Y Genedl Gymreig

BRAWDtYS CHWARTEROL II MALDWYN. Cymerwyd y gadair ar y !aino yn y Dre- I newydd, ddydd Iau, gan y Cadben W. H. | Mytton. Cymerodd Mri R. C. Anwyl a T. | E.Woosnam-Savage eu seddan ar y fainc am y tro "yntaf. Traddodwyd yr anerchiad i'r I' ucbeJ-rMthwyT gan Mr Humphreys-Owen, A.S.—Gwnaeth Mr E. J. Griffith, A.S., gais am fwy na 40s at gostau Pwyllgor Trethianol Llanfyjlin, yn achoe trethiannol Llanwddyn oedd wedi ei dynq yn ol er y frawdlys ddiweddaf. Dywedai y fainc Da8 gallent newid y rheol.—Addefodd James Burkes, 53 mlwydd oed, o fod wedi ll.dmta pisyn den- swllt oddiar David Ueorge yn ffair y Drenewydd ar y Slain cynfisol. Erlynai Mr E. J. Griffith. Dedfrydwyd ef i ddau fis o lafur caled.—Cyhuddwyd William Murphy, 61 mlwydd oed, o gei-io lladd ei hun trwy j daflu ei hun ar y rheil ffordd ger Forden yn lonawr diweddaf. Erlynai Mr C. B. Wil- braham. Addefodd y carcharor ei euogrwydd a dywedai na wnai hyny wed'yn. Rhydd- hawyd ef. DedCrydwyd J. Humphreys, labrwr. i ddeufis o lafur caled am ladrata o Beuadd y Farchnad yn Lhmfylliu ar y 7fed o Chwefror, Difer o nwyddau. ) NEWYNU PLENTYN. I Cyhuddwyd ii.t Jones, 40, labrwr, ac Elizabeth ei wraig, o esgeuluso eu plentyn yn y fath fodd ag i achosi niwed i'w iechyd. Addefodd y rtdau eu trosedd. DywedaÎ Mr Ellis J. Griffith, yr hwn a erlynai, fod y carcharorion yn byw gyda'u pedwar plertyn mewn bwlhyn dwy-yntafell yn Llanfyllin. Ymddengys fod cwyuion wedi eu gwneyd er's tair blynedd am mor fudr yr oedd y teulu yn cael ei gadw. Rhoddodd yr arol- ygydd iechydol rybuddion ar air ac mewn ysgrifen fod yn rhaid iddynt gadw eu ty yn. lonach, ac ar yr 8fed o lonawr diwedeaf sylwodd fod ychydig o welliant wedi ei wneyd, a chyngborodd hwy i gadw y plant' yn lanach. Aeth yr Arolygydd Lough, I swyddog y Gymdeithns er Atat Creulondeb at Blant, i'r ty gyda'r Rhingyll Meredith, a ohawsant y lie mewn cytlwr gwartnua. Ar wely yr oedd pedwar plentyn yn arfer oysgu, to yn nghanol rag budr, jawsant y plentyn Charlotte. Nid oedd fawr ddim cnawd am y corph, ae yr oedd yn arnlwg fod y plentyn yn oael ei newynn er's llawer o amser. Yr oedd briwiau ar y cefn. Symudwyd y plentyn i'r tlotty. Er fod y plentyn yn 13 mis oed, ae y dylasai fod yn pwyso 20 pwys, nid oedd yn pwyso ond saith bwys. Bu y plentyn farw, ao yr oedd yn amlwg fod yr esgoulusdra wedi achosi ei farwolaetti. x r oedd y dyn yn arfer yfod yn drwm. Gofynid i'r llys gymeryd golwg ddifrifol ar yr achos, er mwyn rhybuddio ereill. Wrth roddi y ddedfryd dywedai Mr Humphreys-Owen nad oodd y hargyfreithi wr wedi dweyd morllawn ag y gallai eryflwr arswydus y plentyn. Yr oedd y gymdeithas hon yn gwneyd gwaith ardderchog. Dedfrydwyd y ddau i 12 srfs o j lafur caled.

Bu farw dyn ieuano o'r enw Walter Pugh, mewn ysbvtty yn Nuneaton, mewn can- lyuiad i niweidiau a dderbyniodd pin yn cioio pel droed. Lladdwyd hen wr oedd vn taarchogaeth deugylch yn Piccadilly, Llundain, drwy i gerbyd fyned drssto. Ddydd LInn boddodd tri yn y Tyne drwy i gwch droi. Gwnaed culled I) 5000p drwy dtn mewn distylldy, yn Port Dnndas, Glasgow. YR Arweinydd CERDDOROL (ADRAN III) — Dyma y chwecbed llyfr o'r gyfres newydd Gymreig a gyhoeddir gan y Mri Curwen, Llundain, wedi ei barotoi gan y Parch E. Cynftig Davies, M.A. Mae yr adran yinit ar gyfer y Matriculation Certificate, ac y mae yr oil o'r maes ar gyfer gofynion y dystysgrif uohod wedi eu trefnu yn ofalus ac yn gyf- lawn y olynol fel na bydd raid i'r ymgeis- wyr vmdrafferthu i ch%vilio amy gwahanollj esiamplau. Heblaw fod yr esiamplau woai eu dethol yn bwrpassl o fysg trefniadau y Coleg Sol fa, mae yma bob oyfarwyddyd i'r, ymgeisydd pa fodd i weithio. Hyderwn y| bydd y rhifyn hwn yn gaffaeliad mawr.i. Gymry uniaith ymbarotoi ar gyfer y dyst- ysgrif yina. a y llyfrau hyn yn gaffaeliad na chafodd Cymry mohonynt o'r blaen, ac y f mae yr o o'r gyfres yn tra ragori i'r pwr- pas ar ddim a ymddangosodd o'r blaen hyd j yn nod yn yr iaith Saesneg. Fel yr oedd dynes yn Macclesfield yn euro ceffyl gyda fron, oiciodd yr anifail hi » farwolaeth.

MR LLOYD OIWRHtJ A'R PALAS IIRENHINOL. Yn Nhy y Cyffredin, nos Wener, ar y bleidlais i wario '26,UOOp ar y Pftlasau lireninol a Marlborough House, Cynygiodd Mr L'oyd George leihau Y I bleidlais o 4,653p. Yn ogymaint ag mai i bobl Llundain yr oedd y lle8 mwyaf yn deilliaw oddiwrth y gerddi a'r palasau brenhinol, y rhai sydd yn agored i'r cyhoedd, dylai y gost o gynal y sefydliadau hyn gael ei osod ar drethi y Brif-ddinas ac nid ar y wlad yn gy ffredinol. Mis gallai ef ddeall b lam y dylai y draul o gadw Marlborough W.uf;e mewn adgyweiti"d g&el ei ddwyn gan y cyhoedd yn ngwyneb y fiaith fod Tywysog OyuJru yn dorbyn iniloedd y flwyddyn o'r Drysorfa Genedlaethol. Wedi ychydig sjlwadau gan Dr Tanner a Mr J. Burns, Atebodd Mr Akers-Douglas fod- y trafn- iadau i dalu toag at y palasau brenhinol gan yr boll wlad wedi ei wneyd er deohreu y deyrnasiaeth ac nad oodd yo bosibl ar hyn o bryd ei newid. Ar ol sylwadau pellach ymranwyd: Dros y bJeidlaia 103 Yn erbyn 25 Mwyafrif o blaid 75 Ar y bleidlais i ganiatau 74,000p tuagat orphen y swrn ar gyfer y parciau a'r gerddi Brenhinol, Dywedodd Mr Lloyd George fod ganddo yr un gwrthwynebiad i wneyd ag i'r bleid- lais flaenarol. Nis gallai ef ddeall paham y dylid trethu yr holl wlad i gynal Hyde Park, St. James' Park, Richmond Park, Regent's Park, &c. Nid oedd arian y oy- hoedd yn cael eu gwario ar unrhyw barciau yn Nghymra. Atebodd Mr Akers-Donglas fod yr holl baroiau hyn yn rhai Brenhinol, a buasai ya annheg roddi eu cynhaliaeth ar ysgwyddau y trethdalwyr lleol. Mr H. Lewis a sylwodd nad oedd unrhyw reswm paham nas gellid ystyried y parciau hyn fel yn perthyn i'r dref yn mha le yr oeddynt. Dadleuai Mr Caldwell fod yn annheg fod yn rhaid i'r wlad gynal eu parciau eu hun- ain, ac ar yr un pryd gyfr&nu tuagat y parciau Brenhinol. Dywedodd Mr J. Burns fod y parciau Brenhinol yn eiddo cenedlaethol, a dylasent gael eu cadw allan o'r Drysorfa Genedl- aethol. Ymranwyd, ac yr oeld y ffigyrau fel y canlyn:— DrOA y lIeihad 21 Yn erbyn 91 i Mwvafrif 70

Y OYNDDAKlfiDO. Bll oyn yn Llundain farw o'r gynadaredd ar ol i'w gi ei frathu, a chyfarfyddodd gwraig yn Limerick a'r un dynged ar ol i gath ei brathn yn mis Tonnwr.

PERYGLON Y TRAMFFYRDD. I Pan oedd v gyriedydd wedi ei adael'l rhuthrodd cerbyd tram, yn cael ei yru gydag ager, i lawr gallt serth yn Birmingham, ddydd Mawrth, ac aeth i wrthdarawiad ag un arall oedd yn dod i fyny. Maluriwyd y ddau beiriant a niweidiwyd y ddau gerbyd gryn dipyn. Anafwyd dau o'r teithwyr yn ddifrifol.

Y PASNATH FEDOWOL YN NEW YORK. Sal y Pasg daeth deddf newydd i rym yn New York. Dan hon ceuir y tafarnau o ddeuddeg nos Sadwrn hyd bump o'r gloch foreu Liun, aa ni chaniateir yfed diodydd meddwol mewn clybiau ar y Sul. Hefyd, nid oes i ferched i wnsanaethu yn yr un bar. Rhagorol.

GLANFA VN OVYHPO Ar ol i adeiladwyr llongau y Clyde nos- wylio ddydd Mawrth, rhuthrasant fel arfer am yr agerloug oedd i'w cludo drosodd i Glasgow. Cwympodd y lanfa dan rai ohonynt, a thaflwj d tuag ugain i'r dwfr. Ofoid fod rhai wedi boddi, ond methodd suddwyr gael hyd i'r un corph drannoeth.

YMLADDFA YN LAGOS. Yn Lagos, gorllewinbarth Affrica, ar y 31ain o Fawrth, ymosododddwy fil o Ilorin- iaid ar gatrawd Brydeinig. Rhoddwyd un gwn Maxim a nifer o gyflegrau mewn gwaith, a gyrwvd yr ymosodwyr ar ffo gyda liaddfa fawr. Ni ohollwyd yr un o'r Pryd- einiaid.

HUNANLADDIAD MIWDYG. I Yn Wootton Bassett, sir Wilts, ddydd Mawrth, cyflawnodd meddyg hunanladdiad trwy dori ei wddf a chymeryd dogn o prussio acid. Dranoeth yr oedd i roddi tystiolaeth yn y Chv.arter Sessiwn yn erbyn dyn a gy- huddid o geisio lladd ei hun.

OROESAVVU XAtiliL CARRING- TON A'l DEULU. Dydd Mawrth cyrhaeddodd y teulu urdd- asol uchod i orsaf rheilflfordd Llanrwst erbyn pump o'r gloch y prydnawn, lie yr oedd miloedd o bobl wedi ymgasglu i'w derbyn yn groeiswus. Ymffurfiw/d yn orymdaith (bu agos i mi a dweyd drefuus gan fod ym- gais deg wedi ei wneyd gan y pwyllgor i gael hyny) fawreddog. Blaenorid yr or- ymdaith gan y pwyllgor; yoa saindoif y gwirfoddolwyr; wedi hyny cerbyd 11e yr oedd yr JhrU a'i dair merch; yn dilyn dra- chefn yr oedd y miloedd ar draws eu gilydd. Wedi cyrhaedd y sgwar darUenwyd yr an- erchiad ysblenydd oodd wedi ei pharotoi i'r teulu urddasol gan Mr W. Griffith. Wedi cael ychydig sylwadau pwrpasol iawn gan Mr O. I. Jones, Y.H., sinra iodd yr larll am tua chwarter awr. Yn mysg pethau eraill dywedodd ei fod yn teimlo yn falch ei fod wedi cael y fraint o fod yn Gadeirydd y Ddirprwyaeth Dirol Gymreig. Yr oedd trwy hyny wedi bod yn ymwneyd a Chym-y o Gaergybi i Gaerdydd, ac a dynion o bob credo yn wloidyd iol a chrofyddol, ao na. dderbyniodd yr un g?ir angharedi oddiar law neb. Pan brynodd hen OMte)! Gwydir yr hwn oedd wedi bod yn meddiant teulu ei anwyl fam am oesoodd, ni freuddwydiodd fod y fath groesawiad yn ei ddisgwyl i Lan- rwst-y fath nad aughofiai byth mohono. Gefidiai yn fawr na buasai ei briod gydag ef y divrrnod hwnw. Fe'i lluddiwyd gau afiechyd un o'i chwiorvdd. Disgwyliai ei gweled yoo cyn diwedd yr wytfcnos. Dy- wedir fod cymaint o bobl yn .y dref y di- wrnod hwn az a welwyd yno unrhvw flwyddyn ar ddiwrnod ffair newydd. Yr oedd y dref hefyd wedi ei haddurno yn ys- blenydd a phontydd, baneran, &c. Clywid ergydion hefyd o ochr Llanrhochwyn, fel swh magnelau mawrion. Da oedd genym glywed boneddtvr o safle Arglwydd Car- rington yn siarad geiriau mor garedig am danom fel cenedl, a hyderwn 88 bydd i neb ein diraddio yn ei olwg yn ystod ei arosiad yn ein plith. UOHBBYDD.

Yn nghaplel PitiM I?go Sant, HandMn, y oymer priodas y Dywysoges M"ud 0 Gymra a'r Tywysog Charles o Denmarc, le ar yr 3fed nou 9fed o Orffenaf. Gwer.thwyd eiddo Dr Jameson gan ar- werthwr y Llywodraeth yn Johannesburg. Cafwyd prisiau da am y oeffyllloU a'r mulod. Taflwyd Mr J, J. Clancy, A.S., allan o'i gerbyd pan yn dychweiyd o redegfeydd ceffylau, a thorodd ei fraion.

LI,ANDL.-L).No A'R fitfDA.N. Penderfynodd Cyngor Dinesig Llandudno mewn eyfarfofi arbanig a Rlwyd i gyfarfod Mr W. H. Preece, ddydd Mercher, yn nglyn a ohwestiwn y goleuni tryduauol, fabwys- iadu ei gynllun i oleuo y dief a thrydan a dinystrio y carthion, a rhoddoold Ir Marks rybudd y byddai iddo gynyg fod y Oyngor i feutbyca 2o,000p at gario y cynilun allan.

ANBHEGC'R AR«LWfDDKS .1 AUGUSTA MOSTYN- Yn Llandudno, ddydd Mercher, cyl-) u- wyl i'r Arglwyddes Augusta Mostyn ddarlun ohoui ei huii, album, ac unerchiad, fel cydnabyddiaeth am ei gwaith yn tiglyn ag Ysbytty y Sarah Nicolf, a'r dyddordeb y mae yn ei gymoryd yn muddianau y dref. Cyflwynwyd y darlun yn ddilynol i'r ys- b Jtty.

ESGOB IHGuR AU HJHOL DOLGELLAU. Wrth siarad yn Nolgellau, ddydd Mawrth, ar achlysur cyflwyno gwobrau i blant yr ysgol ramadegol, cwynai Esgob Bangor am y ffordd yr oedd pwyllgor addysg sir Feirionydd wedi ymddwyn at ymddiriedol- wyr Ysgol Ramadegol Dolgellau. Datganai, fodd bynag, gan ei tod wedi rhoddi ei law ar yr aradr, nad oedd yn bwriadu edrych yn ol, ao-foa yr Eglwyswyr yn beuderfynol o gario yn mlaon yr Ysgol Ramadegol Eg- lwysig yn y dref. er pob gwrfl, nebia

ANNIBYNVVYIt DINBYCR A F FLINT. Cynhaliodd Annibynwyr siroedd Dinbyoh a Fflint eu Cyfarfod Chwarterol ddyddiau Mercher a hu diweddaf, yn Graiaurhyd, Llanarmon-yn-Ial. Penderfynwyd i'r cyf- arfod nesaf fod yu nglyn a'r Gyinanfa, yr hiina gynheliryn Ponk y, ddechreu Mehefin, a bod y rheol.au newyddion i gael eu hys- tyried yn mhellach yn y cyfarfod hwnw. Penodwyd Mr Roberts, Rhos, i fod yn gyfar- wyddwr ar GYIeitbfls G.mhadol L:undbio, wydd?;r Gy ?Norts, Morgan Jones, Caer- wTle; Thomas, \C')edpoe?h; T. Roberts, Wyddgrug, i fyned i Fangor i gynhadledd yr Achosion Seisnig. Derbyniwyd eglwys newydd Cana, Tanyfron, i'r undeb; hefyd eglwysi Philadelphia, Soar, a Jerusalem. Gosododd yr ysgrifenydd y symudiad i godi eronfa o 20,000p at wasanaeth yr enwad ger- bron, Dywedai fod y mudiad yn cael der- byniad brwd mor bell ag yr oedd wedi ciel cyfle i'w osod g?rbron. Pasiwyd penderfyn- iad ffafriol i'r mudiad. Amcan y gronfa fwriadedig yw eynorthwyo cglwysi gwein- iaid, sefydlu eglwysi newyddion lie y mae angen, a rhoddi benthyg arian yn ddilog i adeiladu capelydd. Da genym weled yr enwad dylanwadol hwn yn dechreu symud yn yr iawr gyfeiriad. Hefyd, pasiwyd pen- derfyniad yn condemnio rlni o ddarbodion y Mesur Addysg presenol. Tr i, yn cydnabod fod ynddo rai pethau da., teimlid mai ei duedd a'i amcan yn y pen draw fyddai cy- meryd llywodraetlmd addysg y gonedl sydd yn codi o law y b )bl, a'i rhoi yn llaw offeir- iadaeth sydd yn prysur gyfeirio tua Rhufain. Pregethwyd yn y lie gan y Parchn J. OgmorA Morgan, Dr Roberts. Elias Davies, R. Roberts, 0. J. Owens, J. Rhydderch, D. D. Richards, W. Ph'lips.—Oohebydd.

IMNEILLDUWYR CAERNARFON. I'R GAD AR Y BILL ADDYSG. Nos Wener cynhaliwyd cyfarfod o bwyll- gor gweithiol cynhadledd swyddogion Anghydffurfwyr Caernarfon. Etholwyd y Parch Evan Jones, Moriah, yn gadeirydd y i pwyllgor. CYITOOR AKOHYDFFURFIOL. itbodawya ystyriaecn oraius I r cwesuwn o ffurfio rhyw fath o undeb ymarferol rhwng eglwysi Ymneillduol y dref. Yr oedd hwn yn un o'r pynciau gyflwynwyd ga.n y gyn- hadledd er's pythefnos yn ol i'r pwyllgor i ddwyn adroddiad arno i gyfarfad gohiriedig o'r gynhadledd. Amlygodd amryw aelodau o'r pwyllgor gefnogoaeth wresog i'r syniad 110 ar gynygiad y Parch Woodnutt (W.), yn cael ei eilio gan Mr T. Hughes, Barranco, penderfynwyd yn unfrydol, Fod y cyfar- fod hwn o'r farn mai dymunol fyddai i'r eglwysi Ymneillduol yn y dref ymffurflo yn Gyngor Anghydffurfiol." Ponodwyd is-bwyllgor, yn cynwys y Parchn Evan Jones, Dr Owen Davies, Wooduutt, a Mr Beriah G. Evans i dynu allan gynllun o reolau syml i'w cyflwyno i gyfarfod pellach o'r gynhadledd swyddog- ion. CWESTIWN* Y DIFYRION. Cafwj d ymdrafodaetb helaeth ar bwnc y difyrion, ac amlygwyd amrywiol syniadau. Yr oedd teimlad oyffredinol yn ffynu fod dau ddosbarth arbenig y dylid darparu ar eu oyfer, sef y rhai a gymerant ddyddordeb mewn pynciau lienyddol a gwyddonol. a'r rhai na fedrsnt werthfawrogi addysg o'r fath beb ei gyd-dymberu a mesur o adloniant a difyrwch. Awgrymwyd y gellid trefnu cyfres o ddarlithoedd poblogaidd, cyngherddau, cyfarfodydd adloniadol, &c., am brisiau isel yn ystod y ganaf; soniai ereill am sefydlu Senedd Gymreig yn y dref, yn yr hon y gallai yr ieuenctyd arfer eu doniau ac ym- gynefino a chwestiynau cyhoaddus i aw- grymid hefyd y gellid gwneyd cais at y "A- "A'" ;¡;¡nBØ" .41,1_ uyugui 1ICWI j uuji[rai u J" J I MC at chwarenon yn yr haf, m?Ia cro- q'l!t hnvn tennis, a'r 7yffelyb tra yr oedd ereill o'r farn y dylid mabwysiadu mes? rau er sicrhau nifero ystifelloedd mowu gwa- hanol ranau o'r dref, lie y gallai y plant tlodion ymgynull am awr neu ddwy yn yr hwyr i chwareu, &o. Amlwg oedd nas gellid mown pwyllgor mor fawr dynu allan gyn- llun cyflawn mewn iin eistediiad. Felly, oyflwynwyd yr holl awgrymiadau i is- bwyllgor, yn cynwys Mr W. G. Thomas, Brynllwyd; Mr Robert Williams, Bank: Mr John Henry Thomas, a'r Cynghorwr John Rees gyda cbyfarwyddyc. i dynu allan gynllun cyflawn i'w gyflyao i ystyriaeth cyfarfod gohiriedig o gynhadledd y swydd- ogion. Y BILL ADDYSG. _I Ftyusi teimlad oyffredinol y dylai Ym- I neillduwyr y dref gymeryd rlnn fluenllaw yn y frwydr sydd ar gael ei hymladd ar Fill Addysg y Llywodraeth, Condemnid y mesur ar b)b Haw; a chyda'r amcan o osod arban- igrwydd ar y pwnc hwn yn yr argyfwng presenol, penderfynwyd galw cyfarfod araU o gynhadledd y swyddogion yn ysgoldy Ebenezer (W.), nos Fercher nesaf, i ystyriei y cwestiwn. Penderfynwyd cymoradwyo cynal cyfarfod cyhoeddus yn y dref mor fuan ag sydd bosibl i wyntyliu y peth; penodwyd is-bwyllgor,, yn cynwys y Parch Evan Jones, Mr W. G. ThjmM. Mr J. H. Thomas, a Mr Beriah G. Evaus, i dynu allan adroddiad i'r gynhadledd nos Farcher, ac awgrymwyd nifer o siaradwyr cyhoeddus, yn oynwys yn mhJith eraill Mr Acland, A.S., Mrr l'homas | Ellis, A.S., Parch Hirst Hirst Holowell; Mr Lloyd George, A.S., &o., fel rhai y dylid ea gwahodd i anerch y cyfarfod cyhoeddus. Pasiwyd pleidlais o ddiolch i'r cyfeillion yn Moriah am roddi yr ystafelloedd mor barod at wasanaeth y pwyllgor a'r gyn- hadledd.

Mae rheithor Fflint, y Parch W. u. Nicholas, ar gais ei blwyfolion wedi gwrthod bywoliaoth Frediugt ra, a gyuygid iddo gan awdurdodau Coleg yr leau.

j DARLUN WHililAMS N 'I Hysbysir fod inudiad ar droed i sicrhau i un o'r colegau duwinyddol Cymreig ddar- lun gwerthfawr o'r enwogWilliliffis o'r Wern, a fu yn meddiant y diweddar B?tch Kilsby I Jone_, u a aeth i ddwylaw ei ysgutorion. Ofnir os na cbymerir camrau yn y mater yn I awr, y oollir y darlun, yr hwn sydd yn werthfawr iawn, fel yr unig un a wi aid o'r gwithrych.

J) tu Bl £ N TIN AR UASOL Y I WEHYDD. Mae newyddiaduron yr Yspaen In adrodd hanes hynod am ddau blentyn ar stmol j Werydd. Hysbyeant fod yr ysgwner Robin Hood wedi gadael Newfoundland am Lisbon heb neb ond y cadben a'i ddau blentyn ar ei bwrdd. Bu farw y cadben ar ganol y Werydd, ac am wyth uiwrnod yr oedd y ddau blentyn yn uuig ar fwrdd y llong. Yna daeth yr ysgwner Brydeinig Janning" ar ei thraws, ac anfonodd yin- borth a dyn ar ei bwrdd, yr hwn a'i dygodd i Cadiz.

IIJLQNGU-D1tYLLlAD OËR COL? I 1 WYN BAY 3 Yn ystod yr ystorui ddydd Sul, gwelwyd arwyddion tuallan i Oolwyn Bity fod llettr mewn perygl. Gan fodymormorystormus; buwyd am gryn amser cyn y gellid anfon cyaoi'tbwy i'r truoiuiaid. Oddeutu saith o'r gloch nos Sal aeth bywydfad LUndudno allan, ac ar 01 ymdreohfa galed llwyddasant I i gyrhaedd y llestr, pryd y canfyddwyd mai yr ysgwner Narrie" ydoedd, yn llwythog o lo o Lorpwl am Dundalk. Ymddengys mai gollwng dwfr ddarfu y llestr, ao mai trwy gryn lafur y llwyddasant i gadw y llestr rhag suddo cyn i'r bywydfad gyr- haedd. Pedwar o ddwylaw oedd ar y llestr, pa rai a laniwyd yn ddiogel gan y bywyd- fad.

I TEILWRIAID Y RHYL AR STREIC. Y mae holl deilwriaid Rhyl ar streic. Ar yr 16eg o Fawrth, derbyniodd y meistri gais am godiad o 10 y cant yn y cyflogau. Gwrthodwyd hyn, ac aeth y dynion allan ar streic. Bu cynrychiolydd Cyiud thm Uneiig y Teilwriaid yn ymdliddan a'r meistri ar y mater, a gofyaata xt hwythau am wythnos i ystyried y cwestiwn. Aeth yr awser tleibio ddydd Llun, ond nid ydynt eto wedi rhoddi hysbysrwydd eu bod am ganiatau vr h"l1 a bawlir e""i y dyniou.

I LL\Fil,\(. \i,\vu>Dl(»>. I r.  I ?.?.D R.; I "TRE?KC0.t, BAT,A. A'R BALA." Ymaa yP.irch H,?,,nryn!t:r, ?n-vf y Uyfr uc?j, ? j,)?y?Lu yr 'M??oedJ.d.'yn?y? T?tft.M iJjM?'u ?E cyfHr.Ir?!? ?, j?,,}?,,? Metlio.iistiai tU 0 dJy.U?.t H ,?1 Harris ID U.u i.t B?Ian?, hy? yr ??.? brcMUo). nis (f.J.?JcLetitu.-?!)oryu?inin?tgc?'?r r ,lda!euau yil .ir i?a. Y ?,? yr ?:?.t w,?d; d<rn?n yn ,2t; erluAI)Ycidtl c nllnllal1ltru(¡d}a bin.s y ?wy. y ;onia .uud?t.yn? tj y .na.t yr )"[¡rydmeth brwd- fry? ?Ydd ?eh (',i i, rl,(,: gwre a }ii ;• J' t'li, j. lijug (ji o iJrofaetti h Liunguttiio, ao yu enwodig o'r lJi'.a, yu a gw lutu.iol; ae y mae y ir<r(r aiiau liuosc, sydd yn britlw y llyfr, Jl ¡;:yuortbwYJo yllv"d\¡ :.¡ i auigyiTri.-i yr hanes. Y icae y llyfr yu ddydW. o-ifeotb, ac v mae yr argrapli a edy ar mc&lwl yn heb- (.-> r.c adfywio). iiyiocwu y bydd arwuin- wyr llun.'ddol R ciircfydiiol ein gwlad ya ciailu ar y il/fr hwn, ac yu gtvneyd eu gortu i sicthau i.id.j y <:efnogat'Hi a wir ln -dda. Oui ellid g'V[h yd mwy o ¡yr"u o'r natur yuia fel gwabrwy<m yn ein cyrddau ilenyddol ""0 uys^itlion Clywc^m, • ro yn ol, m ti ychyilig o lyfrau pwrjiMol i'r amc. tt) liwuw oedd i'w ,1 yu y Gymraeg. Nil gedir dweyd 'nyu yn a.vr. uhij llyfrau darlkuadivy, gwerthfawr, :1 phry t- ferth yn llmsogi va baih.is. ac y rni.e i'r llyfr uohod I.J nurliydeddus yn eu plith Bydjed i'n dn/Uenwyr ienainc gyfo<thogi m huuiti'i drwy bwrciisu a dar'.lcu y llyfr tarn, n thrwy iiyny gefnogi ili^yddiaefth b'ir. Y njte v/c- j i vi gybi. 1M; wd,i, yn sivyidfft y ll'l\dL 1 r1: sv lit. CAMAOAV b.VIU^VVO./X. hon wi-di b.n! yn | y'n/l ein penelin crS tro; yi ydym o bryd i iryd wedi darl! lUwer cywydd a chin o'i ehynwys, end I) ddiftyg airier cyliddaa, y nine y noliad fv/riad:u yf^tilVnu am datii I wcl: ei,,o(ii hyd y,t li),Lj. Ond gwoil hw r na hwyrach. Lie !.ughyft're]'n im 1"1,1 ydyw Ftestiu- I iog. Braidd ;i& e":d .uv >yd yn» digon j ohouyut i lanw "('<"1- -rj,V. i i¡,t\.ddfod j LI,Ti-,Iutiiio! YTt iiidn-ileitif j mown ui modd.y i,ua zLIl" y" Caniadau hyu,-Harhvyr!)U. Y J]t:V' sr awen ac J yntau yu gyf.?Uli,n layriwesol, ho yu (t.breigliad atr.ser, y !lJ, weii derbyn j Uawor o'i cayfrii:i.. A. iwdd ydyw ei jlfenu na'i dd h: i,: <. lbardd. Yrn- [ ddct.gys mor gartre.jl y>. j n'iau y gyng- Iianedd, a plian yi r'nciu-j'n rhy Id mewn o feiid-l J gelhr a*eyd hyny yn y (iy in.a i pt..>llOl. Y mae yu y I. Cn.niA.cl:n" ;>.n?ry.-iteth dymnnol,— j ,;i«wn testymiu, -liewii ifuri lonydd jlj ac mown um-Vij liia. Nid un t'int n* timyn sydd i .i(;1 y b.ndd. ChJl y dut- g.iuydd a'r odo-l.twi c:ml ili>ver o jdefa- yidiau cyfadda? yn ngw.i.th Barlwy.io'i, 'i I chaitf y darllmu Id 'Ii.ldn, nr y utlenau hyn, wir ddyiid uuvi u a swyn, Haeddi j C uiiadau j.aiiv, yden riesaw eiili nr I adwydydd Cymru, i.1. vu ^vnriiut u b id gill, vr !Ilt:hvr irrvn U v. Ilt",r vn «i V»t-- • dy uwenydiiol, jr ydym yu gn'j' itili > >' ely "wlIyd(jol, F ylv", ,?il??, ?' by., 'L y (irrbi-iiiai a r?)tl ti;, I'r g?fi.Dl hoa yo bydd y drrbyniai a rod ti;' i'r gyfrol hon ya gyfu4el!ia(l i e"ltltl?iaptli nc-- wy:d. Argr:1phwyll ,V,¡:' vn ,ld'l, gy.ia darlun ),r aiv..w-, yn .•wyddfi r | Kiiron," Ba-a, Pri.< swlit.

nH\WnJ.n ( HU UciKU JL >1E linos HRfjYN'T Y l»A! •  Ai E)F- ? BaM;-Wyn')f.i.'?''t"ti..A??wy'HKj?- law! 8:1', a 23 o ynadou yn <'ii»t'dd .« y Mno ya Mrawdiys Chwac,?t I M:e:ron, | ddydd Mawrth, F yBala. Yu ei k "'1.1 ar y dechreu i'r ucr.i-l 11;:thwyr, 1/ i- y i rhai oedl Mr W. 11. yf- eiriodd y cadeiryd i at irtiidt l y at '.vrth Úro<llhu. GQIiJi:ú urn y (an y.1 I I JJbetiyparc, Towyn. a #ehos'.vyd pm rhyw elyn cold li^b g-wl ei dd.il Yr oedd hwn yu ysnntyn o'r t»t!i ddusf ar i gymeriad g'an y sir. r-m i aneroh yr ucbel-reithwyr i;; ■ < i ton mr- otidin erioed o'r blaen od.;w y t tine.. Llaw»nhai, fodr] bynap., tirtl trrWwr i'w bwfi. t yr b ;nderfyuiaJ i'r llys yn uadgtii yr im^hymerviwyaetli llwyraf a'r anfal v:i;rli a gyfiiwnwyd yn Nhowyn, ac yn g*A?ni»w y oosbid V pei- sonaa euog, ae dduwyadai dim cyffelyb 11)(0 i anur Idoi-y.i .>r;ad y sir. Yr \:n¡ achos j' \V wr"l15.o onid ipe' trwydded .vr y Jleirion Yatilta yn orb.'n dyf":Hi;IJ yuadon .FilsLÏa- j.)g yu gwitiDii. t. vydl'd iJdcJ. Cya ilcck- reu yr achot codi.-Itl y t ideirydd o'i sedd a JywcdodJ wrtli 7!er. y s ir. h,vi. n:s ggll:if ei,t- i,i ar yr achos W.. wyf yn berclienog teir tafom yn y iir, 'it- wjr am j'od yn deg ac ac agored y llys, ac nid wyf tua i-ituiio ei.steddcs ".nd 0<,8 :w1." Clerc.—'■ Nid yw -i.-b. bod chwi ya nieddu tair tifarn, Syr, yn ti h ancbyuwyao. Nid ydycU yn rhed«v "«urii.vw ri*K- wrth eistedd." Y Cadeirydl-^wt-.U Mr Cartkr).-I' A ydjch chwi yi «:wif.hwyn<-bu i wi ei-i'odd ? Mr CVter-" Yu Dros gael y drwydled yr wyf II yu ym- ddangos, m; niit'y.v yn d-by g y b.uw.vn yu gwrtlr.i'yneb;; i c'w. I'i.iledd." I Cadeiryad- ■" jaw s-v.y. eiH.an DO! yn I hollol uniown ;.r v fcu rbyw lol o'r bla.?n vn orb-n i uii ">tod 1. 1 Mr Carter — ><;d w.i ti yn g*rll»- I wynebu." i ra;tceHy'?:?'??'? 'yna?<ttwrthi vncewio ptr.->v, :v in ??'v'"ctMStd'H,tt 'ho'igtuidd?b.twI'-??I?d.Ut.byc I "wrthwynobu; o-:d' (I;.ll ,of ((.d t<?'?? t ,dr"lIaa Y" Y p-.?)..i !u:i)-n!d,f.bod I rhywbeth vn hvny • •rbyn i e.sfwld. Mr David Joues • !m y M' D!ivH ?JnuMttI!.?b(.r?!?.??:"H Liaim^t) — Dyim-n-'ii <:d?yt itv <y. ?? yw yn ,iiipnr4(:idi,)l yu N- n,?i, wrth- wyuoba i chwi ei* > » bcHi .? I ;)dy)tt)Jt<a?uhw,?'?yny.Am.? c?-i?.'?y?. ?'idwr-h.a chwithau yn ca-1 .t?:'?'h'?:??wy rywbetu i wwjyd V/ 1 t^wiyw hwn." h i.d.i.at Y C,irydd r'u?. :?)hma-. tisteflii iir yi nebr-a. Codu'd-'i"; "t'? ;> i^U'.Bid :'w tjinlvn, ac :L,\ !liC;\ I\g! ?dd''?-An;hyd.??.K- y ?'y° ei If- Yt? Md yn?'?;?' y yr !)wnyrym'Mauf.?''Mt.L!(?..?[.}r, (J.M.roarf?. ?iM? yr a).??y?' ?'? -'? 1,1,4,,rwst, Iroi yr?iadd6,F?,? I. ,hwech (,hi trwy,i,id ya'it;'Mt'r? mvl, .?na.i jc.M?na??'tya-?tr. ?M.'ch?: ?yr'-tyf? y"?'?', M.nyrfn lv T?tdwv- yr al)?l ;!Iu!i" (.T!;?:b<)wnd.t)uy?..t'i. Cyuifcrod-l Mri ?niUhi Rohen. ?M,- parnau; K.T. Morri'i, Tvcorrig ai E. Bcw-jji Jones, Ynysior, o.t seddau ar y faiac.

I xVODIOX SENEDDOL. Ail ddechreu gweithio. Dydd Iau, ail gydiodi ych- ydig o'r Seneddwyr yn eu gw-ith. Nifer bychBn ?edd wedi dychweiyd o'u gwyliau. ) Ya mhlith yr Aeloclau Uymreig, yr oodd 8yr 0. Morgan, a'r Mri. Lloyd George, Herbert Lewis, Thomas Ellis, a Tudur Hywel yn eu lleoedd. Ar fater amean- gyfrif y Llythyrdy cymeroid Mr Lloyd George genad i godi angen Lleyn am heUethach amser i ddarparu atebion ar gyfer troad y post, a dadleuodd ar ran defn- yddio enwau lleoedd yn Gymraeg a Saesneg yn y llythyrdai. Oblegyd fod cynifer o Saeson yn y swyddfeydd, peth cyffredin yw dy- ehwelyd llythyrau os wedi eu cyfeirio gydag enwau Cymraeg ao arnynt yn ysgrifenedig yn Saesneg, Y lie yn anadnabyddns." Galwyd sylw hefyd at anghenion lleoeld gwledig mewn amryw barthau o Gymru. Rhoddodd Syr George a Mr Herbert Lewis eu cynorthwy. Addawodd Mr Hanbury ystyried y gwahanol achosion. I C¡;: a g.l Addy.g. Bwriada yr Aelodau Cymreig gyfarfod yr wythnos hon, ond odid, er ystyried per- thynas Cymru a Mesur Add- YS/I: y Llywodraeth. Yn nodus, y maent yn unfryd a'u gilydd yn ngbylb y ddyledswydd o wrthwynebu hyd yr eithaf y bwriad o waddoli Ysgolion Enwadol. Bu y Mri. TlionM Ellis a William Jones yn egluro eu syniadau ar y pwnc i'w helrbolwyr yn WJth- nM y PMff. Yr oedd y naill feiruiadaeth a'r Halt yn alluog, cref '< phfndMt. Y mM y Llywodraeth yn deall teimlad y blaid Rydd- frydig a'r AnghydEfurfwyr ar y mater, ond i ui thelir aylw iddyut oni bydd raid. Ar yr un pryd, y mae yn eglur ddigon eisoes nad oes yr un g()bith myned a'r Mesur drwodd fel y mae. Er ei"mpl, ni fyn yr un o'r I pleidiall ganiatllll i woinidogion yr eawadaa fyned i'r ysgolion i addysgu y plaut mewn gwahanol gredoau. Ysgythrir yr adran | hono a llawer un arall. I Masur flr Iwerddon. Earvchir vn mlaen at hwh. I Dygir ef i'r Ty ddechreu yr wythnos bon. Ymddpngys fod hwnw, fel Mesur Addysg, yn un anhydrin ddigon. Rhagwel y Llywodraeth fod ei hamper yn fyr a'i gvvsith byd yuia wedi b,d yn annhrefnus, am hyny rhoddodd Mr Balfour eisoes rybudd o'i fwriad i gymeryd pob dydd M-twrth at bob dydd Gwener at wasanaeth v Llywodraeth. Os na bydd y Mesur Tir yn dderbyniol gan y Rhyddfrydwyr, y gred yw y rhoddir ef i fyny. L)i on 0 ei fod wedi ei symiciddio drwy ei wneyd yn FMar Pryniant Tic yn unig. Y mae yr uchelwyr Gwyddelig yn barod bob amser i wneyd bargen dda He bo helaethrwydd o arian a siorwydd am danynt. Penderfyuodd yr aelodau Gwyddelig gymeryd yr oil a gant, a pherffeithio hwnw hyd y byddo yn bosibl. Siopati Cau Cya-ir Y mse Mesur Syr John Lubbock i gymhwyso yr egwyddor o ruolaeth leol at gau siopau mewn tref a ewlad wedi myned drwy y pwyllgor yn lied ddiglwy a dychweiyd i Dy y Cyffredin. Methodd y Toriaid creulon, er pob ymdrech, ei dorfynglu. Yr awdurdodau lleol sydd i ddosba.rthu tiopau ar gyfer amcan y Mesur. Trefnir i fasuachwyr gyfarfod yn ngbyd; dwy ran o dair sydd yn angen- rheidiol or cau yr holl siopau ar oriau pen- odol pob hwyr; eu can ar ddyddiau arbsnig yn ol eu barn hwy eu lianain; &'11 can ar brydniwn neilldusl. Gellid meddwl fod y Mesur yn ddiogel bellach, ac y daw yu I ddeddf ar fyrder.

iAiT ,SV .I I 'I ?lI .1?, l? a I

I ANTUR11 Er RE IG. Un o'r ymwelwyr a Thy'r Cyffredin yr wythaos ddiweddaf oedd Mr Salisbury, Cymro o sir Ddinbych, yr hwn sydd wedi cael oymaint a brofiad yn nglyn a chroesi I cyfBnrlir Affrica a Mr Stanley ei hun. Hwyrach ei fod wadi gwthio ti ffordd i mewu yn mhellach na'r un dyn arall i'r cyfandir tywyll hwn, a chafodd amryw o ddiangfeydd cyfyng. Lladdwyd 60 o'i ddynion mawn ychydig amser gan dylwyth o f rodoi ion arfog.

Y DDAU WAIN ANGEUOL I j OLWYNWR. I I Y Trengholiad. Dydd Mawrth diweddaf cynhaliodd Dr T. Hunter Hughes, y dirprwy-drengholydd, Pwllheli, drengholiad ar gorph Robert Jones, Ffridd, Sarn Meillteyrn, yr hwn a gyfarfyddodd a'i farwolaeth y diwrnod blaenorol wrth ddychwelyd o arddaugosfa Nefyn. Tystiodd William Jones, Well street, Nefyn, a dywedodd ei fod ef yn sefyll yn Ylllyl Bryncynan Inn tua chwech o'r gloch prydnawn ddydd Llun. Yr oedd amryw eraill yno. Yr oedd yn Nefyn arddangosfa geffylau y diwrnod hwnw. Yr oedd cerbyd pedair olwyn perthynol i Henry Jones, Pwllheli, ar gychwyn o Bryncynan, yn llawn o deithwyr. Gwelodd y tyst ddyn yn J dyfod o gyfeiriad Nefyn ar bicycle ac yn myned yn ol pob tebyg i'r Sarn. Deuai i lawr y ffordd. Nis gallai reoli y bicycle, ac I o ganlyniad elai yn igam ogam. Pan gychwynodd y cerbyd clywodd fod dyn wedi cael ei anain. Rhedodd yno, a gwd- I odd ddyn ar lawr a Henry Jones yn ei ddal j i fyny. Yr oedd vn farw gan belled ag y gwelai y tyst. Y dyn oedd ar y bicycle I; oedd y dyn. Nid oedd y cerbyd yn myned yn fuan. Aeth y tyst i geisio meddyg yn y fan. Nid cedd y tyst yn ttdnabod yr ym- adawedig. Sylwodd efe ar yr olaf oberwydd y dull simsan y deuai yn mlaen ar y bicycle. Thomas Owen, gof, Sarn, a ddywedodd iddo ef a'r ymadawedig fyued i Nefyn, a'u bod yn dychwelyd tua chwech o'r gloch. Yr oeddynt yn sobr. Yr oedd Jones yn 25ain oed, ao yr oedd wedi arfer hefo bicycle am 3 neu 4 mis. Dysgasai y tyst farchog bicycle hefvd. Yr oedd efe 9 neu 10 llath o flaen Jones. Clywodd waeddi, ac edrychodd yn oi, a stopiodd. Gwelodd fod Jones wedi myned dan y cerbyd. Henry Jones a ddywedodd ei fod of newydd gychwyn pan y digwyddodd y ddamwain. Cerddai y ceffybu. Daeth y trancedig yn erbyn y cerbyd, taflwyd ef i lawr, a theim- [ lodd y tyst y cerbyd yn myned drosto.-Dr Evans Hughes a ddesgrifiodd y mweidiau a gafodd R. JoneEl. Aethai y cerbyd dros ei ben a'i wyneb, gan eu malurio. Dygwyd rheithfarn o farwolaeth ddainweiniol.

Mae Cyngor Trefol Croesoswallt yn cuto llawer ar eia cyngorau lleol am eu gofal am fuddianau y cyhoedd. Penderfynasant, mewn cyfarfod arbenig ddydd Ian, wneyd protest yn erbyn amryw o welliantaa ar reilffordd y Cambrian, oherwydd eu bod yn yinyryd ag amryw o lwybrau.

Lladd.vvd .Sopbie Kv«,ns drwy iddi syrt'uio j ffenostr o.'dd yo ,.j ,LaLu yn Stinky road. Lerpwl, d.(! h, Yn IJerne, syi'l.iod I dyn raed Iw t bwll 119 y ccdwid nifer o <>:rtb. fimyduu ey.iddarnio yn ys^yrim. <> Daw Li ITuug Cfcang ar ymwe.iad a'r •via 1 hoa yn fuan. Rhuthrodd buwcli wyl'.t druy y 't ryd- I l^ucton, ddydd y Pasg, ao lIeLh i fawn illy, iiey corniodd L iu wrs.;g NO mivydd i iarwoJl\ot b. Ddydd Skit deebrouodl dfttass T),,dd LIi rwiol> nr < i 103 mlwydd. Boga! ydoodd, ac y mae ildo 70 o duisg) nyedion yn fyvc.

fjfnm »■»?*

11 a I N' GII V •' > FlV 4 i !i I GAD! ?.e y ?sur A'J/? newydd dd -?ydi m^n gan y Dywodraeth vn dechrcu cad ei ddeall yn fwy trwyadl gan y ^lad yn ey ffredinol ?'?'S ? ddeaHir arno amlycaf ? r yrndc' -ngys vr h,arwch sydd n crnrwcdJ ei ?vyneb teg al Ianol.ei brif litiellau yr Xo. ddiweddaf, ac erbyn hyn ???ddusyndrach? f?'!no] ? troi ''w gndemn;o. Heb ??y'u?eiwahano) ?dranau. Sr s?o 'iyr dan dd phen ej S dd ffY-i-1, ?? anghySawnder ei ddrp?iadauanano).??ebej dd? pariadau am Mhysg g-etyddot ac ?esymo)d.b syltaen yr awdurdodau addysgoi a grdr neu a baineir o dan y mesur. Am y cyntaf, y ddwy egwyd,d,or ft,vr sydd yn rhedeg drwy yr holl ddarpariadau yw c£1Ogi yr ysgohon ?Sol a llyLtheirio yr ysgolion byrddol; gwobrryo'r offeiriad-Eg- ?aP).ab?dJ-achosb.cyn. ychiolwyr y bobi; rho a Haw adored i'r Fglwys. a chau enau'r a?rs i'r YmneiHduwyr. Cymerer fel un engraipht y grant newydd o bed war slVllt y pen a amcenir ei roddi i'r ysgolion emvadol. Mae pob ysgol enwadol, tla'.vd a chyfoethog yn ddi. wahaniaeth, i gad y rhodd yma-ond nido-sond rhytv ychydig iawn o'r tlotaf o'r ysgolion sydd dan lywodr- acth uniongyrchol cynrychtolwyr y b-.bl i ga-'i in-.vyr.hau cyffelyb framt. Mae v wrn a rodtlir felly yn wad dol newydd i Eglwysi Lloegr a Rhufain "n pin gwlad yn$oo,ooop y flwyddyn! Ar adcg pan mae y deyrnas yn gwrthdystio yn erbyn parhad gwaddoliadau enwadol, dyma gyoyg i sefydla ewaddoliad enwadol newydd! Ar adeg pan mae fferm- wyr Cymru a Lloegr n gruddfin o dan eu beichiau trymion, dyma faich ychwanegol o hanner mijiwn o bun- nau'r flwyddyn yn cacl ei osod ar eu hysgwyddau Ymddengys anghyf- iawnder y pcth yo Iwy fyth pan gydmerir dau blwyf ngosaf t w gilydd, y naill o dan rcoi;.eth Bwrdd Ysgol a'r Hall a dim ond y,golion Eglwysig ynddo. Mae trigoiion y ddau blwyf fel eu gilycid yn cyfranu at y tollau Ymherodro!: y mac un o'r ddau gyda hyny yn trethu ei hun at ro'i addysg i'r plant; gellid tybied y buasai cyfiawnder yn dweyd os gwneir ffafr o gwbl a'r naill ncu'r llall, mai'r plwyf sydd wedi abcithu ar hyd y blynydd- ocdd at gynal addysg ddylai gael y ffafr. "Ond na," msdd y Llywodraeth yn y Mesur hwn, "rhoddwn yr arian yma i'r plwyf sydd wedi gwrthod trethu ei hllO at ddybenion addysg, a cha trigolion y llall y fra;nt o gyfranu at feithrin hunan-les cu cymydogion 1" Yn sicr, ni bu anghySawnder treth- iannol mwy na hwn erioea Nid yw ond ail sefyd'u'r Dreth Eglwys mewn flurf arall 1 Khyddheir yrEglwyswyr bellach yn gyfangwM o'r cyfrifoldeb oedd arnynt i raddau o'r blaen i gynal eu bysgoHon eu hunain; a daw y Llywodraeth yn mlaen i ddweyd mewn effaith Nid oes angen mwyach i chwi danysgrifio at gynal eich ysgolion enwadol chwi eich hunain; ca'r Ymneillduwyr o bob enwad ;u trrthu--a rhoddir digon o arian i chwi o bwrs y wlad i gynal eich ysgolion Eglwysig heb i chwi gyfranu dim mewn rhoddion gwir. I foddol!" Os yw Ymneillduwr Cymru a Lloegr yn deilwng o'u hynafiaid, o wroniaid adeg JSiarl y Cyntaf i lawr hyd ddewrion y gwtthryfel yn erbyn y Dreth Eglwys, bydd gosod y gyfraith newydd hon mewn grym yn an- mhosibl. Mae ffolineb y darpariadau am addysg grefyddol yr un mor amlwg, Y cynllun ddyfeisiwyd gan Arglwydd Salisbury yw hwn, a dyry i rieni plant yr hawl o fynu cael addysg emvadol i'w plant yn yr ysgolion. Gall pob enwad hawlio cael dyspu ei gredo arbenig ei hun yn mhob ysgol lie y mae plant perthynol i'r enwad hwnw. Tybier am foment beth fydd agwedd pethau pan geir Person y plwyf, yr OFfeiriad Pabaidd, a gwein. idogion y Mcthodistiaid, yr Annibyn- wyr, y Hedyddwyr, y Wesleyaid, a'r Undodwyr, pob un a'i ddosbarth yn yr un ysgol ddyddiol bob dydd yn hyfforddi pob plentyn yn mhen ffordd ei enwad ei hun! Mae synwyr ey. ffredin yn condemnio y cyfryw gyn. liun fel un anymarferol a niweidiol. Na f/dded i Gristionogion ein gwlad ddysgu eu plant i gario canolfur gwa. haniaeth enwad a rh. gfarn sect gyda hwynt i bob cylch o'u bywyd Afresymol hf fyd yw y darpariaeth- au am awdurdodau addysgol y wlad. Difreinir, i raddau pell, y Byrddau Ysgol a etholir yn uniongyrchol gan y trethdalwyr lleihir eu hawdurdod, a gosodir eraill mewn llywodraeth arnynt. Ond ca'r offeiriad barhau fel cynt yn arglwydd unben ar ysgol yr Fglwys ca lywodraethu hono yn ol ei fympwy ei hun ca wneyd myned- iad trwy borth yr Eglwys Wladol yn amod penodiad i swydd yn yr ysgol; ie, ca ddefnyddio fel cynt ariaa y wlad i dalu yr athrawon am wneyd gwasanaetb ciwradiaid iddo ef yn nglyn a'r Eghvys M ^e yr un afres- ymoldeb yn Rglyn a'r pwyllgor sirol. Nid yw y rhai hyn i gael eu hethd gan r trethdahvyr, ac ni fyddant yn gyfrifol iddynt. Ac eto, yn nwylaw y rhai hyn y gorphwys y prif awdur- dod yn mh< b sir! Mae y braslint-lliad yma yn ddigon i ddangos gwrthuni'r mesur a da genym weled arwyddion fod y wlad yn dechreu ymysgwyd o ddifrif i'w wrthwyntbu. Cyfarfu Undeb yr sgolfeistri yn Brighton yr wythnos ddiwcddaf, a chondemniasant ddar- pariadau'r mesur yn ddiarbed. Mae yn deiIwn2 o sylw ddarfod iddynt wneyd hyn yn ngwyneb ac ar watrthaf eu Pwyllgor Gweithiol eu hunain. Yr oedd y Pwyllgor am ladyrjtgymeradwyo'r Mesur yr ( eid y Times vn rn h,,n- "& 11 I oedd Mr Macnamara, Llywydd yr Undeb, a Mr Gray, cynrychiolydd yr Undeb ynNhyyCvffredin, yn ben- dithio r Mesur; eithr gwrthryfelodd yr athrawon yn erbyn yr awdurdodau goruchel, a thrwy fwyafrif o dros 5,000 condemn-asant y Mesur ang- hyfiawn ac anymarferol hwn Dydd lau cynhaliwyd cynhadledd fawr o i mneillduwyr y Deyn NghaEtellnedd, a phasiwyd penderfyniadau cryfion. Nos Wener, cyfarfu Pwyllgor Gweith-' iol imneillduwyr Caernarfon, a gwnaed trefniadau i gynal cyfarfod cyhoeddus mawr yma i wrthdystio yn erbyn y Mesur. C),ffelyb yw yr hanes a geir o bob cy(eiriad. Mae'r wlad yn deffro! Ca'r Tor- taiaa r S'wyswyr weled eu bod wrth gioddio pwll i'w cymydog Ymneill- dual, wedi syrthio iddo eu hun Hawlied y wlad bellach gyfundrefn gyffredinol o Addysg yadd, orfodol, anenwadol, o dan lywodraethiad un- longyrchol cynrychiolwyr etholedig y bobl eu hunain Dim gwaddoliad enwadol mwy! Dim ail sefydlu'r Dreth Eglwys dan gochl grants at Addysg Enwadol! Uyma arwydd. eiriau'r dydd i Ymneillduwyr Cymru a Lloegr-ac os gwnant hwy eu rhan yn deilwng o draddodiadau'r gor. phenol, bydd y Mesur Addysg ang. hyfiawn a gormesol hwn wedi marw cyn dod o Ksgoreddfa'r Senedd.

GYRFA'l{ WYTIOOS. CARTREPOL. I Cambria," nid Wales. X m-io Mr Alfred Thomas, A.S.. wedi rhoddi cyfeiriad newydd i genedlaetholdeb a gwlftdgarweh Cynirsiv. Y mae llawer ychwaneg yn ei ddadl nag sydd ar y wyneb. Cais efe newid yr enwau Wales a Welsh am Oambria a Cam- brians. Diau mai hyll ei wala yw Welsh- men, ac y buasai Cambrians yn fll amgen- aob. Rhaid i'r darllenydd gofio mai enwau a ddodwyd arnom gan dramoriaid barbaraidd yw Welshmen. O'r tu arall y mae yr enwau nowyddion yndal perthyHas agos a'r enwau Cymru a Chymry. Ond os am fyned i mewn i'r mater yn deg, pabam na cheir enwau enwau Cymreig chwaethus ar drefi, a thai, a phersonau Yn eu han- wybodaeth a'u balohder plontynaidd gwna cenedl y Cymry eu goreu i Seisnigeiddio eu gwlad a'u pobl-gweithred ua chair ei chy- ffelyb yn mhlith urrhyw genedl arall ar wyneb y ddaoar. Braiut y mudiad cenedl- aethol fyddai atal y llifeiriant penfifol y oy- feiriasom ato. Credwn nad oes ar gorph y bobl eisiau ond eu cyfarwyddo ar y pwnc, a cheid oyfnewidiad yn y fan. Elai Tay- lor's Town yn Dre Taylor yn y ian. Awgrym owerthl:?.. Yn ei gyfres o ysgrifau dyddorol a gyhoeddir gen- ym ar Farwol ddamwein- iau y Wyddfa, wrth gyfeirio at y dra- fferth a geir with chwilio allan ffeithiau hanes cyffreiin gwlad, oyfeiria ein goheb- ydd at y dymunoldeb i bob Cyngor Plwy gadw llyfr at yr amcan o gofnodi digwydd- iadau lleol o bwysigrwydd a dyddordeb, Ymddengys i ni fod yr awgrym yn un am- serol, Uawn buddioldeb. Ar yr un pryd, dylid gofalu am wr o chwaeth a deall i gadw cofuodlyfr felly. Ni byddai y draul ond bechan; yn mhen haner canrif byddai y budd yn anfesurol fawr. Yn y modd yma, byddai gan bob plwyf Hanesydd Swyddogol taledig; ao nid ydym yn petruso oredu y byddai ei wasanaeth yn rhwym o or-bwyso gwasanaeth pob swydd- ng dinesig arall mewn plwyf. Hyderwn nad a yr awgrym yn ofer, ord y cymor rhywun deallus yn mhob ardal afael ynddo ac egluro ei werth ymarferrJ i'r Oyngbor- wyr lleol. Pa beth a ddywed ein goheb- wyr ? I TRAIIOR. N < I Ycpaen ao America Y mae dau Heneaa-ay y I Talaethau wedi cyd-bender- fynu cydnabod haw.'iau dii esig cyfartal brodorion a I 1. -? ? Uywodraethwyr Cuba. Uwyaays lOll cyu- ymdeimlad dwfn yr America ar gwrt ryfelwyr sydd yn gwneyd cymaint o aberth i daflu iau yr Hispaeniaid oddiar eu gwarau. Ni'wyddys etc p" beth a wna yr Arlywydd. Gan fod y weithred yn groes i arier teyrnas- oeid Ewrob, tybir na bydd iddo ymsymud yn y mater. Fodd bynag, y mae Riepaon yn credu mai paratoi ar gyfor dydd rhylel yw ei dyledswydd. Y mae y Llywodraetb wedi gwneyd Havanns yn ddiogel. JNis gall cadlongau fyued i'r porthladd na than- belenu y ddinas; o leiaf dyna r gred. A rhag y diohon i'r Talaethau anfou a an rhyw Alabama, y mae yr awdurdo au yn ddistaw osod prif borfchladdoedd Hispsen hefyd mewn cyflwr amddlffynol. Dodir cyflegrau oewyddion ar y caerfeydd a thor- pediaid yn y porthladdoedd. Gwrthryfel y I Vredir fod a fyno haint y gwartheg, yr bwn 8ydd arhynobrydya Rbod. esia, a bod yn aohos ac • «r.iAKAiiftirl yn achlysur o wrthrytel y .w.u. Wrth weled yr anrhaith, penderfynodfi yr awdurdodau Seianig saethu rhai canoedd o'r rhai oedd dan y clwy, a Surfio erohwyn 0 dair milldir o led rhwng yr anifeiliaid gian a'r rhai aflach. Nid oedd y brodorion yn deaU gweithred folly, a chyffrousant yn amtbr wrth weled dinystrio r Fe gofir ddarfod i'r ymsefydlwyr gwynion eyn hyn gymeryd haner y gwartheg oddia y brodorion; ac seth difa cyfran fawr o r gweddill yn dreoh na'r tey-glsrwch oedd ynddyut at y Saeson. Fal ean- lyniad, aeth yn ymaw,? am ftnnibyBMWtn I a gwlad; onid oedd yn hollol naturiol P Deil y gwrtbryfel i fynd rhagddo. Mewn un ysgarmes lladdwyd f50 o'r Matabeliaid gan wyr meiroh Gifford; lladdwyd a ohlwyfwyd amryw o swyddogion Seisnig. aethwyd Arglwydd Gifford yn mhen ei ysgwydd, a bu raid tori ei fraich yn y bon. Oymerwyd Mr Cecil Rhodes yn glaf yn, Salisbury. Casglwyd yr ymsefydlwyr j gwynion i amddiflfynfa gref o gosd ac y maent o dan warchodaeth milwyr. Gall y j rhyfel barhau am flsoedd. I A. y Soudan. Deil y cadranau Liphtaidd Seisnip i weithio eu ffordd I am y Soudan; Wady Halfa j yw enw y lie y maent ar 't. fedr arM am dymor. Gwedi corn o aaytr- j oedd y Nile eir i Dongola Newydd. Ond bydd rhaid aros lawer o wytlinosau hyd hyny. Yn y cyfamser y mae y Derfisiaid yn hofran ar hyd glenydd y Mr Coch a chyffiniau Suakim. Tybir iddynt fyned I yno wedi clywed o honynt am fwrisd Y I S ioson i oresgyn y Soudan oymerasaut yn I ganiataol mai o Suakim y cychwynai y I fyddin. Cafodd yr Italiaid sydd yn Kas- sula deimlo nad gwaith bach yw dal medd- iant o'r lie hwnw. Wedi i'r Abyssiniaid eu gadael daeth Osrnan Digna gyda'i luoedd yn eu herbyn, a bu ymladdfa waedlyd. Ni wyddis nifer y lladdedigion, ond enfyn y Cadfridog Btevaoi i ddweyd mai y Derfiaiaid a orchfygwyd. Ciliasaut o'r yjgarmes wedi yinddyrysu, gan adael eu olwyfedigion, arfau, ae yd ar eu holan. Ymddengys fod afiechyd trwm yn Kassala; cymerir y mil- wyr wrth y cannoedd gan haint y wlad bob dydd. Credir y bydd y fyddin dan orfod cilio o'r lie yn ddiymaros er mwyn ei hunan-ddiogelwch. Yn y cyfamser, a y gwaith o wneyd amodau heddwch rhwng yr Italiaid a'r Abyssiniaid rhagddo. I Twrci. Y mae ystad arianol Twrci yn tynu sylw unwaith eto. Nid oes brinder arian a pherlau byth ar y Sultan yn bersonol. Onid yw efe newydd fod yn anrhegu ei gyfeillion uowyddion, o Ymerawdwr Rwsia i lawr hyd at gaethion y palas ? Ond ym- ddengys nad oes yn nghoffrau y Llywodr- aeth ddim arian i dalu cyflogau y swyddog- ion. Aeth y tramorwyr sydd yn y gwas- anaeth gwladol ac yn y fyddin i gwyno; dywedant na dderbyniasant hwy ddim cyflog er's chwe' mis. Cyfeiria gweinidog y Trysorlys hwy at Ariandy Twrci, ond dywed swyddogion y Ile hwnw fod coffrau y Llywodraeth yn wag. Gwna y gwa- hanol lysgenhadon eu goreu i gael tS.1 i ddeiliaid y gwledydd a gynrychioiant. Wrth reswm, y mae y swyddogion Tyrcaidd yn waeth eu hamgylchiadau o lawer. Pa ryfedd eu bod yn troi allan i ddirwasgu a lladrata ? Ond gan pwy a ddyoddefo rhaid gofalu fod cyfran euraidd y Sultan yn par- hau yn ddi-doll. Nid oes gwirionedd yn y chwedl fod y Sultan ar fedr anfon yr holl genhadon Cristionogol allan o'i Ymerodr- aeth. Tra yr ydym yn vsgrifenu y mae un o brif newyddiaduron Ffrainc yn beirniadu ymddygiad Twrci yn neillduol o gryf-peth newydd yn banes ewasg Paris. Dywed fod y Porte wedi twyllo Ewrob gydag golwg ar achos a therfyi-au y gyflafan ofn- adwy yn Armenia. Apelia at AUu( edd Ewrob i adfer trefn a rhoddi terfyn ar y fath alanas farbaraidd. Canada. Y mae Canada yn nghanol brwydr addysg. Ceisir myned a Mesur Ysgolion Elfenol Manitoba drwy y Senedd. JY mae plaid y clerigwyr Pabaidd ac Esgobaethol ya gryf yn y Gynghorfa, ao ymddengys fod y Llywodraeth yn pleidio eu golygiadau. Yn ffodus y mae yn mhlith yr aelodau o bob plaid nifer bychan na fynant glerigeiddio addysg. Ymunodd y rhai hyn—Rhydd- frydwyr, Toriaid ao Aomhleidwyr-i atal y Mesur. Cymerasant ddull enwog y Gwyddelod i ymladd. Am dri bore Mer- oher cynygiwyd fod y PwyUgor i ddwyn ei waith i ben, ond yn lie hyny dechreuwyd y ddadl o ddifrif, a pharhaodd yr eisteddiad hyd nos Sadwrn. Am nad oes ganddynt areithiau mwyach deil y rhwjstrwyr ar eu traed bob yn ail, a darllenant bennodau o'r Beibl a darnau meithion o newyddiaduron Lloegr. By- gythiai Syr Charles Tupper ddwyn y cloadur i ymarferiad. Y Pab 'a Chvflafar- oddiad. 0 holl olygwyi y Wasg Seisnig eiddo y Daily Chronicle sydd wedi bod yn fwyaf egniol gyda mudiad ardderchog Cyflafareddiad Rhyng- Wladwriaethol. Yn ei ddalenau am ddydd Gwener cyhoeddodd lythyr prydferth oddiwrth y Pab ar y mater. Fel gallesid disgwyl, y mae Leo XIII, nid yn unig yn bleidiol i'r egwyddor o gyflafaredd- iad yn lie rbyfel, ond ymddengys ei fad yn selog dros ffurfio Uwch-lys Cyflafaredd- iad at wasanaeth gwledydd cred. Y mae y Cardinaliaid Seisng ao Ameiioanaidd hefyd wedi eyhoeddi manifesto i'r un perwyl. Nid oes eisieu dyweyd ddarfod i Esgobion yr Eglwysi Rhyddion a Chaeth yn Lloegr bleidio'r mudiad. Y mae argoel- ion y gellir rhywbetb felly yn fuan rhwng yr America a Phrydain. Dywedir fod Arglwydd Salisbury wedi erchi y LJys- genhadydd Irydeinig yu Washington i gydweithredu hefo'r Americaniaid er llunio cynllun o'r fath. Y mae Ymerawdwr yr Almaen yn myned i'r Ital i gyfarfod y brenin Humbert; ail gylchio yr Undeb Triphlyg, meddir, yw yr amean. A chan I belled ag yr a y mae hwnw yn undeb be ddwch.

I GWR A GWHAiG i t iJJAUD JW II UNAIN. Brydnawn Mercher cafwyd cyrph dyn a dyues ieuawc yn afon Teifl, yn agos i Eglwys Gadeiriol Liandaf. Yr ceddyLt wedi eu rhwymo wrth en gilydd, braich chwith y dyn wrth fraich (ide y wraig. Wedi eudsrganfod cafwyd eu bod yn wr a gwraig o'r enw Hampton. Ymddengys fod y par wedi priodi oddeutu y Nadolig di- weddaf, a chan fod Hampton allan o wa:th rhoddodd ei diid-yn-x)gh,fraith dahrndy, o'r enw Swan Ian yn Nghaerdydd, i'r ptr ieuanc i'w gadw. Ond yr oedd Hampton yn bur hoff o d, a byddai cweryl ya fiml yn cymerjSWe rhwng y par ieuanc oh<r- wydd ei arforion. Y diwedd fu i Hampton orfod gadael ei wraig yn y tafarndy a mynd iletty arall i aros, a byddai'r wraig yn rhanu ei hamser rhwng y dafarn a'i gartref ef. Yr oedd ef yn chwilio am waith yn ddi- weddar. Ddydd Mercher gwelai y cymydog- ion y ddau yu gadael eu cartref ya y boreu yn hollol iaoh ac yn gariadus iawn. Aeth- ant i mewn i westy yn Llandaf, a chawsant lasiad o gwrw bob un, a thamaid gydag ef. Yna, wrth fynd allan, cafodd y dyn botel- aid o whisci. Yna aethant ymaith. Gwel- wyd hwy nesaf yn eistedd yn agos i'r fan lie y cafwyd eu cyrpb, ac yr oeddynt yn siarad yn siarad yn hynod gyfeillgar. Yr oedd y ddynes yn ysmygu cigarette. Y tro nesaf y gwelwyd hwy oedd yn farw, nc aed a hwy ar unwaith i'r corphdy. Yr un noson yi oedd teulu y wraig yn darllen hanes dargan- fyddiad y cyrph mewn newyddiadur hwyr. o a thynwyd eu sylw at y desgriflad a roddid ohonynt, yn enwedig y ffaith fod modrwy aur Mizpah ar un o fysedd y wraig. Yr oedd Mrs Smart, mam y ddynes isaaiae, wedi rhoddi modrwy debyg iddi ychydig yn flaeuorol. Tybiodd y teulu ar unwaith fod rhywbeth allan o le, a a anfon- j wyd un o frodyr :y ddynes ien inc i edrych ai corph ei chwaer a gafwyd yn yr afen. Cafodd yntau mai corph ei chwaer ydoedd. Nid oeddynt yu gallu deill o gwbl beth oedd wedi peri iddvnr foddi eu hnn »in.