Y Genedl Gymreig

-1 AIL ORESGYN SOUDAN. Gan y bydd gwlad a phob! y Scudan weithiau yn destyn siarad y gwhr alr anwar dros wyneb rhanau tra helaeth o'r ddaear, dichon nadan- amserol fyddai crynhoi i gy!ch nifer bychan o erthyglau y rhesymau a gymhellodd y Llywodraeth i ymgy. meryd ag anturiaeth mor fawr a pheryglus ag ail oresgyn y Soudan. 1'r darllenydd deallus, bydd hyny yn fantais er ei alluogi i ddilyo dadblyg- iad amgylchiadau y rhyfel. T mae yn eglur i blWb fod y Prydeiniwr wedi thoddi ei fryd ar fod yn brif Benaeth yn Affrica; marcio meini ei orsedd y mae efe er's tro bellach. Nid yw cwcstiwn y Soudan ond caine o gwestiwn yr Aipht y mae hwnw eilwaith yn gymhlethog yn ymenydd. lau y blaid ymerodrol, a neges Lloegr yn Ne a Chanolbarth y Cyfandir Os ewyllysir chwilio am wraidd y mudiad ceir ef yn ysbryd goresgynol y Sais a'i newyn iach, ond lIym, am farch. nadoedd newyddion. Cyfandir Neb oedd Affrica hyd yn ddiweddar-tir cyffredin pob cenedl Ewropaidd ddigon cref i ladratta darn ohono. Bellach, y mae haul cyfnod y lladratta yn prysur ddisgyn i'r gor. wel. Bydd j r erw olaf wedi ei chymeryd oddiar y brodorion cyn bo hir. Yr ydym mewn mantais i roddi bras olwg ar olud yr yspail. Medd- ianodd Ffrainc 3,500,000 o filldiroedd ysgwar Prydain, 2,250,000 o filldir. -oedd; yr Almaen, 890,000; Talaeth Rydd y Congo, 850,000; yr Aifit a Tripoli, 840,000; yr Eidal, 600,000 Tspaen, 250,000 Portugal, 900,000 Liberia, 37.000 gweirniaethau y Boenaid, 162 640 Y mae etc yn aros hebei fed-lianu yn nghanolbarth y Cyfandir 1,500,000 o filldiroedd ys- gwar. Y mae rhanau helaeth iawn o feddianau Ffrainc yn anialwch tyw- odlyd a diffaeth difwynlr meddianau yr Almaen gan gorsydd afiach Nid gormod dweyd fod rhanau brasaf y Cyfandir wedi syrthto i ran Prydain. Y mae ymerodraeth y Soudan yn y caoolbatth, ac hvd yma yn sathrfa caethwasiaeth, a chreulonderau nis dichon poSl wâ hyd yn oed eu dychymygu. A hanes preswylwyr Soudan yn ol, draw i bellafoedd niwliog amser. kr barwydydj gweddillion ei themlau ceir darluniau perffaith o'i phreswyl- wyr bedair mil o flynyddau yn ol cyndadau yr Arabiaid oeddynt; y maent yn gynddelw yn eu gwisgoedd, ffurf y wyneb. a'r dull o drwsio'r gwallt o'r brodorion presenol. Uengys eu cofnodion fod yr Aiphtiaid a hwythau wedi bod yn gwrth- ymryson cr eu hymsefydliad cyntaf yn y wlad. Ethiopiaid y gelw'd hwy gynt. Cafodd Josephus afael ar dra- ddodiad ddarfod i Moses unwaith pirwain bvddin Aiphtaidd yn eu "<?VT'' a gwntyd rhuthr Uwyddianus cilinas-Soba, ar lan ynile led ddyddorot yw fod y Prophwyd Ezeciel yn cyfeirio at y wlad. Nid enw ar genedl neu Iwyth neillduol yw y Soudaniaid arwydda breswylwyr duon Affrica ogleddol yn gyffrerlinol. Defnyddir ef gan hen gofnodwyr yr Aipht mewn dull an- mhenodol, yr un modd ag y def- nyddia haneswyr Groeg yr enw Celt, hyny yw, liwythau heb fod o'r un gwareiddiad a hwy. Yn y Canol Oesoedd, cafodd llu 0 frodcrion Arabia achos i adael eu gwlad a mudo i'r Soudan, Vmsefyd- lasant yn nghyffiniau Senaar, ar lan y Nile. Negroaid oedd y brodorion. Arweinydd yr Arabiaid oedd Beni Omr, a chyn hir, efe a Iwyddodd i wneyd Mahomstaniaid ohonynt. Bob yn ychydig ymbriododd y naill a'r llall, ac a'r Nubiaid, ac :ymsefyd!asant ar ddau tu yr afon: adweinir hwy wrth yr enwau Fung a Hamagh. 0 dan Weinyddiaeth y Patriarch Idris, yn yr unfed ganrif ar bymtheg, ymgododd Senaar mewn dysgeidiaeth i fri ac enwogrwydd cyfartal i ddinasoedd Bagdad a Cairo. Parhaodd i dyfu fel mangre doethineb am lawer oes. Yn 1719 arferai dysgedigion Arabia, India a'r Aipht ymgasglu yno yn dor- feydd. Ymddengys fod yni meddyliol a chorfforol mawr yn nodweddu gwa- hanol Iwythau y wlad ar wahanol amserau a nodweddir hwy gan yr un neillduolion hyd y dydd hwn. Ond graddol ddirywiodd y liwythau yn nechreu y ddeunawfed ganrif; aethant i ladd a difetha eu gilydd; a pharhaodd anrhefn i ddifwyno pob. peth am 33 o flynyddoedd. Wrth weled hyn, archodd IMahomet Ali, brenin yr Aipht, i Ismael ei fab oresgyn y wlad. Wrth oresgyn, arferodd Ismael greulon- derau ysgymun at y trigolion. Sudd- odd ei weithredoedd yn ddwfn i en- eidiau rhai o honynt, ond daeth yn ddiwrnod medi arno yntau o doreith- iog ffrwyth ei weithredoedd. Gwedi adfer yr heddweh, cafodd Llywodr- aethwr Shendi gyfle i ddial gwaed ei gydwladwyr. Gwnaeth wledd enwog; gwahoddodd Ishmael y Creu- Ion a'i ganlynwyr i gyfranogi o'r dan- teithion ac wedi i'r gwahoddedigion anghofio eu hunain wrth y gwin.dod- odd yr hen benaeth dialgar y ty ar dan a llosgwyd Ishmael a'i ddilyn- wyr yn y goelcerth. Yn 1819 yr aeth y Soudan am y waith gyntaf o dan iau yr Aipht terfynwyd eihawdurdod yn 1S83 gan wrthryfd y Mahdi. Parhaodd, fel y gwelir, am drugain a thair o flyn- yddau. Oni buasai am greulondeb a thrais annyoddefol y llywodrasth- wyr, gallasai uwchafiaeth yr Aipht yn y Soudan barhau hyd y dydd hwn. Newidiwyd y llywodraethwyr o fewn y tymor hwnw ugain o weithiau. Gwir nad oedd holl lywodraeth- wyr y SouiSari yn annoeth a'chreul on Yr oedd Kurshid Pasha yn 1826; Abel Latif Pasha yn 1849; ac Arkel Pasha, yn 1856, yn deilwng flaenoriaid i'r Cadfridog Gordon. Nid hawdd cael srnlad cywir am eangder y wlad. Ni linellwyd allan y terfynau un amser. I Ewropead, dichon mai y ffordd egluraf fyddat edrych ar y Soudan fel dwy wlad an- ferth gan eu galw ar enwau y ddwy genedl sydd yn honi nawddogaeth drostynt. Y naiil yw y Soudan Ffreinig ar llall yw y Soudan Seismg. Y mae terfynau y ddwy yn mesur dwy filiwn o filldiroedd ysgwar, ac yn cynal oddeutu deg a phedwar ugain o filiwnau o bobl. Ni gyfyngwn em sylw i Soudan Ddwyreiniol, neu yr un Brydeinig. Y mae hon yn rhywle ar draws can mil o filldiroedd ysgwar, ac yn 1882 nid oedd ei phoblogaeth is'aw deng miliwn (10,000,000) o bob 0 ffiniau yr Aipht Uchaf, neu o Assouan ar y Nile hyd Dalaeth y Cyhydedd y mae yn un cant ar bym- theg o nHdiroedd o hy; ac o a^" sowah ar Ian y MorC?ch hyd dalaet y Darfur,*y mae ar rn pedwar cantar ddg o filldi'ccdu 0 led, Gvvedi y gwrthryfel, IJmdurman yw prit aamas y Penaeth presenol. Hawlia talaeth Darfur a'r gwledydd cyffiniol fod yn annibynol ar y Khalifa. Fe gonr mai yn 1882 y cododd penaeth penboeth o'r enw Mahdi; cawn ymdrin alr gwrthryfel a fu yn Uwyddianus 1 daflu iau yr Aipht mewn penod arall. Er fod miloedd o filldiroedd o'r Sou- dan yn anialdir diffaeth eto y mae yn y wlad dir toreithiog fel Eden. Geilw yr Uchgadben Stewart, gwr sydd wedi teithio ar hyd a lied y wlad a byw yno am flynyddoedd, dywed efe fod talaethau y Karotsch a GhedariH yn diroedd anarferol o gynyrchiol. Goddefir i'r grawn bydru yn y ddaear am fod gorlawnder ohono ar gyfer angen y wlad. Y mae hyn yn dangos pe yr agorid ffordd haiarn o Khartoum i Suakin ar Ian y Mor Coch He y mae grawn yn dra phrin ac ar bob amserau yn gwerthu am brisiau tymhorau o newyn mewn gwlad, y gallesid gwneyd masnach oludog. Ond cyn y genir dim o'r fath lhaid difrodi y Derfisiaid —goresgynwyr gormesol a phenboetn y canolbarth.

I MESUR AUDYSG Y iLYWOUU- AETH. „ I n. Cyn i ni ddyfod at dclarpvnufiucu ) Mesur, f" ddichon y bydd y ffigyrau can- lynol yn ddyddorol i'n darllenwyr, gan y gallant roddi rhyw syniad i ni beth y mae teimlad y de/rnas yn debyg o fod gyda golwg arno. Y mae Ysgolion yr Eglwys yn cynwys lie ar gyfer 2,707,780 o blant, ac eiddo y Pabyddion yn cynwys lie i 367,344. Y mae y ddau hyn ynghyd yn dod t 3 075,124. Dyma y rhai y bwriadwyd y Mesur i'w ffafrio. Y mae Ysgolion y Byrddau yn cynwys lie i 2,345,467, ac yn erbyn y rhai hyn y mae y Mesur yn rhedeg yn gryf. Y mae mewn ysgolion Brytanaidd ac Anenwadol le i 355,726, ac yn ysgolion y Wesleyaid 180,955, ac os rhoddir y rhai hyn gydag ysgolion y Bwrdd y mae yn gwneyd 2,891,148, ai yn rboi mwyafrif o 183,976 i ysgolion yi Eglwys a'r Pabyddion. Ond un peth yw darparu lie, peth arill yw cael y plant i'r ysgolion. Y mae ar lyfral1 ysgolion yr Eglwys a'r Pabyddion ynghyd, 2,563,952 o enwau, ao ar lyfrau ysgolion y Byrddau, Brytanaidd, a Weslevaidd, 2,761,897-mwy yn y rhai diweddaf o 197,945. Ac y mae yr average attendance yn ysgolion yr Eglwys a'r Pabyddion ynghyd yn 2,085,512 ac yn yr ysgolion eraiil yn 2.260,914-sef mwy yn y di weddaf o 175,402. Felly er fod mwy o le. yn ysgolion yr Eglwys a'r Pabyddion 183,976 y mae mwy o blant yn yr ysgolion eraillo 197,945. Dynafftith ryfedd iawn. Ac mai nid euwau ar bapur yn unig ydynt a brofir trwy fod yr average attendance yn fwy yn Ysgolion y Byrddau, &c., o 175,402. Gwir mai Ysgolion Gwirfoddol y gelwir yr Ysgolion Brytanaidd a Wesleyaidd, ond y mae yn y Mesur ymosodiad ar addysg anenwadol, yr hyn sydd yn cyffwrdd y rhai hyn yn eu man tyneraf, ac yn eu taflu yn ddibetrus i'r un ochr ag ysgolion y Byrddau yn y frwydr hon. Os gallwn felly gymeryd nifer y plant yn gymorth i amcan-gyfrif, gallwn dybied fod mwyafrif y rhieni yn y deyrnas yn wrthwynebol i gynllun y Llywodraeth, ond nid mwyafrif mawr, er hyny digon oud iddynt ymegnio, i godi u Uais yn ddigon clir fel na faidd y llywodr- aeth fyned yrulaen. Yn ei anfsrebiad wrth dslwyn y Mesur i mewn, d"rfu i Syr J. Gorst roi yr holl Ysgolion Gwirfoddol ar un Haw, ac Y sgolion y Bwrdd ar y Haw arall, ac wrth edrych felly yr oedd mwyafrif cryf i'w weled yn erbvn y Byrddau. Yr oedd yr olwg yma yn anheg, neu o leiaf yn gosod argraff anghywir ar fe Idyliau y rhai oedd yn gwrando. Bellach yr ydym yn dyfod at y Mesur. Cnewyllyn y Mesur ydyw yr hyn a elwir YR AWDURDOD ADDYSGOL, sef y Pwyllgor a ddewisir gan y Cyngor Sirol i lywodraethu addysg yn y sir. Yn ol y Mesur y Cyngor Sirol sydd i benderfynu nifer y Pwyllgor hwn, ac y mae mwyafrif ei selodau i fod o aelodau y Cyngor Sirol. Ond yn Nghymrn y Corph Llywodraethol Sirol sydd eimes yn mhob sir yn gofalu am addysg ganolraddol sydd i wneyd y gwaith hwn. Nid yw hwn yn cael ei ethol yn holiol fel y cynygir yn y Mesur hwn, ond yn ol darpariaeth Y Achm-e a bgsiwyd gan bob Cyngor Sirol. Yn sir Gaemarfon er esiampl, etholir 15 gan y Cyngor Sirol, un gan bob pwyllgor 11 yw- odriethol lleol (5), dan gan Goleg Bangor, un gan athnwon yr Ysgolion Canolraddol, un gan Lywodraeth wyr [Managers) Ysgolion Gwirfoddol, dau gan y Byrddau Ysgol, un gan athrawon ysgolion elfenol, a dau gan yr seladau wedi dyfod yn nghyd—yn cyn- wys felly 29, ac y mae yr aelodau dewisedig gan y Cyng ir Sirol yu y mwyafrif o un. Fodd bynag, dyma'r pwyllgor mawr pwysig i ba un y rhoddir Uawer iawno = ao awdurdod yn ol y Mesur awn, Caniat-aol yw y Mesur i raddan helaeth, dywed jlgall y pwyllgor hwn wneyd y peth rms s'rpeth arall, ond amlwgyw y bwriedir iddo wneyd yr holl waith. Yn awr ceisiwn roddi golwg gryuo a cbyflawn ar y gwaith hwn yn ei gyfanswm. Y mae y Pwyllgor ?y ? .y 1. I wneyd y rhan fwyaf or gwaith a wneir gan y Cyngor Addysg yn Llundain mor bell ag v mae y sir yn mynoo. 2. I wneyd gwaith Bwrdd Ysgol yn mhob man yn y sir y eyflwynir y cyfryw waith iddo. 3.1 ddarparn ao arolygu addysg grefyddol. 4. I gario allan waith y Cyngor Sirol gyda golwg ar ysgolion diwygiadol a llafur- awl (i ba rai yr nnfonir caroharorion ieuaine). 5. I gynal ao addysgu plint y tlottai. 6. I gymeryd mewn Haw ysgolion elfenol uwchraddol. • 7. I drefnu ao arolygu addysg ganol- raddol y sir. Mewn gair, y mae holp gylca addysg y sir yn cael ei osod yn gwb llaw y pwyllgor hwn. Y mae y Llfwodraeth yn oyflwvno yr holl wiit a'r arian iddo, ac nid yw yn cadw iddi ei bnn ond yr hawl i gymeradwyo y gwelthrediadan, i Mnder- fynu apeliadau, i edrych ar fod y'gwaith yn cael ei wneyd yn affeithiol, ac os na bydd, yr hawl i ymofyn rhywun i wneyd y gwaith. Ar ryw ystyron dyma y Mesur mwyf gwerinol yo yr oes bon y mae yn chwalti gwaith y Cyngor Addysg, ac yn ei roi i'r Pwyllgor Sirol hwn, ac ni bydd gan y Cyngor Addysg ond arolygu ycwbl. 1. Ei waith fel Cyngor Addysg. Efe fydd i dderbyn y grants o'r Llywodr- aeth at addysg elfenol ac i'w gweinyddn i holl ysgolion y sir. Ond aid yw y grantt hyn i fynerl yn fwy y pen dros bob plentyn mewn average attendance nag ydyw ar yr 31ain o Orphenaf y flwyddyn hon, os ydyw yn fwy na naw swllt ar hugain y pen, neu os o dan byny ciiff gynyddu hyd hyny a dim pellach. Flely ni ehaiff y plant enill mwy na hyny o'r Llywodraeth j yn y dyfodol. O'r Pwyllgor Sirol, ao nid o'r Cyngor Addysg yn Llundain, y bydd yr ysgoliou yn e irych am en granta yn y dyfodol. O!d :hydd y code yn oael ei gwneyd gan v Cyngor yn Llundain, ond gall y Pwyllgor Sirol gytuno a'r oyegor hwnw am ei llacio i gyfarfod ag amgylobiadau Ileol. Yn ychwanegel, bydd gan y Pwyllgor Sirol rodd o bedwar swllt y pen i'w rolai i bob yagol wirfoddol ao ysgolion Byrddau anghenus sydd eisoes yn meddu hawl i rodd yehwanegol o'r Llywodraeth yn ol Deddf 1870. Nid yw y rhodd hon o'r newydd ond i ysgolion gwir- foddol yn unig. Y mae llawer o ysgolion feUy eisoes yn gallu gwneyd heb danysgrif- iadau, a dadleuiry bydd i'r rhodd hon alluogi yohwaneg ohonynt wneyd felly, ae mai y tanysgrifwyr a gaiff y budd, ac nid effeith- iolrwydd addysg yr ysgol. Bydd y Pwyllgor Sirol felly yn penodi inspector) i ohwilio i ansawdd yr ysgolion, &0 yn derbyn ac yn cadw pob manylion yn eu cylch, a golyga hyn nifer dda o glerood i wneyd y gwaith yn mhob sir. A'r Cyngor wneyd y i ddarparu pob moddion fydd ar y pwyUgor eisieu i wneyd ei waith, ae folly bydd yr holl gost bron yn dyfod yn union- gyrchol o'r Dreth Sirol. Y mie y grants yD dyfod drwy ddwyliw y Pwyllgor Sirol i'r ysgolion, so nid ymddengys fod dim o hono i aros tuag at y dranl o adwyn y gwaith yn raUen. Felly rhaid cymeryd i'r cyfrif mai o dreth y sir y daw, 8C ni bydd y gost YlDa yn fychan. Bydd y Cyngor Addysg hefyd yn cadw Inipe<:tor» i weled fod yr ysgolion 'yn effeithiol, ond ni byid y rhai hyny yn arholi, ac y mae yn debyg y bydd eu nifer yn llai nag yn awr, a mwy o wlad gan bob un. -2. Ei waith fel Bwrdd Ysgol. Yn y lie cyntaf, efe fydd i ofalu am yr attendance yn mhob lIe nad oes Bwrdd Ysgol-y gwaith a wneir yn awr gan y Gwarcheidwaid. Hefyd, os bydd llywodraethwyr unrhyw ysgol yo dymuno et thrssglwyddo i ofal y pwyllgor hwn, bydd yn rhaid iddo ei derbyn a'i ohario yn mlaen. Os bydd unrhyw Fwrdd Ysssol yn dymuno peidio a bod yn y dyfodol a throsglwyddo ei waith i'r Pwyllgor Sirol, bydd yn rhiid iddo fod ya Fwrdd Ysgol i7 plwyt hwnw. Os bydd amgylch- iadau mewn plwyf yn y wad yn galw am Fwrdd Ysgol lIe nad oedd un o'r blaen, rhoddir mis o amser i'r plwyfolion i alw am fwrdd, 1,1,11 os na wnant, gwneir y Pwyllgor Sirol yn Fwrdd Ysgol i'r cyfryw le. Ond os bydd ibmgyl(-hiadau felly mewn unrhyw dref fwrdeisiol ni chant hwy gyfle i gael bwrdd, ond bvdd y Cyngor Trefol yn dyfod yn Fwrdd Yagol, ac yn gweithredu trwy bwyllg >r o'r fath yna. Ao os bydd Bwrdd Ysgol wedi pechu trwy beidio gwneyd ei ddyledswydd, penodir y Pwyllgor Sirol i gymeryd ei le. Fel hyn yn raddol gall y Pwyllgor Sirol ddyfod yn Fwrdd Yegol i'r rhan fwyaf ac i'r oil o blwyfydd y sir. Ond wrth gwrs nis gall lywodraethn yr holl ysgolion yn uniongyrchol. Rhaid iddo wneyd hyny drwy bwyllgor lleol o lyw- odraethwyr. Yn y bwrdeisdreft penodir y oyfryw lywodraethwyr (managers) gan y Cyngor Trefol, ond yn y wlad, haner gan y Cyngor Plwyf a haner gan y Pwyllgor Sirol. Pahaui y mae y gwahamaeth hwn P Y mae y Cyngor Trefol yn cael penodi y cyfan, ond ni chaiff y Cyngor Plwyf ond penodi yr haner. Ystyria y Llywodraeth Loriaidd, mae yn debyg, fod pobl y dref yo fwy deallus na phobl y wlad. Ond ni bydd y managers ond rheoli yr ysgol, y mae y pwrs yn cael ei gadw yn ofalu& gan y Bwrdd Ysgol, sef y Pwyllgor Sirol. Ond y mae yn codi y dreth angenrheidiol at addysg y plwyf oddiar y plwyf ei hun ac nid oddiar y sir. Felly yr holl fantais y mae y plwyf yn ei gael trwy y Pwyllgor Sirol ragor y Bwrdd Ysgol yw mai pobl eraill sydd yn edrych ar ol ei bwre ac nid pobl o'i ddewisiad ef ei bun. Rhyfedd iawn, onidc r Dyma,waith y Pwyllgor Sirol fel Bwrdd Ysgol. Ond sylwer fod y Pwyllgor Sirol ar un llaw yn Gyngor Addysg, ac ar y Haw arall yn Fwrdd Ysgol. Pel Cyngor Addysg yn talu arian, ac fel Bwrdd Ysgol yn derbyn arian at ei ysgolion,ac felly yn talu iddo ef ei hun!! Y mse mewn un cyineriad i osod i lawr y telerau, ac mewn eymeriad arall yn cadw y telerau. Dyma beth rhyfedd eta rr Ai tybed fod hyn yn ffrwyth myfyrdod ys- tyrbwyll? Pwy ond Gweinyddiaeth Dori- iaidd juasai yo dwyn allan y fath beth a hyn ?

TRAMOR. FFRAINC ANSEFYDLOG Unwaith eto y mae gweriniaeth aflon- ydd Ffrainc heb Weinyddiaeth. Aeth yn ymrafael rhwng y llywodraeth a'r Senate, I\j3U fath o Dy'r Arglwyddi. Y mae dau reswm yn cyfrif am hyny. Yn gyntaf, y mae gweinyddiaeth M. Bourgeois yn un eithriadol o onest a glan ei buchedd gyllidol; yn ail, y mae yn llawn o naws ddiwygiadol a rhyddfrydig. Nis gall gwladweinwyr Ffrainc oddef ysbryd felly, Fe gofir fod y Weriniaeth yn cael ei chario yn mlaen gan wladweinwyr prolfesedig- pobl sydd yn byw ar wleidyddiaeth fel bywoliaeth. Telir 600p yn y flwyddyn i aelodau y Senate, a 350p i aelodau Siamber y Dirprwywyr. Ag eithrio gwleid- ygdiaeth yr Ameng nid oes wlad wedi ymlygru mwy yn ei chyllidiaeth na Ffrainc. Cymer bagad llnosog o'r gwleidyddwyr bob cyfleustra i ymgyfoethogi yn nghyvgod eu swyddi a mantais y dos'oarth hwuw yw tynu gwe inyddiaeth ar ol gweinyddiaeth i lawr, ntvg 8 f bydd gan bob rhai ohonynt, ondodid yt el dro, fantais i fyned yn aelod o Wein yidiaeth rhywun. Honir nad yw Gwein- yddiaeth M.Bourgeois yn meddu ar ymddir- iedaeth yr un o'r ddau Dy, am hyny gomeddodd y Senate a rhoidi ei phleidlais i daleb dyled yr ymgyrck i Fadagascar hyd omi cheir Gweinyddiaeth newydd. Anog- wyd M Bourgeois gan y wasg Radicalaidd a Socialaidi i gefyll wrth y llyw ac ymladd brwydr a'r Senate; petruswyd enyd pa beth a fyddai oreu, ond cyfeiriodd M. Faure, yr Arlywydd, fod y cyfansoddiad yn gwahardd jkrhau yn y swydd gwedi y bleidlais gferydd.

I BARWN HIRSCH. Dyddorol odiaeth a chyforiosr o wergi yw hanes bywyd y diweddar Farwn Maurice Hirsch, yr Iuddew a'r miliwnydd o Bavaria. Yr oedd yn fab i farwn. Aeth o'r byd yn dra swta. Ni feddai na gwybodaeth, dysg, orfefydd, o un math; ni fyddai byth yn darllen oddigerth darllen wynebau dynion: yr oedd yn fedrus y tuhwnt yn y gelfyddyd hono. Cynysgaeddwyd ef ag un ddawn hefyd i raddau anarferol-y ddawn i droi pobpeth yn aur, er nad oedd hyd yn oed IJiw oariad at ariangarwch ar ei ysbryd. Chwenychai gymdeithas y bandefigaetil; nid oedd pris rhy uchel ganddo i'w dalu am yfraint bono. Meddai gestyll gorwycb ao ystadiau eang yn Lloegr, Ffnuuc, Hungari, M Aw?tria. Gandd<? ef yr oadd y m"o hela godidocaf yn E?rob. Yu ddiweddar yn ei oes, er mwyn bod yn y ffasiwu, prynodd J redegf»rcb, a rhoddodd bum mil am dano ) oyfltfynodd yr holl enillion ynelusenau. Yn j 1892 yr oedd y ewra yn ddeugain mil (40,000p). Dichon mai elusengarweh oedd ei grefydd o holl feibion ffawd yn v byd hoddyw, efe oedd yr helaethaf ei ras yn y peth hwn. Nid oedd ei gvniluch arno ei bun; dirmygai foethau a diogi yr uchel radd a chas mawr. Derbyniai 400 o lyth- yrau cardotta ar gyfartaledd bob dydd. Bu farw ei unig fab rai blynyddau yn ol; ) nid aeth ei ysbryd allan o awyr drom y giomedigaetb a'r hiraeth hwnw byth.

TWRCL vr mie medr diail Twrci i doriei hadd- ewidion u'i hymrwymiadau wedi ei dwya unwaith eto 0 dan gondeuiniad llysgenhadon chwech o brif wledydd Kwrob. Fisoeid yn ol pan yn IIoddnnedn dwyn diwygiadau gwladol i'r Yraherodraeth, boddlonodd y Sultan i osod Cristion yn llywodrsethwr Zeitum. Hrbyn hyn y mae llywodraethwr wedi ei benodi,ond gofaiwyd am iddo fod yn Fdhometan. Gwrthdystiodd y Gtvlluoedd- yn erbyn y fath doriad amod. Esgus y Sultan yw fod arno ofn cyffroi ei ddeiliaid Mahometauaidd nid yw yn cymeryd arno. dalu unrhyw ystyriaeth i deimladau ei ,ddeiliaid Cristionogol. Ceir gweled pa effiiith a gynvrcha y gwrthdystiad. Nid yw y Galluoedd yn caru gweled eu cymhellion yn cael en diystyru; ar yr un pryd eu diystyru a wneir, hyd oni chydweithreda y teyrnasoedd i orfodi y peuaeth creulon a chelwydlog i gario allan ei ymrwymiadau. Y u y cyfamser anfonir cadranau o'r fyddin reolaidd yn yr holl randiroedd Cristionogol drwy Asia Leiaf; bwriedir iddynt gymeryd He a gwaith y Kurds, er na chyhoeddir hyn ar benau tai, Dywedir yr atelir yr Armeniaid i drin eu tiroedd a hau; otna miloedd ohon- ynt fyned i'r maesydd; a chan fod yr awdur- dodau yn gweled fod newyn yn sicr o lwyddo i wneyd gwaith arnynt Uawn mor effeithiol a'r cleddyf, odid fawr nad y cyn- Uan hwa, mewn rhan, a fabwysiedir bellach er cyrhaedd yr amcan mewn golwg-difrodi'r genedl oddiar wyneb y ddaear.

RHYFEMEDD AFFRtCA I Y mae y Llywodraeth Brydeinig yn dra phrysur gyda'i rhyfeloedd -tair mewu nifer -yn nghyfandir Affrica. Y mae pawb yn gwybod am ryfelgyrch y Soudan; y mae yn orchwyl rhy eang i'w gadw o dan len. Yr un modd, teimlirfod y gwrthryfel ynngwlad y Matabeliaid yn galw am gosb drom-dim llai na difroili'r genedl i ystad o eiddilwch ac arswyd, fel U: feiddiant ymgodi mwy yn erbyn eu goresgynwyr. Ond cerir yn mlaen ryfelgyrch ddial arall mewn owr pellenig o'r Cyfandir, er na bydd yn y wasg prin air o son am dano. Yn Affrica ddwyreiniol y mae hwn hefyd. Nid oes dim llai n% 1,500 o filwyr Seisnig wrth y gwaith yn erlyn pen- aethiaid Arabaidd sydd wedi gwrthod yra- ostwng i Wladweiniaeth Brydeinig. Aeth penaeth o'r enw Baruc Aziz ar No i diriog- aeth yr Ellmyn; ond gan nad oes ar y naill na'r llall eisieu estyniad dyddiau penaethiaid brodorol, y mae yn fwy na thebyg y gwneir ef yn fwyd i bylor. Wedi hyny, ychwanegir gwledydd newyddion at y tiriogaethau eang sydd eisoes yn feddianau Prydeinig.

YR AEIODAU HWVUDELIG. Yn anffodus y uiae achlysur arall we: ei gael, yr hwn sydd weii rhanii y Oenbeil- aetholwyr yn ddwy gsngen. Bellach Dil- loniaid, Healyiaid, a Reduioniaid a fydd Jr aelodau Gwyddetig Bu ganddynt gyfarf,) I ddydd Mawrth yn ystifell Rhif. 15. Mattr lleol anhyall i ddieitbriaid sydd yn eu rhanu, heblaw fod eiddigedd personol wodi cat I mantais i ysu eneidiattrhai ohonynt. Y me Mesur Addysg wedi rhoddi aehlysur i bohl siarad llawer fod yr aelodau Gwyddelig ar M r cefnu ar y Rhyddfrydwyr a cbafnogi y Weinyddiaeth. Nid yw byny yn bod orl mewn rhan. Nis gallant lai na derbyn egwyddor y Mesur, hyny yw, debyn arian oyhoeddus er cynal addysg enwadol. Ar yr un pryd, parhant i lynu wrth eu haddewid a wnaed ar ddechreu' y tymhor y bydd idd- ynt yn mhob modd dielionadwy gvnortlhwj o yr Anghydffurfwyr yn eu hymgai* i drwsio y Mesur. Ceir cyfle i waith felly yn y pwyllgor.

MESUR T. XANTIAID; Nos Llnn> fel y gwelsom, yr oed I Mr Chaplin yn egluro a dadlu hawlia t j amaethyddiaeth ar ran perchenogion y tir trefnodd y tugel ar fod Ar Price i ddily,, nos Fercher gyda Mesur er lliniaru beichiaa y tenautiaid. Caed dadl fywiog. Eglurodi Mr Price fod ei fesur ef yn ua cymedrol ei ysbryd. Amcanai at ddiwygio cyfrait") ac arferion amaethyddbl. Yr oedd y,1 J cynwys trefn i welln Act dallaisethtir; ond ei brif ergyd oedfll cynyg at sefydl.1 Llysoedd Sirol Prydeinig o fath y rhtn Gwyddelig. Dangosodd M'r Price fod y Llywodraeth yn ceiivio gwella cyflwr amaeth j yddiaeth yn hollbl o chwith. C,fmera j baich gorlethol y ffarmwr y drofn a ganlyp Brdreth-degwm-tretb. Dangooodd, Mr Logan, un araU o gynrychiolwyr nunoth yddiaeth Seisnig, fod treuliau yr amaetkwy■ Logan, Bel's n'e gh f,,l byn vn frwiseo ewedd fel hyn Ardrethi 46 miliwn^ I Llafur Meirch 15 miliwn. I Budd-soddi 9 miliwn. I Trethi 5 miliwn. 1 Dearwm 4 miliwn. < Paham," ebe Mr LogM, n& chymerea Weinyddiaeth a'r dull-Bynhwyrol o ddiwygi, I Wein,rddiaeth a' i amaethyddiaeth drwy ddechreu yM y po' gy da'r baich trymai ? Yn rhmweAdolyr oedd gwelliant Mr Victor Cavendish yt, cynwys gwrthod y Mesur oherwydd ei fon yn seiliedig ar egwyddor a gasheir gdU Y Llywodraetb.

• GLAN LtEYN A 0HKFARF0D LLENYDDOL TABERNACL, j PWLLHELI. 8YB,—Nt fydd i mi drespasu ond i raddau cymedrol iawn ar eich gofod gwerthfawr wrth ateb y gwr tonyth a, gol:ierthfawr ystorom ddiniwed yn Bghykh y <Nroi?Mth ar englyn Y Gwyir." Ei bwt ysgnf yn "Y Geneal," am yr wythnos ddiweidaf, ydyw y path tebycaf a we?s er's I?wer dvdd i dymhestl mewn cwpan de." Eglur i fod gan y cyfaill anffaeledig awn amryw wersi i'w dysgu beblaw y wers bwysig 0 foneddigeiddrwydd. Am y dyfarmad, rnd oes cysgod amheuaeth yn fy meddwl nsd yr englyn a wobrwywyd, er ei f ii, ydyw v goreu yn y gystadleuaeth hon. Pan y ceir cystadleuaeth dila, beth wneir ond dewis y g? ,n o honynt ar ol cymeryo pobpeth i ystyriaeth P Gwn yn dcla i feimiaid o fri weithredu yn gyffelyb mewn oystadleuon Ileol yn hytrach nag atal y wobr. Er iod geuyf wir barch i gywirdeb cyng- haneddol, y mae genyf ragor o biarch i syn- wyr da a naturioldeb. Errhoidn rcyhoedc „ ^ornhad narthed cyfiawnaer I d';î:nl'gddfi-i .i grybwyll ddarfoo 1 I i'm  Atli.ron 'fhGIDI\8, Yr I I iMiliKi fri, alw heibio sr dddi^amniu||jiaa W^Bf" wrth y g^ltb° ?r??tt? .??y?oniddo i'? BRRyn o" betrusder barnai ly m"i "Wyr 6'Ugly,, LTyda'r p-est yndd,) dd y 6. Br y cyf"o. Dyaged 11 Glan Sey?'?oUtyn?hydeddM gadael ei M?:d yn 110uydd yn y dyfodol.-Yr :,U""h vn dne-nef-- 8, oiuuv, j LLIFON.

TR PERAIDD mazawatteb. TE PERAIDD MAZAWATTEB. I TE PERAIDD MAZA.WA.TTER. TE PERAIDD MAZAWATraK. S P BUDD MAZAWATTEB. Mewnp»3sdi a ti uii, S» ib>b Grocer ( I

 n h jI28 VL.&?.w.  y mae \f, \'?'?'? S?''?"???/?.?L"?n? T Orllewin el N\v', C H) 1 .a f ? ??"?'?rhy,.?d?n ",oil ,Ù. —kt i j i i aiuddiifs-n "I!byd gor:nesol  hy,J y "? ? y?'?- ■ V r y u> awt rhvhuld yo 'is Urhvht?.i(i yu f., r'Y(? i"' yr g? .? ei ,??? drw£ y Uena ht,,gymelj i :4f ?i )ri?ii 'drwy '311 masnachol v,- Cymn)- I%f.r C,?oirgA ?icyul,?) ,q oedi '11 (_?e?yh.. '"yr '■;> a ,,?, lincllau eraill y C?nn.. Y.-1. y fF,,?;?,, Idygvyd yn en Wbyn Vfl .r.vnldiWdwy. Wedi ei ?-r?? ?. ?.?. b t? ??,?i.j RlUlli ? yn hytrae), "&ft?'tt.wy,?'.jycy{&rwyd<ty?. ?w y p?. et„ ?,?, ?KorD-?'d ?M?rth (h?i.). ? ?., yr ??? ""O' 1« Fwrd.ns-wa ?{? ?,.? P.?, cenid l h R masnachwyr ym- <??o.. ?..r'.r..n ?! ?.t:o. Fel arhr. Mr ???"?''?'??'n'wy? ei gyf- ?)LM?wng?r.yu,??hot!i.?ion Cymre:g wdi myn! i d1wv!?v y ddw ton- eddwr. Oad yn y, .j??y);;hwl Mi yr hWQ yr "? p: so" M, T.?M Hvw?, ? ?lc.1 1 7. ?-,i -3"' ,iiur Hvw-31, ,r vu ToriidQ F.vrd,,i6 trefi Li?by?,h' oodd JU en'?t cynyg. td N !r LV.vd Oporec.

I Stilus V HATABELA. Erbyn hyn y ,aw t.vrcblaw 10,000 otilwyr A)!?ttaidd a jømg o dan ?f?u ar lenydd y Nile &'j bwy.?.'?.i ar Don/pia, Nid c.M I dim eithriadol w 1 i dljfwyJd yn eu ha,ies: caaglu offtr rl,; i,l ynghyd yw ec gwaith ) pcnaf yn awr One! ymddeiigys f.d cini- ranan byeliain c'r Iiorflsiaid yn gwjj; j < n 1\0001, a bu ymladd er-tliin rhyp;r idynt it l:hyt'n o gadrati feireh Aipht-aidd. Collodd y blaenaf yn urwin, a honir ou biid yu 7111- Iwi!'hl\u. 0'1' tu an,II r m:\C1 gwrthrrfl,r y alat'ibeliitid yr W"¡iig\) a^fweddau prydenn iawn. Gwedi daetii haint yr anwydwd yn ei fawr rym ar y fydi n Saesneg y mae odd vii-i 50 y cant ohonynt yn die 1 ief odilivifho ae jn mcthu gwiiiyci diim. Yingi (' I-ngyleli Billiiwayoa Owelo y m,:n mil vyr r SIi.uIk liaid.; ofnwyd "owaitti rha» v '.■ i r- Y ftiRMf o'r ddwy dref yn syrtlu., yu ganedii o lIart, rhuthi- i<yrch y broduri'in. flyd oni cb/rhaedd* ilsryinertliion i'r lie, diau n id yw diogciw jh y dref ar s»v.Ii »u dil)ry.J.r. Ymddengys r.RAI yw y fyddiii tvolorol y). deall gwertli au.arr, nac yn ddigo ) gwrol i ail y.osgyn y t-'r. O'r tu arall y man y d,(:. f.i'.hi.n Seisnig, ot /'waned mevii rod aj ';digon gwroi gy.i. vy.1 yr ystOHS^l. Dydd Meroher danas- dra erchyll ar 111 s.-lvui ,11.

IWDDlAir V X i ""GU«ESL«N. Botcu Gwaiirt- ■•iiw: laf taeuwyd y n j\V. ydd fod corph ti;-<i -vr .< l.bratu 82 iu?wy.M o,d, o'r e.v.v David M irris, gof, wedi ei gud mewn llya bych »t y ti >1 i'w dy yn y <nl- weru. Nid o .-vy l-j pa fodd y cyfarfu y truau a'i d li-.v •' 1. oud yaiddeugy id lo godi o'i wely yn y .y I y nos, a duatvyd o byd ¡Ow gor" m r ¡I.r¡ j:: foreh.

rswiRiAV'isi n'kwyod. Yn eiu oolo! '1 1>y+;;1)1 fn wel y i, ¡¡.mydd ^yulinn uewydlo yswi/iat fb. M-i^'r ben-air yn dyweyd nad oes dim newydd dau yr haul, <ind wele gni!ur. uewydd sp-w. >ta« Mii J. C[()Ô,j::1 a'i Feib., r gwuc jthut wyr solwn onwog, yn cruyg p »li*i 0 yswir- i;ietb yn rhai i'r SJwi. dm 6'; mlwy d o'■ d, Ii gagl,) 112 0 wr>\¡:>r y -i).)n' 6ft. t.i.JO." GwPeir y oynllun '-i (j'idd ;i.»rsge.ld ;;weitbwyr v wlad, a dian y 1/11 (ryn lawur o ddefnydd yn e»ol i-i wl1e,d ohrmo. Telir yr ys-viriaeth gm 0 vmi: lkitih Workman's und Genera! .\S'lra11'

T'-l TRRAIDu .Vi.V/i viVATTES TF TERHOD M A'/VvVATTBE TB TRf?H)D M??ATrKE TE MRAH? ^AZiWATrhB IE THHUDO M\.Z:W.TrgE Mawn ?M?i a ti.Y.?' S? bob OrOc" A

RHAG0R >L, ANfttBYNWTR! I Cymdeithas Genhadol Lilundnin yw yr unig genhadaeth anenwadol yn Mhrydain. Bit yr Anghydffurfwyr ac Eglwys Loegr yn ei chynortVwyo unwaith. V mae y Gym- deithas yn gan mlwydd oed eleni. Pen- derfynodd ei chyfrwydd wyr fod yr achlysur yn un digon teilwng i geisio gosod cyllid y gymdeithas ar seiliau mwy boddhaol. Apeliasant am gronfa o gan mil o b innau (100,000p) atyramcan, a. chyhoeddirynawr fod y swm wedi ei gael a thipyn dros ben. Ag eithrio ambell Esgobaethwr eangfrydig ao un neu ddau o Bresbyteriaid eang-galon, ymddengys mai yr Annibynwyr yw unig gefnogwyr presenol y Gymdeithas hon. Tra yr oedd cronfa y canmlwyddiant yn cael ei gasglu, yr oedd yr enwad ar yr un pryd yn ymdrechu codi ugain mil o buonau (20,000p) yn nghasgliad blynyddol y Gymdeithas, ac ymddengys fod hyny hefyd yn debyg o fod yn llwyddianus. Yn rheetr y cyfranwyr gwelwn enwau gwr a gwraig gyda rhodd o l,000p, ac ychwanegir fod yr arian yn ffrwyth hunanymwadiad oddiwrtb foethau cyffredin bywyd myglys yn mhlith pethau eraill. Wrtt reswm yr oedi yr enwad yn Nghymru yn gyfranog yn y gwaith, a ohasglasantlawer o filoedd heblaw 7000p at y casgliad blyryddol. Dywedir eu bod ar fedr cychwyn cronfa arall o 20,000p at sefydlu achosion newyddion yn Nghymru. Eto i gyd darHenasom, dro yn ol, eiriau rhywun mawr yn galw pobl fedr wneyd gwaith fel hyn YJ. ysgubion y byd a gwehilion gwlad."

MON A GWALLWOFBf DINBYCH. I Yn hwyr neu nwyracn, y goieum iyua pia pob buddugoliaetli. Yn Mon y gwelsom yr enghraipht olaf o'i lwyddiant. Goddefer i ni longyfaroh Cynghorwyr y fam-ynys ar y ffaith ddarfod i gen cyfaredd Dinbych gyrthio yn llwyr oddiar en Uygaid ar fater y gwallgofdy. Gwelant yn eglur ddigon bellach mai rhadlonach a gwell yo mhob modd fyddai iddynt ymuno ag Arfon a rhan o Feiriou er codi nawddle newydd at anghenion Ueol, yn hytraoh nag ymuno a Dinbych a myned i dreuliau na wel un gwr o'r craffaf ar hyn o bryd bendraw arnynt. Gwir eu bod ar y dibyn erchyll pan agorwyd eu llygaid; &0 yn ngwawl yr hwyr, pa ryfedd ou bod wedi dychryn ? Ni chafodd Mr Morton Pritchard arliw trafferth i wneyd oadran ohonynt; a dyfalwn y bydd LInn- den fawr allan i gyd y dydd y byddant yn oeisio troi pen yr Ysgrifenydd Cartrefol i'r pwynt priodol. Fe wal y darllenydd briOO- oldeb gweddas yn y oyffro pan ddealla fod amoangyfrif yr sdran newydd at wallgofdy Dinbyoh wedi tyfu mewn undydd unnos o 40,000p i fyny hyd at 76,000p. Ao od oes gwir yn sylw Mr Lewis Hughes ar draul y gwaith dwfr, bydd oyfanswm y treuusu yn cerdded yn brysur i gyfeiriad can mil o bunnau. Y mae yr amoangyfrifon hyn yn tybied o leiaf ddeng mil (10,000p) ar Fon. Hyderwn y llwyddant, er.hwyred yw, l ym- ladd eu ffordd allan o'r gors.

I EGLWISWIR BANGOR. I Y mae yn eglur fod awyr esgoooi can. gor yn farwol i ysbryd diwygiad. Ym- ddengys fod -'diwygiwr," serch iddo fod yn frawd yo y ffydd, yn gymamt o arstvyd j'r Esgob ag yw i'r Saltan o Gteroystenyn. Oeir y prawf diweddaraf o hyny yo YIII- ddygiad ei barcbadigMth at y ey srfayd m-a gynhaliwyd yr wythnos ddiweddaf yn y adinas hono o dan nawdd » Oyngrair Di- wygio vr Eglwys." Trydd yr esgob yn ddi- XoS ar ei wahoddydd i gadair y oyhr- fod, a ohyhud? ef 0 fod yu MgM)? o fodd. ion r gglwys' Awgryma mai dtwy w M?jorot B?gor-yr Hybarch Edwm ? a'i gyfeillion, oedd wrth wraidd y mudiad; I yn Ue byay, y mae yr arleiigaet gethm a i goddiweddodd hwy wedi chv7al r ai ohon- ?t i bellafoedd byd, M w?di sebo ?dM M yjgrifbinau y HetH a madandod S?dL? Wrth re?m. nid bob dy 'd y ?Sr .tb.r; Fodd bynag, baidd y dy- wededig dr..t. ? ychydig eutau Ibd? th yr Esgob. Yn Y.9oreillp rhydd fraslun o neillduolion esgob addas i'r amser- oedd presenol get ei fion ond yn lie bod yn ddiolAgir i'w ddysg&wdwr, etyb !yr Engob yn wrtais a ffrom. Ya y cyfarfod cy- Hhoeddus, nid oedd ysbryd mynd ar ddim. Arswydai rh ti o'r clerigwyr rbag eu cael yn euog o gefnogl yn yr amlwg ddim a fuasai yn ddiflas i'r awdurdodan. Olà yr hynotif Fo bawb oedd y meddyg Dr Hughes, di- wedilar ymgeisydd Torinidd dros Arfon. Prin yr oedd yntau, er yn wr lleyg, yn ¡I gallu anidlu yn y cymeriad ddiwygfiwr, tra yu ymwybodoi fod wyneb y penaethiaid yn erbyn y mudiad. Gan fod Dr Hughes 1\ mor egwan ei ffydd, nid hawdd deall pa beth oedd ar wr falefe e siau ar y fath ilwyfan; 08 na bydd eie wyliadwrus gall feithrin mwy nag un wyneb.

I IV[H.t{L Y mae yr eifenau yn ymgasglu o bob eyf. eiriad. Chwythir cyrn gwlad a gelwir y cyhoedd ynghyd. Daw wythnosau y dWll- dwr a'r taro yrilfiian-naill ai ychydig cyn y Sulgwyn neu yu fuan ar ol hyny. Da genym weled Cymru a Lloegr yu ymgodi o ddifrif yn erbyn yr ymgais i ddwyn yrhou ysgolion elfenol o dan ddylanwad uniongyrohol neu atiuniongyrchol yr offeiriiid. Caed oynad- ledd ragorol o ran ei chynrychioketh a'i hysbryd yr Nghaemarfon ddydd Gwener diweddaf. Bydd yn rhaid cael degau ar ei h-I yn mhob "wr o Gymru. Dichon y byddai yn cda cael ar ddMil yn ddioed drwy ein Haelodau Seneddol pa foddion a tymeradwyir yn benaf i drosgiwyddo barn a theimlad y wlad i glust y Llywodraeth? Ai drwy ddeisebau, ai pen- erfyniadau, ai po"bnn o'r ddan ? Nid oes "m6er i"w goHi; rhaid dechrea croni barn y cyhoedd yn ddiymaros. I bwrpM M!y, dy- munol fuasai tana de!nngUM 0 am L a y mesur i bamphledyu Cymreig a Seisnig ar (Turf elfenol syml, Holi an Ateb. Gwelwn fod y 11 Nationpl Education Emergency Com- mittee" yn Llundain wedi darp&ru egluryn eeiniog 8eisuig at wasanaeth y bobl. Y mae hwnw yn cynwys (1) Adroddiad cy&edinol o gyfeiriad y mesur; (2) Egluro adran ar ol- adran, a dangos y modd y gweithir y cyf- ryw; (3) beirniadu rhai gosodiadau o eiddo Syr John Gorst yo ei araeth gyflwyn.

ARFAU BRWYDR. Diau fod Mr Ifan R. Davies yn ei le pan y sylwodd yn ei araith feistrolgar yn y Gynadledd mai drwy egluro manau gweiniaid a pheryglus y Mesur y creir barn lidiog yn ei erbyn. Gan hyny, goreu po symlaf y dull a gymerir at y gwaith. Ac nid oes o fath Holwyddoreg mewn bod at agor llygaid meddwl y cyffredin. Dichon nas gaUesid cael neb rhagorach at hyny o orchwyl na'r Mxi Berish G. Evins ae lian R. Davies. Y mae yn eglur hefyd fod Cymru wedi gwneyd ei meddwl i fyuy, p'\ beth raid iddi hi ei gael. Heb amheuaeth, fe wneir y Mesur hwn yn ddeddf: pa lun a ddymunai Cymru ei wneyd amo ? Adran y 27tin yw yr un bwysicsf e lawer yn ngolw clerigwyr Lloegr, sef yr un sydd yn agor drysau holl ysgolion y wlad i addvsg Uchel Eglwysig. Heb hon, collant bob dyddordeb fli clerigwyr yn y Mesur yn y fan. Gwir fod ar y Pabyddion a Ilawer o'r Uohel Eglwyswyr arswyd santaidd wrth feddwl am agor dorau eu hysgolion i athrawon crefyddol Anghydffurfiol, Ond rhaid bod yn barod ar gyfer y gwaethaf. A'r unig ffordd ar gyfer hyny yw drwy i'r holl enwadau Anghydffurfiol ymgyngreirio. Ffurfler Cyngrair Ymneillduol yn mhob tref a phentref yn ddioed. Yr ydym i bob pwr- pas ymarferol yn nn yn ein daliadau duwin yddol a chrefyddol; ac yn Ngbymrn, os nad yn Lloegr, drwy gynghreiriaeth-, gallwn wrthsefyll y clerigwyr ar eu tir eadarnaf.

PRYDAIN AC AMERICA. I Y m^e y Times," yn ol ei arfer, yn ddyfal yn y gwaith o gadw marchnadoedd y byd mewn braw ac enyn pryder, os nad drwg- deimlad rhwng Prydain &0 America. 0,- hoeddodd ddydd Meroher fod y gwaith o gyfyngu a sefydlu cyd-ddeaUtwriaeth da rhwng y ddwy wlad ar fater Venezuela wedi gefyll. Awgrymai fod holl ddefnyddiau ystorm yn yr oediad o du Lloegr; ac aw- grymai fod tuedd yn Arglwydd Salisbury i daflu rhwystrau ar ffordd y gwaith. Tranoeth yr oedd y "Daily News" yn mynegu fod mirsiandwyr marchnadoedd y Talaethau yn trafod y mynegiad fel cenad- wri gelwyddog. Ymddengys fod y Llyw- odraeth yn cymeryd hamdden i ail luni,) ei haohos yn fanwl a chywir ar gyfer yr ail Lyfr Glas sydd ar fedr cael ei gyhoeddi. A phan gofir fed byrbwylldra wodi bod yn achlysur i fras-fritho y Llyfr Glas cyntaf a gwallau mewn ffeithiau a chyfleithiadau, y mae yn dra naturiol i'r Swyddfa Dramor wneyd ei goreu i gael yr ail gynyg mor ber- ffaith ag y gellir. Hyd yma hyfryd yw deall fod y cyflafareddiad yn myned rhag- ddo i raddau dymunol. Yn wir, y mae Arglwydd Salisbury wedi tynu brasgynllun o gytundeb er sefydlu llys cyfliffeddu par- haol rhwng y ddwy wlad. Deallir nad yw yr awdurdodau yn Washington yn gallu derbyn hwnw fel y mae; eto y mae ys sail rhagorol i ddechreu trafodaeth ar fater felly.

I YR AIL FOSES IUDDFWIG. I I Amcan-gyfrinr ei gyfoeth yn be twar I can' miliwn o ffrancs, ond treuliold fwy na ) hyny er lliniaru anghenion y tlawd a't' rhai a ormesir. Yr oedd wedi riMnu tair m'liwn o bunnau yn 1892. Gwedi ei ymneiliduad o'i fasnach treuliodd ei hall amser i wasgaru ei dda, Rhoddai i bob cenedl ac enwad. Yr oedd gauldo bwyllgorau elusenol y t Vienna, Budapest Carcon, New York, a Lemberg, i'r rhai y rhoddai fil o bunnau bob mis. Cy- nygiodd 80,000^000f. er sefydlu ysgolion dyddiol yn Rwsia gwrthodwyd hwy. Bet- ydlodd bedwar-ugain o ysgolion dyddiol a chalfyddydol yn Galicia, a rhoddodd 12,000,0001. at eu cynal. I sefydlu gwlad- ychfa i'r trueiniaid Iuddewig a erlidiwyd o Rwais rhoddodd 200,000;000f. Efe yn benaf oedd yn dwyn traul ymfudiaeth yr Iuddewon gwaegaredig, o Rwsia i wahanol wledydd y byd. Meddyliodd am wneyd ei hun yn dlawd cyn marw wrth ranu elusenau, ond galtvyd ef o'r byd trp, ar ganol y gwaith. Mabwysiadodd ddau fachgen i gyfeilles Americanaiddiddo: a rhai miliynau i'r rhai hyny. Rhenir y gweddill rhwng ei wraig, eifrodyr, asefydliadau elusenol, Yr oedd yn ail Foses i Iuddewon gwaagaredig Fwrop..

MESUR TRELHIANT Y TIR. I Daw, fe ddaw 11 mesurau mawrion y Llywodraeth i'r golwg bob yn un. Nos Lun, rhoddodd Mr Chaplin ei esponiad ar Fesur er gwella cyfraith trethiant ar dir- oedd amaethyddol." Ei feddyginiaeth ef at y dirwa8giad amaethyddol yw estyn rhodd flynyddol o ddwy filiwn o buaau er cynorthwyo y tir-arglwyddi i ddal i fynu y rhenti ar y tiroedd. Nid yr amaethwyr sydd yn cael eu gwasgu gan y cydymgais masnachol yn ei farm ef, eithr perchenogion y tir; am hyny ar eu cyfer hwy y mae efe yn proffesu darpar yn y mesur hwn Condemniodd Syr Henry Fowler ef mewn geiriau cryfion fel mesur dosbarth uchel freintiog, ac am hyny yn un trwyadl ang- hyfiawn. "Yr ydych," ebe Syr Henry, "yn amddifad oegwyddor lydan i'ch rheoli, am hyny mynwch roddi miliwn a haner i nn dosbarth o'r boblogaeth amaethyddoI- dosbarth y tirarglwyddi. Ni liniara eich cynlluu ddim ar amaethyddiaeth, ac eto teifi drefniant trethol y wlad i annhrefn. Yr ydych am liniaru y wlad o drethi sydd yn mynd yn llai bob blwyddyn; eithr nid ydych yn gwneyd dim tuagat weHa beich- iau y trefydd, y rhai sydd yn gan mil trymach. Yr ydych yn dinystrio pob tuedd at gynildeb drwy roddi arian heb hawlio rhoolaeth (Irost t. Yr ydych yn rhanu arian yn annheg rhwng y tair gwlad, ac yn anwybyddu y ffaith fod yr Iwerddon yn wlad amaethyddol, a thrwy hyny yn meddu ar hawl i haner yr un swm a Lloegr." Ac a llawer o ddarnodiadau cyffelyb y dechreuodd efe ar y gwaith o dylino mesur yspeilgar y tir-feddianwyr.

I Y DDADI': I Aeth y ddadl rhagddi yn rhigl. Y mae y prif awdurdodau ar drethiant, ag eithrio Mr Goschen, i gyd ar yr ochr Rydd- frydig. Dilynwyd Syr Henry gan Mr Haldane a Syr Charles Dilke: y mae y ddau yn feistriaid ar y mater, a gwaith effeithiol a wnaethant. Ond araith yr aelod Toriaidd dros Stockport a dynodd y sylw helaethaf, am ei bod yn wrthdystiad neillduol o rymus yn erbyn y syniad ol liniarti diwydrwydd gwas. gedig" gydag airan cyhoeidus. Osmabwys- iedir y fath egwyddor bydd gan bobl di. wydrwydd gwasgedig arall yn y deyrnas hawl i gynorthwy ar yr un tir. Rhybudd- ioddyLly wodi aeth nad oedd efe yn rhwym mewn un modd i gefnogi y fath wladlyw. iaeth annheg, ac am hyny y byddai iddo wrthwynebu y Mesur hyd yr eithaf. Ond yr ymosodiad mwyaf ei rym o ddigon oedd eiddo Syr William Harcourt. Yn wir, yr oedd nerth cor-vynt yn ei leferydd a'i don yn ddwfa-ddifrifol. Ni chael ei bath er dechreu y tymor. Cyhuddodd Syr William y LlywDdraeth o ddwyn i'r Ty fesur bras, byrbwvll, Hawn o ol brys ac heb arliw oyfiawnder a tbegwoh. tuag at bob dosbarth o drathdalwyr ar yr un ran ohono. Ni chymurasoch afael o ddifrif yn nghwestiwn mawr trethiant," ebe Syr William; "yn hytrach, estyn cardod i dlosbarth bychan o drethdalwyr yr ydych. Y mae pobpeth yn argoeii tymor hir 0." ystormus i'r eithaf. A chredir, os n lwyddir i atal y Mesur rheibua hwn, y bydd ei effeithiau yn rhwym 0 adgyfodi I drygau anifeiriol hen DdedJf y Tiodioik,

DAP ETHOLTAD. Y mae dau etholiad wrth y drw., a chymenr dyddordeb arbMnig- ywldynt. Dyrohafwyd Is-iarll Weymonth i Dy yr Arglwyddi ar farwolaeth ei dad, a thrwy hyny caiff etholaeth Frome gyfle i etboi Rhyddfrydwr; Mr Barlow, Rhyddfrydwv trwyadl, oedd y cynrychiolydd o yr etholiad cyffredinol. Yn anffodus, uo o dre9 brag Deheubarth Lloegr yw F'fonM ar yr un pryd, y mae y rhagolygon a:n! fudaugoliaeth yn addawol iawn. Y num Anghydffurfiaeth yn gryf yno. Y ma!' Mesur Addysg a rheoliieth leol yn cael y lie blaenaf ar rasrlen Mr Barlow. Dylanwa I y Longleat a enillodd fuddugoliaeth i'r aelotl Toriaidd; bydd hwnw yn y wain i fesur y waith hon. Yn Aberdeen y bydd y llall. Gorfu ar Dr Hunter, yr Aelod Rhyd.}frydi; rod ii ei le i fyny oherwydd hir afiechyd. V Cadben Vernon Pirie; ond odid, fydd dewis edig y blaid. Ni ttieimlir nemor o brydn- am ganlyniadau yr ymgyrch. Os method 1 y Toriaid ag enill y sedd yn ughanol Ilif- I mawr yr etholiad cyffredinol, yn sior, ni l oes ganddynt sail i ddisgwyl llwyddo y waitH j hoil. Wedi ysgrifenu yr uchod, gwelwn fc II perygl newydd wedi codi. Y mae Mr Alpheu? C. Morton wedi myned i AbHrdee ? gyda'r bwriad o sefvll fel yngfityd t ? Annibynol. Gwelwn hefyd fod Undebau ? Sosialwyr a'r Llafurwyr wadi gwahodd Mr Tom Mann i gefyll drostynt hwythau, 11, y mae yntau, yu ol ei arfer, yn llawen j o'r cyflie i wneyd, ei ran er dodi yr ymgeisyd l Ceidwadol i mewn.

UNDEïICiiWARELWIB I GOGLEDD CYMRU. Gwyl Lafur. Mae yr Wyl Lafur bron wrth y- drws, i hyderwn y bydd i'r chwarelwyr o bob cym ydogaeth gymeryd mantais ar v cyfiausterai, teithiol ar y gwahanol reilffyrdd i bresenol, eu hunain yn Mlaenau Ffestiniog ar ddydc. Llnn, y 4ydd o Fai, fel ag i wneyd yr Wy: yn llwyddiant yn mhob ystyr o'r ga-r, ac i ddangos i'r byd fod gdnddynt U ndeb nertbo:, a chryf, heb yr hyn nid oes obaith iddyni enill en hiawnderau. Dydd Sadwrn nesaf oynhelir yr edfed, ar hueain Gynhadledd Flynyddol yr Undeb, dan lywyddiaeth Mr J. W. Thomas, Waen- j fawr, pryd yr etholir llywydd a swyddoon ereill. p Cyflwynirhefyd gynygiad o gyfrlUfs Rhyd-ddu i'r perwyl fod safon cyflog y ohwarelwyr i fod yn os y dydd a'r dosbarth- ) iadau ereill i ddilyn ar yr un raddeg. Dydd Llun cynhelir dau gyfarfod eyh,.)edd- us, un am ddeg o'r gloch yn y boreu.a'r llall j am dri y prydnawn. Am ddau o'r gloch cymer gorymdaith le. Hysvbsir yr anerohir y cyfarfodydd ynmysg eraill gan Mri Henry Broadhurst, A.S a Thomas E. BUis, A.S. <

SA-ETHi; YN Ll.iN'BEU'S Dt\C'th cnnojdd o fc ibi i Lanboik ddydd iSadwrtit i wei'd yr mo yr o--dd j;awb yn disgwyi fQO". yr ergyd fwyaf a daui -yd yr, ill o chware'.au Gog! 'id 'Tymra, irwy jt hon yr oedd y 'Talcen Mawr," rhan o\ hen •' Qeiliog. JlaRT" i gael ei c.hwii; uwio. Ymysg yr edry;hwyr "1' kth.u Cwru Ei«r, yu aros am yr ergy l, yr id {ntH Biiwr o wahoddedigõon or Fh«>/ii'. yr cynwys Arglwydd styrl, A'glwydd ,U,xanl.:r Pa:(I't. Aurhyl', F.O, Wynn, Mr, 5irs, [i.<,(,I!tc.n i 11 j. yfr W. A. Young, gQ'ne.Uw) liwr 0!>warel y Penrhyn, a. Ilu o i j:n* Vi. a boue ld- igion eraill. Yr .1- y pa?ato:.dau a wnaed ar gyfet y ergyd yn í", Y trwyadl nag Y" '.an- i v un ergyd n r blu jn yn Ngogled,l C:, Ir¡!. 'I'irwy,l leitl oddeutu 150 llath o hyd't; '.v y g.aig aufwt!i, ao yu torwy 1 pelair .»IfV.vdd eroili o'r prif ¡t01 i gyfeiriad gwyneb y tig. Yr oo-sd y rbi hyn yu aniryw.c. 0: eu hyd 1 .)ediir i dd-:iiddog llath. Vr, mhen p'b un or ,,Iydd 1.1 troedfedd o rliyfrlkr wediou tori i sylfaen yr ithfae,i. 0 iiallpn i'r lefei yr oedd dwy jiaflft wedi eu ton i !a»vr yn irr o.Iir tichaf i'r graig. Yn v sMUv 11 :iya yr oedd t-tiv tunell fAr haner o "Mating g"i title"- ■jyfartal a ran i oddeutu TO Until bowdwr du—a." yr uedd rhai ugoir iau Jatheni o •'iusim'anuons fmo" v;,>di gc: iû.t :d ;,il "idh.¡'r HÏlfftV<lLI i gy,:l ar unwaith. Yr oeud y pyfor we<_aei ddarparu yu arbenig ^.u Më X C'-rnyw. gir- uohwyliwr lleol yrfivriyw :.Ir David L!Mh.'ns, a dMj?r? y .?" <r ti, Mri ric'-ford, Smith, au Cwiuoi UyIaMm d U jyd fod dwy Av ho', riafft er irwjn 'hi'i na byddai i r ergy- îetha amo. '.Vedi dwyn y > i gyd Mi'iau iocs, oyd- i vyd hwy wrth /;«* gyffr.du-, yr hen oedd wdi ,,¡ thmi ;'r Î!l.th hy.J j.l y cymt'ui.i eddetu ii gain munud i ^yrhaeda w- ■■.i.ttntaneous f^ie." Tjnwyl yn gweifchic ddydd a nos W»uw, a-s yr oeld y:i da o'r c-loch brydna-.vn oyu y goi-pheo- wyd gweithio oiw llusernau trydanol. Erhyn .WM.tr wed; wi yr v. b.jwi i .\111 ug..in n JD"d WI' tri clyvia swn Uef• :iia yn ) cbwflrt:1, V^Hr: war. a p" ,e!ed dytiiwn yu j' od-.IiwHh y •vni yr iucliu'% a i fyny i boxi •iwv bone yn .¡"h.. L iryo' f. iwn ar y a distawcid y uia-.vi. pump, deg, ntyn.tb<* muuttd h.-L .Yaihfin deunaw ■r.unud clywid Sft ll a m w, yn mddyrchafu o'r i cefn i i- v»r, t'aytj^bi* rhai iddo megis yt1;h- i.id vohydig gaunoedd o > u'.neii; Owen, m yr oedd y o r i'r wedi ei berwi" ga.r nerth ty flrwyamd. end arosai y cawr t'i ben-. mor uchel ag erioed. Wrth g, y oeda ..vo wedi ei d.ifiu oddwir «i ^^dd ■\ih)'p»ldio yn chwilfi'iw, ac aeth y ..l.^arfAwyr adivf gan Pa B«tU Oidd a chok yr aflwyddiant, )lid y,lyia )-I-, dÜl\OD 0 bwiau- wyr i ddweyd, oud dy* ;d.u amryvs o <■ diwarelwyr WI kId ya cielu o,l i. digon jo bylor wedi ei rolii Y'\ y irf'S- 1 .-ormodobellderrhwngy sufftydd ^-gwyreb i y graig, c'i gvmh ini a v p dlder y itioii:, _t .1 "i, fath giletat, a c':Viai y ff*tbi a chost fawr i wneyd ychy.w; v»w o ol arno. Cyuwvs- dr.)-. a i-?f yn -?d?.. W. !Iingto" 0/: cL?tcl. I'v- w?: yr .\urhy?. W. W. V?n. dn arol- bersor¡ol yr hwn y gwnaed yr n..d v.iith. oi iol of wedi ei bdUoai gaaeffr.ub bf.'i i'r gtsag sytthio «l»wr. Yr oMl ye ei fa, 11 of weitbio yii ag ii i' U, a cbai hy ny yr A,n 'it-LI v gw-itav. yr yn Y rL ti o'r A-Vith am beth at:ir<-r.