Y Genedl Gymreig

I diwkdd llofrudd cahxot. IBorcu lau, oddeatu pump o'r ?och. di- "lyddiwyd CMemo Kanto, llofuid vr fdywydd Camot. Cymerwyd rhagoehe ?u MghyBFredin i rwystro i'r dorf wneud 'arbyw &s i achub y truan, er nad oedd y ?? Vn cydymdeimlo o gwbl gydag ef. ?'?chwyd y He gtW :61wyr a beldgt>id-I ?. y rhM a gadweiit y lie yn glir o bobl. '? codwyd y guUloth?," fel y gelwir ? ?UpU ofnadwy gyd<t\- hon y dienyddir: ?' ?fraioc. Tua a? er awr wedi pedwar ŒroWYd y e?rch?ror, a phan ddMth ei oriau ??da{ coll odd ei hen ymd?Mgosntd di- '?o, a chrynai a wylai yn hidl. Gwrthod- ?^d weled y cap?n, a phm ofynwyd ido beth oed ei ddymuni&dau olaf rhoddodd '?yr i'w anfon i'w fam, a wylai yn hidl ? J Mr&dM y Uywodraethwr am dam. ?oc[d y dienyddwyr dr.fbrth i'w rwymo. p11 M fod yn crynu cymaint. Gy? ?n- 4*sder mawr y gaiiai gerdded i'r dien- Wale. Wedi .yrld yno gwaeddodd ? ?M! gwM, Cymerwch galen, ?on; byw fyddo AMK?iaeth Syrth- iSj y fryUeU. & ?waedd?d y dorf "Bmvo," J1 o?d pubpeth drowdd.

BYII A DYDDIN. [GAN CWTA CYFARWYDD.] Gwneir llawcr o stwr y dyddiau hyn yn nghylch enwau. Druan o'r Jonesiaid a'r Robertsiaid a'r Williamsiaid Estynir bys gwawd atynt gan bawb, Ac yn wir, y mae gorraod o honynt o lawer yn Nghymru. Oad beth a wneir i leihau eu nifer? Awgrymai cyfaill wrthyf fod i nifer o hou- yitt symud i Ysgotland, a nifer o Doiiald- iaid a Macphersoniaid yn dyfod yma yn eu lie; lot arall i newid hefo lot o Murphys a MoOarthys o'r Werddon a'r un fargen yn cael ei gwueyd gyda chriw o Frowniaid a Smithiaid o Loegr, Hyd y gwelaf ii, hwaw fyddai'r cynllun mwyaf effeithiol. Mae gen i enw sy'n anghouion ei wala, sef Cwta Cyfarwydd. Does dim eisieu newid hwna, ai oes P. N." a ysgrifena: Y dydd o'r blaen mi a wolais esgob yn ti-afaclio mewn cerbyd o'r dosbarth cyntaf. Rywfodi neu gilydd, mae'r olygfa wedi glynu yn fy meddwl. Welais i erioed bregethwr Methodis yn teithio ond mown third class, ac fel rheol yn y third smoking." Yn y third class y jbyddaf nnftu'n t 'ithio, a hyny am y rheswm hvihI. ond digonol, nad oes yna fourth i'w gael. Pe buasai yna fourth, mi wnaf lw mti yn hwnw y gwelsid y pregeth- wyr fel fy hunan. Ond yn y first yr oedd yr esgob dan sylw. Pe buasai yna double first, mae yn debyg mai yn hwnw y buasai i'w gael. Yr wyf yn meddwl nad oes amaf ddim gwenwyn tuag at esgob yn y byd, ac nid yw flewyn o ods i mi pa un ai yn y first class y teithiant, ai second, ai ynte third. Ddywedwn i air byth yn eu horbyn pe gwelwn hwynt yn teithio yn y v.in, neu ar yr injian, neu hyd vn oe i yn y ce.bydau gwarthe^ fel y bydd y lol-thruyn yn gwneyd. Eto 'i gyd, y mae rhywbeth yn rhyfedd mewn gweled esgob yn y first class. D'wedwch a fynwch, f,lrwn ni ddim cael hwnw o'm meddwl. Ai tybed y buasai yr apostol Paul yn traf- aelio first ? Neu Podr, neu loan ? Ac etc olynydd y rhai hyn yw yr esgob, a'u crefydd hwy a ddysgir ganddo. Prif elfenau y grefydd hono yw gostyngciddrwydd a liunanaberth Cwvna'r clerigwyr weithiau nad oes ganddynt ddigon o arian i gynal eu crefydd ymlaen. Pe teithiai yr esgobion yn y third class yn Ile y first, fe fyddai'r gwahaniaeth yn ddigon i dalu cyflogau am- ryw giwratiaid." Ti a wyddost, ddarllenydd mwyn b )th yw ivrnai seithig ?" O'r hyn Ileiaf, fe wyr nifer lied dda o fechgyn Caernarfon. Cawsuit brofiad chwerw o'r peth nos Wener diweddaf. Yr oedd yr hanes wedi mynd allan fod Mr Lloyd George a Mr Tim Healy yn cynal cyfarfod cyhoeddus yn y ddinas gadeiriol ar y noson grybwylledig. Yn wir, yr oedd y cyfarfod wedi ei hysbysu yn nuholofnau clasurol y Liverpool Mercury," a hyny gan Ohebydd Bangor ei hun, yr awdurdod uchaf ar faterion Ileol. Aeth amryw o wyr Caernarfon yno, rhai gyda'r tren haner awr wedi pump, eraill gyda'r tren hauer awr wedi chwech, ac eraill drachefn ar eu beisiels. Gwelwyd catrawd gref o beisielwyr yn olwyno trwy'r Felinheli ychydig cyn saith o'r gloch. Ond aeth yr holl deithio a'r boll olwyno yn ofer. Erbyn cyraedd Xeuadd y Penrhyn, yr oedd y lie yn llawn o ddodrefn, megis cadeiriau, jiiotiwrs, a chelfi felly. Yr oedd hyn yn brawf Iled glir nad oedd cyfarfod yno gan Lloyd George, Tim Healy na nob arall. 'Doedd dim am dani ond dychwelyd yn 011 gyda'r tren ugain munud i wytb. Dyn,r II siwmM seithig. Yr oedd y ddau Mneddwr wthi'n dilyn eu goruehwylion yn Sant Stephan, Mr George yn dadleu dros gael rheilffyrdd ysgafn i Gymru, a Mr Healy yn brwydro yn erbyu Ty'r Arglwyddi. Golygfa ryfedd oedd gweled Syr Gilbert Parker, consul Seisnig yn Lagos, Affrica Orllewinol, yn agor DlÙSC, sef addoldy Mahouietanaidd. Y chydig amser ya ol nid oedd enw yn rhy ddrwg i'w roi ar y pr j- phwyd Mahomed, end y mae syniadau pobl yn eangu fel y mae gwybodaeth yn amlhau. Telir 41,59.jp yn flynyddol i swyddogion Ty'r Arglwyddi. Derbynia'r Arglwydd Ganghellydd 4,000p am fod yn Llefarydd, yn yclnvanegol at ei gyflog a 6,000p fel canghellydd. Mae y Sergeant-at-arms yn cael 1,JOOp, a'r clercod rhwng 1,000p a 2,JOOp yr un. Gverir 1,410p ar y llyfrgell, a 200p ar yr howsgipitr." Telir 333p i negeseuwyr. A yw'r chwareu yn werth y ganwyll ? Llawvuydd i bawb fydd deall fud Cyngor Binbych wedi peuderfynu, trwy fwyafrif mawr, yinladd yu erbyn yr esgobion a'r arglwyddi yn aehos Ysgol Rhuthyn. Ac y mae y cyngor yn rhwym o lwyddo yn y mater hwn yn hwyr neu hwyrach. Rhydd cyfoesolyn ddyfyniadau o gyf- ieithiad y Dr Briscoe, rhcithor Caelgybi, o'r Testament Newydd. Wole rai o'r braw- ddegau Canys pa beth y Me3eir dyn, os y byd oil a enillodd efe, a'i fywyd wedi myued yn ddirwy iddo;" "Canys felly y caiodd Duw y byd, fel mai ei Fab unig- anedig a roddodd Efe, fel y bo i bob un y sy'n eredu ynddo mo'i golli, eithr cael o hono fywyd tragwyddol" Trwy ffydd yr aethaut trwy'r Mor Coch fel ar dir sych, o'r hwn For, pan prawf a waaeth yr Aiphtiaid llyncwyd hwynt" Yn wir meddaf i chwi, nes myned heibio o r nef a'r ddacar, nac un iot nac un pyncyu o'r Gyfraith a aiff heibio, nes i'r ewbl gael ei wneua uaetn ato ganwriad, gan ddeisyfu arno a dywedyd, Arglwydd, fy ngwas sy'n gorwedd gartref yu glaf o'r parlys, yn ei boeni yn ofnadwy." Oad yr oreu yw hon: "Yr HWII, ac efe yn ddisgleirdel* ei ogoniant ef, nsyawir lun ei hupostasis." "Dysgad" ddywed am "ddysgeidith," Ilydan- feydd" am "heolydd," "ymorchreinio" am "Iiddoli," u cropiedyddion am "ym- lu8>riaid." Ei-s cryn 8inser bellaeh nid yw Mr Ruskin yn datllen ei ban; ereill fydd yn darllen iddo. Torodd y rheol yn ddiweddar gyda "The Stiekit Minister," nofel y Parch S. R. Crockett. Sibrydir fod yn mwnad y muiwnyaa Astor, jierchenog y "tlll Mall," i gychwyn papyr tebyg i Tit Bits." Un o'r llyfrau ag y mae Ilawer o dditgwyl- iad am dano yw huv&ugofinut Oliver Wendell Holmes, y llenw a'r meddyg Americanuidd enwog. Bwriada Rider Haggard gyhoeddi nofel arall yn fuau. Y 111 te y plot yn simran yn ei ymenydd, a phan ddechreua ysgrifenu nis gall feddwl am na gwneyd dim arall. Ond y mae yn orinod o hdiwr i ddechreu cyn i'r tymor saethu fynd drosodd. N.S." a ysgrifeua: Dipyn yn awgrym- iadol odd pwysieisutd gweinidog Bedyddiol wrth ledio yr hn emyn hwnw mewn cymanfa yn ddiweddar: — 0 lachawJit riaeth gadam, 01 Iachawi/it riaeth glir," &c. 1 Mae rhai pobl yn dra medrus i droi y dftr I at ea melin eu huu," dros iddynt ei dynit allan o'r graig.

ICOOAK Cadbu&t yn C"l ei arwyddo ei fod yn hoUolbnf, ac yn un o'r Coas mwyaf pe .9 %sjdd j a t?.—

CYXLLUNIAU jCYMRU FYDI). I Trefnu'r Fyddin. Fel yr hysbyswyd eisoes cynhelir pwyllgor darpariadol Cynghrair Cymru Fydd yn Llandrindod ddydd Mercher nesaf. Amcan y cyfarfod fydd tyuu allan "gyfansoddiad" i'l Cyngrair. Yr ydys hyd yma wli ymgadw a ofalus rhag pasio unrhyw bou- derfyniad am amcanion na rheolau'r Oyngrair hyd nei caffai cynrychiolwyr etholedig y Gogledd a'r De gyfle i gyd- gyfarfod i ystyried yr holl gwestiwn. Deallwn fod rhai o aelodau blaenllaw'r mudiad wedi tynu allan fras gynllun o gyfansoddiad gyda.'r amcan iddo gael ei ystyried yn Llandrindod ddydd Mercher. Wrth gwrs nid yw'r cynllun hwnw yn derfynol nac yn swyddogol. Diameu y cyfnewidir ef i raddau keaeth cyn y gorpheno'r pwyllgor ag ef. Galluogir ni yr wythnos hon i roddi crynhodeb o'r cynllun osodir ger bron y pwyllgor. Swjddoyion.—Bwriedir i'r (Cyngrair gael y swyddogion ceulynol -Llywydd, chwech Is-Iywydd, dau Drysorydd, ac YsgrifenyJd. Etholir y rhai hyn oil drwy'r balot yn nghyfarfod blynyddol y Cyngor Cened- laethol. Amcanion. Yn mhlith amcanion y Cyngi air nodir:—Amdditfyn aehadw hunan- iaeth genedlaethol C rom; hyrwyddo buddianau politicaidd, cymdeithasol. ac add- ysgol y genedl; sicrhau deddfwriaeth fyddo yn cyfateb i aught nion a dyheuadau y genedl; gweithio er sicrhau YmreolaHh i Gymru; gwella sefyllfa'r dosbarth gweithiol yn Nghymru drwy ddeddfwrlaeth a moddion eraill; ethol Aelodau Seneddol fyddo'n cefnogi amcanion y Cynghrair; etbol ar y Cynghorau Sir, Dosbarth, Plwyf, a byrddan eyhoeddas eraill ein gwlad, bersonau fydd- oat yn creiu yn ac yn cefnogi egwyddorion Cymru Fydd; cynorthwyo gyda'r coft-es- triad a phob gwaith arall fo'n tueddu i hyrwyddo amcanion y Cyngrair; ea.dw'r iaith Gymraeg a maethu llenyddiaeth, celf, a cherddoriaeth yn Nghymru. F Cjiiyor Cenedkicthol. —Prif Awdurdod y Cyngrair fydd y Cyngor Cenedlaethol. Cyfansoddir hwn o 111 o aelodau, sef tri etholedig dros bob etholaeth yn Nghymru, a naw a Loegr beblaw'r swyddogion a nodwyd uchod. Etholir y cynrycbiolwyr i'r Cyngor gan Aelodau 'r Cyngor, Dosbarth yn inhob etholaeth. Cyferfydd y Cyngor o leiaf ddwy wa:th bob blwyddyn, a gellir cynhal cyfarfod arbenig ar adegau eraill os dymuaa 20 o'r aelodau hyny, neu os ceisir hysy gan 'rnrhyw dri o'r Cynghorau Dosbarth. Rhenir y wlad yn bedair, sef y Gogleddbarth, yn cynwys sir- oedd Mon, Arfon, Meirion, Dinbych, a Fflint; y Canolbartb, yn cynwys siroedd Maldwyn, Ceredigion, Maesyfed, a Brycheiniog; a'r Debeubaith, yn cymvys siroedd Penfro, Myrddin, Morginwg, a Mynwy; a Lloegr, yn cynwys eanghenau'r Cyngrair yr ochr draw i Glawdd Offa. I bob un o'r rhanbarthau hyn bydd Pwyllgor, etholedig gan y Cyngor, yn gofalu am waith y Cyngrair o fewn terfynau'r rhanbarth. Ci/nghoratt Dosbarth..—Cyfrifir pob ethol- aeth yn Ddosbarth. Bydd i bob Dosbarth ei Gvugor. Cyfansoddir y Cyngor hwn o ber- sonau etholir gan Ganghenau'r Gymdeithas yn yr etholaeth. Ca pob cangen ethol un aelod o'r Cyngor hwn am bob 50 o aelodau o'r Ganghen hono. Cynhelir cyfarfod blyn- yddol y cynghorau hyn yn mis Hydref; yn y cyfarfod hwnw etholir swyddogion i'r etholaeth, ac etholir drwy'r balot tri o gyn- rychiolwyr ar y Cyngor Cenedlaethol. Trefna pob Cyngor lie ac amser ei gyfarfod- ydd ei hun, ond gall unrhyw ddego aelodau, neu unrhyw bump o ganghenau, orchymyn galw cyfarfod arbenig o'r Cyngor unrhyw amser i ystyried unrhyw gwestiwn y byddo bryg i'w benderfynu. Ganghenau. Gellir sefydlu canghen yn mhob tref, pentref, neu ardal wledig, a chysylltu'r canghenau hyn a'r Cyngrair tra y cydymffurfiant a'i rheolau. Bydd yr ael- odaeth yn agored ipawbdalant eu tanysgrif- iadau ac a ymrwymant i gefuogi amcanion y Cyngrair. Y Gynhadledd Genedlaethol. Unwaith y flwyddyn, yn Ionawr neu Chwefror, cyn- helir cynhadledd genedlaethol. Bydd hon yn agored i bawb o aelodau pob cangen cysylltiedig a'r Cyngrair. Cynhwysa'r cyfansoddiad amryw ddar- pariadau eraill, ond gwasanaetha'r uchod i roi i'n darllenwyr ryw syniad am yr hyn fwriedir i'r mudiad newydd i fod ac i wneud.

CYMANFA GANU BEDYDDWYR MON. Cyyhaliwyd yr wyl hon eleni yn Menai Bridge, ddydd Llun, dan arweiniad Mr W. T. Samuel, G. & L., T.S.C., Abertawe. Y llywyddion oeddynt y Parchn T. E. Wil- liams, Gaerwen, a T. Fiimston, Llangefni. Yr anthemau ddadganwyd oeddynt, Ar- glin-ydd, chwiliaist ac adnabuost ft," ac Mi a godaf ac a af at fy Nhad." Yn ystod y cyfarfodydd cafwyd anevchiadau gan amrai weiuidogion, pregethwyr, a lloygwyr. Cyf- eiliwyd yn wir fedrus gan Miss Stirrup, Llangefni, yr hon sydd eisoes wedi enill graddau anrhydeddus mewn chwareu offerynau cerdd. Cafwyd eymanfa wir lwyddianus yn mhob ystyr. Wedi diolch i bawb am eu caredigrwvdd ae i'r brodyr parchus y Methodistiaid am wasanaeth eu capel hardd ac eang, yr hwn oedd wedi ei orlanw yn y ddau gyfarfod. terfynwyd gan yr hyWch dad o Llanddona. Y gymanfa nesaf yn Amlwch, Mr Samuel i arwain.

Gwrecsara. PMODA3.—Dydd Mercher, ya nghapel Annibynol Wheeler street, Birmingham, cy- merodd priodas Ie rhwng Mr William Wynn Evans, crwner sir Ddinbych, a mab Mr James Evans, Bron Cerris, Caernarfon, a Miss Margaret Alice Thomas, merch Mr Evan Thomas, Grosvenor House, Hands- worth, B'Vmingham, a Ty'n y berth Hall, Corris. Y gweinidog a weinyddai oedd y Parch D. C. Edwards, M.A., brawd-yn- ngbyfraith y briodasferch. Mae y priodfab yn bur gymeradwy yo y cylchoedd hyn, ac amlygia yn gyffredinol ddymuniadau am hir oes a dedwyddyd iddo ef a'i briod hawdd-

I" Lhnrwst, CYMANFA GANU,-Dydd Iau, cynhaliwyd cymanfa ganu plant Ysgol:on Sabbothol Methodistiaid y gymydogaeth, yn nghapel Seion. Llywyddwyd yn y prydnawn gan gan Mr W. J. Williams, Regent House, ac yu y nos, yn absenoldeb Mr D. J. Williams, gan y Parch R. Roberts, g.weinidog capel Beol Scotland. Cymerodd yr ysgolion can- lysol ran;—Seion, Scotland street, Bethel, a Cannel. Arweiniwyd yn alluog gan Mr Evan Jones, Ffestiniog, a holwyd y plant yn ddeheuig iawn gan y Parch H. Bartow Williams, Llandudno. Y canlynol oeddynt rai o'r tonan a ganwyd: S.vchu Dagrau," "Soar," Y Milwr Buch," L'.anbadarn," Pwy sydd ya y Nef yn byw," 11 Iesn, biiost farw," Yr hyfryd wlad, &c."

COOLING, Kefkeshixg, IxviooaATixo.— I The best and safest drink for the hot weather is Pare Tea. Horniman's TEA being abso- lutely PURE,and of the young spring growths ouly, can be used as a constant beverage with good results. Local Agents: -Carnar- von, Owens High street; Da vies, Bangor street. Bangor-Gregory,blarket Stores, Holyhead-Bradshaw, Market-street. Llan- fairfechan-Finch, Castle Buildings. Con- way-Williams, Chemist. Nevin-Johnstone Chemist. PwUheh -Owen, High street. Bisensu-Cratton, Chemist; Thomas, Grocer, Llandudno Holliday, Gloddaeth street. Port Dinorwic- Owen, Frondeg House, [ LlaafyUm—MTiiJaaw, OhanMt.

NEWAETH GYMREIG. Vmadiivriad "Ap Ffarmwr.11 I Tiu yn llacwenbau yn ei ddyrchaflad bydd yn flin gan fu o gyfeillion ac edmygwyr Mr J. 0. Jones (Ap Ffarmwr). ddeall ei fod ar fedr tori ei gysylltiad aswyddfa.'r "Genedl," ac yn symud i eithafoedd y De. Cynygiodd i '"jhenogion y "Merthyr Times," yn Ai.jithyr TydfU, y swydd o Brif Olygydd y papur hwnw iddo, ac y mae yntau wedi derbyn yr alwad. Papur Rhyddfrydol ac I Ymneidlduol ydyw'r Jljerthyr Times" a sefydlwyd er's rhyw dair blynedd yn ol. 0 fewn cylch o ddeuddeg milldir i'r swyddfa, ceir poblogaeth yn rhifo o 200,000 i 250,000, ac mae'r Merthyr Times" ya cyffym feddianu'r tir eang a phwysig hwn, ac eisoes yn alia a dylanwad eydnabyddedig ya nghylchoedd cyhoeddus gweithfeydd Mor- ganwg a Mynwy, Rhagflaenydd union" gyrchol Mr Jones oedd Mr David Daries, cyn olygydd y Western Mail," yr hwc sydd newydd ei benodi yn, olynydd i Mr Llewelyn Williams fel golygydd y South: Wales Daily Post yn Abertawe. Mae perchenogion y "Mbpthyr Tim-s i'w llongyfarch ar eu dewisiad o olynydd i Mr Davies. Fel is-olygydd' y "North Wales Observer and Exprees," y Genedl," a'r "Werin," mae Mr Jones wedi gwneyd gwasanaeth mawr i achos Rhyddfrydiaeth ac i achos y gweithwyr yn Ngogledd Cymru. Fel ysgolhaig aeddfed, fellltmor gwych, ac fel newyddurwr galluog, mas wedi enill iddo ei hun enw a chymeriad yu y Gogledd a sicrbant iddo gmesswial cynes mewn cylch- oedd cyhoeddus a newydddrol yn y De. Bydd iddo ar y Merthyr Times ,,yin nes eang ahoUol gydnaws a'i natur. Mae Rhydd- frydiaeth y De mor iach ag eiddo'r Gogledd, ac anhawdd iddi gael un fedr bregetha efengyl rhyddid, diwygiad, a chynydd, yn fwy iach, croew, a difloesgni, nag" Ap Ffarmwr." Rbwydd y cred y rhai sydd yn coflo am groesgad gweision fFermwyr Mon, y bydd arweinydd y groesgad hono ya ei elien yn dadleu achos miloedd Uafurawl ardaloedd poblog y De. Y tuallanigyleh uniongyrchol eialwedig- aeth, mae Mr Jones wedi enill iddo ei hun yn Arfon a Mon lu o gyfeillion personol y rhai a edmygent natar hynaws y dyn a ffydd- londeb y cyfaill ar wahan i athrylith V newyddurwr. Bydd y cyfryw, fel ei gyd- weithwyr ar y wasg, ac edinygwyr ei ysgrifau miniog yn mhlith ein darllenwyr, tra yn gofidio am ei golli o'u plith, yn cydlawenhau yn ei ddyrchaflad haeddianol,ac yn dymuno Duw yn rhwydd iddo yn ei faes newydd a ¡ phwysig.

Y It )N« "AF0N CISFN1." Dydd Sadwrn cafodd enw y llong fawr I Afon Cefni" ei bostio i fyny yn swyddfa Lloyd's fel ar goll, a cbredir fod pob un i edd ar ei bwrdd wedi boddi. Yr oedd i"uryw o'r dwylaw yn perthyn i Gaernarfon, uiid y rhan fwyaf i Gasnewydd.

I Y DBIRPRWTAETH DIB. Bydd y Ddirprwyaeth Dir yn eistedd ddydd Mawrth nesaf yn Llangollen. Cyn- helir yr eisteddiadau dilynol ya Ngwrecsam, Hanmer, y Wyddgrug, Treffynon, Rhuthyn, Dinbych, Rhyl (os yn angenrheidiol), Tra- llwm, Llanfyllin, Llanfai-, Dinas Mawddwy, Machynlleth, a'r Drenewydd.

I Y COLERA AR Y DAF WIg, Cyrhaeddodd llong i Gravesend, yn afon Llundain, o Rwsia, a phedwar ar ei bwrdd yn glaf o'r colera, ond y maent oil yn gwoua byn hyn. Y diwrnod arall daeth llong 0 St. PeteT:iurg, ac un dyn yn wael o'r colera ami. Symudwyd ef i'r ysbytty, He y mae yn gwella. Yn rhan arall o'r Brifddmas, sef Battersea, bu dyn farw ddydd Sadwrn o'r colera. Ni wyddys sut y daeth i gyffyT Id- I iad a'r haint, ond bernir iddo fod yn gweithio yn y dooiau.

I Y FFUGENW "BUDDUti." I [at t golygydd.] SYR, Yn yr Orsedd a gynhaliwyd yn nglyn ag Eisteddfod Llaufair talhaiarn, gwnaeth Machraeth Mon, yr arweinydd, brotest gyhoeddus yn ngwydd yr Arch- dderwydd. Clwydfardd, yn nglyn a'r ffllg- enw Buddug" a roddwyd i ferch ei TJchelder Brenhinol Tywysog Cymru yn Ngorsedd yr Eisteddfod Genedlaethol, Caer- narfon, tra yn gwybod mai efe, yn Eistedd- fod Dinbych, 1860, a urddodd "Buddug," Caergybi, merch y diweddar hyglod hyn- afieithydd Gweirydd ap Rhys, a chwaer yr anfarwol fardd Golyddan. Y mae Mr R. Mon Williams, hefyd, yn eich papyr clod- wiw, yn gwrthdystio yn erbyn yr un peth. Gresyn i'r amryfusedd yma gymery lie. Os yw cof yr Archdderwydd yn pallu oherwydd henaint, mae dipyn yn wahanol gyda chofittdur yr Orsedd, ac efe yn olygydd Y Geninen," lie mae amryw o gynyrchion Buddug wedi ymddangos o dro i dro, yn llenyddol a barddonol, yn ddi- wedd&f oil ysgrif alluog ar y diweddar farid awengar loan Maethlu. Cof genyf, tua deuddeng mlynedd ar hugain yn ol, pan yn gwasanaethu fy nhymor fel egwyddorwas yn Nghaergybi, gael myned yn nghwmni fy meistr, yr hwn oedd yn fardd da, i dalu ymweliad ami waith a Buddug, a chlywed gasddi gynyrchion ei hawen iraidd, ac nid oedd newyddiadur y pryd hwnw na welid enw Buddug yn y golofn farddol bron bob wythnos. Hi yn ddiau ydyw prif farddones y Gogledd, fel Cranogwen yn y Deheu; mae rhai o'i chaniadau yn anfarwol, me O na byddai'n h tf o hyd," a Uawer er.!P,l Hir oes iddi i wisgo yr enw, ac i roddi i'w chenedl gynyreh yr awen yn ami eto. -Yr eiddoch, ARAWYARDD. Llanfaohraeth, Mon. ALAWFARDD.

TAFARNAU MON. I [at y golygydd.] I Syu,-Pan mae rheolaeth dros y tafarnau ar fin dyfod, i feddiant y werin, dylid. edrych allan pa fodd y cerlr y tai hyn allan yn bresenol, gyda golwg ar ddifodi rhai ohon- ynt yn y dyfodol. Ni fwriadwyd yr un ohonynt i letya cymeriadau amhens, a rhoi gormodedd o ddiod i weision y fFermwyr ar nos 8adwrnau a phenau tymhorau. A pha reswm yw gyru yr heddgeidwaid i leoedd anghysbell ar adegau pwysig P Gobeithiwn y gwawria gwell rheolaeth pan fydd yr awenau yo llaw y Prifgwnstabl Prothero, a bydd eiD cynghorwyr sirol a charedigion sobrwydd a'u liygaid dros eu hysgwyddau. -Yr eiddoch, TEStliYDD.

Llanberis. Derbyniwyd rhenti blynylidol tenantiaid y Faenol yn Diaorwic a Llanberis ya y Victoria Hotel prydnawn Sadwrn, gan Mr N. P. Stewart. Caniatawyd 25 y cant yn 01 i'r hoU denantiaid amaethyddol sydd yY: talu eu trethi eu hnnain, gan Mr Assheton Smith. Hysbysir fod symudiad ar droed gan weithwyr chwarelau Dinorwig i anrhegu Mr Assbeton Smith a thysteb. Ni phender- fynwyd eto pa ffurf a gymer y dysteb, ond awgrymwyd fod ysgoloriaeth yn cael ei sef- ydlu gyda'r awm a gesglir ynglyn ag an o'r ysgolion cetfyddydol y bwriedir eu hagor yn y dosbarth.

Dywed Morien mai yr un yw enw y Bala" a Bual, yr eilun dduw. Dywed hcfyd mai gair Phoeniciaidd yw "Pale," yn meddwl "hen." Barna Morien, Gwyddon Tir Iarll, fod y Phoeniciaid wedi bod yn oario trafnidiaeth eang ymlaen yn sir Far- ionydd a sir Aberteifi, ac fod Ihwer o'o hoi ya y eiroedd byuy.

r Y PARCH L TiO YD BBYiViOG ROBERTS Drvtegenym ddeaU fod yfrcti' Bryniog j Roberts yh dal yn wael ac nad Vw ei adforiad I mor gyflynl'ag'y dymunai e /vfeillion. Nos Sul diweddaf, darfu i'w egiwys—Pendraf, Caernarfon — drwy bleidlais uufrydol a chynes, ei anog i gymnryd llwyr orphwys am ddetifis nen driyn mhellach. gan ymgyui«ryd a gofalu am lenwi'r pwlpud yn Pendref yn ei le yn ystod yr amser, hsTJl.w.

LLOFRUDD IA ET tf YN DOWLilS. N08 Percher, cymerodd llofruddiaeth le yn Dowlais, a achosodd ddychryn trwy yr holl le. Yn Ivor str3et, yr oedd dyn o'r enw Samuel Blesset a'i wraisr yn cario yn mlaen fusnes trwy werthu fifrvythau, &c. Y wraig, Margaret Blesset, oedd yn edrych ar ol y siop. Labr wr cyffredin ydyw y gwr, ond er's tua saitb i wyth wythnos nid ydyw wedi bod yn gweithio, ac yr oedd wedi ym roddi i yfed yn drwiu. Nos Fercher, cymer- odd ffrae rhwng y drtau, a drodd allan yu ddifrifol iawn. fod ganddynt chwech o blant, ac fod un bacbgen yn filwr. Nid oedd hwnw yn caru y bywyd milwrol, a dymunai ar i"w rieni ei brynu allan, yr hyn a wnaethant ddwy waith o'r blaen. Yr oedd y tad yn barod ae yn aiddgar am wneyd hyn, ond nid oedd y fam yn barod i was- tfaffu1 arian y drydedd waith. Gan hyny nid oedd y berthynas rhyngddy it yn rhyw hapusiawn yn ddiweddar, Ond achos y ffrae nos Fercher oedd fod y gwr yn gwrth- wynebu i'Mrs Blisset fyned i Hay i brynu nwyddau at y siop. Wedi bod yn ffraeo am dipyn aetb y wraig i dycymydoges, a gofyn- odd iddi geisio cael ei dillad gan Blisset. Ond pan aoth hono i'r ty yr oedd Blisset yn eistedd gyda dryll yn ei law. Yr oedd eisoes wedi bygwth saetliu Mrs Blisset. Ceisiwyd myned a dillad y diweddaf i dy y gymydoges heb i Blisset wybod, ond yn ofer. Felly bu raid i Mrs Blisset fyned at y ty dracbefn i geisio ganddo foddlcni iddi fyned i Hay. Wedi myned at y ty trodd at y ffenestr i edrych i mewn i'r ystafell, ac yn s vdyn clywodd y cymydogion dwrf dryll yn cael ei ollwn ym lith a gwaedd, ac wedi rhedeg allan cawsant Mrs Blisset ar lawr yn gwaedu o'i phen, a Blisset yn y ty fel gwallgofddyn. Galwyd am y meddyg, a gwnaed pobpeth i geisio ei chad w yn iyw. Ond bufarw boreu Iau. Erbyn hyn yr oedd Blisset wedi dyfod ato ei hun, a theimlai ei sefyllfa yn ddrwg iawn. Cymerwyd ef i'r ddalfa, a dygwy 1 ef i orsaf heddgeidwadol Merthyr, hyd nes y cynhelid y trengholiad. Credir gaii amryw o gymydogion y llofrudd ei fod dan y "delirium tremens," yr hyn a achoswyd gan ei waith yn yfed gwirodydd. Dywelir ei fod wedi bod bob amser yn ddyn hynaws a charedig at ei wraig a'i blitut hyd yn awr. Yr oedd niweidiau y wraig yn ofnadwy i edrych arnynt, oherwydd yr oedd darn o asgwrn ei phen yn nghyda'i llygad chwith wedi eu chwythu ymaitt,, ac yr oedd yr ymenydd yn y golwg. Cfwyd ychydig o byior a caps yn y ty. Tra yr oedd yr hedd- geidwaid yu dwyn y dyn i'r orsaf, caw3ant waith mawr I rwystro i'r glowyr oeddynt yn dyfod oddiwrth eu gwaith, a'r rhai a redas- ant at y lIe, ei lynshio.

PORTHLADD CAERGYBL Trafodaeth yn y Senedd. Nos Wener, yn Nhy'r Cyffredin, tra yr oeddis yn ystyried y bleidlais 0 19,564p i borthladdoedd a goleudai dan Fwrdd Mas- I naoh, sylwodd Dr Clark fod yn dda ganddo weled fod y bleidlais yn llai. Haerai, modd bynag, na ddylai y wlad dalu at gyn- hal porthladd Caergybi. Yr oedd y porth- ladd yn unig er mwyn owmni rheilfifordd y London and North Western, ac nid oeddyut wrth wneyd i'r wlad ei gynal ond yn rhoddi arian yn mhocedau y ewmni. Gobeithiai gan fod Llywodraeth Ryddfrydol mewn swydd yn awr y byddai iddynt gynilo ychwaneg. Mr T. Healy a ddywedodd fod Cwmni y London and North Western wedi dymuno cael gwario milwn o bunau ar borthladd Caergybi, ond rhwystrwyd hwy gan y Llyw- odraeth Doriaidd ddiweddar. Mr Weir a wrthwynebai y swm o 350p a delid i feistr y purthladd yn Nghaergybi. Tybiai mai peth anheg iawn oedd anfon dynion oeddynt yn derbyn blirydd-daliadau da i lenwi y Heoedd hyn, Mr Bryce, wrth ateb, a ddywedodd fod y bleidlais hon yn llai o tua 1500p. Ynglyn a chyflog meistr porthladd Caergybi, nis gallai ef weled ei fod YI1 ormod. Dylid coflo fod y swydd yn un a chyfrifoldeb mawr ynglyn a hi, ao i lenm swyddau fel hyn anhawdd fyddai cael dynion gwellna boneddigion oeddynt wedi bod yn swyddog- ion yn y llynges. Cynildeb anoeth oedd cau allan y bobl hyn rhag gwasanaethu y cyhoedd. Nis gallai gydweled a'r aelod anrhydeddus dros Caithness (Dr Clark) ynglyn a'r rheswm dros fodolaeth porthladd Caergybi.

I RHEILFFORDD YSGAFN YN NGHYMRU. Nos Wener bu Ty'r Cyffcedin yn ystyried i pleidlais tuag at weithiau ynglyn a Rheil- ffyrdd Yocmfn yn yr Iwerddon. Mr Lloyd George a sylwodd fod tua 1,OOO,OO()P wedi eu gwario ar reilffyrdd ysgafn yn yr Iwerddon, ac awgrymai fod yn bryd i'r Llywodraeth gymeryd gwaith cyffelyb mewn llaw yn Nghymru (chwer- thin). Y Cadeirydd a ddywedodd nad oedd y cwestiwn hwn yn eodi ar y bleidlais, yr hon oedd ynglyn a'r rheilffordd yn yr Iwerddon yn unig. Mr Humphreys Owen a ddywedodd fod cwestiwn rheilffyrdd ysgafn i gael ei ystyr- ied gan gyngres rheilffyrdd rhyng-genedl- aethol, a gofynai a oedd yn bosibl cael adroddiad yn rhoddi manylion ynglyn a gweithio y rheilffyrdd hyn yn yr Iwerddon, ac o'r iDcwm a enillid ganddynt. Syr J. Hibbert a addawodd roddi i'r aelodau anrhydeddus y wybodaeth hon yn gyfrmachol.

Porthmadog. Cymerodd sere,noni ddydlorol le nos Fawrth yn y Neuadd Drefol, yu ystod cyngherdd a loddwyd gan y Cor Merched Cymreig. Anrhegodd Mr J. R. Pritchard, yr hwn sydd wedi ac yn gwneyd anrhegion hael i'r dref, Bwrdd Ysgol Ynyscynhaiarn a darlun ardderchog o'r diweddar Mr Richard Grindley, yr hwn a to am ddeng mlynedd ar hugain yn brif athraw Ysgol y Bechgyn yn Snowdon street, ac ar ol yr hwn 'y teimlir colled lawr. Yr oedd y darlun ar yr esgyn- lawr, a dadorchuddiwyd ef gan Mrs Breese, Morfa Lodge, yr hon sydd, fel y ayweaai I Mr Pritchard, yn wraig boblogaidd i aelod j poblogaidd a gweithgar o'r Bwrdd Ysgol. Mr J. E. Jones, ar tan Bwrdd Ysgol Ysgol Ynyscynhaiarn, a ddiolchai i Mr Pritchard am ei haelioni, ac aeth yn mlaen i siarad yn dda am Mr Grindley. Nid hwn ydyw y tro cyntaf i Mr Pritchard ddangos ei ddyddor- deb dwfn yn y dref, a deallwn fod elw y cyngherdd ddydd Mawrth (am yr hwn yr oedd Mr Pritchard a dau neu dri eraill yn gyfrifol) i'w ranu rhwng elusenau Porth- madoz.

Pefcmaenmawr. I Cynhaliwyd cyngherdd yn y Ue uchod nos Wener, pryd y gwasanaethwyd ynddo gan y personau canlynol: Mr Owen Jones (Telynor Seiriol), Eos Alaw, Uanerchymedd; Mr R. J. Williams, Llanberis; Madame Liazie Williams (Llinos y De), a Mr D. Pugh Evans, Swansea. Yr oedd y neuadd yn or- lawn o wrandawyr, a gwnaeth pawb eu rhan yn ganmoladwv ia n. Yr olw at ddiddy1. oapZlnewyddHoieb.1

CHINA A JAPAN. Nid oes ychwaneg o hanes ymladdfwydd wedi cyraedd. Ymddengys y ddwy wlad yn parotoi eu goreu erbyn y rhyfel. Y Mae y ddwy wlad yn benthyci arian. Gofyaa Japan am banner can' miliwo o ffranca, ac- y mae China yn gofyn am filiwn a hanner o bunnau. Ddydd Meraher ymddongva i ychydig o longiu Japauaidd dddyfod ar draws rhai o longau Chineaidd a rhoddi her iddynt ymladd. Ond dyivedir i'r diiveddaf wrthod gwneyd hyny a dianc ymaath. Bn ymchwiliad swyddogol i suddiad y Kow Sbing. Y dyfarniad yd iedd fod y Kow Sbrng wedi ei dinystrio a'i suddo gan ryfel- long Japmaidd, Yr oeddis o'r faro fod Cadben Galsworthwy a swyddogion eraill y Kow Shing wedi gwneyd eu goreu i oagoi y trychweb. Hysbysir fod un o Imgau rhyfel Japan wedi ei suddo gan y Ciiineaid. Ni wyddis ei heuw, ac ni wnaed ond cyfeiriad»u byr ati gan y papyrau Japanaidd. Ymddengys fod y Chiueaid yu amheu ac yn blino bob dieithrddyn, yn enwedig y JtLpaniaid. Rhoddirrhaioiionyntyn y car- char ar y cyhuddiad o fod yn yabiwyr. Gor- fodwyd i amryw o Saeson ac Ysgotiaid ym- adael o Wei Hai Wei ohprwydd atgasrwydd y Chineaid atynt.

CYFRAITH Y TLUDION. I Yr achos hynod o Ffestfniog. I [AT OLYGYDD_Y GUNEDL."L I BY-It, -Y mae yu ei.It adroddiad o'r achos uchod o angenrheidrwydd amryw o fan- ylion sydd o ddyiidordeb lleol yn unig, ond mae ynddo hefyd rai pethau o bwysigrwydd cyffredinol, a rhag i'r olaf ymgolli yn y blaenaf, a gaf fi dyuu sylw arbenig eich darllenwyr at y ffeithiaa canlynol ynglyn a'r schos:- Oherwydd afiechyd y one hen weithiwr a'i briod yn gorfo,l gufya cyinorth piwyfol. Galwaf ef yn gymirth yn hytrach nag elusm) piwyfol am mai nid elusen yw o gwbl, ond hawl yn ngwyneb y gyfraitli. Y mae gan y tylottyn angheuus gystai hawl gyfreithiol (a gwell hawl/o«so! ynaml) i'r cymorth hwn ag sydd gau yr un boneddwr i'w renti; ac y mae yn ddyledswydd mor arbenig ar y Gwarcheidwaid i edrych fod pob un o'r cyf- ryw yn derbyn yr hyn sydd yn dygwydd iddynt, ag ydyw arnynt dalu pob un i'w ddyledwr personol ei hun. Pa fodd y gwein- yddir y cyfreithiau hyn ? Y mae o "b vys i'r cyhoedd ddal sylw pa fodd yr yindaygir tuag at y tylawd sydd yn sefyll wrth byrth eymdeithas. Pe buasai aehos William Jones yn pefyll ar ben ei hun, prin y buaswn yn galw sylw arbenig y cyhoedd ato; ond tebyg yw fod oich darllenwyr, fel fy hunan, wedi clywed ami i gwyn o'r uu natur mewn gwahanol gyfeiriadau gan y dosbarth di- amddiffyn y perthyn W. Jones iddo ar hya 0 bryd—a dyna'r paham yr ysgrifenais at y Gwarcheidwaid yn hwn, gan fod y ffeithiau yn edrych mor syml ae eglur ynddo ac y gallent yn rhwydd gywiro unrhyw gam neu gam argraff ynglyn ag ef os dewisent, Qnd beth maent wedi ei wneyd? Ymddengys i mi eu bod yn yr yr achos hwn wedi derbyn yn frysiog dystiolaethau ail-law ac anghy- wir ynghylch un o'r iloIioa oedd dan eu gofal, a thrwy hyny wneyd cam dybryd ag ef a'i briod. Cyfyd dau gwestiwa o bwys- igrwydd cyffredinol ynglyn a hyn-y cyntaf yw,bieth ydyw natur y tystiolaethau ar ba un y gweithreda'r gwarcheidwaid yn gyffredin o berthynas i'r rhai ddylai fod yn wrth- rychau eu gofal ? A ydyw y tlodion at dru- garedd pob gwarchiaidd chwedl gyrhaedda glust y Bwrdd, ynte yn gyffredin a wneir ymchwiliad annibynol i'r am>rylchiadau ? A chyda golvrg ar yr achos hwn yn arbenig- pwy sydd yn euog o lunio'r ystori lyncwyd gan y Bwrdd a'i swyddogion pan ben- derfynwyd atal y cymorth ? Dylesid cael gttyb?d hyn M mwyn dysgu iddona phecho yn y oyfeiriad hwn mwyaoh. Gwel y neb darlleno eich adroddiad chwi a newydd- iaduron ereill fod Bwrdd y Penrhya wedi bod yn ofalus i osgoi'r cwestiynau hyn pan yn trafod pwoc y llythyr anfonwyd atynt. Ondymaeun agwedd o'r mater na ddy- lesid colli golwg arno. Ymddengys yn awr mai un o resymau'r Bwrdd dros atal y cymorth ydyw fod W. Jones yn berchen arfau ei alwedigaeth, ac y dylai werthu y rhai hyn cyn gofyn cymorth (gyda Haw nid 20p yw eu prisiad fel y cam hysbyswyd y Bwrdd; rhoddwyd eu prisiad yn iawn iddynt gan y wraig pe coelient). Ai doeth hyn ? Effaith naturiol y cyfryw orchymyn ydyw condemnio crefftwr i fod yn dlottyn dros weddill ei oes, canlyniad sydd yn eithaf anymunol iddo ef ac i'r cyhoedd gallwa dybio. F,Jallai y ceir ychwaueg o oleuni ar y dull hwn o weinyddu'r gyfraith eto.—Yr I eiddoch. Criccietb. WM. George. t

Y BODDIAD YN NGHBICCIETII. I Dydd Mawrth, agorwyd y trengholiad gan Dr Hunter-Hughes. Ymddangosai Mr William George dros Mr William Edwards, perchenog y cwcb, Ar ol gwrando tystiolaeth tia yr Hedd- geidwad Thomas Jones, a Mr Brown, tad y dyn ieuanc a foddwyd, gohiriwyd yr YIU- chwiliad hyd nes y byddai y dyn ieuanc arall yn bresenol. Dydd Iau cynhaliwyd yr ymchwiliad drachefn. Gwnaeth y trengholydd syl- wadau yn llongyfarch Criccieth ar nifer y rhai oeddynt yn barod i wneyd pobpeth i geisio achub y dyn ieuanc. Enwau y rhai gawsant y corph oeddynt: —Cadbeniaid C. Hughes, R. Evans, ac E. Jones; Mri 0. Hughes, H. Parry, H. Davies, R. D. Jones, G. Roberts, R. E. Evans, ac H, Edwards. I W. Edwards, perchenog y ewch, yn ystod ei dystiolaeth, a ddywedo ld nad oedd yn cael trwydded gan unrhyw awdurdod lieol. Arferid cynghori yr ymwtlwyr i bfidio mynd at y Creigiau Duou. Pe buasai y dynion yn medru edrych ar ol y eweh yn briodol, ni fuasai y ddamwain w:di cymeryd lie. Byddid yn arfer gofyn i ym velwyr aoeddynt yn medru lhwyfo. William Jones, amaethwr, Casrdyni, Criccieth, a ddesgrifiodd iddo weled y eweh a'r ddau ddyn ieuanc ynddo tua milldir oddiwrth y lan. Aeth y ddau i ben blaen y eweh i rwyfo, yr hyn nad oedd yn iawn. Suddodd y ewcb, a neidiodd un o'r dynion drosodd i'r mor ar uu ochr i'r eweh, a dil- ynwyd ef ar yr ochr arall gan y Hall ym- hen ychydig amser. Tybiai ef mai ym- drochi yr oeddynt, a gwelai hwynt yn nofio. Pe buasent wedi aros yn y eweh buasent yn ddiogel. Oswald Littler yn ei dystiolaeth a ddy- wedodd eu bod wedi myned allan at y Creigiau Duon, a chan fod y mor yn donog troisant yn ol. Yna dechreuodd y dwfr dJvfod i'r eweh. Ceisiwyd taflu y dwfr allan, ond deuai i mewn yn waeth nag erioed. Ceisiwyd tynu am y tan, ond yroedd ycwch yn suddo. Neidiodd Browa allan a thafl- wyd yntau allan. Gallodd ddal ei hunan ar wyneb y dwfr. Gwaeddodd y dyn ieuanc arall, Ffarwel." Wedi tystiolaeth bellaeh, dychwelwyd rheithfarn o foddiad damweiniol" a chymella y rheithwyr i'r Bwrdd Lleol osod i fyny reolau ynglyn a r cychod, Claddwyd gweddilliou Mr Ernest W. Brown, yr hwn a fu foddi yn Nghriocieth ddydd LInn, yn Higher Broughton, Man- ceinion, prydnawn Sadwrn diweddaf.

Pwllheli. methdaliad Cyfbeithiwr,—Yn nglyn mathdaliad Robert Ivor Parry, cyfreith- wr, rhoddir ar ddeall fod yr holl ddyledion yn 1,053p 4f 2c, a'r eiddo yn 500p 28 2c, Dywed mM achos ei fethdaliad ydyw ym- gyfreithio yn y Llys ethdaliad ydyw ym- u;th ????y??e??, yr hyn a drodd ya nu&fnol | idd?.

} Y SENEDD. Dydd Sadwrn. GLAX MiJR CRICGIRTH. Wedi vcUydig ddadleu yn nghylch y Transvaal, a dait neu dri o gwestiynau, Mr Lloyd George a alwodd sylw at archeb a osodwyd i fyny ya ddiweddar, gyda chan- iatad Bwrdd M»snach, fel y gellid tybied, yn gwarafuu cludo defnyddiau adeiladu o Ian mor Criccieth. Y rheswm a roddid dros yr archeb hon gan y Bwrdd Masnach oedd fod symud ymaith y ceryg, &c., yn perygla y tir cyfagos, Deallai fod ymchwiliad wedi ei wneyd i'r mater, ond yr oedd hwnw yn ymchwiliad hollol unochrog. Awgrymai ef fod tystiolaeth yn cael ei chymeryd, nid yn unig gan y landlord, ond hefyd gan y cyhoedd, hawliau y rhai oedd yn y cwestiwn.. Ei gwyn ef oedd fod Bwrdd Masnach yn rheoli'r arfordir, nid er budd y cyhoedd, ond er budd y landlord. Pa- ham y dylai'r Bwrdd yrayru ar un ochr mwy na'r llall P Canlyniad hyn fyddai gwneyd adeiladu yn Nghriccieth yn orchwyl anhawdd iawn, ac folly llesteirid cynydd y dref. Credai m ii lies mawr i biwb fyddai clirio y creigiau ymaith o Ian y mor. Pwysai am ymchwiliad lleol yn Nghriccieth er cael allan beth fyddai oreu; er lies y cy- hoedd yn gyffredinol. Mr Herbert Lewis a ategai y svlw- adau hyn. Cr<> lai y dylai Bwrdd wylied glanau'r rn ir yn fwy gofalus. Yr dedd yr arfordir yn Ileibatit flwyddyn ar 01 blwyddyn. Yn Nghymru yn unig yr oedd cyaif'er a 123 o transactions yn nglyn a gLtu y mor, a dylai'r cyhoedd gadw golwg at' Fwrdd Masnach yn y cyfeiriad hwn. Mr Bryce a ddywedodd mii cwestiwn o oniniwn odd pa un a fyddai symud ymaith y ceryg mawr o lan y mor yn debyg o ni- weidio y tir ai peidio. Prif fusnes y Bwrdd ilasnach oedd gofalu nad oedd arwynebedd y deyrnas yn 11,-ih ,n gau ddifrod y mor. Mr Lloyd George a ofynodd a oedd y 11 vrdd yn barod i wneyd ymchwiliad swydd- o col i'r mater. Ar hyn o bryd nid oedd ganddynt ond tystiolaeth un blaid. A oedd y Bwrdd yn barod i glywed yr ochr arall ? Mr Bryce a atebodd aid oedd yna reswm 0 gwbl, byd y gwyddai ef, yn erbyn cynal ymchwiliad, os oedd Mr George ac ereihi yn barnu fod yna wahaniaeth sylweddol mewn opiniwn ar y mater. Mr Lloyd George: Tybier fod landlord yn gosod i fyny hawl i Ian mor, a roddir cyfle i'r awdurdodilii lleol i ymladd y mater allan cyn dod i gytundeb a'r landlord? Mr Bryce: Bydd yn dda gan y Bwrdd weled awdurdodau lleol yn cymeryd achos o'r natur hwnw mewn llaw. Terfynodd hyn y drafodaeth. AMAETHYDDEG YN NGHYMRU. Mr Frank Edwards a gwynai oKegid bychander y swm a roddid i gynortawyo addysg amaethyddol yn Nghymru. i iRr Herbert Gardener, Ysgrifenydd Bwrdd Amaethyddiaeth, a ddywedodd y buasai'n dda. ganddo ef allu ychwanegu'r rhoddion. Nid oedd ganddo ond 8,000p yn y flwyddyn i'w rhanu rhwng yr boll deyrnas. Mewn rhai siroedd yr Of) id rhan o'r rhoddion at addysg grefftol yn eael ei defnyddio i ddysgu amaethyddeg. Mr Lloyd George a bwysai yr angenrheid- rwydd o ganiatau rhagor o arian at yr amcan hwn.. Canghellydd y Trysorlys a sylwodd fod fariddo deficit o 3,500,000p i'w gyfarfod y wyddyn hon, a rhaid oedd arfer cynil- deb. FFORESTYDD CYMRU. Mr Lloyd George a alwodd sylw at y dy- munoldeb o ail-blanu fforestydd ar fryniau Cymru. Ar un adeg yr oedd y bryniau hyn wedi eu gorchuddio a choed, ond yr oedd y coed wedi eu tori i lawr a'u defnyddio at am- canion y Wladwriaeth. Y peth lleiaf allai'r Wladwriaeth wneyd fyddai planu coed yn eu lie. Mr Frank Edwards a ategai sylwadau Mr George. Yr oedd y Wladwriaeth yn treulio llawer iawn Jo goed, ond ni phlanai yr un yn lie y rhai a dorid i lawr. Yr oedd y mater hwn yn bwysig i Gymru; oblegid yr oedd y gweithfeydd glo yn gorfod prynu coed o Ffrainc. Mr Herbert Lewis a ddywedodd fod y Wladwriaeth wedi tori gwerth 151,000p o goed er y flwyddyn 1851, ac nid oedd ond 41,000p wedi eu buddsoddi yn ol; felly yr oedd gweddiH o 110,000p yn ddyledus i Gymru. Syr J. Hibbert a ddywedodd fod y cwes- tiwn o blanu coed yn awr o dan yatitiaeth. Fe delid ymweliad yn fuan a Chymru gan ddirprwywr er gweled beth ellid wneyd yn y eyfeiriad hwn, Ei awgrymiad ef oodd fod ymchwiliadau lleol yn cael eu cynal, a gwahpddai bobl Cymru i ddod ymlaen i roddi tystiolaeth.

ANRKYDEDD I SWYDDOG IECnYDOL MORGIINWG. Y Mae Prifysgol Rhydychain wedi pen- derfynu anrhydeddu Dr W. Williams, swyddog iechydol sir Forganwg, a'r gradd o M.D. Gonedigol o ger DolgeHau yw Dr Williams, a bu yn efrydydd yn Ngholeg y Brifysgol, Aberystwyth.

B0DDAAD HER RHIWA.BON. Nos Wener cafwyd hyd i gorff Mr Thomas Edwards, 50 mlwydd oed, masnachydd esgidiau, Cefn Mawr, yn yr afon Ddyfrdwy, gerllaw Penylan, Rhiwabon. Yr oodd wedi bod ar goll er's wythnos, a bu chwilio mawr am dano. Cynhaliwyd trengholiad ar y corff nos Sadwm, o flaen Dr W. Aybner Lewis, Croesoswallt, Dychwelwyd rheith- farn i'r trancedig gyflawni hunanladdiad tra mewn cyflwr o wallgofrwydd.

ARWERTHIADAU MRl DEW A'! FAB. Cynygiodd y Mri Dew a'i Fab, ddydd Sadwrn, yn y Castle Hotel, Conwy, yr eiddo canlynol, yn mhlwyfi Llansantffraid Glan Conwy, ac Eglwysbach, ar werth:—Rhan o'r Penrhyn Isaf a'r Weirglodd, tynwyd yn ol. Ffridd Newydd, 25a (ir 21p, 400p. Cyf- reithwyr y gwerthwyr oeddynt Mri Capron a Sparkes, Guildford. Dydd Gwener gwerth- odd yr un ffirm yn y Bull Hotel, llingefni, y fferm rhydd-ddaliadol a adwaeair fel Tyddyn y Waen, yn cynwys 8Sa lr 24p, yn mhlwyf Penrhosllugwy, Cafwyd 2600p am dani. Cyfreithwyr y gworthwr oeddynt Uri, Picton Jones a Roberts, Pwllheli,

LLYWELYN EIN LLYW OLAF Symudiad i godi cofeolofn Dvdd Gwener cynhaHwyd cyfarfod yn   ???  y priodolileb 0 godi cofgolofn genedlaethoI i Llywelyn ein LIyw oM. ymerwyd y gadair gan y Parch Jolin Evans (Eg}wys- enol y Parchn. H. Elvet iZl ??^ EDOI y Parcbn. R, ]?lret iw:is, Uanelli y Prifathraw Prys, Trefeooa; Owl n8^8' Amlwch Gwynoro D??M?A? ''??,; Mn Robert Rowland, Yi Price, ?undain; O. lsgoed "'?,  Llanrwst; R. W. Jones^jTL m>'7,H-' L?nrwst; R. W JoXnM??? ? r.   Lloyd, Lerpwl; Prifathraw Tvf °e' ? Norm?Mdd'.BMKorp? ?'?' yCo!eg South?mptcu ?JL!?d ?', ???  M   ?MiM EUi?Cyn'M. CyJSd = a Mis8 deriad oM.id codi cofgolofn of .rice ben- M:MEUi8, Cyn!.a ??°'????"' faith Ie .r ?y ?  fynwydg<.yd.p at bob do?h ?'r ?'??'??? pead?- at bob dosbarth o'r tranS? M'?ol enwau amryw i yWM????' ?X'Trnwyd enwau amryw i ^U ^or, end gohiriw?yd h? ???? .P????. (ddydd M. di-ildio gymerypY v m, ater ger- now, hyderwn y sym^db bZnZu a?ter ??'- -dd -on fei oono& fod Lb I'OIofIa i <???P?Mwth?h.S.??'t • r

L- ——— phenfierfyniad i fynn c.el cyflawniad o'r I addewidic'n y dUgwyliodd cyhyd ac mor ddyfal am danynt. Yr ydym yo cam- ddarllen a wyddion yramserau 09 na chair wwelederbynhynyfodC. mruyn unfryd in farnar y cwestiwn. Traynfoddlon cefucgi a chyno; thwyo' r Llywodraeth i g^dw ei haddewid ae i gyflawoi ei haddtinedau, bydd Dais unedig Cymra yn g ITchymyn i'w haehdaU uno mcwn gwrthryfel diam- odol os dangosir tuedd i adael i'r addewid fyned dros gof, neu os ceisir ein gwei thu. Nid yw Cymru am frysio i fygwth, mc am osod unrhyw rwystr nac atalfa, ar ffordd gyfreithlawn y Llywodraeth. Old gofala TOewo pryd am adael i'r Llywod- raeth a'r wlad wybod fod cyfl J ff/ddlon- deb y t'nvphenol yn awr yn ddyledus, ac y rhaid ei dalu yn brydloa bellaeh; neu Hyder ya mwriad anrhydeddis y Vyw- oiraeth i gyfl iwni ei haddewid, a phen- derfyn;ad di-ildio i'w gaHuoi i'w gvf- lawni, fydd cywcirnod pub cyfirfoi o hyn hyd y Seriedd-dynnr nesaf.