aebwynir ar raib Balfour oherwydd dau reswm: (1) Hawlia'r holl amser iddo ei hun ar fore y tymor, tra Dad arferodd y Khyddfrydwyr wneyd cais o'r natur yma hyd ar ol y Sulgwyn. (2) Hawlia yr holl amser er caol ohono gydweithrediad parod yr Wrthblaid. Map- iwyd gwaith y Weinyddiaeth fel hyn Ailddarllen Mesur Trethiant, Ebrill 27, Mai 1. Ailddarllen Mesur Addysg, Mai 4—8. Yn y Pwyllgor, Mesur Trethiant, Mai 11-15. AilddarUen Meant Tir (Iwerddon), Mai 18-22. Ceir gweled a Iwydda efe. Y mae own ystormydi cethin eisoes i'w clywed ar eu taith.

I DADL IESUR TRETIIIANT. Nid oedd nemor hwyl ar neb nos Fawrtb; cythryblwyd meddwl y Ty gan y newydd drwg o Transvaal. Edryohai pawb am Mr Chamberlain. Odd wedi symud y mater hwnw oddiar y ffordd, dygwyd Mesur y Trethiant i'r llawr dyrnu. Fel y gallesid disgwyl, y mae aelodau y dinasoedd a'r trefydd yn ei erbyn. Gwesgir yr aelodau Toriaidd i'r gongl yn lan am nad oes gan- ddynt resymau o'i blaid; am byny digrif wrth-ddywedent eu gilydd. Er esiampl, Mr Banbury, un o'r aelodau Toriaidd dros ran o'r Brifddinas, a welai obaith i'r mosnr gadw y gweithwyr yn y wlad, yr hyn a fyddai yn enill i'r dinasoedd. Hon&i hefyd y gallai Llnndain, ohorwydd mawiedd ei chyfoeth, ddal ehwaneg o dreth; ond dy- wedai Mr Chaplin, tad y mesur, eiriau fel hyn Erioed ni ddywedasom y byddai i'r mesur hwnw liniaru y dirwasgiad atuaeth- yddol, ac nid ydym yn ei ddwyn yn mlaen gyda pbroffes felly." A y w Uygaid a cblust yr amaethwyr yn agored ? Nos Fercher, cododd y llanw gwrthwynebol. Traddod- odd yr selod Toriaidd dros Stockport ei ail araeth yn ei erbyn. Baich ei sylwadau oedd fod y Llywodraeth yn aberthu y gweithiwr Toriaidd i'r bendeflgaeth.

Y TREFI A'R WLAD. Auturiodd Mr Whiteley amlygn ei fodd- lonrwydd i roddi ei sedd i fyny ao ymladd am dani eilwaith gydag unrhyw un o gefn- ogwyr y Mesur. Dangosodd y byddai i'r Mesur anrheitbio swydd Lancaster i raddau anhygoel. Yn ol ei amcangyfrif ef bydd culled y dinassedd fel hyn:— Manchester. l,209,OOOp. Llundain I Birmingham. 914,000p. Bristol 467,000p. Ond, heblaw hyny, dadleua Mr Whiteley nad oedd y dirwasgiad amaethyddol yn waeth na dirwasgiad masnaohol y cotwm, y glo, llongau, &e. Er enghraipht, y mae dwy filiwn yn llai o werthydau yn cael eu gweithio yn Manchester a'r cyffiniau y dyddiau hyn nag oedd bymtheg mis yn ol. Dwy flynedd yn ol gwerthwyd melin gotwm yn Oldham am 32,000p; dau fls yn ol gwerthwyd hi am 5,000p. Haerai Mr Whitelay y byddai i'r Mesur fod yn foddion i gymeryd Ilawer sedd oddiar y bl&id. Wrth weled fod y gwrthwynebiadau yn y blaid yn amlhau, trefnodd y Llywodraeth i gyfarfod yn ddirgel a nifer o gynrychiolwyr trefi gwledig. Nid yw yn eglur eto pa gyfnewidiadau y cytunwyd arnynt, ond yn y ddadl nawn Iau, boddlonodd Mr Chaplin i wneyd y Mesur am dymhor yn gunig, Awgrymwyd tair a phum mlyn6dd; dewisodd y Llywodraotb yr olaf. Dirwynir y mesur ychydig cyn yr etholiad cyffredinol, a cheir gweled a fyddant hwy mor wresog am estyn ei oes bum inlynodd arali ai peidio.

ARAETH MR LLOYD GEORGE. I Yn y ddlldl nos Iau gwnBeth Mr .Liioyu George aratth benigamp ar y mesur. Dichon yr haerir fod gor-lymder yn nodweddu rhai o'r sylwadau; ond gan beth am hyny, yr oedd yr araeth yn cael cefnogaeth wresog y blaid Ryddfrydig ar ei hyd. Dangosodd Mr George fod y tirfeddianwr a r clerigwr yn meddn ar ragorfreintiau yu y Senedd pe rbywun arall yn eu gwueyd y cbweithtd ef allan o'r lie. Ond yr oedd ergyd benaf yr araeth yn ei chyhuddiadau. Dywedodd Mr George y byddai i aelodau y VTemyddiaath enill 66,000p yn flynyddol drwy y mesur. awliodd Mr Chaplin ei awdurdod. Cyf- rifon treth yr inewm," ebe yntan; ac yn mbellach bydd i Mr Chaplin fod saith gant o bunau yn y flwyddyn ar ei eniu (Irwy y mesur. Atebodd yntau na byddai^ we cheiniog ar ei enill, ond 11 ltaoriad gwfl,g y galwodd Mr George y gwadiad. Llef..i plaid y Llywodrath ar iddo dynu ei ,e>nau yn ol," ond safai yn ddewr 0'11 blaen, gaa ddyweyd, II Ni III waf yr un gair yn 01." Wrth ddirwyn ei sylwadau i'r pen, sylwndd fod y Llywodraeth yn buddsoddi dwy filiwn a chwarter er chwanegu gwerth eiddo tirol gweinidogion y Weinyddiaetb. Cymerodd oywhariaetb y cardotwyr yn rh- gorol. Er enill cydy.ndeiml? imfonM at y drws gardotyn gwanllyd a g?r dlawd ei olwg; ond nid cynt nag y byddai hwnw yn dychwelyd gyda rhoddion o arian a baxik na byddai y mawr yn ihuthro arno ac ya ey- meryd a fynai o'r gardod ei hun, gan IIodael mymryn gweddill i r truan oedd yn berchen yr cl). Nid oes eisiau nodi mai y landlord oedd y cardotyn mawr a'r amaethwr bychaa. Nid yn fuan yr anghofir yr araetli hon.

L- & N. W. A CItYMIL.t7- .-I Heb ei disgwyl daeth ffitwd dda I rll' =L Herbert Lewis n's Iau. Disgwyliasai yr 4 vv C'e, ar aelodau Cymreig y buasai Mr Ritchie, ran y Llywolraeth, yn gwrthwynebu cyfl wyddyd Mr Lewis yn nglyn a Mesur Ffoida Haiarn y L. & N. W. Bu Mr Ritchie ya ymdroi rhwng bod yn ffyddlon i'r Cwinni a bod yn ffyddlon i'w air. Wedi boddloni 1 beidio rhwystro yr iufjtructioll" tnwaith, rhybuddlodd Mr Lewis wedyn o'i fwrlad 1  y wneyd hyny am ei fod wedi newid ei feadwl. Ond yr amser i gynyff y eyfarwyddyd a ddaeth, ac er syudod nid byohan 1 r rhai oedd yn ei ddisgwyl, yr oedd efe yn sbsenol, a chaiodd Mr Lewis ei ewyllys. Bellaob, wele y ffordd yn glir, ond pa ley mae y tyst- ion o draha y ffordd haiarn ? pwy bynag sydd yn ac wedi dyoddef oddiwrth dollau trymion y Owmni, dylai fynd i'r Brifddinas er gosod yr holl gwynion gerbron y pwyllgor sydd yn eistedd ar y mater. Dylai oyag- borau plwyf Gogledd Cymra gyfarfod yn ddioed i'r pwrpas o benodi cynrychiolwyi i r amoan hwnw.

AILWREICLA RWST- I Yn heddlys Llanrwst, ddydd Mawrth, cyhuddwyd John Davies, Watling street, o briodi Elizabeth Pierce, tra yr oedd ei wraig gyntaf yn fyw. Dorothy Lloyd, Pant, Peu- rhyndeudraetb, a roddodd dystiolaeth ei bod yn adnabod y carcharor er's 16 mlynedd, a chofiai ef yn priodi yn eglwys newydd Ffestiniog yn 1882 gyda Jane Roberts. Yr oedd y carcharor yn awr gyda'r tyst ar y pryd, a rhoddcdd hi fenthyg ei modrwy i Jane Roberts i ga.ol priodi. Elizabeth Pierce a, ddywedodd ei bod wedi priodi gyda'r carcharor ar yr 17eg o Fawrth yn swyddfwr cofrestrydd yn Llanrwst. Yr oedd hi yn weddw ar y pryd, a ba y carcharor yn aros gyda hi. Mewu atebiad i'r Cadeirydd, dy- wododd y tyst nad oedd y careharor wedi dweyd ei fod yn wr priod, a thybiai mai gwr gweddw ydoedd. Mewn atebiad i'r hedd- geidwaid, pan ddaliwyd ef ar y 18fed o Ebrill dywedodd y carcharor fod y cyhudd- iad yn eithaf gwir, ond yr oedd ei wraig yn byw gyda dyn arall, ac yr oedd wedi cael plant ohono, a gadawodd yntau hi. Tra- ddodwyd y caroharor i sefyli ei brawf yn y frawdlys. ^=

ARWEBTHUNr Al BDEGW31 YN NINBYCH. Dydd Mercher, yn nghanol marchnad Dinbych, daeth torf fawr yn nghyd i wylio arwerthiant gan Mr J. Roberts, beili y Dir- prwywyr Eglwysig, ar ferlyn oedd wedi ei attafaelu am ddo^wm. Eiddo Mr James Davies, Nantymerddyn, Fron, Llansannan, ffermwr yn byw ar ei dyddyn ei hun oedd y merlyn. Aeth y beili ar ben bwrdd i gynyg y merlyn ar werth, lie wrth ei ochr yr oedd Mr T. Goo ae amryw o wrth-ddegyuiwyr pybyr. Yr oedd y dorf yn ddoniol iawn, a cbaed cryn lawer o hwyl. Tarawyd y warlyn i lawr am 14p 10s i Mr Morris, Gweylas, yr hwn a'i prynodd dros y perchenog. Yna sylwodd Mr Gee wrth yr arwerthwr eu bod am gynal cyfarfod a gwahoddodd ef i drafod mater Dadgysylltiad, ond ni fynai y beili hyn, a dywedai fod oi fusnes ef drosodd. Ltywydd- wyd gan Mr Joseph Jones, Llanddulas, a phasiwyd penderfyniad cryf yn hawlio Dad- gysylltiad a Dadwaddoliad yr Eglwys yn Nghymru, ac yn condemniocynllun oedd yn oaniatau i eiddo ffermwr Cymreig gael ei werthu i gynal Eglwys gyfoethog se estronol- Buwyd yn siarad ar y pen- derfyniad gan Mr Pierce, Llansannan; Mr Boaz Jones, a Mr T. GeA.

ANCHOR TEA I ANCHOR TEA I ANCHOR I TKAI —Y gwarth goreu y gall arian ei I fcrynu.

I Y GYNHADLEDD. Cyfarfu y Gychadledd yn yr Assembly Rooms am ddau o'r gloch ddydd Sadwrn, dan lywyddiaeth Mr J. W. Thomas (llywydd yr Undeb). Swyddogion eraill yr Undeb oeddynt :-Is-Iywyddion, Mr John W. Ro- berts, NantUe; Mr Robert Davies, Bethesda. Trysorydd cyffredinol, y North and South Wales Bank, Caernarfon. Ymddiriedolwyr, Mr Griffith Roberts, Ffestiniog; Mr William Williams, Bethesda; Mr William Thomas, Talysarn. Archwilwyr, Mr W. Gadlys Wil- liams, Waenfawr; Mr Robert G. Jons, Talysarn. Ysgrifenydd cyffredinol, Mr Wil- liam John Williams, 7, Market street, Caer- narfon. Canolwr, Henadur W. J. Pirry, Bethesda. CYNGOR. CYFFREDINOL. Mri Griffith J Davies, Bryn Eden, L.'au- bens Owen 0 Rowlnds,New street, Eben- ezer; William R Evans, Pant, Bethesda; Qriffith Edwards, 7, Cae'rberllau, Bethesda David J Jones, Granville Temperance, Blaenau Ffestiniog; D Lloyd Humphreys, Manod road, eto; William Williams, Cam- brian Honse, Rhiwbryfdir, eto William J Griffith, Blaenyddol, Talysarn; Benjamin Williams, Brynhyfryd, Waenfawr; Henry Parry, Cefn Coch, Waenfawr; Thomas O. Jones, Bryn Peris, Rhosgadfan; John J. Parry, Tanygraig, Rhyd-ddu. CYNRYCHIOLWYH. I Darllenodd yr ysgrifenydd (Mr W J Wil- I liams) enwau y cynrychiolwyr fel y can- I lvn:- Dinorwig, Lodge No. 1.—Mr Owen O. Joaes, Brynhyfryd terrace, Penisa'rwaen William M. Jones, Mount Pleasant, Llan- beris; Owen G. Jones, Cae Ccrniog, Pen- isa'rwaen. Caebraichycafn, Lodge No. 3.—Mr Ro- bert Roberts, Water street, Bethesda; Richard Hughes, Penybryn, Bethesda; Thomas Owen, Bodforris, Bethesda; Robert Parry, Gordon terrace, Bethesda. Ffestiniog, Lodge No. 3,—Mr John Joseph Jones, LI nest, High street, BIsem-M Ffestiniog; David J. Williams, 7, Church street, Blaenau Ffestiniog. Nantlle, Lodge No. 4.- Mr Owen Ellis Jones, Glasfryn, Nebo, Llanllyfni; Griffith T. Jonea. Bryn Llyfnwy, Penygroes. Glyn Uwchaf, Lodge No. 5.—Mr John W. Jones, Llys Llewelyn, Llanrug. Glyn Isaf, Lodge No. 6.—Mr Hugh H. Jones, Ty Newydd, Llanberis; Mr John W. Hughes, Groeslon, Waenfawr. Waeufawr, Lodge No. ge.-Mr Owen R. Jonec, Ty'n y Gadlas, Waenfawr. Alexandra, Lodge No. 9b.-Mri John 0. Hughes, Grugan Wen, Moeltryfan Wm. Morgan, Ty Newydd, Waenfawr. Rhostryfan, Lodge No 10.—Mr Griffith G. Jones, Ty'nrhos, Rhostryfan. Rhyd-ddu, Lodge No. 12.-Mri Griffith Williams, Minffordd, Salem, Bettwg Garmon; Griffith Williams, Tryfan, Rhostryfan. YR ADRODDIAD O'R CYFRIFpN. I Darllenodd yr Ysgrifenydd yr adroddiad I o'r cyfrifon fel y canlyn :— I DERBYNIADAU. I 1895. £ a. c. Ionawr-VD Haw y North and South Wales Bank 12 17 6 Cyfraniadau Misol yr Aelodau 176 2 9 Oddiwrth Lodges am Lyfrau 6 4 10 Gwyl Lafur °?'"? 13 17 4 Dyledas er 1894 3 6 3 Bethyciwyd gan y Cyfrinfaoedd 218 15 3 Llog gan y North and South Wales Bank 0 2 9 JE461 6 8 j Eiddo yr Undeb £ 1239 1 2 TALIADAU. 189,} £ s. c. Argraphu yr Adroddiad blyn- yddol, llyfrau, hysbys'eni y Cyngor, papyr ysgrifenu, &o. 17 17 2 Yr ystafell a chostau ereill per- thynol i'r Gynhadledd, 1895 10 14 0 Yr ystafell a chostau perthynol l I Lafur 19 9  Tr.L cyfarfodydd eyhoeddas 8 10 6 Argraphu Adroddiad Dirprwy- 57 1 11 wyr Argraphu 16 18 6 Cymorth i weithwyr a threulia 144 11 8 oyfreithiol u Treuliau y cynghorau a'r pwyll- 17 3 t$ gonra 17 3 a Cyflog yr archwilwyr am y flwyddyn 1894 2 2 0 Cyflog yr ysgrifenydd cyffredinol am y flwyddyn Ib95 44 11 4 Costan yr ysgrifenydd cyffred- inol mewn gwefrhysbysiadau. I cario, llythyr a derbyn-nodau 3 12 5 Ardreth y swyddfa 10 0 0 Dylus a'r cyfrinfaoeddl 28 1 0 I Llyfrau cheques 0 12 6 Ariandy y North and South I Wales, csmmiBgiwn 0 19 6 Mewn llaw yn ariandy y North and South Wales 79 1 4 L461 6 8 Archwiliwyd y cyfrifon gan Mri W Und- lys Williams ao R. G. Jones, a chafwyd hwy yn gywir. Wrth gynyg fod yr adroddiad yn oael ei fabwysiadu, dywedai Mr Griffith Edwards, Bethesda, fod llawer o bethau ofallai yn yr adroddiad nad oedd yn hollol eglur iddynt. Fel rheol, nid oedd cyfrif bychan yn tynu sylw, ond gobeithiai y byddai gan yr ysgrif- enydd ffigyrau mwy ffafriol i'w gosod ger eu bron y tro nesaf, ac y byddai yr Undeb y pryd hwnw mewB gwell bri (clywch,clywuh). Gallai ddweyd, d llaw, fod golwg lewyrchus ar yr Undeb yo ti ardal ef (oymeradwyaeth). Eiliwyd gan Mr J. T. Jones, Ffestiniog, a mabwysiadwyd yr adroddiad a'r cyfrifon. I BHEOLAU YI-L UNDRB. Mr Gadlys Williams, Waenfawr, a alwodd sylw at y nifer fawr o reolau ac adroddiad y Ddirprwyaeth Lafur oedd yn sefyli ar law yr Undeb. Awgrymai Mr Robert Davies, Bethesda, y priodolaeb o ddosbarthu y rbeolau a'r ad- roddiad yn y gwahanol gylcboedd chwarel- yddol er hyrwyddo egwyddorion yr Undsb yn mysg y d08barth ieneugaf o'r gweithwyr. Sylwoda fod adfywiad augbyffredin yn cymeryd lie yn mysg y chwarelwyr (olvwch, clywch), a gellid eu gwerthu yn rhwydd. Mr W. Morgan, Waenfawr, a sylwai y dylai pob Umiebwr brynn y rheclau. Cynygiodd Mr R. Roberts. Bethesda, fod y rheolau a'r adroddiad yn cael en gwerthu am dair ceiBiog yr un. Mr G. Davies, Dinorwig, a gynygiodd fel gwelliant fod y rheolau a'r adroddiad yn cael eu gwerthu am chwe cheiniog yr un. Ni eiliwyd y gwelliant, ond eiliwyd y cynygiad gwreiddiol gan Mr Benjamin Wil- liams, Waenfawr, a phasiwyd ef. I ANERCHIAD Y LLYWYDD. I Rhoddwyd derbyniid cynes i'r Cynghorydd John W. Thomas, Waenfawr, pan god odd i anerch y cyfarfod Sylwodd Fe ddisgyna'r hen arferiad dd", o gael anerchiad gan y Uywydd lawer iawn o raddaun is yn y gyn- hadledd ddyrchafedig hon, na'r un a fu o'r blaen, am fod yr hwn sydd yn eich hanereh yn un distadl iawn. Ond gan ei bod nas gellir ei hosgoi, dymunaf arnoch o'ch hyn- awsedd roi i mi ryw ran o'ch cydymdeimlad pur. Mor hawdd yw cofio am y dydd y caed Gwyl Lafur yn y fangre hon o'r blaen, —pan luchiai'r gwyct y Ffestiniogaidd wlaw:1 wyneb pawb, fel pa teimlo'n flin wrth weled gwyr Eryii'n dod i Feirion bell i gadw stwr yn nghylch pum' swllt y dydd o safon cyflog: ond tu fewn i'r tai yr oedd sirioldeb fel y boreu glan. 'Roedd cronfa'r I Undeb ar y pryd yn wan, ac nid oedd aspri J yn ei yspryd chwaith; 'roedd talu costau rhyfel wedi ei wneyd yn dlawd, a cholli'r frwydr wedi dwyn iselder yspryd i'w fedd- ianu'n Ihvyr. Ac fel y gwyddoch oil yn eithaf da,—creadur tyner, calon feddal, hael yw'r Undeb wedi bod ar hyd ei oes; mae wedi rhoddi i'w elynio/i ran o'r hyn oedd brin i'w gynhal ef ei hun (clywch, clywcb). Pan yn y gwendid hwn, gorfod- wyd ef i luchio tan i'r Llechwedd, a'r frwydr hon a gollwyd eto. Yna'r Undeb aeth i lawr i wendid mwy nag oedd o'r blaen. Crechwenai y Philistiaid yn ei gwymp. Pob goruchwyliwr bychan yn ei ben, ohwyrnellai heibio mewn Jehuaild rwysg, ac egin trais a dyfai'n ol eu traed. Ni svflii neb heb ffurfiol ganiatad. Pob gweithiwr sydd yn alltud yn ei wlad ei hau, a deddfau fel cymylau barn yn hongian uwch ei ben, a 1Baog,,1l cosp yn llw'r difarn yn disgyn ar ei gefn hyd, ac ni chyfoda'i law DQ'i lais iigw hrb ,.?. r yn gwaedu dan eu P"'ys. Os meiddia ofyn ben y mis am fwy o bris, o'r ) braidd y caiff ddihangfa rhag mynd dan y i ffiangell fel carcharor, ond yn uuig gallai symud am le gwell. PWY WNAETH EIN LLE MOR ANIODDEFO- I GAETH P I Y ni ein hunain. Nid yw hyn ond ffrwyth ein hesgeulusdra ni, ein gwendid ni. A phan y syrth y dyn i wendid mawr, yn sydya mae gorphwylledd yn ei ddal, ac mewn deng munud o orphwylledd gall ddwyn artlo'i hun mawn gwarth ddeng mlynedd o gaethiwel Aiphtaidd tost. Yr ydym ni yn gaetb, a chyn y gellir ein gwaredu, rhaid ein cael yn un, yn un mewn barn, yn un mewn teimlad ae egwyddor, ac yn-un mewn cydweithrediad, megis milwyr dewr, heb neb yn gwybod beth yw troi yn ol. Nid ymfyddino i geisio cael yr hyn sydd yn anghyfiawn yw ein hamcau, ond yr hyn sydd gyfiawn. Ai nid cyfiawn yw i'r dyn sy'n weithiwr, 8e yn rhoi ei hun yn gorph a meddwl me vn gwasan- aeth, gael y cyflog sydd yn ddigoniddo fyw? (.¡me ¡alwya(:th). M, gellir bebgor gweith- iwr mewn un man. Mae ef yn fwy na holl gyfalaf byd, oblegid nid cyfalaf roddodd fod i'r gweithiwr, ond y gweithiwr roddodd fod yn gyntaf iddo ef. Fel y mae yn ddyn, y MR agydwasta,d ag arglwyddi gwlad, ond fel mae'n weithiwr mae yn llawer uwch. Gall ef fraenaru'r tir. a hau yr had, a medi'r ffrwyth toreithiog pan y daw; gall bobi bara, rhostio rhost, tra'i feistra dreoga mewn oy- wilydd fir y llawr, os na chaiff ran o lafar gweithiwr dowr. Y gweithiwr sydd yn cadw'r byd i droi. Heb hwn, fe drengai masnach yn y fan. Ardderchog weithiwr, onid ydyw'n fawr.-maeyn ddigon mawr fel nas gall brenin f) w ond wrth ei lifur ef o ddydd iddydd (elywoh, clywch). Er hyn ei feistr a'i oruchwyliwr sydd yn earycharno megis teclyn at wasanaeth iddynt hwy, a ddylai fyw ar eu hewyllys da, heb ddyweyd un gair yn erbyn dim, ond diolch am .ei gael. Ni chydnabyddant byth ei fod yn ddyn, ond pan fydd eisieu ei bleidlaio. Y pryd hwu, y gweithiwr sydd yn ddyn o farn, a phwyll, a phob rhyw uchel fri, a'r meiatr yn was. Y fath ddiriddiad ar y gweithiwr tlawd t PA HYD Y RHAID i-NI DDIODDBF HYN ? Hyd nes y llwyddwn oil i ddod yn un. Jfa fodd y deuwn ? Nid wrth gadw swn, ond wrth ymroi i weifchio'n ddistaw nes y daw ein cronfa'n helaoth ddeugain mil o bunau (clywch, clywch). Byddai hyn yn rhywbeth gwerth ei gael. Gosodai arnoin fri, nid gwarth. Mae llais yr hwn sy'n werth rhyw ddeugain mil yn cael ei wrandaw'n gynt na llais y tlawd. Hyawdledd ariau sydd yn myn'd a hi, a rhaid i ninnau 'u cael, neu fod ar ol. Mae'n Hundeb anwyl fel y mae, ya 11awn elfenau dinystr. Rhaid yw ei gryfhau, a'r uuig ffordd i wneuthur hyn yw trwy i bob chwarelwr godi ar ei draed: nid eistedd mewn difrawder syn, ond codi, gweithio, a mynu cael ei hun yn rhydd o lyffetheiriau tynion trais. Mae dosparthiadau gweithiol goreti'r wlad yn credu mewn cael undeb digon cryf i fynu sylw'r meistri pan yu dwyn eu cais o'u blaen: ond am ein Hundeb ni, y mae'n beryglus wan rby wan i fyw yn hir, heb son am ymladd trosom. Ond, y mae ei yspryd grrrol yo cryfbau-mae llais a dawn y Trefnydd wedi troi calonau'r bobl yn lluoedd ar ei ol, a chyn pen hir, hyderwn oil y daw i wisgo corph lluneiddiol, hardd a chryl, a'i ymddangosiad yn cenedlu parch yn ein calonau ato, ac yn rhoi anrhydedd arnom oil ger bron y wlad (oymer- adwyaeth). Mae gwaith y meistri yn gwrthod gwrandaw ar ein cais o dro i dro, yngbyd a'r ffurf uaioddefol geir o hyd ar holl awdurdod ystiwardiaid mawr a bach, yn poethi'r gwaed, ac yn prysuro ei ddyfodiad, Cawn ei weled ya y man yn neidio'r Fronllwyd a'r Elidir, ac yn Uamu I bryniansir Feirionydd bell, yn cerdded trwy chwarelau Nant-y-llef, yn teithio'r Gors a Glanyrafon, ao yn taro'i droed jn drwin ar ben Cefa Du, 'Yrth fynd i lawr i lwyr fedd- ianu'r Glyn. Ae nid Y8BRIGYN 0 STIWART MEWN CROES BAIS a'i try yn ol, ond aiff yn mlaen mor hyf a'r llew. Ni thry yn ol er neb; ei lygaid gyni weiriant trwv bob man i chwilio allan gwyn- ion y gweithiwr tlawd, sydd yn ymlusgo'n llesg a gwan o dan ormesol iau, er rboddi iddo'n hael fendithion aughydmarol cyflog byw. Pereiddiaf dant ei delyn of fydd hwn. A hoffech cbwi ei wel'd yn dod yn mlaen ? Yr ydym wedi gorfod edrych ar ein Hundeb hoff yn QORWEDD YN EI WAED, dan lygaid gwawd ei boll elynion cas. A tbra yr ydoedd ef fel hyn ar lawr, cyflymai'r fasnach lechau yn ei blaen, Yr alwad oedd mor fawr a chref, nes dwyn hyd yma lechau o'r Amerie bell. Ond 'roedd, ac mae yn rhaid i ni barbau i roi ein Uafur drlld am li i na'i werth. a hyny am nad yw ein Hundeb ar eidraed. Mae cynulleidfa o'nhangenion wrth y drws, a'r mwyaf ydyw, cyflog to yn ateb i sefyllfa'n masnaoh ni. Pa fodd y gellir eu diwallu sydd yn gwestiwn benderfyna'r un- deb cryf sydd rai 1 ei gael cydrbyngom yn mhob gwaith. Holl hawliau;dyn a gweithiwr fyddant byth heb hwa yn anghyraeddadwy bell. Y mae beddrodau'n dewr arweinwyr ni yn chwyddo dan ein trsod, ac adMin gref eu llais sy'n canlyn ar ein hol o hyd, gan waeddi, "Anwyl ddynion, byddwch un." Mae'r rhai a glwyfwyd, ond sydd eto'n fyw, yn llefain wrth ein drvsau, Byddwoh un. O na cheid llais yn ateb ac yn dweyd, Yr ydym ni yn un, gorchfygu wnawn (oy- meradwyaeth uchel). Cynygiodd Mr R. Davies, Bethesda, bleidlais o ddiolchgarwoh i'r Uywydd am ei anerchiad. Eiliwyd gan Mr W. Williams, Ffestiniog. Wrth ategu, sylwodd Mr D. R. Daniel, y trefnydd, nad oedd nab wedi bod yn fwy brwdfrydig a selog i'w gynorthwyo ef (Mr Daniel) na'r llywydd (clywch, clywch). Pasiwyd y penderfyniad yn unfrydol. Y CYFRANIADATT. I Ar gynygiad Mr R. Davies, Bethesda,pen- derfynwyd gadael i bob cyfriufa i bender- fynn y cwestiwn o godi 6c bob chwarter tuagat y treuliau lleol, ond fod y cyfran- iadau i'r gronfa gyffredinol i fod yn 60 yr aelod. YR WYL NEUP. I Cynygiodd Mr Thomas Jones, Nantlle, ac eiliodd Mr O. Ellis Jones, Llanllyfui, fod yr wyl yn mynd ar gylch,a'i bod i gael ei cbynal yn Nghaernarfon y flwyddyn nesaf, er y buasai yn well ganddynt pe yn bosibl ei chjael i Nantlle. Cynygiai Mr Robert Parry (Llechidon), Bethesda, fod lleoliad yr wyl i gael ei adael i'r Cyngor. Yr oedd teimlad yn bod y dylai yr wyl gael ei chynal yn Bethesda, lie ar un adpg yr oedd dwy blaid yn eu mysg, ond erbyn hyn yr oedd yr unoliaeth mwyaf yn bodeli. Eiliwyd gan Mr J. J. Parry, Bethesda. Mr J. W. Roberts, Nantlle, a awgrymodd fod yr wyl lafur i'w chynal dair gwaith yn Arfon ac unwaith yn Meiriou, hyny ydyw, fod yr wyl lafur i gael ei ebynal yn Meirion ar y bedwaredd flwyddyn. Mr W. Thomas, Talysarn, a gredai nad oedd le gwell na Chaernarfon i gynal yr wyl gan ei fod yn fan canolog. Awgrymai Mr O. O. Jones, Dinorwig, y priodoldeb o ohirio y mater, fel ag i'w roddi at farn y gweithwyr yn y gwahanol chwarelau. Mr W. Morgan, Waenfawr, a ddywedoad fod ganddo ef genadwri o blaid cynhal yr wyl yn Nghaernarfon fel y maa mwyaf canolog. Mr W. Williams, Ffestiniog, a awgrymodd fod y Cynger i benderfynu y mater yn ol llais y cyfrinfaoedd. Sylwodd Mr Griffith Edwards fod teimlad yn bod y dylai yr wyl gael ei chynal yn Methesda, a chredai maiy peth goreu fyddai gadael y mater yn nwylaw y Cyngor. Dadleuai Mr Robert Parry, Bethesda, na ddylai y rhai nad oeddynt yn undebwyr gael llais o gwbl i benderfynu lleoliad yr wyl. W Wedi ymdrafoclaoth bellaeb penderfynwyd yn unfrydol fod Cyngor yr Undeb i ben- derfynu y mater trwy lais y cynrychiolwyr. Y CYNGOR GWEITHIOL. Apwyntiwyd y rhai canlynol ar y rwvll- gor Gweithiol: Mri John Owen, Ijltnberis W. M. Jones, Bontnewydd; O. G. Jones, j Cae Corniog, Penisa'rwaon Griffith Ed- wards, Bethesda; W. J. Griffith, Blaen- vddol, Nantlle, a David Jones, Bontnewydd. ARCNWILWYR. I Penodwyd y rhai canlynolyn arcbNN ilwvr Mri R. G. Joties, TalysarD, 11.0 E. Foulkes I Morris, Dinorwig. ETHOL LLYWYDD. I Cynygiodd Mr Robert Roberts, Bethesda, fod Mr Robert Parry, Bethesda, yn cael oi benodi. Mr 0, O. Jones, Dinorwig, a gynygiodd Mr W. Thomas, Talysarn, yr hwn, meddai, oedd wedi bod yn bnr ffyddlawn i'r Undeb ac wedi bod yn amidiffyniad iddynt fel gweith- wyr, a chredai y dylent osod yr anrhydedd hwn arno. Eiliwyd gan Mr O. Elias Jones. Ategwyd gan Mr Benjamin Williams. Ar anogaeth Mr Griffith Edwards tynodd Mr R. Roberts ei gynygiad yn ol, ac othol- wyd Mr William Thomas yn unfrydol. Diolchodd Mr Thomas i'r cyfarfod am ei ethol. YR I Penodwyd Mri Robert Jones, Bethesda, a I D. J. Jones, Ffestiniog, yn is-gadeirwyr. I CYNYGIAD 0 GYFRINFA RHYD-DDC. [ Ystyriwyd yn nesaf y cynygiad canlynol o Gyfrinfa Rhyd-ddu Fed safon cyflog y chwarelwyr i fod yn Ss y dydd, a'r dos- bartbiadau ereill i ddilyn ar yr un raddeg." Gosodwyd y penderfyniad gerbron gan Mr Griffith Williams, Bettws Garmon, yr hwn ddywedodd ei fod wedi ei basio gan bwyll- gor chwarel Glan'rafon, ond yr oeddynt wedi methu ei gael. Eisieu gwybodaeth oedd amynt a oeddynt yn gofyn yr hyn sedd yn deg ynte yr hyn oedd yn afresymol. Hefyd pa un a ddylent'fel gweithwyr symud gyda'u gilydd ynte gadael i bob chwarel symud ei hun. Cynygiodd Mr O. O. Jones fod safon y cyflog i fod o leiaf yn 5s y dydd. Credai ef y dylai y safon, yn ol agwedd y fasnach ar hyn o bryd, fod yn 7s v dydd. Mr Robert Parry, Betkesda, a gredai fod pob chwarelwr yn awr yn werth 59 y dydd. Y cwestiwn oedd a oedd y gweithwyr yn barod i wneyd cais cyffredinol, unol, a phen- de-fynol am safon cyflog. Os nad osddynt nid oedd yr adeg wedi d'od iddynt basio y peitderfyniad dan sylw. Dadletrd gan ereill o'r cynrychiolwyr fod gormod o benderfyniadan yn cael eu pasio heb unrhyw ddaioni yn deilliaw oddiwrth hyny. Mr W. Morgan, Waenfawr, a ddarlleuodd y dylent gael "ovflog byw," ao nid cyflog byohan fel yr oeddynt yn gagt ar hyn o bryd. Mr R. Roberts a awgrymai y priodoldeb o adael y mater yn nwylaw y Cyngor hyd nes y ceid ar ddeall pa fodd y llwyddai yr Undeb. Mr Gidlys Williams a sylwodd fod Ilawer o weithwyr da yn gorfod myned adref gyda chyflos is nag a delid i weithwyr sat. Mr LI Humphreys a ddadleuai y dylai pob gweithiwr gael cyflog safonol y gwaith, ac nid 3a neu 4s y dydd fel yr oedd ar hyn o bryd. Mr D. J. Jones a ddywedodd y dylai gweithwyr wrth y dydd gael os, fel y gallai y bargeinwyr hawlio mwy. Mr D. R. Daniel a ddadleuai mai nid gofyn am safon cyflog a ddylent ond yn Eytrach am gyflog byw, ac na ddylai fod islaw 5. V dydd. Mr W. J. Williams a sylwodd y dylai I safon cyflog y chwarelwyr fod o 5s i 6s y dydd. Mr W. Thomas a ddymunai wybod beth oedd sefyllfa y chwarelwyr, a pha faint ohonynt oedd yn mynd adref dan gyflog byw (clywoh, clywch). Pan v byddai gweithwyr yD caelbargen ac yu methu enill, cyflog byw," ao yn oael ond rhyw 3p y j mis, bvddai'i'r dyn hwn suddo yn ei am- gylchiadau, & ohymerai amryw fisoedd iddo j go,ii ei ben drache:n. I Mr D. R. Daniel a ddywedoad mai nid v I meistriaid oedd i benderfynu y cyflog byw ond y gweith?yr eu hanain, ae yr oedd o'r pwysigrwydd mwyaf fod y gweithwyr yu dod i ddeal\twriaetb ar y mater hwn. Mr Griffith Edwards a sylwodd fod y mater dan sylw yn canol-bwyntio i drefniaut 1874 a wnaed gan Mr Pennant Lloyd. Wrth ystyried fod llawer o chwarelwyr at; hyn o bryd yn derbyn mwy na 5i y dydd, credai ef y buusai gosod y safon yu oloj y dydd yn rhwym o dyiiu cyflog y rhai hyn i lawr (clywch, clywch). Mr Richard Griffith a ddywedodd mai yr j hyn a feddylid yn Fiestiuiug wrth safon cyaos oedd cyflog wrth y dydd. Os byddM cyaog y chwarelwyr yn codi y dilynai y dosbarthiadau ereill yn naturiol. Mr R. Davies a sylwodd eu bod oil yn dealt y gwahaniaeth rhwng safon cyflog a, chyfartaledd cyflog, ac yr oeddynt yu ddiau o'r farn y dylent g&e! mwy M 5s y dydd, oud y cwestiwa )edd o ba Ie yr oedd yr yebwanegiad hwn i ddod. Yr oeddynt yn i F.'estiniog wedi caisio cael safon cyflog beth amser yn ol. Cawsant 4s 9c, ond pa fodd yr oeldynt heb gael 53? Y rheswm am hyny oedd nad oeddynt yn ddigon cryf, ao am nad odd undob yn ea Ulyg. Pan y I byddent fel chwarelwyr yn ddigon cryf yna gallent roddi nod o'u blaenau, a dyweyd eu bod ya tnyod i wneyd cais, a'u bod yn benderfiynol o gael yr hyn a ofynent am I' dano (cywch, clywchj. Mr Robert Parry (Llechidon) a ddywed- odd mai peth melidigedig oedd y contract oedd wedi dod i mewn i hanes rhai chwa- relau. Yr oedd rhai pobl nas gallent wneyd Uechi, yn cael t,al da ar draul llafur y rwbelwyr, yr hwn oedd y dosbarth mwyaf cssymuneUg yn Nghymru, ac yr oeddynt yn teilyngu cydymdeimlad. Mr R. Davies a sylwodd mai y ffordd o waredigaeth i'r rwbelwyr ydoedd yr Undeb. Yr oedd gan y chwarelwyr gydymdeimlad a'r dosbarth hwn, ond y drwg oedd nad oedd  ganddynt gydymdeimlad tuag atynt eu huU!in. Mr David :Uoyd Humphreys, Ffestiniog, j a Kynygiodd "Fod y gynhadledd hon o'r farn y dylai cyflog isaf y chwarelwyr fod yn ddim Uai na 58 y dydd, ac y dylai y safon ¡ cyflog yo bresenol fod yn 6s nen o, a r dos- I bMtbiadM ereill i ddilyn ar yr un raddeg." Dadleuai na ddylai yr un chwarelwr fynd adref dan 6s y dydd yn ol cyflwr presenol y j fasnach lechau. Eiliwyd y cynygiad gan Mr O. O. Jones, Awgrymodd Mr W. J. Williams fod iddynt I bqitiio ymyryd a'r safon isaf, ond pasio pen- derfyniad y dylai safon eyflog y chwarelwyr fod o 6s i 7s a'r dosbarthiadau ereill i ddilyn ar yr un raddeg. Mr W. Morris Jones, Llanberis, a ddy- j, wedoddeu bod yno i ddweyd nad oedd y cyflogau i fynd yn isel, oherwydd byddai 11 meistriaid ofalu nad elai y cyflogau yn rhy uehel. Y^Llywydd a sylwodd mai y mater iddynt hwy ei benderfynu oedd nad elai yr un chwarelwr adref dan llli ns chyflog byw. Credai y dyient fel eyfarlod roddi bob cef- nogaetb i'r penderfyniad oedd gerbron. Ofnai Mr W. J. Williams mai yr hyn & besid ganddynt yn y cyfarfod hwnw fydda- eu safon cyflog. Dylai y safen fod yn gyf- artal a safon eyflog presenol y farchnad. Mr D, J. Jones, Blaenau Ffestiniog, ii Kvnv»ioJd fel gwelliant fod safon cyflog gweithwyr wrth y dydd i fod yn ;)8, ao yr i oedd hyny yn tybied fod cyflogau y cymer- wyr i fod ya liower mwy. Credai Mr D. G. Williams, Tanywarial3, y buasai gosod y safon yn ol 5s y dydd yn rhy iselynngwyneb cyflwr presenol y fasnach. Teimlai fod cynygiad Mr D. J. Jones y. gwneyd yn fwy a Ffestiniog nag a r cwestiwi: yn gyffredinol. I Mr W. Morgan, Waenfawr, a ddywed, od, j fod ganddynt ddau ddosbarth i ymladd fi hwynt, sef y dynion oedd mewn bargemioii da a'r stiwardiaid.. Mr Richard Griffith a ddadleuai y dyleo, yn gyntaf osad i lawr sylfaen, yna gilleut adeilad. arno. Mr O O. Rowlands a ddywedodd fod y meistriaid yn honi eu bod yn amcanu goso.. i bawb yn ol 5s y dydd, ac os na byddai l: i gweithwyr gyrhaedd hyn, yoa dodid hwy yi. j yr ail a'r drydedd radd. Dylai y safor. cyflog fod yn fwy na 5s y dydd. j Mr R. Davies a sylwodd nad oedd gan y rhai oeddynt mewn safleoedd da uuryw gyd ( ymdeimlad a'r rbai oeddynt lslaw. Mr Rowlands a ddywedodd rnaiyr undeb wyr goreu oeddynt y rhai a dderbynient 3 j cyflogau goreu, a'r rhai a dderbyment y cyf, j logau salaf oedd yr undebwyr salaf. t Vedi trafodaeth bellacb penderfynwyd yn unfrydol, ar gynygiad Mr Humphreys I Ffestiniog, yn cael ei eilio gan Mr O. O. Jones,kDinorwig, "Fod y gynadledd konon farn y dylai cyflog y chwarelwyr fod yi bresenol o 6s i 7s yn y dydd, a'r dosbarth j, iadau ereill i ddilyn ar yr un raddeg. Ar gynygiad Mr Humphreys, yn cael ei jj eilio gan Mr R. Davies, Betbeda., pender- fynwyd yn unfrydol Fod y Gyndledd hon o'r farn y dylai cyflog isaf y chwarelwyr (minimum wage) fod o leiaf yn ÕS 3 Cyrhaeddodd Mri T. E. Ellis, A.S., a H. Broadhurst, A.S., yma nos fcadwru, » chawsant dderbyniad brwdfrydig gan luawt ¡ o bobl oeldynt wedi ymgynull yn yr nrsaf.

Dydd Lla-Ji. 0YFABF0DYDD CYHOBDDU^. Am ddeg boreu Llau cynhaliwyd cyfarft> cyhoeddus yn yr Assembly rooms, dan lyw- yddiaeth Mr J. W. Thomas, y llywydd. Wedi canu yr emyn 0 Arg wydd Dduw Rhagluniaeth" cafwyd ychydig sylwadau pwrpasol gan y Llywydd. CWESTIYNAU HAFCB, Mr D. J. Jones a gynygio ld y penderlyn- ) jad ctnlynol: Fod y eyfarfod bwa o'r farn na ddylem gefnogi unrhyw WeinrUiaeth Wladol, na chynorthwyo unrhyw ymfpisydi Sen- eddol, na fyddont yn birod i afael yn ( ngwestiynau llafur, i dddddfu arnynt, a I phleidleisio drostynt, yn unol a barn, ddatancdig corph y gweithw?r ar y eyf- ryw faterion. I Sylwodd Mr Jones mai perthynas llafar a awleidyddiaeth ydoedd ystyr a meddwl y penderfyniad. Drwg oedi ganddo nad oedd pawb hyd yn nod o weithwyr yn can- fod, yn sylweddoli, ac yn deal! y berthynas hono (clywch, clywcb). Ond iddo ef yr oedd yn berthynas amlwg a phwysig iawn. Tuagat sylweddoli hyny caniatner iddo nodi i fel y ffaith gyntaf fod dyn wedi ei grea i weithio 8e i lafurio y ddaear, fte mai ffrwyth a. chanlvniad llafur ydoedd boll gyfoeth a ) chyfalaf y byd (clywch, clywch). Felly nid j oedd dosbarth pwysoch i w cael yn y Ilywodraeth na'r Ilefurvv,yr. Amser aballai iddo fyned i fanylu nac i sylwi j ar orchestion llafur y cannfoedd. Yr ail ffaith ydoedd mai y llafurwyr < oeddynt y dosbarth pwysicaf yn y Llyw- odraeth, nid yn gymaint felly oherwydd | mwyafrif eu nifer, ond hafyd yn benaf am mai hwy oodd yn cynyrchu cyfoeth a holl, gyn),rohmasnuot (elywoh,elyweb)-ann rheidiau bywyd a dedwyddwoh y teulu dynol (cymeradwyaeth). Yr oedd yn can- i lyn, gan hyny, fod y gweithiwr, or yn weithiwr, yn ddinesydd, ao fod yn perthyn iddo ei hawliau a'i ragorfreintiau fel y cyt- ryw (cymeradwyaeth). Ond. ysywaeth, yr oedd ei ddyledewyddaa a'i rhwymedig- :tl'1 Y" cael h«.ig,)tr» uldynt gyda ?y u "¡" 1J:)tr,. IÜ,IYll ¡;ydt\ o"ùd ei l,wl'IJ' IH¡.¡rw.dd "'1-: Vf N L' rU" *U « 1 ?.Merldwy?.?" ?'??M'"t'M ?.obel oe'rvit,h i wli adj ol y.l,^ b b.?ddi.?t. y d.. iGd,? ,)?'?? ??' \JWj'O WII.Q 0' w trdQ, Fe! y 'w adweyi y y? .'?Mydd. a. ,;y(!„ phub Jhv(i mi. IUU ? anwic yu ?;?- '? fel y cyfryw,nM?..d.h?-' ?t ?ddi?yn i,d vLljnwdrt i»w ;ywyd L.iil i w bwrs IJF., ??? yu Ryru?nt oLd 1 ?.gelwch J wy 1:1 li0hyd .?rt.h ei ?vyMU?.?h?.,y.H i v/r.eyd diwrnod O wmth gonfest (n?t gy??dwy?th). Dyna <t?d;h?th ? ?..it?.i y ??ithiwr- tdyweb, elyw?,-? rai 8ydd 10 b ?d. e?' ?,g y,lp .Yltlf i'r t r WY8dg yket bLlt?;1'? i..?? y :Lr: ouracth er mwy ?l bu-U y b,)bl #& nid bl ..u.?.ny?Mdd,.yu?.tdwyMt.!)).Yn w;r.msf.Munrhyw tia'"c.lJ Da i, ''11- ?c?tod?.?yL?. <;?g?..yuy t? K?? y Lly .jdrh.-th n .!v!?wydA &'U y l?lf!digaeth 11 iV eyawm tuagat y ¡':Wclt!.w"r Y 'í a,a y ?we.t'.wyr. ?tf.i?rttijf;ud(X'dd yr un L.yv-.?int"th;l ydJ..H.rw?K.uud ya Uilaen io,,ahyf- Y."If,i"d hwn a'r e?do Piydain Fawr vn v 'g?rifb)-Mcm!. ?.hydt? gyda h wy )M dlluri£ yn ol yr oeed i '.clia i yndra g ?h.?tn. i'r bra o<x?hnt yn mewn poti ynas i'r i-ycy!l:iad" ceid .Mvng meistr a wit, cyfalaf a llafur. Y pryd hwnw i rnasui lra-6.rg!wyddiaeth, f.rjrthrwiii, a thv Ii r:yda rnw' lie awdur- lod mawi'. Ni ,Ii ni,ly •<»rtitiiwyr IV." t go ;1 p, cXiwyd u?uiawr gwetl na eudo'. t ;li. "J11. i'w m.iistri. Y pryd hwnw gwet ,hid gwyr a t wragedd yr un ffordd a'r tir a luf.i.ieut arno, ao ystyrid hwy fel rhan c g: fu.!rtf r incistr yr tut {u>r<ld a'r anifoih'aid a ef.. eut y doiydd \"Gwa.rth" Ai.'t;h y si.,trad-.Nr )i-Y, i gyfeir'.o ni set- yiifi y mwuwyr y i nghauo! y ISrVd gantif, >ri gystal tig &t yr ..lUs"r di'lrif l i weithwyr pan y tyruasai y tiuok sys'jni. Oud pau yr oed I y gweithwyr r;ieg:s yu ^RO P. chycgoi ang.iu ymddingnrodd y waredigaeth i'r z.vuthwyr yn ngwdith y "cd:l yn Lliwe I y g.tnnf ?Mnvmidhf ya U.t.I'lrh) yellj 116 ar h.ivrli.i. j is' ri i gaethiwo n gov; y IKfurwr giui'it a liihwd: pan y c -WGWYD or'an IK'ur i 11 yn y dydd a tbra bef.I JN y IhT"IJy" 1. :2,, A:I y tyuwyd h- y iia-Arr yu ydydd (yme:'lè Vr'dh. YII y flwyddyn HI; pusiodd y jly.v rivaoth FODUR y Deg Awr. Pail DIIA th Y Ducddf (tdm-.?M?f i :ym cafodd dhi' A a iy. I.iwad D» a rhagorol "r LAANATH lousau y wind (clvw<ih, lywcfi). Dnlist Çri;¡t,i('lIo¡:;tict!c i gy(¡y,ldo. Ild.)!rJ1O O/IA leita.I», irl ygwerin j,,l I ii fwy Yr,iiyct. ar y RY 1 yn dyfod icleittil) ci i,f IIf", druenus aarostyngol, S DIEIIIA: drwy hyny yn fwy BYW i'w biawi derai cyi.d..saut waedd Uof uehrtl I. U TRNYN gortlirymwyr. (!YlIh) ried:! hy d.Jid,"I It Mid y meistriaid yu fawr fel y py myuent eu ?furdd. ac y EA'' ?t: F .'r.t httfif'tti. Dy.M dd?hreu?l br' ydtai a rhyddidpi rai a barasaut AM w,,r i?lws?i,lyti,a?s gooti dd yn ddrud i'w ( dau (ylyvt», dywch). Coll • ;,qifnt ea gw. it! auiiwyd hwy o waith, | trowyd hwy I Baniai ac Ü'(j fferaiydd, a lm raid i ltiv r un i> ^.jnt adael f i hrn gartre? cyscgr dig m',w;1 t!!igrall, if! n gadaei gwlad etitada i fi>d ATGYS jKTflriniou nw'o GFTL ID ddytitl t eruiwyn -hyddid ac iawuder r bob (cly« ch, c!>*vh), Br hyny, ni wrmdawai y mekli AI laia a chwynfan Y a(! tuor BOLL Y G-iiid ;11 (pHi. wrth y gorpl anol ti veil rhoddi dust o wran awiad e.t" OI,i In;i iod Ssnedd 'l gwbll w" cyfryn-ii ? wodi eu gefo ? wriudaw trw 7 ryi.. oyfriitn (':yiutr„.dwy- :ldh), CwM iy?tt! l'?nr.)djyu't:t5tiyan dyi'o jl, dy],L, il, ?'Vil?. gyD- rvc!.i..l?y vaumt S>jiaW £ .der a hwy 'u.t'wuoydyBieh.tbd d?j'u ?:??h-).'ob3 dyhpudau y gw'!ih .vyr. Yr o-;dd gau 1,1) nt ieichiau eiste i eu symud, a beic'uian eisieu.eu IlWj!1 i wMe t M id <]yifnt'.{'-{u?mt-i';?yw 'tcI''do'iM"oai sM o ddifrn yn y otrsurau hyny oedd yi dal p.hr,as lmirm; ,;tt:)! j ;i? uiwr.hai -1 ?'? d\t.<t»ttad A d\Mg< M'.d [■■■i hauigylc didau, mt-gys cws'iwo wvth awr, cyirifdd-'b insistr: byrddau cy. i odol, gwell cartR'ti i fyw, a rhyw .••l:a piinii'th bri idol a Ihsg ar gyfer h,m neuu- vyra fydd mt wmii eu bof-s yn OIICST a'u eu iwa yn y diw > id rbag niyuJ i ofyn cymh )rth plwyf)! ..cymerudwj-.eth). Dvweifr 11: lua-,>¡tl yw y rhai hyn i'w s»tl.) rbwn;; v cl-tili;wr a'r j ..y?2€dig.O"?!M'? ) ? '?' yn ?'? ,'i ..?opAb<thsyd<li'?<? C'w"'f? rliwy"I", iyw yu i.'vr.?.ond osy'Mi'?K?y.?.t?; t.a?yd?nder?;? ,na. ,y..?;'?° 'dyfodynf?ri?.;?<?h.fyd.A .?.Id yn d ? fo,l9)nil o ddyn- invi MndKiyu'' gau 'y?t?y un '.yn t?!y?eh,?'?' C-.?dwyth?rya. dd.HOUKtdyu?. -)T?M M o.Mcn .veithM r! .t?r vn i liol "??. ? t?'' y .'?ilM v gNgeitl'iZll N%,i th crw. itlno i ?Hhau ?tcMg.j? hmwelw M fistr ,t 1 i w&HC a.rJw?H??'y ? bentyru cyk eth, i ?wy;?? Mtd (Mi.)d.'L'' R?t.l oeld i'r "vei?'mvt a'i dc!n'I''?'??. '?'?'? oeddi ?'i. t ? wi?w'?''?"'y? ddiuddcf trwy i .Iv.'vn y M''?'??''c?'' (but!i' iiswid ?3?tu??t-i'.t.d? nUil ,'I; thw j yn ?-?ain) y?WMn?? r"' y ?wdd?u ;t)H.Mi?d,'t.)w?'wy" '!??u ;?yM, ty?tiyractoi'?'?'???.?? ?' raitb, ac felly ui .'?. ?'t ?-h? uMrhy? a?odSeued.i? na D???.'r?'i;. ns Um -?t 'y?yned y materian i.yn a :eddfii arnynt uin g a«f ootta gan y ?.y ,i.adw a?t.h). ? ?"? -'? "?? K? Y gwwtiiwyr" i vinladd ;v moidtr g.thryr mi o«ldy strikes, ac yr ?'' .ynt gylar arf hwu yn?.fneu?ttMinY" !!? mwy fW: yr ?dvr.t ya ?f"?) e? gwrthwynebwyr. <4 y do.?i-tb. )[uos?c&t ? phwyncaf yn y ",yrM, dy?ih?wh').t? ??'uwyr r;'te. .v!w b!?? ?'ra.)!?'??'? goreu a w y ?kdd'wrnnth.: (Jt'? Lyny';?d '?y.t .Yi.u?Id?nM.'wcy..r,M.tt.f?tH, vu oorpV>ii ,'1.1 h'¡¡¡gi1,i,)1J a,\1 b&u. vu ;?J-ldfa« syhv?d.t <. dMlzlyira.i ein ..wl?d (cytuet?d?y 'M.). Mr William Mor<{.-i WaenUwr, wrth ?t !c?i, a svi?'M? f" y "y" ?? ? pari ..?i! iido b?b au?; ;?yn h'r Cy?.d- 1(' i,hu bpI oe,H < '"? yn ,?M? a fcnno leld o bendet/. a'I i;i iddynt i'w c'liVff, i'w i ?nea«.iwl :h?f!td.tfyBt't."tt''Y"y("?'woh, \.v:L Cr?.M yn ?er p<ny?.h?!'en Myi.o M srwt?'m-vrfv.'?n'it"' u? ?ndt-r. n\?'?'v'?dd'.), at; ?M-?.?MC?t. dei If gl, i'?? iyllt ;y,;I-. ya ol )d,t ?j. m?D?-i(yrY. &rwy ddyfalbarhad Oobd-n A y cal.vy L h.vy. 1? tiud l i>ob t'"?f h?.. .?nod ar e:t h.,?.").. S?Hd.?:. c t. -r i y bai ) ii gorwe Id wrtli,?n ctrvsK.: i't: bai ain (clywch, ciywch). htyh", p" • ant yn pasio pen '^rtyioad i,w ,ne, l>> U.. bleirlio wytb W yc oed.i yti, S jneddo l bleidio m s uubeus gandlo a (ryt i out on hutiaiii arno "vbl. Yr oodd gwahanol devrnaso dd yn nluniiloedd o ou'inan b^b blwyddsnmu y e,"ic. oit'ery.naii i lidd dynolryw, oni ni :yaeat or dim i srylhd tT ulib y ChwanAvyr yrni i ddyfoisio li- ryusu tel y, er fo.! yn ell plith nas gwyid :i.t bcf.h yn well ellid wneyd iddynt. Credai yn sicr ma; v peth g)rea idlei.t v/noyd fel dosbarrb weithwyr fyddai cynyg gwobr, dyr-de-r mewn Eisteddfod Onedlaoth.d a:n y cyn'd'-in goreu i gael Bwrdd CyfUf ire Vol, Owiuwth rhywun unwaith gynyg £ H«» o wobr tlm hanes dechrcaad eenedl y S.ieson, odd c-edai fo 1 cael Bwrdd Cyflafareddo) gan waith yu fwy pwysig nt ,:1,11(.1 hanei itoch rena 1 unrhyw Ken¡;ill dart haul (cyme-adwy :ieth). Er hyiiy yr oedd anhawsder gydn i golwg ar hwn yn bodcli yrnhltth y gweith- wyr eu huuaiu. Khauent yn dri loslmrth. I Y r o,dd y dosbarth cyntaf yn ti weled yn | beth digon hawdd i'w gael. Yr oeid yr ai L l'arJ, ,¡t}, ar tudalen 8.

MILUVN I DYWYSOG CYMRU. Gadawodd y Barwn Hirsch ya ei ewyllye filiwn o buanau i Dywysog Oyuiru. Ond dywed rhai newyddiaduron mai'r oil a wnaeth y Barwn oedd maddeu yr arian yr oedd y Tywvsni? vn ei ddyled.

LLOFRIJltDIO'R SHAH. Brydnawn Gwener bradlofruddiwyd Shah Persia pan cedd yn myned i mewn i deml Fabometanaidcl! yn.ei brifddinas, Teheran, gan un o'i ddeiliaid, yr hwn a'i saethodd yn ei galon. Bu y Shah, yr hwn oedd yn 65 mlwydd oed, ar ymwellad ddwywaith a'r wlad bon, yn 1893 so 1878. Cyhoeddwyd ei ail fab yn olynvdd iddo.

LLOFRUMMAKTU AIIS>YELL HILL, Dygwyd Milsom a Fowler o flaen yr ynad ddydd Mercher, ar y eyhuddiad o Lofruddio Mr Henry Mmith yn Muswell Hill ar y 13eg oChwefroi. Mae hanes y llofruddiaeth yn eithaf hysbys bellach in darlleuwyr. Ddydd Meroher darUenwyd cyfaddofiad lilillsom, yn yr hwn y dywedai ei fod yn gyfranog yn ysbeilio ty'r trunoedig, ond na ohyEfyrddodd ef o gwbl a Smith-Fowler ei hun a'i lladd- odd. Pan glywodd Fowler fod Millsom wedi gwneyd y cyfaddefiad, ceisiodd ladd ei hun drwy fygu ei hunan a obadaoh pooed, ond gwelwyd ef mewn pryd. Xn awr dywed Fowler mai Millsoui yw'r llofrudd. Gohit- iwyd y praw!

GWALLGOFDY GOGLEDD evillu. Cynhaliwyd cyfarfod blvnydiol ymwel- wyr gwallgofdy Gogledd Cymru, yn Ninbych, ddydd Mawith, dan lywyddiaeth Mr P. P. Pennant, yr hwn, a ail-etholwyd yn gadeirydd. Etholwyd Mr W. Barker yn glerc, Mri D. Ea'-terby a W. Jones yn ar- chwilwyr. Deibyuiwyd adroddiadau oddi- wrth y gwahanol Gynghorau Sirol yn nglyn ag eangiad y gwallgofdy yn Ninbych, a bu cryn ddadl ar y gwrthwynebiad y mae Mon am ei godi ar gyfrif y gost. Collwyd oynyg- iad Mr J. R. Hughes, Caernarfon, i godi y toll y pea o 12s 10 i 14s os bydd sir yn anfon mwy na'r rhif a roddir iddynt.

PRAWF PRETORIA. Yn ychwanegol at y newyddion a geir ar tudalen 9, daeth peth manylion i law yn nghylch y prawf yn Pretoria. Ymddengys fod y Boeriaid wedizdod ar draws key i am- ryw bellebrau pan orthfygwyd Dr Jameson. Ar ol cael hwnw gallasant ddarllen lluawB o bellebron oedd wedi cael eu gyru mewn ge'riau cudd, ao yn awr deallant yn eglur M Mr Cecil Rhodes ac ereill o brif swyddogion Cwmni'r Siarter Brydeinig nid yn unig yn gwybod am y gwrthryfel yn Johannesberg, ond yn gyfrifol am ei gyneu. Dygasant y pellebrau hyn yn mllien yn erbyn y car- oharorion yn Pretoria. Ar ol i'r ddedfryd o farwolaeth gael ei cbyhoeddi af y pedwar prif garcharor, ui phetrusodd yr Arlywydd Kruger am foment cyn ei chyfnewid; ond pan ydym yu ysgrifenu ni wyddis beth fydd y gosb a ddodir arnynt yn lie marwolaeth. Oredir y newidir y ddedfryd ar y triugain ereill hefyd. Dylid sylwi mai brawd i Mr Cecil Rhodes, Cyn-Brif-Weinidog Cape Colony, yw'r Cyrnol Rhodes a ddedfrydwyd i farwolaeth. Ychydig amser yn ol sicrhaodd Mr Chamberlain yn Nhy'r Cyffredin, nad oedd a fyno Mr Cecil Rhodes o gwbl a'r gwrthryfel yn Johannesberg. Dyddorol fydd gwylied sut y daw Joe allan o'i helbul.

Y DDIRPKAVV Afe/FH DIR GYSREIG- Eu II adroddiad. Ymddengys y bydd yn rhaid gobirio eto gyhoeddiad adroddiad y Ddirprwyaeth Dir Gymreig. Yr wythnos ddiweddaf yr oedd y Ddirprwyaetb wedi eynbal cyfres o bedwar o eisteddiadau pellach, pan yr oedd yr holl ddirprwywyr yn bresenol; ond ceir fod yn anmhosibl gorffen y gwaith erbyn diwedd Mai. Y mae sibrwd nad yw y teimladau goreu rhwng y Trvsorlys ac aelodau y Ddirprwyaeth. Dywedir fod y Trysorlys wedi anfon fwy nag unwaith i ofyn yn bur ffroenuchel pa bryd y terfynir gwaith y Ddirprwyaeth. Dywedir mai er pan ddaeth y Toriaid i swydd y mae y Trysorlys wedi ymyryd, a theimlir nad ydyw y Llvwodraeth yn rhoddi unrhyw gefnogaeth i'r Ddirprwy- aeth wneyd ei gwaith yn drwyadl. TotuUa amryw o'r Dirprwywyr yn bur anfoddog o herwydd ymdiygiad yr Ysgrifenydd Car- trefol yn gwrthod amddiffyn y tystion sydd yn cael eu gorthryinu gan eu landlord- iaid.

CYNIIADLbDD YN FFESTINIOG. I Ill WYL LAFUR. YB UNDEB YN CltYFHAU. I (ODDIWRTH EIN GOHEBYDD AR- BENIG.) Cynhaliwyd yr eilfed-ar-hugain y had- ledd flynyddol Ucdeb Chwarelwyr Gogledd Cymru yn Mlaenau Ffestiniog ddydd Sad- wrn. Mae tmr blynedd wodi myned heibio ors pan y cynbaliwy.1 yr wyl yn Ffestiniog o'r blaen. Cof gau y rhai oeddynt yn bre- senol y pryd hwnw roryr anffafriol oedd y tywydd. Bron y mae wedi myned yn ddi- areb mai gwlawj ellir ddysgwyl yn Ffestiniog pan y bydd unrhyw amgylohiad o bwysig- rwydd yn cymeryd lie yno. Pan yn gaduel Caernarfon a'r cyffiniau foreu Sadwrn yr oedd y tywydd yn neillduol o hafaid/i. Gwenai yr haul ar ddolydd a bryniau Arfon, ond fel y dynesem at ben ein taith gwelem gymylau duon yu hofran uwchben, a bron via ddywedem fed yr hyn oedd yu wir am yr wyl o'r blaen yn mynd i gymeryd lie y waith hon eto. Fodd bynag, er mor fygy th- iol yr ymddangoBui y cymylau uwch y oreigiM gyt i-roir a amgykhy'eut yr ardal buHog hon. cdwodd y gwlaw ymaith, ar n& chafwyd llawer o wen yr aul ar weithrediadau rhagarweiniol yr wyl. Er pan gyfarfu yr Undeb yn Nghaernarfoa y flwyddyn ddiweddaf mae o leiaf un oyf- newidiad pwysig wedi cymeryd lie yn ei hanes. Fel y mae yn wybyddus baich yr areithiau yn y gorphanol oedd yr angen- rheidrwydd am benodi trefuydd er ceisio dwyn unoliaetb i mewn i'r Undeb. Llawer o drafodaeth fu o dro i dro ar y oweatiwn hwn, so y mae araeth argyhoeddiadol Mr loan Taiesydd Williams yn Mhafilion Caer- narfon, yn ddi&u yn fyw yn nghof llawer a'i clywsant. Fodd bynag erbyn hyn y mae trefnydd wedi ei benodi yn mherson Mr D. R. Daniel, Fourcrosses, yr hwn sydd yn henadur Cyngor Sir Arfon. Nid oes ddadl ar y cwesti wn nad oedd hyn yn gam yn yr iawn gyfeiriad, oberwydd swn adfywiad sydd i'w glywed o bob eyfeiriad, a choleddir gobaith cryf y daw Undeb y Chwaielwyr nid yn unig yn Undeb mewn enw ond hefyd mewn nerth a dylanwad. Gresyn fod chwarelwyr Gogledd Cymru yn mhell ar ol doebarthiadaii ereill o weithwyr yn y mater o uno a'u gilydd i hawlio eu hiawnderau, ond erbyn hyn ymddengys en bod wedi d'od i gredu yn yr hen air, Mewn undeb mae nerth.

?ttid.twvf My MMM 0099 ?.Ltha ?oddi 4. y pen Mr ?'- ? ? fy hu rhoddi 48 y pen i Mr Bryan i addysgll beresi B?dd y oymun i Br y plwyf ''? Mewn geiriau araUl, ai.fWthircyfraau338wmyP en i blant ysgol ,,?thi Heck d ? u.h?- ?t?t H?k er M ? ,? d yno a wneir, e^lwyswyr. j ° blwyfi eraill, nid Zl Odid, UL'g, oDd yn Nghyruru hefyd. yu Lloegr ya un f, A« eto y ma0 jr ivwwlraeth bresenol a'i ,h,faogwyr y'.? m,,dd- v belddgarwoh i honi ch.<QOg?.y"???r tr?thdalwyr. S.{?y?'?.?-? poth mor anghyfiawn. —