Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

2 articles on this Page

¡Y GYFRAITH YN TliOStDDU.

News
Cite
Share

Y GYFRAITH YN TliOStDDU. Cosbir pobl am droseddu'r gyfraith. Pa beth a wreir a'r rhai, yn enw'r gyfraith, a droseddant y gyfraith? .1 yma gwestiwn a ymgynygyn natur- iol i'r meddia 1 wrth ddarllen hanes dad. blygiadau aiweddaf Rhyfcl y Degwm yn Aghym u. id yw'r rhyfel hwnw eto wedi llwyr fyned beibio. Ceir mwy nag adsain o hono eto yn aros yn nihellafion Ceredigion. Yn mhlwyf Pcnrhyn- plwyf sydd wedi enwogi ei hun am ei wrthsafiad cynd) n a llwyddianus i'r degwm- gasglwyr ar hyd y blynyddoedd- erys rhai ugeiniau o wysi^u (writs) y llys sirol i bob diben yinaiferol yn llythyren farw. Dro ar ol tio y mae beili'r cwit bach wedi gwncyd ymgais ofer i roi penderfyniadau'r llys mswn gweithrediad yn y plwyf. Er apelio o hono at fortiwr y llys, at gyd- bwyllgor heddgeidwaid y sir, ac at yr Ysgrifedydd Lai trefol, uid yw beili'r degwm nemawr ddim yn nes yn mlaen gyda'i waith. Siomiant a gorchfygiad sydd wedi syrthio i'w ran yn mron yn ddieithriad. nd o holl gyfrcs gorchfygiadau'r beili, siom. iantau'r awdurdodau Eglwysig, a buddugoliaethau'r gwrthddegymwyr, ni cheir pwysicach na chyflawnach yr un a gafwyd yn llys yr ynadon yn sir Aberteifi yr wythnos ddiweddaf. Da fyddai i bob gwrthddeg; mwr trwy Gymru astudio'r achos hwn yn fanwI. Mae'r hanes yn fyr yn debyg i hyn. Tua diwedd y flwyddyn, wedi i'r ffermwyr gasglu ffrwyth y cyn- hauaf, a phan oedd yr ydlanau yn llawn,gwnaeth beili'r degwm ymosod- iad o'r newydd ar blwyf Penrhyn. Ei amcan oedd atafaelu, o dan wys y j llys, ar eiddo nifer o ffermwyr gwrth- ddegymol. Y tebygolrwydd yw, pe bai'r ihyfel wedi arfer cael ei gario'n mlaen yn mhlwyf Penbryn yn unol a rheswm ac mewn modd i erill parch i'r gyfraith a'i gweinyddiad, na fuasai rhyw lawer o helynt yr.glyn a'r ym- wel ad presencl. Cnd yr oedd pobl Penbryti wedi dysgu trwy brofiad i ch%ver%r gorffenol fod atafaelu am ddegwrnyn y plwyf yn golygu gosod y ftermwrs yr at afadid ar ei eiddo dan anfantais ac mewn colled en fawr. At- afaelid gynt yn ami ar werth gymaint ddengwaith o eiddo ag oedd yn ddigon i gytarfod a gofyn cyfreith- lawn y degwm. tafaelid weithiau ar holl gynwys ) r ydlan, yn yd ac yn wair, yn Iwyd dyn ac amfail, gan or- fodi'r ffermwr druan i gymeryd ei ddewis rhwng un o ddau btth-naill ai gweld ei anifeiliaid yn trcngu o newyn tra digon o ymborth idd)-ntyn pydru yn yr ydlan, neu ddefnyddio cynwys yr ydlan i'w porthi ac yna cael ei wysio am pound breach a'i ddir- wyo i deirgwaith swm gweith yr eiddo a atafaelid. Effaith ymaiferol ym- ddn-giad felly ar ran rhai o'r atafael- wyr gynt oedd, nid dyfnhau parch y bobl at y gyfraith a'i gweinyddiad a'i gweir.yddwy r, eithr yn hytrach eu chwerwi hyd waelod eu calonau, gan yr ymddangosai iddynt hwy mai yr amcan cedd nid diogelu'r degwm ond Idiny^trioamgylchiadau y rhai feidd- icnt withwynelu'r dtgwm-gasglwyr. Dyiid laJw'r ffeithiau hyn mewn cof pan yn astudio hanes dadblygiad rhyfel y degwm yn mhlwyf Penbryn. I hyn—i hyn yn henaf, os nad yn unig—y rhaid priodoli'r ffaith fod trigolion Penbiyn w t di ar- ddangos gwrthwynebiad mor ffyr- nig ac mor benderfynol i r ymgdsiadau diweddaraf i atafaclu am ddegwm o fewij y plwyf. Felly, pan yrnwclodd y beili a'r aldal di- wedd Tachwedd, cafodd,' fel arfer. nifi r mawr o bobl, yn wyr, gwragedd, a phIant.wcdiymgynuH, rhai ar draed a rhai ar fci-ch i'w wrthwynebu. Ei amcan a oedd gusod ti droed ar dir perthynul i'r naill neu'r llall o'r per- ronau yr oedd ganddo ef awdurdod i atafaelu ar eu heiddo amcan r dürf odd ei rwystro. Safent yn rh ng hit ar h: d ochr y ffordd, yn symud pan symuJai efe, ac yn sefjil pan safai ytitau, ond bob amser yn ceisio gosoa eu hunaia rhyngddo A'r tir y bwriadai efe fyned arrio. Gydag If Y tro hwn yr oe 'd corff cryf, cr) fach najf ai for, o heddgeidwaid. wedi methu o hono fyned ar dir fferm un ochr i'r ffoidd, dyma ef yn sydyn yn gwneud rhuthr a dros y gwrych ;.r dir ffer;o arail gyferbyp. Canlynwyd ef gan yr heddgeidwaid, ac amgylciiid ef gan y dorf, y rhai, yn of y tptiojaeth-

Advertising