Y Genedl Gymreig

I CYFARFOD Y PRYDNAWN- Cynhaliwyd oyfarfod y prydnawn am dn o'r gloch. Deohreuwyd y gweithrediadau trwy ganu yr emyn "0 Arglwydd Dduw Rhagluniaeth," dan arweiniad Mr John W. Thomas. Cynygir y penderfyniad canlynol gan Mr W. W. Jones, Llanllyfni: Fod y cyfarfod hwn o chwarelwyr Gogledd Cymru. a gvnhaliwyd ddydd Llun, Mai 6ed, 1895, yn Mhafilion Caernarfon, yn argyhoeddeclig y dylent fel dosbarth o weith- wyr ieddu mwy o fanylion am y j fasnach lechau, ac mai dyledswydd y Llywodraeth ydyw eu mynu gan y perchenogion, S'u cy- hoeddi yn flynyddol yn yr ystadegau swyddogol sydd yn dyfod allan. Dylent gyuwys nifer y tunelli wneir bob blwyddyn yn mhob chwarel, wedi eu rhanu i dri dos- barth, sef-goreu ail a trydydd, a bod cyfar- taledd pris y gwertbir pob dosbarth ar eu cyfar, ac nid cyfanswm pob sir fel sydd yn cael ei gyhoeddi yn bresenol." Cef- nogir gan Mr Griffith Edwards, Bethesda Ar ol Bnerehiad gan y Parch D. Adams, B.A.. cynygir y penderfyniad canlynol gan Mr Richard Griffith, Blaenau Ffestiniog Fod y cyfarfod hwn o'r farn nad yw y chwarelwyr yn bresenol yn derbyn y fan- tais ddylent yn ol y galw mawr sydd am y llechau; a chan fod mwyafrif mawr o lech-ch waral wyr y wlad yn gweithio yn siroedd Arfon a Meirion, a bod v corph goreu o lechfeini y deyrnas yn Nghymru, y dylai byn fod yn fantais arbenig i'r perchenogion a'r gweithwyr i reoleiddio y fasnach, no i gael pris rhesymol a theg am y nwydd gynyrchir ganddynt, fel ag i ullu gi y gweithwyr i enill cyflog byw a'r meistriaid i dderbyn elw rhesymol oddf- wrtb eu cyfalaf. Nid oes ond un peth yn angenrheidiol er sicrhau byn-sef, cyd- ddealltwriaeth yn mysg y gweithwyr a'r perchenogion.; Cefnogir gan Mr W. Kyffin Roberts, PorC tnadog. Tiaddodir anerchiadau pellach gan Mri W. Jones (yr ymgeisydd dros Arfon), W. Thomas (Talysarn), a W. R. Evans (Bethesda). I Ymddengys adroddiad llawn o gyfarfod y prydnawn yn y Werin."

I WYTtt AWR. ) Bu mrddangosiad mawr o blaid wyth awr ) yn Hyde Park, Llundain, ddydd Sul, a daeth miloedd o weithwyr yn nghyd yuo. Siarad- wyd o naw o lwyfauau, a phasiwyd dau o i benderfyniadau—un o blaid wyth awr, in: yn I gofyn i'r Llywodraeth a'r awdurdodau lleol i ymwneyd a chwestiwn y rhai sydd allan o waitk.

l MESUR DADRYSYfJillAD IN Y PWYLLGOR. Heddyw (dydd LInn), os na ddaw rhyw- beth annisgwyliadwy iawn i rwystro, bydd MesurDadgysylltiad yr liglwys yn Nghymru yn cyohwyn ar daith helbnlus trwy y i jPwyllgor. Hyd yn hyn mae gwrthwyrieb- wyr y Mesur wodi ymosod arno o bell, ond yn awr byddant yn alluogi ymosod arno ran ar ol rhan a llir,ell ar ol liinell, ac y mae'n amlwg, oddiwrth restr y gwelliantau sydd eisoes wedi eu hargraffu, fody blaid Eglwysig yn barod i wneyd pobpeth yn eu g;Lllu i rwystro i'r Mesur basio, a'u bod yn hollol gyfarwydd ag ystrywiau rhwystraeth. Mae eisoes dros bedwar cant o welliautau wedi eu hargraffu, ychwanegir rhai bob dydd. I O'r riiai hyn ychydig iawn ydyw nifer y rhai a snfant wrtli enwau yr aelodau Rhyddfrydol, y rhai, wrth weled pa mor ofnadwy ydyw ystrywiau yr Wrthblaid i ddryllio y mesur, ydynt wedi peidio ychwanegu at faich y Llywodraeth. Nis gellir dyweyd felly fod y gwelliantau uyn yn dangos yr holl welliautau y buasai yr aelodan Rhyddfrydol yn dymuno en gweled yn y mesur, nite ychwaith deiuilad y Cymry yughyloh trylwyredd y mesur. Oddiallan i'r Senedd mae cryn lawer wedi ei siarad o bluid gwella y mesur mewn cyfeir- iadau eraill i'r rhai a gynwysir yn y gwell- iantau Rhyddfrydol, oud yn ddoeth iawn mae yr aelodau Cymreig wedi boddloni ar ychydig o welli^nfciu y mae yn rhaid iddynt eu cael yn y mesur. Mae ar y rhestr oddeutu haner dwsw o wolliantau nell instructions' i'w trafod cyn mvn'd i'r Pwyllgor. Mae y rhan fwyaf o'r I rhai hyn yn cynyg rhanu y Mesnr yn d tan, Mesur o fodadgyeyHtind a Mesur o Ddad- waddoliad, a'r blaeuaf i'w basio cyn y dachreuir ar yr ail. Mae Mr D. A. Thomas yn cynyg un i'r perwyl hwn. Ond mae n ainiwg fod y teimlan. Rhyddfrydol yn or- lethol yn erbyn cynygion Mr D. A. Shomas i ranu y degwiu yn ol y boblogaeth. I Dengys gwelliantau y Toriaid fod pob adran i'w gwrthwynebu. Ymysg gweU- iantau y Toriaid rhlil mwyaf rhesymol ydynt y rhai sydd i roddi hawl i'r clorigwyr i brynu i mewn yr eiddo y mae ganddynt hawl yn- ddynt, ae i roddi iawu i garadiaid sefydlog. Cynygir hefyd i roddi i guradiaid eraill rodd heb fod uwchlaw 600p. Mao yiiliimryw o welliantau rhyfedd eraill: fod yr Eglwys i gael rhyddid ac awdurdod i bentlerfyau ei chyfansoddiad yn y dyfodol; fod rhestr i gael oi hargraffu yu mhob piwyf, ar ol Dad- gysylltiad, o bob person yn ei gyflawn oe 1 syddd vn dymuno bod yn aelodau o'r Eglwys; fod y Dirprwywyr^ i fod yn Eglwyswyr; fod y swm o 500,00.)p i'w rhoddi i'r Eglwys yn lie y gwaddol- iadau er 1703; fod gwadùoliadau Ym- neillduol i'w cymeryd i fown i'r mesur fod v degwm i'w raiia rhwng yr enwadau yu inhob plwvf yn ol eu rhif a;: fellv yiulaen. Beth'fydd' ymddygiadyr Undebwyr at y Mesur sydd gwestiwu dyudorol. Mae sallo Mr Chamborlaiu a'r rhai sydd wedi datgan ou hunain o blaid Dadgysylltiad yn ddy- ddorol, ae y w':e yn anhawdd deall silt y deuant allan o honi. Ond y mae un o'r pa- pyrau Eglwysig yn dweyd wrth yr Eghvys- wyr am gefnogi yr Undebwyr, gan ddweyd, "Nid yw golygiadau personol o gymaint pwys, ond ei ymddygiad cyhoeddus; a beth bynag y mae Mr Chamberlain yn ei feddwl am Ddadgysylltiad, y mae yri barod i wneyd yr oil yn ei aUu i rwystro iado dd od yn ifaith." Y mwyaf tebyg yw fod y des.Tif- iad hwn o bolisi'r Undeuwyr yn iawn.

I JABEZ WEDI CfitltlEDD. I O'r diwedd y mae Jabez Balfour wed dod I I i Brydain. Cyrhaeddodd gyda'r ",r Itar Priuce" yn oriau man boreu heddyw (Liun), I ac yn awr y mae yn ddiogel mewn dalfa.

I RHEtii'R DARNWR. I Bu Mrs Thompson yn blino'r llys dydd Sadwm eto yn nglyn a'r cynghaws aaa ei phlant. Pan ddywedodd y Barnwr Cave nas gallant ymyryd yn yr achos, dechreuodd ei regi, a bu raid wrth ymdrech i'w symud o'r llys.

I YMLADD YN LMA| I Cyrhaeddodd yr hanes i Lerpwl am y golygfeydd arswydus a gymerasaut Ie yn ddiweddar yn Lima, pan y llwyddodd Don Nicolas de Pierola a'r gwrthryfelwyr dano ar ol ywladd am ddau ddiwrnod yn ystryd. oedd y dref, i orchfygl1 mil wyr yr Arlywydd Caceres. Lladdwyd oddeutu 1C80 o bobl. yn ystod y frwydr, yn cynwys GO o ferched, a dywedir fod oddoutu HUO wedi eu hanaiu.

I CORWYNT ARSWYDUS. I Mae rhan o sir Sioux, Iowa, America, wedi ei ditfcithio gan gorwynt ofnadwy. yr hwu a gariai bobreth o'i flaen, a chredir fod o leiaf 130 wedi colli ea bywydau. Yn Sioux Centre, diuystrwyd padwar o ysgoldai ac ugaiu o udeiladau eraill. Lladdwyd amryw o athrawon, a nifer luosog o ysgol- heigion. Gyda'r corwynt yr oedd gwlaw trwm, a., olchwy(I ymaith ranau o'r rheil- ffyrdd. Lladdwyd amryw o bobl hefyd gau y mellt. Y mae y golled ar eiddo yu fawr iawn.

I TANAU NAWRION. I Cymerodd amryw o danau mawr le mewn gwakanol ranau o'r wlad, ddydd Sadwrn. Gwnaed amryw o fitoedd o bunau o golled trwy dan mewn gwaith esgidiau yn North- ampton. Achoswyd colled o 1,000p trwy dan mewn lie selefrio yn Brighton. Torodd tan allan not Sadwrn mewn chwareudy yn Dewsbury, cyn i'r drysau gael eu hagor, a dinystriwyd un rhan o'r adeilad yii Ilwyr. Bu tin yu nhloty Portsea hefyd, yn yatafell- oedd yr hen wyr. Aed a'r hen bobl o r ad- eilad, a llwyddwyd i ddiffodd y tan cyn pen ychydig amser. Dinystriwyd gwaith bis- cuits Anchor Clarke yn Llundain. Dwy flynedd yn ol, dinystriwyd y lie o'r blaen, ac yn ddiweddar iawn yr oedd yr adeilad new- ydd wedi ei orphen.

BWRDD ^ADDYSbt ARBENIO I GYMIIU. Yn y rhifyn presenol o Young Wales" y mae Mr Llewelyn Williams yn dadlen dros greu Bwrdd Addysg arbenig a neillduol i Gymru, gwaith yr hwn fydd gofalu am ysgolion y Dywysogaeth ac ethol arholwyr arnynt. Dengys fod addysg elfenol Ysgot- laud dau ofal llwrdd Ysgotaidd, a deil uad oes yr un rhoswm a ellir roddi dros driniaeth arbenig. i Ysgotland nas gellir ei ddefnyddio gyda llawer mwy o briodoldeb yn ffafr Cymru. Dadleua fod yr egwyddor sydd yu govwedd dan yr uchod wedi cael ei chydnabod a'i mabwys- iadu yn barod yn gymaint ag uad oes un gradd nae adran o addysg yn JNghymrunad yw wedi derbyn triniaoth arbenig ar law y ddwy blaid. Dywed fod creu Bwrdd Addysg Cymreig yn canlyn yn naturiol ar ol ugain uilynedd o'r fath ddeddfwriaeth arbenig, ac fod hwn yu fater y dylai pob Cymro ym- drechu ei hyrwyddo, beth bynag fyddo ei ddaliadau gwleidyddol a chrefyddol.

Llanwnda. I BwilDD YSGOL.-Dydd Sadwrn derbyn- iodd y clerc Mr J. H. Thomas yr enwaa can- lynol fel .vmgeiswyr am y SMth sedd ar y Bwrdd uc?oi:—Mri E. Griffith, D. Jones, adeiladydd; R. Jones, amMthwr; D. Ro- berts,,welin?dd R. Roberts, Cefn; R. 0. Roberts, adeiJ?ydd; E. Willia 8"dd j a G. Thomas, Tyddyn Swper. Os ,na thyn un ei enw yn ol fe fydd yn rhaid inyn'd i govt etholiad,

I UfHUDDO CRWARELWK 0 j DDYNLADDIAD. I Y Ddamwain gyda Dynameit. I Yn Llys yr Ynadon Sirol, Caernarfon, ddydd Sadwrn, gerbron Mr John Robinsou, ac ynadon ereill, cyhuddwyd J. O. Parry, chwarelwr, o ddynladdiad, Cyfodai y cy- haddiad oddiar y ddamwain a gymerodd le yn ddiweddar yn Chwarel Glynrhonwy, Llanberis, pan y lladdwyd dya ieuauc o r enw Edward Follows, mewn canlyuiad i ffrwydriad gelatine. Yn ol y dystiolaeth a roddwyd yn y trengholiad ymddengys fod y diffynydd wedi rhoddi swm o gelatine mewn towen o ludw poeth i'r pwrpas o'i dempro, ac anfonodd Fellows i edrych na fyddai i neb gyffwrdd a'r cyfryw, a rhy- buddiodd ef yr un modd i beidio gwueuthur hyny ei hunan. Y canlyuiad fu i'r gelatine ftrwydro gan chwythu ymaith ran helaeth o ben y dyn anffodus. Anfonwyd adroddiad ar yr amgylchiad i'r Swyddfa Gartrefol gau y Cyrnol Majemlie, a rhoddwyd cyfar- wyddyd gsn y bwyddfa Gartrefol i Mr Mostyn lioberts, Caeruarfon, edyn y di- ffYllydd ar y cyhuddiad a nodwyd. ,Ym» ddangosodd Mr J. T. Roberts ar ran y di- ffynydd. Ar gais Mr Roberta penderfynwyd i wrandaw y cyhuddiad ddydd Sadwrn nesaf. Caniatawyd meichiafon, y dilfvuydd yn y swm o 50p, a dau ereill yn y swm o 2ip yr un. I

MARW0LAETH fARGLWYDD I bELliOUNE. I Nos Sulwrn, yn 83 mlwydd oedd, fcu farw Arglwydd Selborne, yn Blaclcnaoor, Hamp- shire. Mab ydoedd y Gwir Anrbydeddus Iarll Selborna i'r Parch W. Palmer, rheithor Mixbarir, owydd Oxford. Gaued ef yn Rugby, Westminster, a Oboleg y Drindod, Rhydychain. Bu ei gwrs yn llwyddiamis iawn 80 yn 1837 daoth yn fargyfreitbiwr. Yn 1847 etholwyd ef yn aelod dros Plymouth, yr hwn le a gynrychiolodd hyd 1857 oddi- gerth am beth amser yu 1802. Yn 1861 gwnaed ef yn gyfroithiwr cytfredinol gan Arglwydd Palmerston, 00 yn 1863 gwnaed of yn Dwrnai Cytfredinol; ond pan ddaeth Llywodraeth Arglwydd John Runscll o swydd rhoddodd yntau ei swydd i fyny. Pall ddaeth y Khyddfiydwyr dan Mr Glad- stone i swydd yn 18(58, cynygiwyd swydd Canghellydd iddo oud gwrthododd oher- wydd ei olygiadau ar gwestiwn yr Eglwys Wyddelig. Yn 1872 pan ddyrckafwyd ef i Dy'r Arglwyddi, gwnaed ef yn Arglwydd Ganghellydd. Yr oedd yn un o wrthwyncb- wyr mwyaf Dadgysylltiad a Dadwaddoliad, a chyboeddodd lyfr i amddiffyn yr Eglwys rhag Dadgysylltiad a Dadwaddoliad," yn enwedig yn Nghymru, aa y mae ei sylwadau wedi bod yn cael eu defnyddio y n gyffrediaol iawn gan amddiffynwyr yr Eglwys. Dilynir ef yn y teitl gan Arglwydd Wolmer, yr aelod Undebol dros Orllewin Edinburgh. Felly fe achosir gwagle yn nghyurychiolaeth y dref. Y ffigyrau yn yr etholiad cyffrediuol oeddynt: Wolmer (U), 3728; T. R. Buchan- an (R), 3216; mwyafrif, 512. Enillodd Arglwydd Wolmor y sedd odiiar y Rhydd- frydwyr.

ARMENIA. Mae pethau yn ddifrifol iawn yn Armenia. Hysbysir fod carcharor gwleidyddol o'r enw Boghos wedi ei falurio mown dull mor grett- lawn fel y bu farw. Mae y Ddirprwyaeth, meddir, wedi gorphen ei hymohwiliad, ae ofuir mai ffug hollol ydyw.

ETHOLIAD DWYRAIN DORSET. Dydd Ian, cyrhaeddodd y wys am ethcliad yn Nwyrau Dorset i'r swyddoe dychwel- iadol yn Dorchester. Fe gofia ein darllen- wyr i'r sedd fyned yn wag trwy farwolaeth Mr H. R. Farquharson (T) ar fwrdd ager- long yn y Mor Coch tra ar ei ffordd i Loegr. Dydd Mercher (yfory) a benodwyd yn ddiwrnod enwi, a chymer y pleidleisio le ar y 14eg o Fai, sef y dydd Mawrth dilynol. Y ffi'*yrau yn yr etholiad diweddaf oeddynt: Farquharson (T), 3691; G. T. Gatty (R), 2813; mwyafrif, 878. Yn 1885 ei fwyafrif ydoedd 205. Mae yr ymgeiswyr eisoes wedi dechreu ar eu gwaith. Yr ymgeisydd Toriaidd ydyw y Cyrnol Williams. Mae Mr Homer yn dy- fod allan fel ymgeisydd annibynol ar ran y ffermwyr, a chefnogir of gan y blaid Rydd- frydol, er ei fod yu dadgan ei bun yn erbyn Ymreolaeth ac yn erbyn Dewisied Lleol. Modd bynag, y mae o blaid Dadgysylltiad i Gymru.

ANRHYDEDD i DI^LlNORES GOREIG. MaeMios ToUieHughes (Telynores Menai), Porthacthwy, a inercii i Mr Thomas Hughes, clerc Uudeb Mou, wedi llwyddo i enill ysgoloriaeth delyn cwnr i i^rard, gwerth 120p yn y Royal Acacdenij ,¡sic. Me Telynorc8 Menai n adnabya. T ary llwyfan Elsteddtodol, a diau • i pot* Cymro yu falch o'r anrbydeda y maj i ei enill.

ADG0FI0N "ANDROX IC US. Yn y Winllan am fis Mai cawn ddarlun o'n gohebydd Andronicus, ac ysgrif ddy- ddorol am dano. Yr ydym yu deall fod Andronicus yn brysar wrthi ya awr yn parotoi ar (gyíer y wasg gyfrfd fechan o Adgofion am ugain mlyuedd o'i t'ywyd fel ymdeithydd masnaehol." Os ydym ya deall yn iawn bydd pris y gyfrol tua sv.-lh. Bydd yn dda gan laweroedd o hen gyfeUlion ein gohebydd ddeall fod yr argraphiad cynt;' o'r Ad-ofion .vertliu allnn, a, nad oos ond rhyw y, ">mu ar f eto.

CYNH ADLEDD YR UNDER. Am hanner awr wedi cleg cvnhaliwyd yr iinied-ar-1.ugain gyiihadlc.id flynyddol Uu- Cliwurolwyr Gogledd Cymru, yn y Vitviliou, Jail ly wy(icti,titi, Mr John Jen- kins, Rla-uati Ffest.iuiog (llywydd yr Un- deb). Yr i«-lywyddion ydynt Mri J. W. Thomas, Waenfawr, a J. W, Roberts, Nant- lle. Y swyddogion eroiil ydynt -Trysor- ydd cyffrodiool, North and South Wales Bank. Ciernsifoti yuvldiriedolwyr, Mri Griffith Roberts (Ffestiniog), W. Willi.i,i, (Hutli68:»), W. Thomas (Talysarti) arehwil- wyr, Mri James Davies (Pet hes la), a W. Oadlys Willi urns (Wuenfitwr) ysgrifenydd v.yffredinr>l, Mr W, J. Williams. 7, Marb-t street, Caernarfon; canclwr, Cynghorydd W. J. Pariy, Bethesda. A gaiiiyu ydynt y cynrychi,-)] wyr: ti- orwig Iiodgp, No 1: Mri W. Klias Williams, Pertai, Ponisa'rwaeu G. J. Dirioq, nrYll- oden, Llanberis 0. O. Rowlands, Ebeneztr. --o..eorlt¡;,hYCl.£nL,)d¡.o No ;\Iri n"¡wrt lJavies, Punvgro; Tregnrth W. R. Evans, Pant, Bethesda; Kobr, t Roberts, (>, Wutor Street, Bethesda; Griffith Edwards, 7, nac'rberli.'in, B> tlieo'du. —Ffestiniog, L- dge No 3 Mri Griffith Davies, Barracks, Rhiw- h:YMir, BitP'?n Ffestiniog; G. Evans, 2, 'J?iMvd? Str-et, Blaemui 1 festiniog; J J?not, Britannia House, B?cnau F?sihuog. NMt'.?. Lo\;e No. 1 Mr W. J. GritSth, Blaenydd- Talysnrn.— Bronyfoel, Lodge Nr. 4A: Mr Own 0 Morris, D/ffryn Twr- o", Grneslon. —W :iifawr, I-od re No 91: Mr Bdwui'd 0. Jon's, Bron Eryri. Waen- {,lWr<—Alexandra, L,>,IgeNv. t)b.—MriPeter I Williams, rwll Eii,,r, W:,cTif-twr; John O. Hughes. Garvo^wen, Jto^ltryfan Rhos- tryfan, Lodge No. 10 Mv Robert Williams, F.iehgodi, Rhos?;idfin. -Rhyd-ddu Lodge No. 12: Mr W. U, Willhm, Glandwr House, BedJgelett. A g.iii'.yn oodd y Pwyllgor G<vmthior.—-jlri W. Elj.; Vriilic.ms, Porthi, l'enis,'f\YSell; Owen 0. Rowbii(d3, KlK-ncz'-r; Griffith J. Davi-s, Bryu Eden, Llanberis: R. Davies, Peiiygroer, Ti-urtb W. R. Ev.ins, Pant, Betlu-sbi; GriiHtH E i wards, 6, (^ae'rbcvllan, Bethos la Robert RoVrts, (i, Water street, Bethe-da R. Griffith, 75. High st., B. Fies- tinios, D. G. Williams, 7. Church street, P. Ffestiniog; Tbouns Davie ■, GLin'rufon ter- vai-c. Ti'.i'.ygvisi iu, Blaetiau Ffestiniog O. O. Morris, °I>yffrvn Twrog. Upper Lbn- dwrog; Hugh J. Hughes, V.ryrcelyntorr.«e, Talvssrn W. W. Jcr.os, Llaidlyfm; Beu- janiin Williams FronhjnVyd, Waenfawr Henry Parry, Cofnooah, Waetifavr; John J. Parry, Rhyd-udu, Y CYFKIFON. Yn ol yr adroe'diad arianol ymddeugys mai lianer < yfranddsliadaa misol yraelodau vdoedd lolv 4s 5s. Mt-wn Haw yn Ionawr, iSl, 2:1 ii, 19s 10e oddiwrth yr wyl lafur ae — I.liurfi»iii ocl,j¡wrt.h.loJ¡.\cs 32p lie; "1I!tJo yr Uudeb. 149N, fI" Ie, o'r h.1I swm y mae buddso,ldiad o liOOp yn y Liberator, yr hwu sydd ) u eael ei diliiwyn i fyny. Cy- itwysai y taliadau am argrnphu ac yu y blaen, Ijsp; trculiau y cyngliorau a'r pwyll- gorati, 20ti; cyflyg yr ysgrifouydd cyffred- inol, 26p 17s. ADRODDIAD AM 1804. Yuft cyflwynodd yr ysgrifenydd yr ad- roddiad canlynol:—Gyda Ua'.vtmydd yr ydym yn luyneg; fod y fasnach leehau yn parhau yn fywiog. Mao y galw am y lleehau yn f'.vy nag y gellir ei gylhwni. L'.awcr i.'i- ntiwy ld we ii eu cyiueryd i'r cbwl\re;IU; aiuryw o'r hell olnrarelau yd- •otdd wtui sefyll er's blynyddau wedi ail ddechicu gweithio. Y pnsiau yn codi y naill flwyddyu ar ol y llall. Atae y llechi g-ireu wedi CI),1i dres 17 y cant er y flwydd- yn 18!M), yr hyn sydd yu gwnoyd cyt'irtal- edti o ss tic yn y bunt. iSleni :uao cyHogau pob niatii o weithwyr sy ul Ylluglyn ag ad- eiladwaitu wedi cooi sef, seiri cood, maeu, It phriddioini, plastrwyr" thowyr. Yn awr, mae'r oyrtegnu a euillir ganddynt yn urn- I'W1U o 3\1s'i 38.,4 vn 3,r wytliiios, 1'.gyrati a iloit-hiau uns gellir eu gwrthbrvfi. Y ewestiwu y dylai pob chwarelwr ei ofyn id-Jo ei htin ydyw, A yw eu cyilogau hwy yn ( dyfod i iytJY a'r salon bwn ilefyd, dyled- sIVydd pob gweithiwc yn mhob cymydog- aetti oluv.relyddol ydyw cymeryd y mater at ei ystyriaeth iwyaf difiifol, i wybod i yw eu oydogau yr hyu y dylent fod yn ol sefyll- t'a lwyddiauus y rasnauh lehau. Na fyrtded i chwi ddisgv/yl wrth iieb ar"lI i yiugymeryd a'r gwaith hwu trosoah os ydyw I e;ael ei wneyil o gwbl, ui'ie'ii rh:.¡;ù i chwi eich huu- ain ei WLeyd. Jjeallwn foJ llawer sydd yn gweitl'.io mown bargeinion di yn gallu enill (-)-flo,m, ond fod rhai eraill o'ch eydweithwyr sydd yn ai.S'jrtiinus yu digwydd gweithio J&r greiKiau salach yn gortod boddloni ar gyflug llai nag a ddylent gael, felly uiaent II cacl C,IIU. Ar ol blynyddau o yiudrech a siarad i geisio rhoddi ckwareiiiii agored y deyrnas dau arolygiaeth y Llywodmeth, yn mis Awst liweddof llwyddwyd basio Deddf Chwarel- au Agorcd. Diietli hon i weithrediad yn Iouawr, lS!},j. Mae arolygwyr i'w penodi yn Nghymru fydd yn deall yr iaith Gyni- r,.eg; botyd, yu uglyn a hou mae niter o v.edi eu tynu allau gau y Swyddfa Gartrcfol, yn unol a pha rai y bydd yn rhaid gweithio yr holl chw.nelau. Os gofelir aui weinyddu y rhai h) ii yn faunyl, byddant o iactnis arbenig i ddyogtlu y gweithwyr rhag damweiniau ac afiechyd. Gorphwys xweinyid.ad y rhsii hyu yn rhauol ar y mcistri, y goruchwylwyr, a'r gweithwyr; hydd yn augtnrheidiol i bob un o honyut wneyd eu rhau cyn y gollir rhoddi y cyfryw tuewn gvi'citlirediad. Na fydded i'r chwarel- wyr eggnuluso ':u rhau Lwy o'r gwaith.mold y gallont fod yn gryfion i ofyn i'r ddau ddosparth arttll i wueyd eu rhau hwythau. Mae dau is-arolygwr wedi eu penodi gan y Llyw^dluoth, y dduu yu Gymry; un yu chwarelwr ymarferol, wedi gweithio blyn- yddau wewn chwarel, a'r llall wedi talu sylw lutnwl i leohfeini ein gwlad. Mae eiiwarelwyr Aifun yu cwyuo na bui-sai un o'r ddau yn meddu protiad o chwarelau agore.l sir Gaernarfon eyduna pawb mai anft'awd ydyw hyu. Dylai arolygwyr feddu profiad o wcithio chwarelau tiuddaearol Meirion a rhai agored Arfon. Pryd bynag y bydd penodiad arall yn cuel ei wneyd, dylai yr Yagrifenydd Cartrefol gyineryd sylw o gaii y chwarelwyr, a gwneyd y di- flyg hWII i fyny. Y mater gafodd twyaf o ystyriaeth y chwarelwyr y flwyddyn ddiwoddaf ydoedd ad-drefniad rheolau yr Uudeb. Penodwyd pwyllgor neilldu l at y gwaith, yr hwn fu yn eistedd amryw weithiau yn y swyddfa, ar ol gwneyd y cyfitewidia&u a y,sty rid i.n- d int yn ofynol; anfonwyd copi i bob .3?ri.fa, i bob aciod o'r cyngor, ac i bob cynrychiolwr ethohvyd i d'tyiod i'r gyu- hadledd. Yn mis R'.iagfyr, cyfarfu y gyn- hadledd ohiriedig i ystyried y eyfnewidiadau wnaed yn y rhecian, ae i'w cadurchau. Yn bresellol, macllt we,ii eu cofr,!str,¡, nit liar- grsphu, a llawer o hOll)'nt W(H!i eu h-n;fon i'r cyMmfaoedc), fel y gaiiyr actodaueu..M\ E. obeithiwn y bydd i'r actodim dalu sylw dvMwy iddynt, a phenderfynu i gyd- Ymthtriin a hwy yn fauwl; beh hyn ni ddylid disgwyl i'n Hundeb fod yn llwydd- ianus, rowy na rhyw gyiiideithit8 arall fydd yn dwyn ei gweithroiiadau yu mlaen yn afreolaidd. Ni fu ac ni fydd trefn ar un gyiudeithas os na thelir sylw dyladwy i'w rheolau. Lhwpr o feio sydd wedi bod ar yr Undeb oberwydd amryw streics afreolaidd 1 gyinerodd le yn vstod yr ugain uilynedd diweddif. Ond feallai nitti priudol ac auiserol ydyw i ni hyRbysu p,lwh nas gwyddent un fu yr un streic yu chwarelau Cyuiru wedi ei chyfarwyddo n't threful1 gau Gyngor yr Uudcb. Atreolaicid jMcedd pob streic a-ymerodd tc, a dyiua pahniu y buont mor atlwyddiauus ag oeddynt o atieoiaidd. ffait-h i'r Undeb gynorthwyo llawer o'i aelodau ar 01 iddynt fyned allau, neu gael ell elui albn gall eu inestr:, yu hytrach nag edrych ai uynt yn cael cam ac YIl tli- oddef. Hyfiydweh o'r mwyaf i ni ydyw fod M08ur o Haeu y S?ttf?'t, wodi ei ddwyn i mewn gan y Llywodraeth, i safydhl B) rddau Cymmod yn ein ?w!?d, ? phan ddaw yn ?ieddf 'gyu wyI lir i.idym Md yn gy!ryng<m i wm'yd cvE?wnder a U?iur ? chyfahd. Diffyg puf Hoch-ehw.u'elwyr Cymru heddyw ydyw diftterweli a ditrawder— tybie 1, gau tod y fasnach lechau Y!I. myrieti yu d :a, y bydd iddi buihau ICUy yn y dyfouol. liu dymllniad yw am i'r fasnach barhtu yn fywiog fel y uiae; ond lOin prehad ydyw nad yw hyn. yn debyg. Felly ein cyngor i'n cyd.veit>! wyr yw anogaeth daer ar i bawb ddarpavu ar gyfer yr hyn eill ddigwydd. Pan yu Ullcll ac yu gwueuthur ein dyledswydd, yr ydym yu grytiou. yn wrol, ac yn alluo^r i aiuddiffyn em hawliau unigol a chyffredinol, lie felly ya debyg o lwyddo I g..el yr hyn sydd resyiuol a theg. Yua byddwn UN. Jons JF,, ic i,, s, Llywydd. W. J. WIJ.UAAW, Ysgriteuydd. Mr D. G. Williams a gynygiodd eu bod i fabwysiadu yr adroddiad a'i' uyfrifoii. Eiiiwyd hyn gau Mr J. \V. Thomas, a I rihnsiivvd yn unfryded. ANBKCUI.U) Y LLYWSTDD. T.-addodwyJ yr aacrchiad canlynol gau I Mr J. Jeukius (y llywydd)Cefais fy newis flwvddyn yn ol yn enw o Lywydd yr Uudeb ynhollol groes i'm teimlad lI.'m hewyllys. Cydsyniais i weithredu, nid am y meddyliwn fod ynof unrhyw gymhwysder i'r gwaith, nac mewn un modd yn teilyngu jr i.nrhyd- edil; ond, yn un peth, am nad oeddwu yn huffi VPh%VaUe"Lttt ii;f(,r yr anhtwsdtJMU yr oedd vr Undeb ynddynt ar y pryd. Hefyd, byddaf bob amser yn teimlo yr anh,twsdor mwyaf, ac felly y pryd hwmv, i auufuddhau pan y gofynir i mi wneyd rhyw wasau- aeth y byddaf yn credu vnddo, pa uior ymwybodol bynag y byddaf o'm baiighyur-vys :er i'w gyflawni. Heblaw hyny. wrth ganiatau i îy euw gyd-redeg gydag un arall teiiyugach, teimlwn yn lied si or na buaswn i yn cael fy newis, fel plio! syrthiocll y dewisind arnaf yr oedd y brofedigaeth yr oeddwn yndui yn iawr iawn. Yr oedd y ffttith tittd oeddwn yu :kdnabyddus ond i nifcr fethan o chwarehvyr Arfou yn rhaswm arbttuig am hyny. Nid oedd genyf chwaith unrbyw le i gredu fy mod yn meddu eu hyinddiriedaeth, cyuihwysder a ystyriwn yn anhebgorol anghenrheidiol i lywydd jv Uudeb ei feddu. Yu hytrach fel arall, yr oedd fy hanes blaenorol ar gyughor yr Undeb wedi profi i mi mai yn rhanol iawn I yr oeddwn i a'r cynrychiolwyr eraill yn gullu cydolj gu ar y gwahauol symudiadau a srynierid gan yr Uudeb. Y rhool ydoedd uiui yn y lleiafrif y byddwn, ac weithiau mewn lleiafrif hynod o tych«u. Wrth gwrs, fy mai i oedd hyny oblegid y mae yn profi naill ai byddwn i o fy lie, uou yute fy mod yn anallaog i ddungos i'r mw),ttfrii eu bod Jiwy felly. Ond yr oedd j-tmjbjTlrnaeXtj o't ystyriaethau hyn y. dyweyd yu eglur wrthyf mai rhyw un arail ddylasai lauw c"dair yr Uudeb. DYLAN WAD Y LLYWYDD. Oblegid yr wyt yn credu yn gryf y dylai dylanwad y llywydd-a hyny mewn modd arbenig pan nad oes gau yr Undeb arweii, ydd, a hwnw yn arwaiu uiewr. gwiriouedd— fod yn ddylanwod arweiniol yn yr Uudeb, ac i gorph y chwarehvyr. Yn sicr fe ddvlai llywydd yr Uudeb foil yn arwain ac Did yu i-(itl ei arwaiu. I fod felly dylai fod ynddo y cvdgyfarfyddiad hwuw o'r elfenau sydd yn angetirheidiol i gyuyrohu cydsyiiiad lueidwl, cydasiad calml ne ysbryd, a chyd- weithrediad rhwng y chwarel wyr a'u gilydd, a rhyngddynt hwy ag yiit tti; ac a'll gwnant yn glym-'dig wrtho, ac i lwyr yiuddiried ynddo. Gwyddwu nad oeddwn i yn un t'ellv, no yr oedd yr ymdeimlad o hyny yu peri i mi bryderu yn fawr wrth yiugymeryd a'r swydd. Yr wyf yn teimlo yr un peth ar hyå y flwyddyu; ac yn teimlo felly yr un tuor gryfed heddyw ag yn y deohreu. Y FLWYDDYN DDIWKDIIAF. Mie y tlwyddyn ddiweddaf wedi bod yn Hwyddyn o lwyddiani eithriadol ar y fas- nach lechau,—blwyddyn, yr wyf yu crcdu, a saif yn uchel o'ichyferbynu a'r blynyddoedd goreu yn eu hanes, yn y gahvad am y llechau, a'r prreiau a geir am dauyut. Mae hyny yn destyn priodol iawn i'r gweithwyr a'r perchenogion i gydlawenhau o'i blegid, ac i gyd-obeithio am ei bubal yn y dyfodol. Ond cyn y gall y cyd-laweuhau fod yn gyffrediuol iawu y mae yn rhaid i'r eyd-fedi o'r llwyddiaut fod fell; hefyd. be yu ofynol i'r gweithwyr, fel y perchenogion, allu teiinlo fod y llwyddiant yn etfeithio arnynt hwythau hcfydçnid i liniaru yckydig, yn unig, ar galedi y scfyllfa ragor yr hyn ydoedd mewn adeg 0 wendid mawr, ond eu bod yn derbyn yn gyffrediuol y rhan deg a chyfiawn a ddylout gael o'r llwydd- iaut. 0 dan amgylchiadau teily pcth hawdd fyddai ymlawenhau yu y preseiiol, a bod yn galouog a ehefnog i wynebu at ddyfodol gwaeth pau y deuai, oblegid dylid cofio nad yw i fod yn llwyddianus am byth. Rhyw donau o fywiogrwydd a gwendid masnaehol bob vn ail ydym wedi arfer wele 1, a dyna yn ddiamheu sydd i'w disgvyl yn y dyfodol. MANTEISIO AR I.WVDDIANT. I Y mae o'r pwys mwyaf i'r gweithwyr felly eu bod yn manteisio yn llawn ar y cyfnod o lwyddiant tra y inae yn eu moddiant. Oblegid dylai cyfnod felly fod yn help iddynt fyned dros yr adeg o weudid sydd i ddilyn. Adeg o lwyddiant ydyw yn awr, ac y mae wedi bod felly am rai blynyddoodd. Ynol cwrs pethau,gweadid ydym i ddisgwyl nesaf. Pa mor fuau nis gellir dyweyd. Gobeithio y bydd yn hir cyn dyfod. Ond beth YlIPV ein sefyllfa lli, y chwarelwyr ar hyn o bryd? A ydyw wedi gwella i'r graddau y man y fasuach wedi gwella ? Wrth ystyried ein difaterweh gellir bron dybied ein bod. A diamheu fod llawer yn onill eyflogau da,-oyflo,-au nas gallaut obeithio cacl ou gwella. Mae hyny yu digwydd bob amser, gyda'r amser, gyda'r eithriadauaradegau o wandid, yn ogystl ag ar adogau o lwyddiant. Oud beth am y lluaws,—corph v gweithwyr ? A ydynt hwy yn cael medi yu llawn a ohyff- rediuol o tfrwyth y llwyddiant prcsenol. Os ydym i roddi pwys ar y owynion a glywir yn gyffredin, ac i dderbyn fel ileithiau y pethau sydd yn cael eu clywed, y mae yn mhell iawn o fod felly. Y mae yn sier na ddylid bod yn rhy barod i dderbyn pob peth a glywir, gan fod rhai, v mM yn ddiamheu, | g'ywidr .g??J.I ? 7i y- "Iy f ddiachos; a pb.n (yddoMhoa,yn)-hydueddoH'w orliwio yn ormodol. DIFFYG CYKLLUM. Fel yn uiffyg cyullun cffeithiol. trwy ba un y gellid cael gwy'oodaeth gywir a sier, seiliedig ar broiiou diymwad, nid yw yn hawdd pendeirfyull i funylrwydd i ba raddau y nias sefyllfa y chwarelwyr wedi gwella mown catilyniad i wellha < masnach. A jfoddrfer i mi ddweyd fod meddu gwybod- aeth felly yn anhebgorol i lwyddiant unrhyw ymgais o eiddo y chwarel wyr i welid en sef- yllfa. I'w chael, y mae yn rhaid cael cyd- weithrediad yr holl weithwyr. Gwybodaeth ydyw y gullaiit bwy eu hunaiu ei rhoddi mewn undeb a chydweithrediad a'u gilydd. Ac oddiwrthynt hwy yu unit;, ac nid n un- rhyw le aralJ, y dylid ei chael. Pe ceid hi o leoedd eraill, nid bob ainser, feallai, y gellid (iibyuu ami. Gwnaod ymgais amryw weith- itiu gan yr Undeb i gttel gaii y gweithwyr i Kydymffurfio a chynlluu unffurf er cael y wybodaeth hun, oud o herwydd rhyw wrthwynebiad auesboniadwy sydd megis yn loddfol yn y chwarelwyr i ymudiried i eraill wybodaoth o'u gwir enillion, a'r profion angenrheidiol o hyny, aeth pob ymgais yn fethiant. Nid yinyyineruf a rhoddi rheswm am hyuy ar hyn o bryd. Ond dywedaf hyn os ydym fel dosbarth o weithwyr yu meddwl bod o ryw wasanneth i'n gilydd, y mae yu I rhiud i ni roddi heibio lawer o ystyriaethau personol a chydweithredu a'u gtlydd, er lies ein gilydd a'r lies cytfredinol, ao nid pob un yn ystycied ei les personol ei hunau yn unig. SEFVLLKA'R OLFLOGLTR. I Oud er nas gellir dweyd yn tanwi i Da raddau yr ydylU v/edi inanteisio ar yr ad- fywiad masnaehol, eto diamheu y gellir yn il,lioel gymoryd y syniad cyfEredin yn oiu plith fel amlygiaa Hod gywir o'u sefyllfa. Wrth ei gyiueryd felly oredwyf y geUir ei syiuio i fyny yn fyr fel hyn mewn rhai o'r chwarelau arferir ychydigmwy o ystwyth- der wi th osod. Caniateir i'r lliuynau lacio ycliydig ragor yr hyn y buont fel ag i gauiatau i'r gvoithwyr wneyd ychydig mwy o gyllog. Mewn ereill o'r chwarelau, ac o bosibl y uifer luosocaf o honynt, nid yw y gwellhad mewn cyflogau yn ddigon i'w dehulo os ydyw yn bod o gwbl, ragor yr hynoeddyntrM Uynyddocdd yn ol. Nid ydyw Mfen y eyaog nnu werth cydnabydd- edig dyn—wodi codi mewn unrhyw chwarel er yn agos i ddwy (iyuedd a hMer yn al cac mewn rhai chwarelau or Y8 amryw flyr.ydd- au. Ai fel hyu y dylai fod ? Nage," y lu%o yn ddimhcu a ddywed pob dyn diragfarn. Ond ar bwy y mae y bei ? Ai ar y perchenogion neu eu swydd- ogion, ynte arnom ni ein hunain ? Tuedd Uawer ydyw taflu y bai ar y perchenogion a'u goruchwylwyr, a dweyd eu bod yn drahaus ac yn crinesol, am nad ydynt yn rhoddi i mi yr hyn nad ydym yn ei hawlio n,, of Yr wyf yn llwyr gredu mai mwy priodol yncm fyddai trot atom ein hunaiu, ac odrych einicl oes genym ni rywboth i'w wneyd ein huuaiu ? BEGU WNAWD GENYM Nt? A ydym wedi c/inerycl rhyw gam o gwbl at wella ein sefyllfa ? Nid yw yn ym- ddaugos i ni ein bod. Beth yw eiu sef- yllfa heddyw ? Mae yiua oddeutu 12,000 o honom yn Arfon a Meirioii. O'r nifer yna nid oes ond lleiafrif cydrnarol fychan yn Undcbwyr. Mte'r gwelclill yn rhanedig, heb lod un math o rwymyn yn ell cyfuno a'u gilydd (cymer- adwyaeth). A chan fod cynifer heb fod yn Undebwyr, nid yw uudeb y rhai sydd o lawer gymaint gwerth ag y dylai fod. Yr ydym yn rhanedig, yn wasgaredig, yn agored i bob ymosodiad arnoiu, ac yn ber- ffaith ddiamddiffyn a (liallu i'w wrthsefyll (clywch, clywch). Yr ydym yn gorfod der- byu tolerai; oin gwasanaeth yn fynych yn debyg fel y byud ambell i wlad fechan, fel Belgium, Portugal, Madagascar,a Nicaragua yn gorfod derbyn, o dan ffroeu y fagnel, y telerau celyd fydd galluoedd cryfion fel Prydain a Ffrainc yn gweld yn dda osod arnynt. Mae ein rliif, yn lie bod yu nerth, i ni yn elfen o wendid mawr, oblegid yr ydym yn cydymgais yu erbyn eill gilydd, a thrwy hyny yn rhoddi mantais i'n meistr- iaid i gael ein llafur am lai na'i werth. Oblegid dylid oofio mai yr egwyddor wrthba un y maeut hwy yn gweithredu ydyw gwerthu eu cynyrchion am y prisiau uchaf yn y farebnad, a ohynogt Matur i'w cynyrchu am Y CYFLOGAU I8ELAF; a'r hyn sydd i lywodraetnu y cytau ydyw cydymgais (clywch, clywoh). Dyiua y rheol a gredant syid iawji, ae wrth bit un y gweifch- redant. Dyma y rheol a ymddiriedant i'w svvyddogiou i'w chario allan. Am hyny maeut yn cael eu talu; ae nig gellir eu buio am gario allan en hymddiriedaeth yn gywir. Yu wir dyrua yr egwyddor fawr wrth ba un y mae y byd masnaehol yn ymsymud yn ein dyddiau ni. Dyma y gredo: a ystyrir yn uniawngyrd yn holl gylchoedd masnach. Ac fe'i cerir hi all art mor gyffrediuol a chyda'r fath faaylder, fel Y1' edryohir arni erbyn hyn bron fel un o ddeddfau 8fydlog natur; ac nis gellir yn hawdd myned ar ei thraws heb, dderbyn ei chosp. A ydyw itwii sydd gwestiwn arall nad ydyw pawb, o bosibl, yn foddlawn ei gydnabod. Yr un ydyw a'r hyn a osodir IiUan yn yr hen air,|"Trechaf trei9ied, "anaf 4, .,Yll,d." Yn ol pa egwyddor foesol T gaU fod yn iawn nid y% ya hawdd gweled. Ond Pl un bynag a ydyw yn i4wu :Ü peidio, y mae yn egwyddor lywodraethol yn mhob cylch yn eiu dyddiau ni. Ac y mae hawliau llafur yn cael eu gwasgu gan eu gweith- rediad bron o fodolacth yn cuwerIig lie y mae y gweithwyr heb fod mewn undeb a'u gilydd. Oblegid hyny y mae yn rhaid i weithwyr y wlad, ac yu eu plith y chwarel- wyr, os ydynt am fyw, a byw fel y dylent fyw, EVinwyso OIl hunain i'r amgylchiadau. RIIAID CARL UNDED. -1 Y mae braidd bob math o weithwyr trwy y deyruas, a,, eithrio y chwarelwyr, yn gwneyd hyny yn trefnu eu hunain, Be yn gosod eu hunain mewn sefyllfa yn mho. i& y gallant amddiffyn eu buddianau yn ugwyneb yr ymosodiadau cryfion a pharhaus y maeut yn agored iddynt trwy weithrediad syml ond cyson 8C anwrthwynebol yr egwyddor o gydymgais. Pahaui na wna y chwarel- wyr hyn sydd ddirgelwch nas gellir yn hawdd ei esbonio. Mynych y galwyd ein sylw at hyn ac y daugoswyd y pwysig- rwydd o hono mor eglur a grymus gan foneddigion o allu a dyianwad, fel nas gellir disgwyl i neb ragori aruynt; Uawer llai y gallaf fi wneyd hyny. Eto nid ydym wedi cymeryd eiu dysgu yn hyn o beth. Yr ydym wedi bod yn nodedig am ein hanwas- tudrwydd. Ryw lawr ac i fyny vdyw hanes yr Undeb wedi bod yn ein plitn bob' amser. Rhyw ddwy flyoedd yuaol yr oedd cyf,i,rtaleild lied dda yn perthyu i'r Undeb, ae mown llawer ardal yr oedd y rhif hwnw yn cynyddu, ac ytaddangosai pethau y pryd hwnw fel pe byddai y chwarelwyr yn dech- rou deffro i'w sefyllfa. Ond trwy gyd- gyfarfyddiad orai digwyddiadau anffortunua rhai o ba rai nad oedd gan yr Unieb unrhyw lywodraeth drostynt, a chyfrwystra y meistriaid ar y ilaw arall-fe ddechreuodd yr Undeb fynd yu ol drachefn. Erbyn y gyuhadledd ddiweddaf yr oeddis yn teimlo fod yn Ibaidogwneyd rhywbeth i ad-drefnu vr Undeb a'i osod ar well seiliau. I TREF.VYDD. Penderlynwyd fod tretnydd yn cael ei beucii, a bod Oynhadlodd i'w galw YlIluhell pedwar mis i wneyd hyny, ac fod y rheolau i gael eu diwygio. Bu rhyw amgylchiad eto ar ffordd galw y gyhhailedd yn ei ham- ser priodol, "c oherwydd anaddfedrwydd ni chafodd y trefnydd ei benodi. Aed yn mlaeu gyda'r rheolau, diwvgiwyd llawer amynt, galwy.l y gyuhadledd i'w cadaru- hau, ac y maent erbyn hyn wedi eu cofrestru. Yr oedd yn ddrwg genyf ua fuasai y chwar- I elwyr yn fwy aedafed i benodi trefuydd, gan fy mocl yn llwyr argyhoeddedig nas gellir disgwy i gymdeithaa fel hoa lwyddo yn iawn heb gael dyn i edrych ar ei hel, ac i rodd: ei boll aniveratbyny. Y pryd hwnw yr oeddwn yn llwyr argyhoeddedig y gallafntn gael dYII felly, ond IlÍil wyf mor sicr o hyny yn awr. Yr wyf yn credu yn gryf foil v chwarelwyr mor hawdd i'w | trefnu ac i ffurfio oymdeithas ohonynt ag unrhyw ddosbarth o weithwyr ond cymeryd- yr un ffordd i wneyd hyny ag a gymerir gyda gweithwyr eraill. Ond i'r gweithwyr ddechreu rhoddi eu hymddiriedaeth unwaith mewn dyn i'w harwaiu, ac i hwnw barhau yn ffyddlon i'w hymddiriedaeth bydd yn ddigon liawdd eu cael i aros yn yr Undeb, ac i wneyd unrhyw beth. Y cwbl sydd yn angenrheidiol ydyw bod yn ddigon ffyddiosr, a dewis y dyn iawn. A hyderaf y gwelir y fFordd yn glir i wneyd hyny yn fuan. Teimlaf yn lied sior on,l gwneyd hyny y rhoddid y ohwarelwyr er woll ""tle nag y buont er's llawer o flynydd- an. Oni cheir y gweithwyr yn un oym- deitba! nis glhf weled pa fodd y gallant ddisgwyl unrhyw wehiant yn eu hamgylch- iadau. YUDREOIT I GAEL CODIAD YN Y GYIXOG. I Dfingosir teimlad mewn lleoedd dros wnoud un yindrech eto am gael codiad yn y cyflogau. Amlygir y teimlad hwn yn bur gryf yn Ffestiniog. Ond pa fodd y mae hyn i gael ei wneyd ? Pwy sydd i'w gymeryd mftwn llaw, a pha fodd y mae i'w gario allim? Nid yw yr Undeb yn cynrychioli. ond lleiafrif byohan o'r ohwarelwyr, fel mai ffolineb fyddai disgwyl i'r Undeb gymeryd y iiiater i fyny. Os oes ymdrech o'r fath i gael ei gwneyd, dylai yr holl weithwyr ddeall yn glir fod yn ofynol iddynt ymfyddino, trefnn eu rhengau, a gwneyd en hunaiu yn barod —yn un oorph grymus. Nid yw ood oferedd lIIeddl llwyddo mewn unrhyw ymgais o'r I fath ond trwy gymdeithas reolaidd a threfnus. Oblegid nis gellir disgwyl i'r meistriaid godi y cyflogau trll. y gwelmit fod ya bosibl iddynt beidio. Felly, hyderaf y bydd y gweithwyr, cyn symud cam yn y cyfeiriad hwn, yn gyntaf oll yr ymuno a'u ffilydd vn rheolaidd. IAWNDKRATT EREILL. Dealler hefyd mai nid codi y cyflogau a ] ddylai fod yr unig reswin dros fod yu UU-I debwyr. Na, y mae gan y gweithwyr iawn- derau ereill llawn mor bwysig, oe nad pwys- icach ac uweh o ran eu natur na mater o gyflog. Cymerer, er engraipht, y cwestiwn o ddiogelwch bywydan—cwestiwn arbenig o bwysig i chwarelwyr Arfon a Meirion. Flwvddyn yn ol yr oedd Mr William Elias Williams yn gwneyd cyfeiriad at yr ymcihwil- iad oedd wedi cael ei wneyd i sefyllfa chwarelau Arfon, a'r adroddiad oedd wedi ci gyhoeddi ar hyny. Erbyn hyn y mae grym cyfreit.hiol wedi ei roddi i awgrymiadau yr adroddiad hwnw. Y mae deddf Seneddol i wedi ei phasio yn rhoddi yr holl chwarelau agored dros 20 troodfedd o ddyfuder o dan yr unjarolygiseth a'r mwngloddiau.ac y mae rheolau neilldnol wedi eu tynu ar eu cyfer. Y mae hefyd ddau arolygydd wedi en penodi i'r dosbarth yn ychwanegol, er nad yw un ohonynt eto yn gweithredu o fewn cylch y chwarelau hyn. Y mae y ddau yn Gymry, ao felly yn fanteisiol i'r gweithwyr ymwneyd a hwy. Mae y petliau hyn yn ddiwygiadau pwysig ag yr oedd gwir angen am danynt yn chwarelau Arfon, lie yr oedd nifer y marw- olaethau trwy ddamweiniau yn'.hynod uchel, yn neillduol felly yu y chwarelau lleiaf. Un rheswm arbenig am byny y mae yn sier ydoedd nad oedd yr arolygiaeth arnynt ond uu mewn enw yn unig. Feallai y bydd y gweithwyr a'r perchenogion yn teimlo yr arolygiaeth a'r rheolau manylach y byddant o danynt yn y dyfodol am ychydig yn feichns i'w dwyn. Ond dylid cofio fod yr p.mcau uohaf mewn golwg yn y cyfan, set amddiffyn bywyd y gweithiwr— y peth gwerthfawrocaf a fedd ef a'i deulu. Dylai yr tindeb gadw gwyliadwraeth fanwl ar y chwarëlau hyn, a gwoled fod pob peth sydd yn eofyn diwygiad yn cael ei ddi- wJgio. I ADRODDIAD DIRPR^VYAETH MEIRI05. Erbyn hyn y mae adroddiad arau wedi ei gyhoedii ar sefyllfa chwarelau tanddaearol Meirisn. Nid ydyw yn gweddu i mi, o bosibl, wneyd llawer o sylwadau ar hwn. Diamheu nad yw yn boddhau pawb. 0 bosibl fod rhyw bethau ynddo nad yw rbai yn dymuno eu gweled ynddo, 8C fod pethau ereill bob fod ynddo fnasent yn hoffi iddynt fod i mewn. Fe all hwn i ryw raddau fod yn deimlad gan aelodau y pwyllgor eu hun- ain,oblegid nid yw yn dobygol y gall pump o bertonau, yn edrych ar bethau o eaflenedd gwakanol, gytuno heb iddynt roddi ychydig i mown y naill i'r Hall, a chyfarfod eu gilydd mewn tir canol. Modd £ bynag, y mae un peth yn cael ei wneyd yu eglur iawn yn yr adroddiad hwn eto. Y mae peryglon tsn- ddaiarol chwarelau Meirion yn fwy wrth eu cymoryd ar eu penau eu hunain, na gweith- feydd plo y deyrnas, ac yn fw na pheryglon tauddaiarol y dosbarth mwyaf peryglus o'r gweithfeydd hyny, lie yn fynych y bydd hyd yn nod ganoedd yn cael eu I] add gyda'u gilydd. Y uiae hon yn ystyriaeth ddifrifol wrth oi bystyrirfd felly a dylai y gweith- wyr roddi sylw dylad-.vy iddi. Mae yn wir fod Irhai galwedigaethau eraill yn cael ei nodi allan, ag y mae marwolaethau trwy ddamweiniau yn uwch ynddynt. Ond digon piin y mae yn briodol cydmaru gweithwyr t*nddaiarol gyda hwy. Ond y mae'r rheswm en bod mor uchel yn amhvg ac y mae yn rheswm ychwanegol paham y dylai chwarelau tanddaearol Meir- ion gael ystyriaeth fanylach. Mae yr awg- rymiadau yn bur lluosog, a rhai ohonynt yn argymhell cyfnowidiadau lied bwysig. I roddi grym i'r cymhelllon hyn cto y mae yn rhaid deddf wri, ac awgrymarfod Deddf y Mwngloddiau yn cael ei gwella mewn mo- ryw beth:m pur ?wysi,?. Os ydyw y cwest- iwn hwn ato i gMl y syhv dyladwy y mae yu rhaid i'r Kweithwyr ea hnnaiu gymeryd y mater mewn llaw, lie i wasgu ar y Llyw- odraeth roddi grym eyfreithiol i'r gwell- iautau a gymhellir yu nghyd ag eraill 03 barnant yn angenrheidiol. I G0FALU AM OARIO'T FDJ5DDFAU ALLAN. Ond ar ol i hyny gael ei wneyd, ac i'r oil gael eu covphori mewn deddf neu roolau neillduol bydd yn ofynol i'r gweithwyr dra- ohefn edryoh eu bod yn cael eu cario allan. Nid yw yn hawdd i hyn gael ei wneyd and trwy gymdeithas gref at unol o'r gweith- wyr. Y mae rhai o'r pethau a awgrymir nas gellir eu cario allitu ond trwy gym- deithas o'r gweithwyr. Er iddynt fod yn gyf- rnith, byddant yn llythyrenau meirwon oni roddir hwymewn gweithrediad gan y gweith- wyr eu hunain. Eugreitftiau o hyn ydynt yrhawla argymhellir ei rhoddi i'r gweith- wyr ag sydd yn meddiant glowyr yn bre- senol, i benodi un i'w cynrychioli ac i wylio eu buddianau mewn trtngholiadau, ac hefyd i benodi arolygwyr o'r eiddynt eu hunain i archwilio y oiswarelau yn flsol. Dylid cry- bwyll mater arall hefyd. Y mae yn bre- senoi feaur o flaen y Senedd er sefydlu byrddau cymodol yn y wlad. Mae y chwarelwyr ar hyd y blynyddoedd wedi bod yngalw am fesuiJo,r fath. Feallai nad ydyw yn cyfarfod yn llawn a'r hyn a ystyriant hwy sydd yn angenrheidiol, ond y mae yn amcanu at hyny. Ond dymunwn argraffa hyn ar feddwl y chwarelwyr. Os daw y inesur hwn yn ddeddf, nea ryw fesur tebyg iddo, me os ydynt hwy i fanteisio arno, y mae yn rhaid iddynt fod weii ymffurlio yn gorph cryf a phenderfynol. Heb iddynt fod felly gall cyfraith o'r fath fod yn waeth nag ofer iddynt hwy. Nis gall y bydd lie i fwrdd cyipodol na chyflafareddol rhwng pleidian, un o ba rai a fyddo yn holloi at drugaredd y llall. Dyna fydd sefyllia y chwarelwyr bob amser heb undeb yn eu plith. A dylid cofio mai rhwng plaidiau gweddol gyfartal y mae pobl yr oes hon yn meddwl cyfiafareddu. Yr un wers sydd genym i'w dysgu yu y CYAYlltiztd hwn eto. ithaid i ni wneyd ein gwaith ein hunain yn gyntaf, ao nid gwiwi m ddisgwyl > neb arall ua dim ei wneyd yn ein He. Ein dyled- swydd gyntaf ydyw ymuno, trefno ein rhengoeud, ac ymgryfhau. Wedi hyny daw pabpeth ?U yn gydm?roth?vdd?hel gyme1'lJ,rlwyh), I  a gynygiodd ddioV'bgar- weh FwresoCItt Y Gyubadledd i'r CtLdeirydd i¡ ci .rehi-I "? ?' a ?iii:?. a <M?.' ph-iwy,l yn uufrydol. T,Twvnnw 1- Y CYFRAXIADAU A* i 'I I .I ".Cld- Cy.,? -lr ° fiw¥ddyn nesaf, |  i ?.7il ?bl'I :ind,,l syn ;ufl yn nT\i dalu chwe' cbeini,)g Y  gr? -)nf4 !yffre,Unol." 0"%ve cheiniog i' gr,)nftl leot *Cre,lAi -?f fO' yn v,,t)A f?d cu crnafttmortML ?Dy?aiyQ") fad yn driusrain mil o bunau. Eiiiwyd y cynypnad gan Mr J. W. Ro- berts, a phasiwyd ef yn unfry • Y GYXADLOTD NKSAF. Cynygiodd Mr Griffith Edwards fod y Gyiihadledd i'w chynal yn Methesda ar y laf 0 F¡\ Cynygiwyd gwelliant gan Mr J. J. Parry fod amser a lie y Gyuhadledd i gael ei ym- ddiried i'r pwyllgor gweithiol. Teitn'.ai nifer o'r cyurvchiolwvr y dylid gwneut'Qur rhywbeth i ?Msio cael cydweith- rediad chwarelwyr Betbesda a manan ereill, ¡ y rhai nid oeddynt yn cymeryd dyddordeb yn y gvveithrediadau y waith hon. Pasiwyd y gwelliant. ETHOL AHCHWILWYR. I Apwyntiwyd Mri Robert G. Jones, Tal- ysarn, a W. (ladlys Williauis yn archwilwyr. I h TIlOL LLYWYDD. ar W. W. J .mes g.mygiodd e"'O' un o r ddau is-gadeirwyr, Mr J. W. Thomas, Waenf?wr, a MrJ. W. Roberts, Nantlhl, yn llywydd am y flwyddyn. Ily ]Ulwyd gan Mr GrifEt.h Roberts. Cynygiodd Mr W. Thomas, Taly8aru, foJ y lIywydd preseiiol i'w ail-ethol. Mr J. W. Thomas, Waenfawr, a ediodd. GwrthododdMr Jenkius sefyll, a pheu- derfynwyd pleidleisio trwy y tugel ar y ddau enw arall. « Etholwyd Mr J. W. Thoma3, Waenfawr, yu llywydd. YR IS-LYWYDDIOX. I Etholwyd Mr Robert Davies, Betbesda, a Mr J. W, Roberts, Nantlle,yn is-lywyddion. SWYDD TREFIYDD. Mr Robert Davies, Bethesda, a ddadleai y dylai y chwarelwyr wneyd abertli i sicrbau dyn teilwng fel trefnydd, mewn trefn i geisio sicrhau cyflog teg i'r gweithwyr. Mr Griffith Davies a sylwodd fod yn angenrheidiol iddynt wrth drofniad da. Doeth fuasai iddynt gaol trefnydd da i'w gosod mewn satle foddhaoj. Er wwyn dwyn hyu oddiamgyloh gwell fuasai iddynt ddyblu y taliadau. Mr W. W. Jones, Nantlle, a ofynoddpwy oedd yn myned i dalu i'r swyddog pe yr apwyntid ef ? Un peth oedd dymuno rhyw- beth, ond peth arall oedd ei gael. Credai ef fod y mater yn un pwysig, ac y dylid ei ohirio ar hyn o bryd. Y Llywydd a sylwodd fod lluaws miiwr o chwarelwyr nad oeddynt yu. pertbyn i'r Undeb, y rhai er hyny oeddynt yn disgwyl cael yr un mantcision ag a fwynheid gan yr Undebwyr. Y ffaith oedd nad oeddynt hwy, fel chwarelwyr, yn iach itr gwestiwn llafur. Yr oeddynt yn rhy grefyddol i fod yn iach, Nid oedd pregethu eu pwlpudau mewn cyd. ymdeimlad a gwerin Cymru. Nid oedd- ynt yn pregethu bywyd beunyddiol. Gwnai Crist hyny. Dysgai Ef pa fodd yr oedd i bobl fyw, a dysgai of gyfiawnder y mill tuag at y llall. Y dyddiau hyn nid oedd hyny yn cael ei wneyd. Elai y gwanaf yn barhaus i'r.clawdd. Mr D. G. Williams a gynygiodd fod y mater i'w oaod gerbron y lodges. Mr Richard Griffith, Fiestiniog, a gynyg- iodd welliant eu bod i gael barn y cyfarfod cyhoeddus yn y prydnawn, ac os y buasai I I "vg "wr yn dangos eu pModrwydd i ymnno a'r Undeb eu bod i alw cynkadledd i ystyried y mater. Ar ymraniad pasiwyd y gwolliant. Yna cynygiodd Mr W. W. Jones fod y penderfyniad i gael ei roddi o flaen y cyfar- fod cyhoeddus i'r perwyl fod yr Undeb yn teimlo yr angenrheidrwydd o ddewis trefn- ydd, ond nas gallent wneyd hyny ar hyn o bryd; ond os oeddynt yn foddlawn i ymuno a'r Undeb fod y pwyllgor gweithiol yn barod i fyned yn mlaen i wneyd y penodiad. Pasiwyd ef yn y ffurf hwn.

I YR ORYMDAITH- Am ddau o'r glooh cyf trfyddodd yr holl chwarelwyr yn y Pavilion i wneyd trefniadau ar gyfer yr orymdaith. Penderfynwyd i orymdeithio trwy yr heolydd canlynol: Eastgate street, High street, Castle street, Castle Ditch, Castle Square, Segontium terrace, Garnons street, Pool street, Bridge street, Bangor street, ac yna yn ol i'r Pavil- ion. A ganlyn oedd trefn yr orymdaith: Seindorf Nantlle yn blaenori ohwarelwyr Nantlle a Piienygroes; Seindorf Penygroes yu blaenori chwarelwyr Moeltryfan, Cil- gwyn, a Braich; Seindorf Waenfawr yn blaenori chwarelwyr Alexandra, Cefnon, a Glan'rafou Seindorf Llanberis yn blaenori chwarelwyr Dinorwig; dwy seindorf o Ffes- tiuiog yn blaenori chwarelwyr Ffestiniog a Bethesda. Yr oedd golwg hardd ar y chwarelwyr yn gorymdeitlio trwy yr heol- yd(I mor drefnus, Be edryohid amynt gan filoedd o drigolion y dref ac yrnwelwyr.

ETHOLIAD ARALL. Mae etholaeth Croydon eto wedi ei thaflu i ganol berw etholiadol trwy farwolaeth Ar- glwydd Pembroke, a dyrchafiad ei olynydd yn y teitl, sef yr Anrhydeddus Sydney Her- beit, i'w le yii N[hy'r Arglwyddi. Bu ei Ar. glwyddiaeth farw ddydd Gwener. Er fod y mwyafrif Toriaidd yn yr etholiad cyffred- inol diweddaf yn 1694, mae y Rhyddfrydwyr yn bwriadu ymladd am y sedd eto.

Y FFltANCOD YN MADAGASCAR. Cael trafferth fawr i gospi yr Horiaid y mae'r Ffrancod. Mae natur y wlad yn gyuorthwy nid bychan i'r brodorion i'w ham- ddiffyn. Allroddir am y frwydr ddiweddaf fu yno ileithiau a ddengys gwaith mor an- hawdd v mae y Ffrancod wedi yuigymeryd ag ef. Ymosododd y milwyr jFfrengig ar bentrefi Mardana a Marovaoy. Rhifent oddeutu 1500, ac yr oedd 5000 o'r brodorion yn awddiffy-n y llcoedd. Bu raid i'r milwyr gordded trwy ddwfr i fyny at eu gyddfau cyn y galleut ddyfod at y peutref, a chaw- situt drafterth i gymeryd y lie wndyn. 0 hcrwydd cyflwr y wlad y mao y Ffrancod wedi penderfyuu gohirio pethau hyd nes y daw ychwaneg o fllwyr i'r ynys.

rorthdinorwig. n ACHOS CENIlADOL YUISAS.—X mae yr achos teilwng hwn yu haeddu gair o gry- bwyliiad am dano. Ychydig dros ttwyddyn yn ol penderfynodd ychydig o gyfeilhon srvchwyn achos cenhadol yn y purtti hwn o r ardal, sef Mr a Mrs W. Thomas, Helen cot- tage Mri. John Willunas. it Hooert Wil- liauis, Augusta Place a Robert Roberts, Dinas, a thrwy garedigrwjdd Mr W. E. Jones, Glanmenai, cafwyd ystafall gyfleus at y pwrtas, fel erbyn b) u, trwy llydd-on- deb a gweithgarweh y cyfeiilion uchod gyda'r Y8gol Sabbothol, yu nghyda chyf- arfodydd crefyddol eraill a gynhehr yn y He, y mae yr achos mewn gwedd blynod o lew- yrohus, ac y mae cor y plant, a tfurnwyd. o dau arweiniad medrus y cerddor ieuanc, Mr Robert Williams, wedi bod yn wasanaethgar iawn, trwy fod yn barodi wnsanaethu mewn gwahauol gyModydd, pan <ydd ga?wad am dM?t, fel y mae CorPLnt yDmM, erbyn hyn, wedi dyfod yn air cyfftedinol yn yr ardal. Nos Sadwrn diweddaf, vu Yagol- dy y Bwrdd, cynhaliwyd cyngherdd llwydd- ianus, yr elw er cynorthwyo yr aobos hwn. Llywyddwyd gau Mr W. E. Jones, Glaii- menai, a gwasanaethwyd gan y plant. Rhoddodd y cor ddadganiatl amryw weith- iau o gerddoriaeth gysegredig, a chymer- wyd rhan gan y rhai canlynol,—Anme Wil- liams, Mary Williams, Annie Parry Wil- liams, Maggie Davies, John Roberts, Hugh Lewis, Ednyftd Lewis, Henry Jones Ro- berts. Cyfeiliwyd gan Mr W. Thomas. Gwnaeth pawb eu rhan yn gmmoladwy iawn. Cafwyd cyngherdd rhagorol a chyn- ulliad pur liosog. I

Dydd Sadwm camataodd y mwr roi- lock i Oscar Wilde gael ei ryddhau ar feich- iafueth, efe ei hun i 2500p a dau ar feichiafon eraill i 1250p. Lladdodd uu o gleifion Gwallgofdy St Anne's, Streatham, ei hun trwy wthio procer poeth i lawr ei wddf.

DAfl VV A li> i »T • 11 ftLEiNo. LT.Ki(!wyJ glcwT o'r or, TJoyd Wiiliam Davi. s yn uu 0 lofoydd St. Helens ddydd Sadwrn, trwy i btiddfaen a syrthioda i lawr siafft y lofa ei daro fiT ei ben.

s r M uö-(fOLJW. Yn nghyfarfod bly tiyddol synod yr Eglwys Bresbyteraidd Seisnig, yu Newcastle, pen- derfynwyd trwy fWYBfrif 0 13-222 o blaid a 20U yn erbyu—symud y Ooleg Duwinyddol o Lundain i Gaergrawnt. Gwelir mai yr un ysbryd sydd yu gweithio ya Lloegr ag yn Nghymru.

BRA WD L V SO K 1)1) i GOGLEDD. Cynhelir y bra'.vdlysoedd fel y canlyn o flaen ly Barnwr Law ran oe :—Drsnewydd, Mai 2H; Dolgellau, Mai 31; Caernarfon, Mohefin a; Beanmsris, Mehefln 7; Rhutliyn, Mohctin 10; Wyddgrug, Mehefin 13; Caer, Mehefin 15.

NICARAGUA. Ddiwedd yr wythnos penderfynodd Llyw- odraeth Gweriniaeth Nicaragua dalu'r iawn a ofynai Prydaiu am gymeryd y trafnoddydd Prydeinig i'r ddalfa ar gam, ac mewn can- lyuiad hwyliodd y llynges Brydeinig o Corinto, brydnawn Sul jyda'r eithriad o un long ryfel. Yn mhen !ti" fu.vi >1' daiu, y telir yr iawn o 15.0oDp.

I CYFRElTHIWii "MEWN I- HELBUL. Yil yr Uchel Lys yn Llandain,- ddyd-I Gwener diweddaf, gwnaed cais gan Mr Dauckwertz, ar ran Cyngor Dinesig yr Abermaw, i anfon Mr G. \V. Pybus, eyf- reithiwr o'r lie hwnw, i garchor am anufudd- hau archebjydoedd y llys we ii ei wneyd arno i drosglwydtlo yr oil o'r papyrau oedd yn ei feddiant fel diweddar glerc a chyfreithiwr y Bwrdd Lleol yno i'r Mri Lloyd George a George, y swyddogion newydd. Ymddengys oddiwrth yr hyn a ddywedodd Mr Danoh- wertz fod Mr Pybus eisoes wedi trosglwyddo lluaws o bapyrau drosodd o dro i dro, ond ei fod yn esgeuluso cwblhau'r trosglwyddiad, a thrwy hyny yn pan anhwylusdod i'r Cyngor a'r swyddogion. Gwnaeth y Barnwr archeb fel y gofynid, ac y gallesid gwein- yddu'r cyfryw yn illhen yr Wythnos; Mr Fybus i gael rhybudd ffurnol o honi yn y cyfamser.

CADWEN MAElt BIRKENHEAD. Achoswyd cryn gynhwrf yn Birkenhead, ddydd Iau, gan ystori fod cadwen y maer ar goll, ac fod yn debyg ei bo l wadi ei lladrnts. Yr oedd y gadwen yn werth 400p, ac yr oedd ei hanes mor ddyddorol fel mai anhawdd fyddai cael un yn ei lie. Buwyd yn chwitio pobman am dani yn y Neuadd Drefol, ond methwyd a chael hyd iddi. Boreu dranoeth, wedi gweled y stori yn y papyr, seth bon- eddwr i'r iVeuadd Drefol, ae wedi cael cania- tad aeth i'r llyfrgell, lie yoo ymysg y llyfran cafwyd hyd iddi. Ymddepgys fod y bon- eddwr wedi gweled gwas yn ei rhoi yn y bag ae yn rhoddi hwnw ymysg y llyfrau yn lie yn ei le priodol, tra yr uedd y Maer yn siarad gyda boneddwr. Xid yw y gwas wedi gallu egluro sut y rhoddodd hi yn y lie y cafwyd hi.

I CHITRAL. Yn ychwanegol at y gwaitn a wnaetn trwy achub Dr Robertson a'i gwmni yn nhref Chitral, mae Khan Dir wedi llwyddo i gymeryd Sher Afzel, y tywysog a geisiodd drawsfeddiannu'r orsedd, i'r ddalfa. DiaHg- odd Sher Afzel o Chitral i'r mynyddoedd. Ymlidiodd Khan Dir ar ei ol, a daliodd ef a'i filwyr. Cymerwyd hwy oll yn garchar- otion-ttia 1500 mewn nifer. JCyflwyuwyd Shor Afzel drosodd i'r awdurdodan Pryd einig, ond rhyddhawyd y brodorion. Hysbysir yn awr fod Umra Khan hefyd wedi ei gymeryd i'r ddalfa yn Afghanistan, ae y bydd yntau yn uwylaw yr awdurdodau., Prydeinig cyn pen ychydig ddyddian.* Dy": wedir fod y wlad yu dawel ar hyn o bryd. Gwneir ymcliwiliad manwl i'r modd y mao y brodorion wedi dyfod i feddiant o swm mawr o nwyddau rhyfel a ddarganfyddwyd yr y gwahanol gaer.au gau y milwyr Pryd- einig. Oddiwrth ddyddlyfr Dr Robertson ymddengys fud dyoddefiadau y cwmni yn y dref yn ystod y gwarchae maith fa ami wedi bod yn dost, a bu raid iddynt fwyta cig ceffvlau. Llanberis. YSOOL DOLBADARN-,—Cynhaliwyd cyfar- fod gwobrwyol blynyddol yr ysgol achod yn y Concert Hall, brydnawn a nos Wenor. Llywyddwydcyfarfod y prydnawn gan Mr R. E. Jones. Y babanod aeth a'r rhan fwyaf o amser y cyfarfod hwn. ac yr oeddym yn teimlo eu bod yn canu yn swynol iawn. Llywydd cyfarfod yr hwyr oedd Mr D. P. W?Uitms. Datg?nwyd ac ?drodd?d damau rhagorol ?..u gan y bechgyo !l'r genethod yn y oy?rfod hwn. Yr ydym 18 gweled fod cynifer a 98 wedi rhoddi presen- oldeb bob tro y bu yr ysgol yn a.goled y flwvddyn ddiweddaf, a chaw out fedal » unameu Yr eyierfo4 hwu yn anarforol o lawn, yr u r. ■Ungot fod y rhieui yn cymeryd dyu^ ■ ..I) addysgiaeth eu plant. Gresyn na fus- y bechsryn ieuainc liyuy jcnydig o wire, iddynt eu hunain fel na fnasent yn creil cvnwrf yn y cyfarfod. Oddiwrth adroddiad yr arolygwr buasem yn meddwl iod yr yagel hon mewn sefyllfa lewyrchus. Rhif yr holl ysgolheigion ydyw 488; y swm a emllasant o lxjddifan y Llywodraeth, yu cyowys rhodd- ion adran Gwyddor a Chelf, am arluniaeth, ydyw 382p; eto, fee grant, 103p, yn gwneyd cyfanswm o 575p. Yn sICry mae clod mawr yu ddyledus i'r prif-athrawon. Mr D. W. Thomas, Misses M. Rowlands, a M. Thomas, am y sefyllfa lewyrchus y lU'r yagol ynddi ar hyn o bryd. IMITATION IS THE SIXCEREST PORK or FLATTERY."—Many have copied the labels and packets oi HOUNIMAK'B PURR TEA." Avoid spurious imitations by seeing that every packet is signed W. H. & F J Horniman & Co., Ltd. LOCAL AGKNT8 —Carnarvon-Owens, High street; Davies, Bangor street. Bangor— Gregory. Market Stores, Holyhead — Bradsaaw.AUrHet-streeS, Conway Williams, Chemist; Nevin Griffiths, Grocer &c. Pwllheli- Owen High- street. Blaenau-Crattoc, Chemist ThomM, Grocer. Llandudno -Hollitby, Market HriL Port Dinorwic-Owen, Frondeg; Llanfylhu Williams, Chemist. PortmaJ.oC-iweU. Confectioner.