Y Genedl Gymreig

I DR HERBKR FVKNS A DAD-j 6Y8YLLTIAI) I Araeth Bagorol- Tn rtghyfarfodydd blyeyddol vr TTndeb nchod, a gynhaliwyd yr wythnoa ddiweddnf ytt Lilindmin, cynygiodd y Parch Dr Her- ber Fvans: Fod yr Undeb hwn yn dymnnodadgan boddhad mawr am fod y Llywodraeth wedi adgyflwyuo Mesnr Dadsefydliad Eglwys Loegr yn Nghymrn, yu gystal ag am ei fod wedi pasio ei ail-ddarlleniad gyda mwyafrif. Gall gredu fod yr amcan y oyrobir ato gan y Mosur yn un o'r pwygigrwydd mwyaf, nid yn nnig er budd oyfiawnder a heddweh cymdeithesol yn unig, ond, befyd, er budd crefydd, hylera yr Undeb jMMuffy Llywod- raeth y gyfryw gefnogaeth ag a fyddo yn angenrbeidiol i basio y geour." Yr wyf yn difrifol obeithio," ebai y Doctor, na I raid i mi byth eto gospi y cynulliad hwn ag araeth ar y mater yma. Pan yr ymddang- oMf fi o'ch blaen nesaf, myfi a obeithiaf P, fie gallant fy ngalw yn Ymneilldnwr gwleid- yddol.' Nid fod yr oil ellir ei ddweyd am Ddadsefydlisd eieoeg wedi ei ddweyd. Y mae genyf 8 M cwestiwn i'w ofyn heno na '!byO Fddwyd mobono eto. Mi fynwn ofyu unrhyw "u 0 amddiflfynwyr yr Eglwys, A oos un o honynt yn oredu fod yr Eghvys Sefydledig yn Nghymrn ar fin enill seroh- iadau trigolion Cymru (chwerthin a chymer- adwyaetli). Mi a wn y gellir dweyd en bod hwy yn codi eglwysydd; iiii a wn y gallant osod ffigyrun i fyny, a pheri iddynt ysgrech- ian y chwedlan a fynant hwy. Eithr fe I ddaw fy ngbwestiwu i yn mlaen etG-A ydyut hwy yn I ENILL SERCHIAJIAU Y CVMKY ? A ydynt wedi enill mwy nag a feddont yn 1865, neu nag yn y ftwyddyn y dychrynwyd hwy pan ddadsefydlwyd yr Eglwys Wydd elig P M yfi a atebttf, Nuddo; ao or angboelio Yumeillduwr gwleidyddol a wneweb, gwelwch beth a, ddywedodd go- hebydd y Daily NewB," ddydd Sadwrn di- weddaf, wrth ysgrifenu o Gwm Rbopd.t. Mi a deithiais gannoedd o filldiroedd; a'm piofiad yw, fod yr Eglwyll Saeenig yn Nghymru mewn lleiafrif anobeithiol-na fedd hi fatb yn y byd o afael ar y Cymry, a'i bod bi yn Uwyddianus i'r graddBu y paid y bobl a bod yn Oymry, ac i'r gr«dd»n hyny yn unig." Ac nidoes amom ni eisieu hyny! (Oyme, adwyaotb). A gaf fi ddyweyd wrtbych pahatn y niae y petbau hyn felly, er mwyu rhoi rhyw awgrym i chwi ? Yn gyutaf oU, banes truanaidd iawn sydd i'r Eglwys. Hi gafodd gytle ysplenydd, ond fe'i hesgeulus- odd, -&o ni oheisiodd hi byth mo'i ad-enill byd nes oedd y pregethwyr Anghydffurfiol. drwy en pregethau, eu Hysgolion Subbotbol a'u seitidau, wedi gwueyd y Cymry yn genedl yr un Llyfr. Hwy a feistrolasont y Testament Newydd ni cbawsaut yno ddiw eglwysi sefydledig, ni chawsant dditn offeir- illid; nid "edd yno ddim deoniaid, na chan- oniaid, nac esgobion, nac arobesgobion. Hwy a »fav)as<tit yu ngwiriocedd mawr Eglwyø Crist—m»i yu uiywyd ysbrydol ei haelodau yr oedd ei bywyd. Dyiuu oedd y graig y sufflsaut ami, ao y safaut ariii eto (cymerud- wyaeth); a rhaid i'r Eglwys Sefydledig bon yuiryddhau o'i chadwynau atir, a bod yo Eglwys Rydd i Grist, cyn byth y medr hi enill y Cymry. Ac nid byuy yn unig: —y tiitte peth urall, a rheswtn arall, paham nad allent ein henill ni. Pob ton o ddeffroad cenedlaethol a aeth drosom yu ystod y dau can mlynedd diweddaf, fe I OKlSIOIiD YR EGLWYS liON EI DDIFPODD. Mawr yw grym ei brwdfrydedd i ddi- ffcddi 1 Pan y cycbwycodd t6n adfywiad y pregetbu efengylaidd hi a'i difFoddodd yn yr Eglwys, ac a yrodd yr glwysi Rhyddion i'r prif-tfyrdd a'r caeau; ac ni chufodd hi byth inobonynt yn ol. Y rnao y Cymry yn dra brwdfrydig. Yn awr byddant yn frwd am bregethu, ao YIJa am g8tj9, yiia am lenydd- iaeth Gymreig; ac y mae y'n awr gariad at gin-ond dim gwasanaeth cin mewn un o'n prif eglwysydd Cymreig. Hivy a ofynaut am dano; a'r ateb a ddi«*th yr wythuos ddi- weddaf oedd nact oes gyfansoddwyr na chyf- nnor>ddiH<1«n yn v Gvmraeg. Cynit ii, druan Aiffeinpoblhwnt i Chicago,a dygant oddiyuo- woOrwyoii um K«nu—a liwy gauaut gel bron y Freuliines. Myfi a fynwu pe gadawai y Llywodraeth i ni gaet yr lieu brif eglwysydd ardderchog yna i gadw ein gwasanaeth ccUi ynddynt (cyiueradwyaeth). Ni a'u llanweui o lawr i neu, a cblirietn boll weoedd y pryf copyn ymaith, 8C8 gnnern iddynt yn deilwug o'r wlad a alwyd yn for o gan." Ac nid hyny Yin unig, bu henuriaid yr Eglwys hon law-yu-llawa'n herlidwyr ar hyd eiu haues. Y mae yn gof genyf foil yn Aberystwyth tneWII cyfarfod mawr a brwdfrydig 0 gyd-I yiudeimlad a'r dyuion a drowyd ymaith yn 1868am IBLEIDI.EISIO DB08 a YDRADI OLDSB CREF- YIDOl. Yr oeddwn yno, a choflaf Mr Samuel Mor- ley a Mr Henry Richard yn y cyfarfod yu wylo fel plant pan glywfant yr hanes— dyn- ion yn cael eu troi o'u cartrefi cartrefi lie bu faflt eu rhieni, a lie y gauwyd hwythau, gydag adgoiion melus a phndd am oes gyfan. Dyna beth prudduidd iawn i'w ¡ weled; oua fa'i gwneir eto, er yn ddistaw- ach. Cynygir gwobrwyon llwgr, gyrir pobl o'u hen gartrefi; aa Ilia g-ll yr un dyn I a garo ei bobl fod yn ddidnro wrth weled gyru y dynion mwyaf cydwvbodol ymaith —gweled y gwaed goreu yn llifo allan o'n gwlad, Trychineb mawr i ni i gyd a fyddai i'r glo ddarfod oddi tin ein mynyddoedd; ofnadwy a fyddai tori y fiareg olaf i fyny o'n chwareli ardderchog; eithr trychineb mwy yw gweled dynion 0 gydwybod, 0 wir- ionedd, 0 wronedd, dynian ag asgwrn cefn ganddynt, yn gorfod gaaaei cartrefi ein gwlad (cyuieradwyaetb). Y gwir yw. ni ddeallodd arweinwyr y 8dydliad hwn erioed mo honom; ac nid idynt yn ein detll heddyw, no ni fedrant enill ein serchiadau. A mOOdyliwch-gall basio llawer peth a allaswn ddyweyd beno-meddyliwch am yr yudrech mawr a wneir yn awr i'n henill yn ol. Cawsant ei Bas y Due o Westminster i gasglu 20,000p i'n pryi u yn^rua lwmp! Cymru fechan dlawd Pit beth a wnei ger bron due, a chanddo bwrs ag 20. C( Op ynddof Teimla ei Bas yn sier yr eliliti efe y rhcdegfa gydag 20,000p. Eithr bu person mwy un- waith-riis gallaf ei alw ef wrth yr enw ei Bas—Satan, yr hwn a dybiai y cawsai gyfle da i bryuu y patriarch Job, j e medrai ei glafychu, a chynyg iddo hnwddfyd] ac iecbyd. Cafodd y cyfle, a chafi dd allan nas galllii brynu Job-nid oed,1 ei gydwybod ef yn y farchrad (cymeradwyaeih). Ap fe gaiff ei Räs-nid Satan wyf yn olygn yn awr (chwortliiii)-orid ei Ras » uerthodd ddnrlun Mr Gladstone oddiar furinu ei dy —efe a gaiff alln fod iiil, edd o bleidleis- wyr, fod miloedd o Yinneillduwyr yn Nhy- wysogaeth Cymru use gcllir eu prynu- rhlii nod ydyw eu I CYDWYBODATJ YN Y FARCHNAD (eymeradwvatt b). Nis gallant eill benill yn ol nes y dadsefydlir yr eglwys hon, Nis gwn beth » fedrant wnoy^ y pryd I yny. Ac yr wyf yn eioh galw i gefoogi y iii, sur hwn yn eicb auirywiol ardaloedd. Dywed Mr Balfour DlRi chwurell yàyw yowl 1. O, ie Oud oofiweh, fe ddiweddodd llawer comedi oyn boddyw yn drychineb Dlawr; ac 08 tofl- wch chwi y mesur hwtl allan, fe fydd yn dryobincb i Loegr (cymeradwyaatb). Y Parch E. GrifBth-Jones, Stroud Green, a eiliodd y oynygiad. Dywedai Air J, nes mai I ychydig a gawsai efo wneyd dros yr achos, t ond yr oedd yr un brwdfrydedd a chyd- I ymdeimlad yuddo ef ag oedd yn y rhai a fu ) yn ymladd y frwydr at byd y blyuyddoedd. kleth digon anhiwdd i'r Saesolo oedd deall 'I cyndynrwydd brwdfiydwld y genedl Gym- reig yu ei theimlad presenol. Dywedwyd wrtho af, ei fod ef (Mr Jones) yn ddyn gweddol resymol, oddigerth pan elwid ef i gyfrif ar bwugc Dadaefydiiad i Gymru M ebai y Saig. Felly yr ydych ohwi y Cymry i gyd Yr oedd rheswm am hyny. Yr oedd en perthyrias hwy a'r Eglwys Wlailol yn hanfodol yr un fath a pherthyiiao Cyuirti; ond yr oedd yr auirywiol ddylanwadau cymhleth a fit ar feddwl Lloegr wedi marweiddio eu teiinlad am yr fLIIgbythwmler a fit 3-11 pwyso arGym-u.btb tidiu i,l eii.yl?, oddi wrtho. Oh=d, er's tri chau' tulyuedd, ,id 1,ea 0 vmlediad (lyfeiginu, darganfyddiailau, it ohelfau, fel y nme yr eiddoch chwi wedi bod, o gonewpst, a fit hatiea Cymru oud yu syiul hnnes cdyng, eithr angerddol, ei chrefydd oherwydd hanes crefydd Cyruru ydyw hanos ei Hanghyuffurfiaeth. Arifjliydfturfiaetb Cymru a fu dan wraidd ei boll ddelfrydau eenedlaethol, o dan darddiad cynydd ei hys- brydolrwydd, a obynydd ei deall hefyd, i raddau mawr. Ymneillduaeth a fu yu fodd- ion pnro ei moesoldeb wewn lleoedd ang- bysbeli, lie yr oedd goleuui Eglwys Loegr; yn amlwg drwy ei wendid, os nad drwy ■ absenoldeb. Anghydfftirfiteth ei hiinion sylwedd ydoedd mai scfydliad ysbrydol yw Eghvys Cr st, a'i bod hi mown caethiwed pan yn rhwym wrth wbidwriaeth. Beth' bynag a ddvwedai plaid Eglwys Loegr, yr oedd y frwydr wedi ei henill yu Nghyinru a chait fod y canlyniad, bellach. yu nwylaw Lloegr, efe a apfiliai atynt. Hwy oedd i roddi i Gymru y fendith fawr hon. Drwy help en oyfeillion Saesnig y gallent enill yr hyn oedd yn eu calonau, ie, yn ngwacd eu bywyd, er's tri chan' ralynedd (cymeradwy- aeth). Gobeithient a disgwylient: y gwnai Lloegr ei dyledswydd at Gymru. U"f un LII.O. ZI I rydd ar genedl rydd aiall oedd CRis Oymra oblegid ystyriai efe a'i gydyladwyr, er y oawsent en huno a Lloegr, na orelafyg- wyd mo honynt. Teimlent, mor rydd ug awyr y nefoedd oddiwrth unrhyw defy lanwad gormesol oddiallan heblaw yn nglyn a'r Eg- lwys Sefydledig; a pban dorid y rhwymyn hwn, hwy fyddent yn rhydd mpwn gwir- ionedd. Pan wnai Lloegr hyny a Chymru, gallai ef=) addaw nn jieth iddyut yn enw y genedl Gymreig; sef, paii ddetiai cu tro hwythau i gael eu rhyddhan oddiwrth yr un ormes, y byddai Cymru yn baroil i'w cy- northwyo yn eu hangen (cyiueradwyaeth). Cariwyd y penderfyniad yn nhanol brwd- frydedd mawr.

HUNANLADDIAD YN MON. Yr wythnos ddiweddaf cymerodd 8.111- gylchiad tlifrifol le yu mhlwyi LUngwyllog, trwy i Mrs Williams, Hafo l, gyttawni huti- anladdiad trwy foddi ei bun mewn ffynon. Yr oedd wedi bod yn dioddef oddiwrth yr influenza, a bernir ei fod wedi gadael ei effaitUiau ar ol. Yu ystod y cos cododd y dranceiig oddiwrth ei gwr, gan ddyweyd nad ydoedd yn teinilo yn ddi. Yn y boreu nis frellid d'od o byd iddi yn y ty, ac wrth chwilio allnn cafwyd hi wedi boddi inewn ffynon gyfagos.

CYN HO R, DOS HART it UWLEDIG 1 VALLEY. Cynhaliwyd cyfarfod o'r Cyngor nchod ddydd. Mawrth, Mr Robert Joues, U.H., Cefocador, yn y gadair. Cymerwyd i ys- tyiiaeth y cwestiwn o gael t. uderis oddiwrth weitbwyr ar y ffordd fawr, no ar gYllyíad Mr 0, H. Foulkes, U. H., yn cael ei eilio gan Mi- R. Chambers, penderfynwyd fod livn yn cael ei adael yu nwylaw arolygydd y ffyrdd. Penderfynwyd anfon cais at y Parch Je H. Williams, Llanfaetblu, am gael agor ffynon mewn congl maes perthynol iddo. Darllen- wyd llythyr oddiwrth Colonel Hampton Lewis yn oynyg yuhwanegu o 8 i 15 trued- fedd at y fforud gyferbyn a'r liythyrdy newydd yn Bho.ioolyn, lie hefyd tun raw troedfedd am ocideutii can' llat.h ar y rf.Jrtld sydd ynaiVaini Umthwen. Penderfynwyd derbyn y cynygiml, a phenodwyd pwyllgor i gyfarfod Colonel Hampton Lewis i wlloy,1 y trofniadau angenrheidiul. l'euderfyinvyd gWHeyd cais ut Liyngor Dosbirtli Twroelyn ar iddynt yinuuo a'r dosbai t.h yma i wneyd ffynon newydd yn Trefor.

ANGRYDWELEDEAD II' TN NUktiLCIi FFOICDT) IN MOX. '1 Yn ardal Gareglefn y tuae nnghydwele 1- iad wedi codi rhwlIg y trigolion a Air Griffith Roberts, Alma Lodge, o berthynas i ffordd sydd yn arwain oddiyno i'r pentref, no y nine yr acbos wedi ei ddwyn i sylw y Cyngor Dosbarth, Erbyn y Salibotb, wyth- nos i'r diweddaf, yr oedd Mr Roberts wedi cloi llidiardau sydd ar y ddau ben i'r (Fordd, fel nas gallai y rhai fyddai yn pasio Alma Lodge fyued ar hyd y rban bono o'r ffordd i'r capel. Fodd bynag, yn hytmch WI luyned ffordd arall, ittith y trigolion drosodd i'r ctle ne oddiyno i'r ffordd, a'r nu modd dracbefn wrth ddychwelyd yn yr hwyr gweithredwyd yr uu modd, tra yr oedd lorfeydd II oedd yn myued i gyfeiriadau ereiti yn sefyll i edrych. Pan y daeth Mr Thomas Jones, Y.H., cadeirydd y Cyngor Dosbarth, at y llidiard wrth ddychwelyd o'r Onpel, yn bytraph na myned dros y wal i'r cae fel y gweddill, rhoddodd gic i'r clo hyd nes rr oedd yn hofrao yn yr uwyr, au yua aeth drwodd yn hamddenol.

COFtiOLOFN FIt DltVtiDDAR fill HUGHES- Yn ngweithfa Mr Hugh Jones, in y dref hon, y mae cofgolofn hardd yn cael ei gwnoyd i'w uosod ar feddrod y diweddar liaroh John Hughes, D.D., yn mynweut Ceidio, ger Llauerohyuiedd. Arni y 1111\ yn gerfiedig a ganlyn Er serchog gof am y Parchedig John Hughes, D. D., yr hwn a fu vn weinidog defnyddiol a dylanwadol gyda'r Methodistiaid Calfiuaidd yn Lerpwl a Chaer- uarfon am yn agos i ddeugaiu mlynedd. Ganwyd Medi 27ain, 1827. Ordeiniwyd 1854. Cu fanv Hydref 23 ti 11, 1893.' Y mae efe wedi uiarw yn llefaru eto. Ar yr ochr arall y mae y geiriau a gaulyn "Hefyd, Ellon, ei briod. Ganwyd Awst 27ain, 1826. Bu farw Mai 3ydd. 1892. Gwyn eu byd y rhai pur o ghlon tra ar y drydeJd oehr y mae yu gerfiedig: — Hefyd, Eleano:, eu merch hynaf. Gun wyd Ebrill 15fed, 1854. Bit farw Hydref 17eg, 1890." Mae y golofn wodi ei gwuoyd 0 farmor gwyn, HO y mae ei huchder oddeutu pymtheg troedfedd.

Epp ss Cocoa.—Ghateful and Comfort ixo.—'■ By a thorough knowledge of the natural laws which govern the operations of digestion and 1\\1tl-iti,IU, and by a careful application of the fine properties of well- selected Cocoa, Mr Epps has provided fur our breakfast, and supper a delicately flav- oured beverage which may save m many heavy doctors' bills. It is by the judicious use of such articles of diet that a constitu- tion may be gradually built up until strong enough to resist every tendency to disease, We may escape many ft f ital shaft by keep- ing ourselves well fortified with pure blood and a properly nourished frame."—Civil Service (Jnztttp.—Made simply with boiling water or inilk.-Sold ouly in packets, by Grocers, labelled-JAMES EPPS & Co., Ltd., Homoeopathic Chemists, London."—Also makers or Eppss Cocaine or Cocoa-Nib Ex- tract: Tea-like: A, thin beverage r.f full flavour, now with many beneficially taking the place of tea. Its active principle bviug a gentle nerve stimulant, supplies the needed eBergy without nuduly exciting the system. DyddMawrthanrhegwyd y ParchGmnness Rogers a ttiystub 0 I i)UO gim let cjdnabydd- iaeth o'i wasanaetli cyhoeddus yn ystod yr haner canrif diweddaf. Yr oedd 1tr Glad- stone yn nihlith y tanysgrifwyr. TE PEUAIIJD MAZA.WAITER TE PERAIDD MAZAWA'lvl'¡':E TE PERAJDIi MA/AVVAITKH TE PERAIUD ii-AZAWAITEE Mewn paceci a tinuiu, Is lie i Is y pvrys, gan bob grocer. I

CYFARFOD OHYVARTEROL DINBYCH A FFLINT. Cynnaliodd y cyfundeb uchod ei gyfarfod chwarterol yn Peuypyllau, ger Treffynon, Mai 7fed a'r 8fed. Am ddeg yr ail ddydd, cafwyd cynnadledd, dan lyvn ddiftpth y, Parch S. Thomas, Newmarket, v cadeirydd am y flwyddyti. Yr oedd yu bresellol y Parchn. Dr Roberts, Gwrecsatu U. Oliver, Treffynnon; \V. G. Richards. Lianarmon; Jonathan Evans, Bwcle; W. C. Jonen, Rhiitbyzi O. J. Owens, Ponkev; J. U. Jones. Caergwrie H. U. Joues, Rhesvcae; W. Morgan, W. T. Thottiizi, a T. Ituberts, Wydigrug; W. James, Sam; W. W. Jones, Ba rillt; W. Phillips, Bettws; Dr Pan Jones, Mostyn; Morgan Davies, Abergele; Elias D-tvies, Caer; D. Lewis, Rhyl; E. Thomas, Maesglss W. L. Lancely, Trelfyunon E. H. Roberts, Dyserth; a T. E. Thomas, Coedpoeth. Pregethwyr, Mri. J. Anwyl, Caer; Ellis Roberts 110 Evan Roberts, Hryn- trg; James Lloyd, Nebo; U. Evans, Din- bych; W, M. Roberts ac E. Davies, Tre- ffynnon. Diaconiaid :—T. Jones, Gwrecsain; B. Thomas, Seion; J. Jones, Jerusalem; Rees, Hughes II. Parry, o Dieffynnou; Wil- liams, Walters, Smith, ac eraill, o Brynteg; Hughes, lie emili, o I'euypyllau. Dechremvyd trwy ddarilen a gwoddio, gan y Parch W. T. Thomas, VVyddgrug. Wedi darllen a chadarnhau oofnodiou y cyfarfod blaenorol, pasiwyd: — 1. Fod y cyfarfod nesaf i'w gynnal yn Caergwrie. Fod y Parch W.M. Jones,Llan- olwy, i ddarilen ptlpnreyu y gynuadledd. Fod y Parch Jonathan Evans, Bwcle, i bre- gethu ar bwngc cwldewisiad yr eglwys, a J. IJhyddereh i bregethu ht y genhadaeth. 2. ForI y Parch R. H. Owen, o Missouri, America, yn awr o Rrynbowydd, yn cael ei groesawu i'r gynnadledd. 3. Ar gyuimeradwyaetli wresog Mr E. Thomas, Seion, y Parch D. Oliver, ac eraill a'i clywsaut yn pregethu, rhoddwyd der- byniad calonogol i Mr R. Davies i'r cyfun- deb, fel brawd ieuango we-li dtchreu pre- gethu yn diiiweddar yu Seion, yr hWLl sydd yn awrtlan addysg Mr Oliver, yn parotoi at waith y weinidog.ieth. 4. Cynygiodd y Parch D. Oliver ac eiliodd y Parch It. Roberts, tod y Parch Eo Thomas, Maesglas (Seisnig), a'r Paroh W. Lancelej', Trert'ynnou (Seisnig), yn cael eu cydnabod yn uelodau o'r cyfundeb. 5. Dewiswyd y Parch R. Roberts, Rhos, yn gyfjrwyddwr dros y cyfundeb ar fwrdd y gymdeithas genhadol. 6. Cynygiod l y Parch Dr Roberts Foil y gynhadlodd hou yn dymuno dat- gan ci theimlad o alar a cholled yn marwol- atth eiu hanwyl frawd, y Parch E. T. Da- vies, Abergele, yr hwn am gynifer o flyn- yddoedd a fu yn ysgrifenydd vill cymanfa ac yn cyfarwyddo yr ysgrifenydd i amlygu eill oydymdeimlad u'i deulu yu eu galar." ACliOS BRYNTEG. 7. Cafwyd ymdrafodaeth faith ar yr ¡¡!u. gylchiadau blin yn Brynleg, Yu 111101 ft phendeifyniad a basiwyd yn y cyfarfod chwarterol blaenorol, yn ngbydag anogaeth cyfarfod arlienig ar y mater a gynhaliwyd yn Ngwrecsitn, parotijwyd yr arlrod,Ji,.d canlynol o'r amgylchiadau i'w osod gerbrou y gynhadlodd, yn ngliyda'r penderfyniad Ltl sydcl yn eyfodi o bono YII Ebdll, l!H. rhodd.JC¡,J eglwys Betbesda, neu yn fwy cywir, fvvyafrif o'r eglwys, alwad i Mr G. J. Williams, o Pout- y-pridd, yr bWll a broffesai ei fod yu aelod a phregethwr rhoolitidli gyda'n liouivatl ni ar y pryd, ond a fuasii yn weinidog gyda y Hedyddwyr. Yu yr ymdrafodaeth CYII rhot yr ai wad, ar nnnogaeth yr eglwys.vsgrifen- odd un o r diaconiaid. Air Noah Edwards, at y Pareh W. 1. Morris, Pontypridd, i boli i'w hanes a'i gymeriad, Mewu atebiad i r ciis ysgrifeuodd Mr Morris ei fod yn tidwaen y gwr yn dda, ac nas giilai 111"11 un m,),!J ei gymeradwyo fel gweinidog iddynt, am res- ymau ydyut erbyn h)'n yn ddigon a ina- bydduc. Cadwyil cynwys v llythyr oddi- wrth yr eglwys, a daugoswyd ef i Mr Wil- I liams, yr hwn, mewn canlyniad, a ddygodd gyiighaws yn erbyn Mr Morris, yn ngbydag ereill vu Brynte*. Y lIIae bai.es y c.yng- I haws, yr h'-vu a b arhaold am eh we <liwrao,), yn Am-vythig a Ohaerdydd, yn hysbys i'r I byd. Daeth allan yu y llys nad oedd y gwr hwn, Mr Williams, iiise aelod na phregethwr gyda ein hen wad ni pan safai o flaen yr eg- ,wys fel yingeisvdd, oud "i "'d wedi dy- chwelvd yn <d at y Bedyddwyr, ae wedi ei d'ierbynyn ,clot 0 y Ttiberii,te!, PoDtyp'i.?d, ev y 4ydd o Chwefror. Pr.f- wyd m4,i uei,l y cwynion ereill yn llythyr Mr Morris. Yn fyr, cui- )ym? y d?Un"i't'tnu yn v Hys hw" t? i r (;Y<f?r(idd?rdysgcdig. Mr Abel Thomas, A.S., yn eiddyfartiiad gya?wtih?u Mr M<?- ris Y" yr on a ysgrifeuJdd. Dywedodcl íwI vr«U a vs,;ri?n)dd yn wirione Id mewn ffaith ac mewn sylwedd," .tCnud?ddit? f dsis vr ys jriieiiai. ond oddiar deimlad 0 ddyledswydd i amddiffyn purdeb a chymor- iad y weinidogseth. Canlyniad y iladlemadau ar y prawt 111 1 amryw oeddynt, hyd yn hyn, yn bleidwyr i Mr Williams ei adael.atn Oil bod yn gweled eu bod wedi eu twyllo. Gwelodd ei bleid- wyr hefyd fod yr "lWlld yn groes i ddarbod- ion y deed, gan fod hono yu galw atn i r gweinidog fod yn Auibynwr. Penderfyn- wvd ar un waith oi drawsnewid yn Anibyn- wr, Dechreuwyd ar y gorehwyl y 110s Sllh- iiath cvntif yn y flwyddyn hon. Pregethai y gwr fel arfer y boreu a'r hwyr. Yn y gyfeilhicb, derbyniodd bump o blant ieirtiec i gyflawn aolodasth; yna gweinyddai yr ordinhad sauotiidd o Swper yr Arglwydd. Newvdd 4derbyn yr nrdinh td o'i hw ayoyg iodd nn o'i bleidwyr e? bod yn gweinyd.tu dyssryblaeth ar en gweinidog trwy ei ddt- arddel o fod yn aelod a gweinidog. Cefnog- wyd ef gnn un arall, a phasiwyd ef yn uu- frydol. Ell ar y fainc edifeiriol am ryw cliwech wythnos, a'i enau yn gloe lig, yn myned trwy y trawsnewidiad mawr o fod yn Fedyddivvr trochyddol i fod yn Auibyn- wr taenellol. Yn y cyfamser, bu y pulpud yn wig, metbwyd ciel 1111 math o bregethwr i fyned yno i gynorthwyo yn y tfusrwaith. Ond o'r diwedd, daeth y Parch ,T. Vyrnwy Morgan i lawr o Lundain i adfer y gwr yu ol. Cymerodd yr amgylchiad hwn le nos Sabboth, Chwefror I7eg. Yn yr un cyfar- fod, evhoeddwyd y byddai Mr Williams yn pregethu yno y Sabboth efltjlyitol. Y Stb- bath canlyuol i hwnw, yr oedd wedi dyfod yn ddigon glau i gael ail alwad i lawn urddau y swydd weiuidogaethol. Erbyn hyu, yr oedd rlnn grif o'r eglwys, yii a,i i'r h.iker; ae )it c,i plith buuip ..111111 o saith o'r diaconiaid, yn hollo! a phenderfynoi withwyuebol i'r holl weitli- rediadau gwaradwyddus ac afreolaidd hyn. Oan fod y blaid arall vn lnynu cadw Mr Williams yno, a. hyny ar ol boll ddadleuiadau y llys, gwelsmtnad oedd ond iiii o ddau beth i'w wneyd er mwyn beddwoh; sef, boddloni i eistedd dlill ei weiuidogaeth, neu ymneillduo. Dewisasant y cwrs diweddaf, ur mor boanus, eto yr Miig gwrs aurhyd- eddus. Felly, IWS Fercher, Mawrth 3y,ld, wedi i bleidwyr Mr Williams l'jd ti ail alwad iddo, darlleriodrt nu o honynt restr o enwau yr aelodau oedd yn atighytuno a dy wedodd ei fod, yn enwau y rhai hyny, ac yn enw gwiriouedd a ciirefydd, yn gwrt!idyst:o yn erbyn yr holl weitlirediadau, fel rhai hollol afreolaidd, croes i holl arfer yr onwitd a chyfraith Crist, ac fel rhai .oodd yn warad- wydd hr enw eglwys Crist. Yna, aethant allan yn dawol, gan adael y He. Y Sllbblth cauiyuol, ymgynullusimt i pgoldr y bwrchl gerllaw ac yno y niaent yn parhau. Y inso yno eglwys o 54 o aelodau, Ysgol Sul yn rhifo SO yn bteseucl, a chyiiullcidfa o 130, a rh"gor weitbiau. Cyn i betbau ddyfo 1 i hyn, meddylioid y cyfarfod chwarterol gynyg ei waaanaeth i gyfryngu rhwng y pleidiau. Yn y cyfarfod diweddaf, yr hwn a gynaliwydIonawr 24ain a'r 2iaiu, yn P.tyn Seion, ger Rhuthyii, eu- wyd wyth 0 frudyr p ircbus i fyaod yno dro < y gVJ\8dlet!d. gyda dymiiniad taer ai- v ddwy blaid eu cyfarfod mewn ymgyughoriad brawdol, i drych a oedd dim modd dyfod i gyd-ddealltwriaetb. Anfonwyd y pen- derfyniad i ysgrifenydd yr eglwys, ynghyda llythyr i eglum yn mhollacb ei amcan. (Josododd yr ysgrifenydd, Mr Matthew Wil- liams, y mater gerbron yr holl eglwys. • Oud tlrwg gouym ddeall fud eich cynygiad car- edig wedi cuel ei wrthod, s'eli aniclu dniontis wedt eltel ei gamddarlunio, gau bleidwyr Mr Williams. Er hyn, ao er y sarhad, teimlai y broayr fll.1 achos creiydd yn galw am idd- ynt fyned yno, er yn groes i'w teimladau. Wc- li iuyii'-d yno, gwnaod ca-a un waith ao etlwaith at arweinwyr plaid Mr Williams i ddyfod i ryw ymgynghoriad, un ai gyda y lleill lieu ar wahan. Ond i ddim pwrpas. Tra yr oedd gwrthwynebivyr Mr Williams yn awyddus i gael ymgynghoriad brawdol ar yr holy lit, lie yn barod i roddi y cwnl i'w bonderfynu trwy gy!l ifare.ldiad, ni fynai ei bleidwyr wrandaw ar na chynghor ua. rbewm, Dyna, yn fyr, fraslun o'r helyntion blin- ion a gwaradwyddus iawu yn lirynte«, Taimlww fod crefydd wedi cael ei Imroholli yma, t'n henwad wedi cael ei waradwyddo. Mae yn wir boenus genym orfod cofnodi y fath amgylchiadau, ac yn enwedig eu gwueyd ya gyhoeddns; ond angenrhaid a osodwyd uruom. Yr ydyru yngwneyd hyn. yu un peth, er rhybudd i'n heglwysi fod ar eu gocheliad rhag bod yn rhy barod i groes- awa gwrthodedigion enwadau eraill yr ydym yn gwneuthur byn hefyd er rhybudd i eraill yu om heglwysi ydynt yn rhy b irod i ddarostwng Srtfle a pharch y weiuidogaeth ac ydym yn gwnoyd hyn i gyfiawuhau y penderfytiiad eithria iol sydd yn canlyn. Ni fiiHSai neb anhysbys o'r amgylchiadau yn ealln credu fod yn bosibl i unrhyw blaid o bobl yu galw eu huuain yn cglwvs i Grist syrthio i'r fath amryfusedd a dalliucb. Hefyd, y nme ein eymeriad cyhoeddus fel eowad orefyddol, euwad ag sydd wedi bod bob amser yn ejdJiedJus dros gpllelÜd iicbel y weinidogielh, yn hawlio a:n i ni wneyd dadganiad Jiaiuhwys ar yr yin- ddygiiyi in hyn. Mae Cymru grefyddol yn disgwyl wrthym. Mae ein hull gyfundebiu trwy Ddo a Gogledd wedi dadgau yu eu penderfvniadau y gymeradwvaeth lwyritf t) waith Mr Morris, I'cntypiidd, yn sotyl 1 dros burdob y WtjitndoKttmb. ac yn llaweuhati ei fod wedi cael hutldugoliaeti, mor ogoneddns yu y cynghaws am athrod a ddygwyd yn ei erbyn. Siaradodd amryw ar yr adroddiad; ac weili newid geiriad brawddeg ueu ddwy ynddo, cynygiodd Mr T. Jones, Lion Stores, Gwrecsaui, fix! yr adroddiad yn cael ei dderbyn gllll y gynhadlodd, a dymunai hefyd gynyg y penderfyniad c!tiilyiiot Fod y gynha'.lledd hou, wedi gwrandaw yr "I o weithrediadau yr adran o'r eglwys yn Bethesda, Brynteg, yn ngiyn a'i gwemiJog prcsIJúl, yu niynu ei gariw yno, a rhoi ail jilwttd iddo ar 01 dyfarniail y 11 v i. yn cael cu gosod dau 'yr angeurheidrwydd poenus o ddadgau eu hanghymeradwyiieth Iwyraf o'r ewbJ, ac yu edrych ar eu gweith- retlitdatt yu hollol afreolaidd, yn groes i draddodiadau yr en wad, yn fathriud an- ystyriol ar gyfraith sanctiiidd Crist, Pen yr eglwys, uc yn waradwydd ar y weinidogaetk Grizitionogul ao o herwydd hyny, eill bod yn lhwym, mewn atuddiffyniad i'n eymeriad cyhoeddus a chYluuriad y weillldog"iJ.cth, i (Ida-Igaii itati gailwn tnwyach arddelyradran hon fel chwaer eglwys yn y cyfuudeb. Tra 11a honwn, ac na houajom erioed, bawl i ym- yraeth yn miitjiion inewnol uurhy w eglwys, eto, honwn, fel cyÚmdeb, yr hyn a gaiii.iteir yn rhwydd i croill sef, hawl i ddadgau ein I bill n ar weithredialau unrhyw chwaer eglwys, 111m bl iid lueWIl eg-!wys, ae i dyn 11 oddiwrth eglwys a wcithryda yu |afre,ilaidd. Ae yn gymaint it ho i yr eglwys hon yu mynu gwueyd, a'i Uygaid yn agort-d, yr hyn lla. Wlldùt!! un eglwys erioed o'r haclU yn hanes cia heuwa l, ao yn meid lio ",diyst.yrn 1,.11"1: ,1.bl;; :I; lig "in h"P. gyfui'deb iu. trwy Ddeheu a Goglf? Ui tJy,urn, yr ydym ninau yn gorfod ywwrtiiod II. hi fel chwaer eglwys." Eiliwyd gan Mr James Lloyd, Xcho, Bwlehgwvn, a phasiwyd yu nefyd ar ^ynyjiad ac eiliad yr un p;r- Eonau, pnsiwyd yu imfrydol: — Eitt bod yn dadgau ein cydymdfimlad Ilwymf a'r rhau o'r eglwys a s-tfasaut dros burdob a threft; a thra yu anrhaetlwl ball 0 roddi uu cysgod 0 gefnogaeth i ymratiiad mown elwys; eto, yu yr achos eitliriadol lnvn, ystyriwn nad oedd dial iddynt i'w j wneyd oud yinueiUduo. Ab3rt1 poenm I (I>l,i g,idel yr addoldy a gostiodd gymaiut i lawer o honynt; ond mwy anrhydeddu; oedd g%vtlcty?. 'yr hwnw ,a bod Y, gyfranog o wetthredoedd Ruhelhvng y rhai a aroshasant i mewn. Ystyriwn eu bod ya hae.ldu p?b ey?'y ivleimlad a cl'.efnogaeth." I CONDEil.VIAU All Y PARCH J. VtfliNWV IfOKOAN. 8. Cynygiodd y Parch J, M. Jones, Caer- gwrle, ac eiliodd y Pai-cli T. E. Thomas, Coedpoeth Fod y gynhadledd hon wedi synu clywed fod y Parcii J. Vyrnwy Morgan wedi ocl i It?wr o Lundain i gyuorthwyo plaid yu eglwys Brynteg i ail osod Mr G. J. Wil- liams yu weinido yuo, ac yntau yn gwybod holl hi?n" y pmw! yn yr Amwythig a Cho.er- dydd. Nis 7?tilwn h\i nag d' yeh ar ei ym- d'lvgiad gyda'r anghymeradwyaeth mwyaf, uc fel sarhad ar weioidogiou ac eglwysi y cvfnndeb. I Wrth siarad ar y penderfyniad hwn, I'wrth- dystiai y cynygydd a'r eilydd, ae amryw emill. yu erbyn ryw sylwadau a wnaethai • Dr Pan Jones yn Y" Cwrs y Byd ar bech- odan gweinidogioa. Ystyri 1 fod yn y syl- wadau eusyuiadau oeddynt yu adliwyrchu yn auffafriol nr ryw weiuidogionae eglwysi, se apelid at y Dr i oawi personal), neu alw ei gyhuddiad yrt ol. Gwrtho iai y Dr wneyd y liaill na'r Hall; oud wedi iddo egluro nad oedd yn eyfeirio at neb yn y cyfuudeb, ae nad oeddynt ehwaith yn wedi eu profi a'u condemnio mewu llys cyhoeddus, der- bymwyd yr eglurhad, a bu tawelwch. II, l'asiwyd [tCndt!rfyuild:1Il pleidiol i Fesitr y Dadgysylltiad, ac hefyd y Dewisiad Lleol, a hefyd II gondemniad ur grculonderau Ar- menia. Gan fod ein hadroddiad eisoes yn faith, gadawn allan y penderfynirtdaii. 10. (Jalwodd Dr Pan Jones sylw at y cyfarfod dyddorOl oedd i fod yn Ffyuon- groew, jirydnawn ddydd Mercher, yr 22ain mis hwn; sei, gosod c treg sylfaei; capel [ newydd yno, Gwahoddai bawb yuo, a sicr- kiiai iddynt y caent bob eroesaw. 11. Galwyd sylw gau y Parch W. T. Thomas a Mr John Jones at sefyllfa yr achos yn Jerusalem. Cyflwynwyd y mater i ystyiiueth y Gymdeithas Gartrefol. Y MODWON CYIIOEDDUS. Pregetbwyd yu y lie gan y Pareh T. Ro- bjrts, Wyddgrug; Dr Robe.ts, Gwrecsain; W. Phillips, y lluttws, yr hwn a bregethai ar y pwuc, O. J. Owens, Poukey; T. E. Thomas, Coedpoeth; no R. Roberts, Rhos, Cafwyd cyfarfodydd rhagorol iawlI, ar ddeliad amlwg ary gweithrediadan, a'r cyn- ulliadau yn lluosog. Dechreuwyd yr oed- faou gan y Parchn W. W. Jones, Bagillt; it. H. OwtJu, gynt o America; a Mr J. Au- wyl. Caer. Gwuacth Mr Oliver, ft pbobl ei ofal yn Peuypyllau, bobpoth 03dd yu eisieu er rhoddi i'r cyfarfod y derbyniad mwyaf croesawgar. Alaeyma eblwy; weithgar, a iibobl if irediir i acbos yr Arglwydd. Wyddgrug. T. EoDEKTSjJYsg.

TE PERAIDD MAZAWATTEE. TE PEUAIDD MAZAWATrEE. TK PEBAIDD MAZAWATTEE. TE PERAIDD MAZAWATTEE, M'jwu pacedi a tinau, Is 6c i 4s ypwys, gan bob Grocers. A line full of Ill) perfaotly clean, MATCHLESS UiEAN^.C-P W"uaed,,that u easily seen