Y Genedl Gymreig

CARU. Un boreu tyuer yn mis Mui Ar lan rhyw lyn eisteddai dau; A'r ddau 'n cyfnewid geiriau sereh, A'r rldan yn dlws,—y mab a'r forch. Y llyn yinwthiai'n llinyn hir Yn nghysgod craig, i'r coedwig dir,— Yr awel swil ogleisdai'i fron, A'r haul orourai fin pob ton,- A phan gasanai ton y lan, Dawnsio'n foddus wiuii'r graittn man. Y coed ymgodcnt fry yn hyf, Bedw gloyw-a. derw ervf A'u cangau cam, u'u brigau fyrdd Fe] pc mewn gwisg o sidan gwyrdd. A rhwng y cangau adar man A wetian t -I( li Dduw—o gas. Y naiit furmurai brofiad gwyn O'i gwely gl,tn,-wrth fyn'd i'r llyn. A'r blodau lu yn wen i gyd, Oil wrth eu bodd ar fron y byl. Ar geinder anian uid oedd drai Y boreu hwnw yn mis Mai. Ond ('g"lIl\1.l>'r pethau hyn Wnai'r iuab a'r fereh ar lan y llyn; Yr oedd y naill fel byd i'r llall, Ac ar ei gyfoeth nid oodd ball,- Y llano uu muuud geisia'i Inn Yn llygaid lion ei anwyl fun, A'r llall,—rhodda loyw, ftlus Gusan-dusw ar ei gwefus, f Tra hithau'n gyfrwys dry, yn awr, Ei duon lyg iid at y llawr, Gan drin a throi ) u Ilon, ddifraw, Yr amod-fodrwy am ei llu.w.1 Yn nhlysni'r olwg swynol gawn Ar fab a meroh yn caru'n iawn, A nefol serch yn tori lie Yng nghalon dau, i wneyd unne'; Anghofiais ina geinder byd, A" I emog addurniadau 'i gyd; A chododd hiraeth dan fy mron Gael un,—in' fod fel him a hon. Mae carll'n swynol, hudol hardd, A charu iawn wiriona fardd,- Yearn pur, y caru gwyn, Fel caru'r ddau ar lan y llyn. Penrhyncoch. ABWYN.

MARWOLAETH Y CRISTION. I Cysgod dychrynllyd y cwmwl diweddaf Yn y ffurfafen sy'n symud yn araf, Niwloedd enbydua y Vywyd I)resonol Giliant, cyn toriad yr hafddydd tragwyddol Haul y Cyfiawnder dros alpau byth-wynion Ollwng oleuni i ymlid cvsgodion: MMglyn cysgod angau, fu'n ddychryn eoed, Yn rhodfa oleulon, tramwyfanefohon Etifedd y Goron, sy'n dyfod i w oed I'r gell gystuddierlig disgyna angylion Cenhadon Ungnefedd iiaiirwolacth y Cristion, Yr &MdI a _yli_t yn dyner M anwyl M?r ymddiLto(I yr enaid yn ymyl; ? ?dyn wylo ei cholled yn chwerw, Ond Vy(ld sydd yn canu, in?'r golled yn dw, Mae oariId yn gw?du gan loes yr amgylch- iad, A Cydd ?n y ?ocdd yn wel'd v ca^yniad; PobUwytho? ceb?..id e?hed ?M????e?s. At F.mwr ygw?dwon i odd yr hanes, Ac er ?: tywyllwch n d ?ynhenid Marwolaeth ddy,.?hrynllyd, n c a, n cyf- newi(I I ddiluw golcnni, na phalla'n  Gofidiau a drcnKMt yn hinsawdd Mae taith yr anialwch a'i diwe? dd yn dawel, Fel hwymos nefolaidd yn dilyn y rhyfel; Qs caled fu'r ymdn-eh fa gacd buddugoliaeth A chwiffo U?wryfon ?n ngwyneb marwjoi 80th; Fe dynwyd y clcddyf ar draws y llinynau A ffurficnt gymurdeb daearol serehiadau, Agorodd yr ysbryd ei e<lyn yn Hydao, Ymsaethodd fel mellten, i'w clfen ei hunan, Ei ffarwel tragwyddol a roes i bob allwydd, Ehedodd o'i gystudd i deyrnas ei Arglwydd. Cemaes, Mon. EHTCFAB.

CAERGYBI. I Dydd Mawrth, cyfrifwyd y pleidleisiau yn I nglyn ag etholiad gwarcheidwaid yn Undeb I Caergybi yn y Valley o dan arolygiaeth Mr James E. Hughes. Rhoscolyn, Llanfaethlu, a Cbaergybi ydoedd yr unig blwyfi lie yr oedd etholiadau. Yn ioRhoscolyn safai y pleidleisiau fel y canlyu: -Hr Robert Evans, Gromlech, 27; Parch J. Hopkins, rheithor, 25. LlanfaethluMri Rowland Williams, Gronant, 7<3; Owen Hughes, Pcixterfyn, 65. Yr oedd cynifer a phymtheg o ymgeiswyr am y saith sedd i gynryehioli plwyf Caer- gybi. Wele restr y rhai llwyddiantis Dr Roland Williams, 973; Mri Owen Hughes, Careg Domos, 859; J. Lloyd Griffith, M.A., 813; Cadben John Owen, 764; Cadben G. Lewis, 760; Mri William Riva, 743; Thomas Roberta, 688. Safai y rhai aflwyddianus fel y ca.nlyn Mri Griffith Jones, William street, 442; T. R. Jones, Kingsland, 3S6; Thomas Williams. Cross street, 381; W. H. Parry, Garegfawr, 326; J. Lansbury, Lon- don road, 212; Owen Jones, Ty'n tywyn, 178; S. B. Mackay, 152; Mr A. Griffith, 139.

I LLANDDANIEL. I Yr unig blwyf yn Undeb Bmgor He y I digwyddodd eth l I ad ydoedd Lla nd daniel. Dewiswyd yr hen aelod, Mr Enoch Edwards, gyda mwyafrif o bedwar ar Mr R. A. Jones.

I LLANLLYFNI. Yr oodd ymdrochfa galed yn y plwyf hwn. Ymgeisiai wyth o aelodau am dair sedd. Yn y gorphenol gwyddys mai dau aelod a feddai y plwyf hwn, ond mewn can- lyniad i'r cais diweddar a wnaed at Fwrdd y Llywodraeth Leol yr oedd caniatad i ethol un yn ychwaneg yn awr. Gwnaed canlyn- iad y pleidleisio yn hysbys ddydd Mawrth: —Mr John Morris Williams (hen aelod), 468; Parch Thomas rheithor, 465; Mri Thomas W. Will, us, Penygroes, 422; William Griffith, T;.i sarn, 408; William Jones",Penygroes, Ll. 7; Evan Jones, Pe: 'ralltgoch, 128; Thomas Edwards, Gwyn- faes, 25.

I LLANBEBLIG. Yr oedd yn y plwyf hwn hefyd wyth o ymgeiswyr am chwe edd. Yr unig hen aelod a ymneillduai ydoedd Mr Issard Davies, 8C yr oedd dau o ymgeiswyr nad eisteddasant o'r blaen ar y bwrdd. Dydd Mercher cyhoeddwyd y canlyniad fel hyn —Mr: Charles A. Jones, 728; Evan H. Owen, 650; Thomas Hughes, 631; W. J. Williams, 575; J. J. Evans, 529; Hugh Hughes, adeiladydd, 514; Robert Davies, 481; David Williams, 403.

CONWY. Yr unig blwyf yn undeb Conwy ag yr oedd etholiad vnddo =d Eiri?, pryd yy dewiswyd Mr Robert Evans gyda mwyafrif I o 69 sr Mr William Jones, Minafon. I

Valley. I ANOLADD CADBEY HUGHES.— Dydd Liun diweddaf cymerodd angladd y diw- eddar Cadben Hughes, Valley, le yn myn- went Rhoscolyn. Yr oedd yr angladd yn private. Y nos Sabboth blaenorol cynhal- iwyd "wyInos" yn nghapel y Valley, lie yr oedd Captain Hughes yn flaenor ffyddlon a defnyddiol. Canwyd yn ystod y gwasanaeth yn dra theimladwy y ddwy -nthem I- Enaid Cu," a "Dyddiau dyn sydd fel glaewelltyn,"  gor o dan arweiniad Mr J. Salt. GwaSMMthwyd yn yr angladd wrth y ty gan y Parch David Roberts, Gwalchmai, ac yn yr eglwys a'r fynwent gan y Parch J. Hopkins, rheithor, yr hwn hefyd a draddod- odd anerchiad pwTpasol i'r amgylchiad, gan sylwi ar nodweddion cymdriad y diweddar Captain Hughes. GWERSI Y METHODISTIAID CALFINAIDD, 1893-4. Y Llawlyfr goreu ar y Gwersi hyn yw eiddo Mr Edward Jcnes, Bangor. Pris, 2g. Swyddfa'r Genedl," Caernarfon.

LLAWLYFR AR YR ACTAU PEV I.—XII. Gan Mr Edward Jones, Bangor. Yn hynod Sym1I hs\vdd ei ddeall. Mabwysiedir ef gan luaws 0 7 y gwerslyfr mwyaf | pwrpasol i'r dosbarth. Pris 2e. Swyddfa'r I "Genedl," Caernarfon. COMFORT IN OLD AGE. An income of from £10 to £100 a year for! life, commencing at alre of 60, can bo gecured by any person now under 50 yearn of age by the new peneion scheme of the "Royal Ex- change Assurance," a Company that has had a prosperous caroer for nearly two centuries, I and paid in claims alone upwards of £ 3(1,000,000. No medical examinatiori i- required, and all premiums are returned in fall with simple interest if the pension a?e-3 not reached. A Srospectus may be had on application to the M:1Der, 8, Rumford Street Liverpool. j

I TANCHWA YN Y DE- r HEUDIB. CLABDU DAU GANT 0 LOWTR. PWLL GLO AR DAN. Cymerodd trychineb difrifol le yn nglofa'r Great Western, Cwm Rhondda, rhwng dau a thri o'r gloch brydnawn Mawrth. Aeth ty y peiriant ar dan, yr hyn a brof dd yn rhwystr i ddau gant o'r glowyr ddod i'r Ian. Cerir y gwaith vn mlaen vn a lranau, a gwe:th r y naill wythien uwi hbin y llall. Torodd y tan allan yn y rhanau dwyreiniol, lie y gwyddys fod o leiaf ddau gant yn gweitliio. Ymddengys ddarfod i wreichion o un o'r peirianau tsmdd; earal ddisgyn ar swm o gadachau wedi eu trwytho ag olew, y rhai a gymerasant dan. Ym edodd y tall. mor gyflym fel yr oedd wedi cymeryd meddiant o'r rhan hono o'r lofa, a'r mwg wadi gyru y gweithwyr i ben pdlaf -y gwaith ac i waelod y snam. Bu amryw ohonynt fygu i favwolieth cyn cyrhaedd y fan hono. Ffurfi vyd cwmni archwiliadol dan ar- weiniad Mr William Jones, ond pan aethant i lawr i'r lofa gorchfygwyd hwy ar y cyntaf gan y mwg. Aethant i lawr eil- Width, a'r tro hwn buont yn fwy Ilwydd- I¡¡mus. a dygasant i'r lan gorph pedwar o ddynion. ofe: fu eu hymdiech pelIach i gyrhMdd y dynion drwy y shafft UIHW!t. Gwnaed defnydd o'r down-cast shafft, ya ngwaelod yr hon y cafwyd hyd i ddeg a thriugain o ddynion yn un twr gyda'u gil- ydd. Gwarodwyd yr oil ohonynt. Erbyn hyn yr oedd tmwstia.u:,eoed y lofa wedi cymeryd tan, a rhanau o'r nenfwd ya cwympo. Bu y cwumi ymchwiliadol yn prysur symud y ewympiadau hyn er gallu cyrhaedd y 70 dynion oeddynt yn y lefel.,Yn hyn buont lwyddianus, a dygwyd y dynion i'r Ian er eu bod mcnyn cyflwr pur ilruenus yr olwg arnynt. Hyd ddeuddeg o'r gloch nos Fawrth yr oedd cant a haner o'r gweithwyr wedi cael eu dwyn i'r lan, I a phump o gyrph. Er hyny yr oedd tua haner cant yn aroa yn y pwll heb eu gwaredu. Y styrir fod y lofa hon yu un o'r rhai a awyrir oreu yn y Deheudir, ond gan fod y tan yn parhau i ymledu ofnid nos Fawrth nas gellid achub ychwaneg o'r dynion. Bemir fod y trawstiau coed a gynhalia nenfwd y ffordd am tua thriugain llath wedi eu llosgi yn llwyr, fel y gallai ewymp mawr gymeryd lie unrhyw funydi Gwnaed darganfyddiad difrifol arall hefyd, sef'fod nwy wedi cael ei ryddhau, as ofnid i ffrwydriad gymeryd lie. Bu'r tan yn parhau i losgi hyd tua deg o'r gloch foreu Mercher, pryd y gallwyd ei roddi allan. Er hyny parhai y gwres a mwg i godi ohono fel mai anmhosibl oedd mynod heibio y lie y torodd allan. Ar ol gwneyd ymchwiliad pellach, bernid ddydd Mercher nad ocs dim llai na chant o bersonau yn aros yn y pwll. Credid eu bod yr adeg hono yn fyw, ond amlygid cryn bryder a ellid eu cyrhaedd yn d digon buan i'w gwaredu. Yr oeddynt eisoes wedi bod yn y pwll am ddeng awr ar hugain. Cafodd un o'r rhai a aeth i lawr i'r pwll i wneyd ymchwiliad ei ladd trwy iddo syrthio i shafft nad oedd wedi sylwi ami. Cafodd ereill ddiangfau gwyrthiol. Cafwyd hyd i gyrph dau frawd o'r enw Williams, ac y mae eu tad a brawd iddynt yn y pwil o hyd. Cymerodd golygfeydd calonrwygol le yn mhlith perthynasau y dynion wrth enau y pwll. Arosodd amryw feddygon yn y lie drwy y nos, fel ag i fod yn barod i estyn cynorthwv pe dygid y dynion i fyny, neu pe digwyddai damwain i rai o'r cwmniau ymchwiliadol. Anfonodd yr Ysgrifenydd Cartrefol bellebyr yn cydymdeimlo a'r dioddefwyr, ac yn gofyn am i'r manylion gael eu gyru iddo. Mae arolygydd y Llywodraeth yn y lie, ac yn rhoddi pob cyfarwyddyd sydd yn ei allu yn nghylch y modd goreu i waredu y carcharorion, Erbyn prydnawn Iau yi oedd pob gobaith wedi ei roddi i fyny y gellid gwaredu y dynion oedd yn y pwll. Yn y boreu deuwyd ar draws deunaw a deugain o gyrph.- Cafwya hyd i amryw ohonynt yn bentyrau gyda'u gilydd. Mygu i farwolaeth ddarfa iddynt oil oddigerth dan. Agorwyd trenghohad ar y cyrph ddydd Gwener, pryd y gobiriwyd ef, ar ol i'r rheithwyr weled y cyrph ac ymweled a man- gre'r trychineb. Dygwyd yr oil o'r cyrph a gafwyd hyd iddynt i'r lan, a chludwyd hwynt i'w gwa- hanol gartrefi. Cymerodd pymtheg o gyn; hebryngaii le ddydd Sadwrn, pryd y daeth torfeydd Iluosog yn nghyd i dalu y gy- mwynas olaf i'r gweddillion Uosgedig. Bernir yn awr mai 65 ydyw rhif y lladd- edigion, ac yr oedd y rhan fwyaf ohonynt J. benau teuluoedd. Bwriada ewmni y lofa gyfranu pum cant o bunau, a rhydd y cyfar- wyddwyr gan punt bob un. Yn Mhont- ypriadddyddlgwener galwodd Mabonjgyfaiv fod cyhoeddus i gycnwyn cronfa gynorth- wyol. Nid oedd y dynion anffodutf yn perthyn i Gymdeithas Ddarbodol y MWDoo wyr. Nid yw y niwed a wnaed i'r lofa gymaint a phe buasai ffrwydriad wedi cymeryd lie, a bwriedir ail-gyehwyn ddechreu yr wythnos hon.

IDARGÀFrDDIAD YN MYNIDDI SINAI. I  Gwnaeth dwy foneddiges, Mrs Lewis a Mrs Gibson, yn ystod ymweliad a;nonachlog Mynydd Sinai, ddarganfyddiad dyddorol. Daethant ar draws memrwn ag oedd wedi cael ei ddefnyddio ddwywaith i ysgrifenu arno, a'r ysgrifen gyntaf wiyli cael ei chrafu ymaith. Glynai y dalenau wi th ou gilydd, ond daliwyd ef wrth big tegell berwedig, a rhyddhawyd hwy felly. Yna tynwyd photograff o'r holl dostyn, tua 400' o dudalenau. Dygwyd y darlun drosodd i Loegr, a bu y Proffeswr L B. Harris, Caer- grawnt, am ddeugain niwmod yn gwneyd archwiliad arno, gyda chynorthwy y dlwy foneddiges. Cafwyd allan mai copi cyflawn o destyn Syriaeg o'r Efengylau ydyw. Yn flaenorol i'r darganfyddiad hwn nid oedd ond rhanau o'r tcstyn hwn ar gaol. Mao y pedair Efengyl yn llawn ynddo, od(bgerth y deuddeg adnod olaf yn Efcngl Marc, y rhai gydd yn y cyfieithiad awdurdodedig- Fel y <wy<tdy bodola cryn amrywiaeth barn yn .ghyleh canoniaeth yr adnodau hyn, a chredir y bydd i'r darganfyddiad hwn yn Mynydd Sinai yn troi mantol tystiolaethau ebredidr d y S?l* ni:?K y testynau Syriaeg. Bwr- iedir eyh-ddi argraphiad o'r testyn hwn yn fuan, dan Molygiaeth Mrs Lewis.

ir DDADL AR YMREOLAETH. I Arcithiau Mr Michael Davitt aIr j Redmond- Fol ag y gallesid disgwyl nid yw Ty'r Cyffredin weai gwneyd nemawr ddim yn ystod yr wythnos ddiweddaf ond parhau y ddadl ar Ymreolaeth ac erbyn hm y mae rhai o brif ddynion y ddwy blaid wedi siarad. Mr PAUL, ar gynygiad yr hwn y gohir- iwyd y ddacll, a ail-ymaflodd yn ei waith ddydd Llun. Ei ymresymiad mwyaf ydoedd. fod y Mosur yn darparu digon ar gyfer uwchafiaeth y Seiedd Ymherodrol. Po denai y cwcstiwn yn gyfraith, byddai gan y SeneJd yr un galluoedd ag a foddai In awr. Ystyriai mai ffwlbri hollol ydoedd dweyd nud oedd "y mesur yn cvdnabod uwoiiafiaeth y Senodd (clywch, clywch, a chvmeradwyaeth). Mr CHAMBERLAIN a ddilynodd. Dywed- odd mai yr ymresymiad cadarnhaol yn nglyn a'r ddadl ydoedd y byddai i'r Mesur hwn roddi terfyniad parhaus a sefydlog ar y cwestiwo Gwyddelig, a'r ymresymiad negyddol ydoedd, nad oedd modd i ben- derfynu y cwestiwn ond yr un a gynygia yn awr: a'r cyntaf oedd y pwysicaf o lawer, sef y cadarnhaol. Felly, gorphwysid ar awduron y Mesur i brofi y gwnai eu Mesur hwy yr hyn a honent; ac am hyny, nid oedd gandrlynt, hawl i alw ar eu gwrth- wynebwyr i gynyrchu cynllun arall (cym- eradwvaeth uchel gan yr Wrthblaid). Dywedodd y Prifweinidog na wnaod dim cynydd tuag at gymodi y ddwy wlad er yr adeg v gwnaed yr Undeb, ae fod y gymud- iad wedi bod i'r cyfeimd gwrthgyferbyn- iol mewn amser diweddar. Yn y flwyddyn 1869, dechreuodd rhai diwvgiadila mawr- ion gyda Dadsefydliad yr Eglwys. Dilyn- wyd hyn yn y flwyddyn 1870 gan Ddeddf y Tir. Orid a oedd digon o amser wedi pasio er gweled pa fodd y gwe'thiai y deddfau hyn yn yr Iwerddon ? Ystyritti of. fod y Prifweinidog mewn gormod o frys, ac yn rhy ddiamynedd yn y flwyddyn 1886, pryd y troes efo y cerynt oedd y pryd hyny yn llifeirio yn y cyfeiriad priodol. Methai efe a deall safle bresenol y Prif- weinidog. Yn y blynyddoedd 1869, 1870, lie 1881 nid oedd efo ond yn cyflwyno diwyg- iadan mawrion fel yn cynwys ynddynt y gobaith am gymod cyfangwbl. Yn mhob achlysur, dywedid y dygid undeb calonau o gwmpas; ond yn awr, dywedai y Prifwein- idog nad oedd y diwygiadau mawrion hyn wedi gwneyd dim i ddwyn hyn oddiamgylch. A olygai efe fod ei wladlywiaeth yn y gorph- .enol yn fethiant hollol, na chyfiawnhawyd ei .iddewidion, ac hefyd, fod ei ragddywed- iadau yn gamgymeriadau ? (cymeradwyaeth gan yr Wrthblaid). Os felly, efe a daflai anghymwysder ar ei gymeriad ei hun fel prophwyd (cymeAidwyaeth gan yr V..th- blaid). Meddcnt hawl i edryoh gyda. pheth petrusder ar y prophwydoliaethau a wnai efe o flaen y Ty. A wadai rhywun fod di- wygiad mawr wedi bod yn mherthynas y wlad hon a'r Iwerddon yn ystod yr ugain mlynedd diweddaf? Credai ef fod pobl Prvdain Fawr wedi blino ar y cwestiwn Gwyddelig; a pho credasent y rhoddai y Mesur hwn derfyn ar y cyfryw, buasent yn berffaith foddlawn i'w gefnogi. Ond y peth cyntaf ydoedd, gwelcd fod y bobl Wyddelig yn foddlawn. Dywedodd y Prifwfliniog na fuasai ef yn dwyn mesur i mewn, os na byddai yn sicr y cawsai gefnogaeth galonog y Gwyddelod. Yr oedd y Prifweinidog, fodd bynag, yn barod i anwybyddu y lleiafri yn gyfangwbl. Eto, nid oodd y Ileiafrif yn hollol ddibwys. Gellid ei gyfrif yn rhyw- beth rhwng un ran o dair a haner j boblogaeth Wyddelig (chwerthin uchel yn mhlith y Cenedlgarwyr). Yr oeddy Protestaniaid yn unfrydol yn erbyn y mesur. Gellid cyfrif yr eithriadau ar un llaw (chwerthm gan yr aelodau tTwyddelig, a chymeradwyaeth gan yr Wrthblaid). Yn ychwanegol at y Protestaniaid, gwrthwyn- ebid y mesur gan yr oll o'r dosbarthiadau a feddent eiddo, o ba grefydd bynag yr oedd- ynt (cymeradwyaeth uchel gan y Weinydd- iaeth). Nid rhyw leiafrif byehan iawn oedd lleiafrif o un ran o dair. Ond a ydoedd y mwyafrif cenedlaothol wedi derbyn y Mosur. Sicrhawyd y wlad gan aelodau blaenllaw o'r Llywodraeth y gellid defnyddio y gallu ter- fynol gan y Llywodraeth, pa bryd bynag y gwnai y Senedd Wyddelig anghyfiawnder, neu gam. Pwy oedd i benderfynu? Mwy- afrif y Senedd Brydeinig-nid y mwyafrif, ond mwyafrif Undebiai?d g, o bosibl. Ai dyna oedd golygiad yr aelodau Gwyddelig? ?d. hwy ld?-' 8C ni fciddient ddyweyd (cymeradwyaeth gan yr Wrthblaid). Mr J. REDMOND a ddywedodd ei fod ef yn ei arcithiau, bob amser, yn edrych ar uchaf- iaeth y Senedd Ymherodrol fel peth nas gellid gwneyd i ffwrdd ag ef. Mr CHAMBERLAIN a ddywedodd nas gallai yr aelod anrhydeddus beidio edrych arno felly, ond yr oodd pa un a dderbyniai efe ef ai peidio yn dibynu ar y ffaith a beidid ei defnyddio (cymeradwyaeth gan yr Wrth- blaid). Efe a heriai y blaid Genedlitethol i ddyweyd eu bod hwy yn derbyn yr egwyddor yn yr un ystyr ag y derbynid hi yn Lloegr (cymeradwyaeth gan yr Wrthblaid). }(r JUSTIN M'CARTHY a ddywedodd ei fod wedi gwrandaw gyda boddhad ar araeth Mr Chamberlain; oherwydd gwyddai. yn awr y gwaethaf ellid ddyweyd yn crbyn y mesur. Cyhuddai Mr Chamberlain y Prif Weinidog o fod mewn gonnod o i frys i ym- wneyd a'r cwestiwn l:wn; ond nis gallai y boneddwr anrhydeddus beidio talu sylw i'r tcuahd mawr a chynyddol yn y Werddon. Ni fethodd pobl y Werddon brotestio yn erbyn Deddf yr Undeb am un diwmod or y dyad y gwnaed y ddeddf hono (cymeradwy- aeth). Yr oedd y buneddwr anrhydoddus wedi bod yn llawarwm iawn ar ei gyfeillion am a ddywedasant yn y gorphonol; ond ai onid ocdd yn ffaith, yn mhen blynyddoedd ar ol i'r geiriau a ddyfynodd efe gael eu I llefaru dnn y Prif Weinidog, fod Mr Cham- berlain ei hun wedi rladgan ei hun yn barod i gyflwyno i bobl y Werddon gwestiwn y tir, a chwestiwn addysg, heb unrhyw gyfeiriad o gwbl tuagat allu llywodracthol y Senodd Ymherodrol (cymeradwyaeth). Os meddyl- iai y boneddwr anrhydeddus mor galed bob amser am yr arweinyddion Gwyddelig, pa- ham y cymerai efe ran mewn trofnu rhyw drafodaeth ddi-enw a adnabyddid fel cytun- deb Kilmainham (cymeradwyaeth uchel gan yr aelodau Gwyddelig). Yr oedd ef a'i gyfeillion yn ei groesawu fel un o bender- fjwiiad terfynol rhwng y-ddwy wlad, mor bell ag y gallant hwy weled nou ddychmygu yn awr (cymeradwyaeth). Ar yr un pryd yr oedd rhanau pwysig ohono ag y ceisicl cu gwella yn y pwyllgor. MrD. Pi. CXKET a wrth wynebodd y Mesur, tra y cefnogwyd ef gan Mr W. Redmond, yr hwn a siaradodd yn gryf yn erbyn y syniad y byddai i'r mwyafrif ormcsu air y lleiafrif. Syr GEOIIGE TKEVEI.YAN. ar ol taflu cip- <1 rem ar y gorphenol yn hanes ymdrechion y Gwyddelod i sicrhau Ymreolacth, a ddadl- cuodd fod yr arafweh a'r hwn y cerid gwaith yn mlaen ar hyp o bryd yn y Senedd Ym- herodrol yn un rheswm mawr dros i'r Werddon gael hawl i lywodraethu ei hach- osion lleol ei hun. Yr oedd ymgais wedi csel oi wneyd i ddangos y byddai i Brotestaniaid y Werddon yraladd yn erbyn y mesur. Clyw- odd gyhoeddi rhyfel hefyd gan wahanol fathau o bobl; a gofidiai yn fawr oblegid y datguddiadau rhyfedd ag oodd aelodau o'r. Senedd wedi wneyd yn y cyfeiriad hwn (clywch, clywch). Gwrthwynebwyd y Mesur gan y Tori aiddgar Syr E. ASHMEAD BARTLETT, yr hwn a orfodwyd i ohirio hyd y dydd dil ol' Dydd Mawrth, y prif siaradwr ydoedd Mr MICHAEL DAVITT. Mor fuan ag yr oedd ef ar ei draed rhuthrodd yr aelodau i mewn o wahanol ismm Q't Ty, a chafodd Mr Davitt gynulleidfa dra gwahanol i'r un a gafodd y siaradwr blaenorol. Desgrifir ei araeth ar bob llaw fel unodidog, a chyfeiria un newyddiadur ati fel un o'r rhai mwyaf effeithiol a draddodwyd yn y Senedd yn ystod y chwartrof canrif diweddaf. Bu yn bur llawdrwm ar Mr Chamberlain, yr hwn, yn 'ei ddyddiau Radicalaidd, oedd wedi dyweyd pethau wrth yr aclodau Gwyddelig a'r cyhoedd Prydeinig ag oeddynt yn hollol gro'isi'w ddatganiadau heddyw (cymeradwy- aeth). Yr oedd y "mwyafrif mawr o'r Gwyddelod yn derbyn mesur 188fi, a'suasent wedi gweithredu yn ffyddlawn i fyny ag ef. Efe a allai ddyweyd, yn mhellach, fod tair Aiiliwn ar ddeg o Wyddelod gwasgaredig dros y byd yn barod i dderbyn y Mosur fel heddweh rhwng yr Iwerddon a'r Ymherodr- aeth, i'w dal i fyny yn anrhydoddus gan bob ochr (cymeradwyaoth). Addefai ei fod wedi bod yh elyn, a gelyn tyngodig, i'r Yitiherodr- aeth hon am y rha.n fwyaf o'i yrfa boliticaidd, Nid dyna'r tro cyntaf iddo ddyweyd hyny yn y Ty. Yr oedd efe wedi dyweyd hyny yn mhob manyn Mhrydain FawT yn ystod y deuddeng mlynedd diweddaf. Gallai fod yn gam neu gyrnhivyi. Os cam oedd, cam oedd raid ei fod eto, os oedd yr Iwerddon i gael ei llywodraethu drwy orfod yn erbyn ei howyllys drwy ormes-deyrnedd heb ei bath yn Ewrop y tuallan i Rwssia (cymer- adwyaeth). Os oodd efe yn iawn, ynte, a barnu oddiwrth iaith Mr Bitlfour, yn Belfast, ryw ychydig ddyddiau yn ol, yn mhtlin yr a\sgrymai, os nad y dadganai, y byddai gwrthryfela yn erbyn dcrIdf o eiddo y Senedd Ymherodrol yn beth perffaith gyfreithlawn; yna, yr oedd Yclddiheurad pur dda yn ddyledus iddo ef (Mr Davitt) gan rywun am naw mlynedd a dau fig o garchariad (cymeradwyaeth). Yr oedd y mesur hwn yn gytundeb rhwng dwy egwyddor eithafol a gwrthwynebus, rhwng anmbyniaet.li hollol i'r Werddon fel ag y brcuddwyd- iodd ef unwaith y gellid ei gael drwy orfod ar un llaw, a moddion cyfansoddiadol ar y llaw arall. Canlyniad syinudiad ill- wygiadol, ac nid deilliad chwyldroadol yd- oedd; ac folly, gallai, a gwnai cyfeillion heddweh yn yr Iwerddon a Phrydain Fawr, dderbyn y mesur fel yn cynwys yr hyn oedd eisiou (cymeradwyaeth). Nid oedd gan- ddynt eisieu osgoi eu rhan o'r draul ymher- odrol. Nid oedd ganddynt vision costio ceiniog i'r trethdolwr Prydeinig. Boed i'r rhan deg hono, yn ol gallu trethadwy yr Iwerddon, gael ei deffinio, a chytunent hwy yn anrhydeddus a siriol i'w thalu; ond dal- ifti efe, os cyniharent gyfoeth a. gallu treth- adwy yr Iwerddon a'r eiddo Prydain, y .T fod y swm y disgwylid i'r Iwerddon ei dalu yn rhy drwru (clyweb, clyweb). Efe a addefai hefyd ei fod yn credu mai cam- gymeriad oedd cadw cwestiwn y tir Gwydd- elig yn ngafael y senedd ymherodrol am dair blynedd. Os oedd unrhyw gwestiwn yn Wyddelig naturiol ac o angenrheid- rwydd yr oedd cwestiwn y tir felly, ac os oedd senedd Wyddelig yn allnog i ddelio gydag un cwestiwH Gwyadehg, yr oedd yn alluog i ddeho gyda chwestiwn y tir (clywch, clywch). Wrth derfynu, dywedodd Mr DAVITT fod landlordiaeth bron wodi myned, a. Chastell Dublin yn cael ei wynebu gan y mesur hwn (cymeradwyaeth y Cenedlgar- wyr). Datganodd hefyd nad oedd raid i Brotestaniaid yr Iwerddon ofni din rhag y Pabvddion. Yn ddilynol, siaradwyd: gan Mr T. W., Russell, Mr Knox, Mr Ross, a'r Cyfreithiwr ffredinol. Ar gtnyglad Mr Ambrose gohiriwyd y ddadl hyd ddydd itfercher, pryd y cariwyd hi yn mlaen gan y Mri Roundell, Hogan, ( Lodcr, a E. J. C. Morton, A. G. Murray, a Storey. Y diwrnod dilynol siaradwyd yn erbyn y mesur gaD Mr CHAPLIN, yr hwn a ddadleuai nad oedd dim wedi digwydd yn y gorphenol na dim yn debyg o ddigwydd yn y dyfodol a ftllai fod yn rheswm digonol dros gynyg y fath gyfnewidiad pwysig yn nghyfansoddiad y wlad hon. Gwadodd y ddadl fod yn rhaid derbyn Ymreolaeth neu orfodaeth. Barnai ef y gallai y naill a'r llall fodoH gy(I 'u gil- ydd a'u bad yn sicr o fodoli yn y Werddon os y caffai y mesur presenol ei basio, yn neillduol mewn canlyniad i'r anhawsderau a gyfodent yn nglyn a phwnc y tir. Mr JOHN REDMOND a gyfeiriodd at Mr Chaplin fel engraipht o'r personau hyny ag oeddynt wedi gwneyd y Werddon yn anfodd- Ion a gwneyd Ymreolaeth yn beth angen- rheidiol (cymcradwyaeth y Cenedlaetholwyr). 0 barthed i'r mesur yr oedd yn rhwydd gyf- addef nad oedd yn cynwys yr oil y gofynai y Werddon amd&no(eyineradivyatihwswd. lyd yr Wrthblaid). Math o fesur ydoedd a gafai mewn lie canol cydrhwng yr hyn a hawliai y Werddon a'r hyn yr oedd Lloegr yn barod i'w ganiatau; Dywedai hyn am ddau reswm, sef nad oedd gan gynrych- iolwyr presenol y Werddon hawl i rwymo y rhai a ddeuent ar eu hoi, ac hefyd, ei fod yn cytuno a'r hyn a ddywedodd Mr Chamber. lain yn 1885, fod y dull i benderfynu y dyryswch hwn yn derfynol yn gorwedd yn nghyfeiriad cyngrheiriad (cymcradwyaeth y Weinyddiaeth). Credai y byddai y mesur hwn yn llwyddiant yn y Werddon, ond y byddai y profiad a gaffai y Gwyddelod trwyddo yn eu galluogi i helaethu ei der- fyuan. 0 barthed i uchafiaeth y Senedd Brydeinig, buasai y Senedd Wyddelig yn gwybod yn eithaf da y buasai unrhyw weith- rediadau anghyfiawn ar eu rhan yn gynifer a hyny o hoelion yn arch cyfansoddiad y llywodraeth Gwyddelig; ond ychydig o ym- ddiriedaeth oedd ganddo yn narpariadau cyllidol y mesur. Wedi i'r Milwriad Kenyon Slaney, Mr Thomas Shaw, y Milwriad Bridgeman, Dr Wallaoe, a Mr Couitnoy, siarad, cafodd y ddadl ei ohirio yn mhellach ar gynygiad Mr Asquith. Diwrnod pwysig a nglyii ar ildadl yd", oedd dydd Gwener ar gyfrif yr olygfa a gymerodd le yn y ty. Agorw, d hi gan yr Ysgrifenydd Cartrefol, yr hwn a ddechreu- odd trwy wadu y dybiaeth ffol y deuai y Gwyddelod ar ol cael Ymreolaeth yn elynion marwol i Loegr. Ymresymiad arall a ddef- nyddid yn erbyn Ymreolaoth ydoeld y bu- asai llywodraeth y Werddon drwy hyny yn cael ei roddi yn nwylaw corph diegwyddor o arweinwyr perthynol i'r blaid Genedl- aethol (cymeradwyaeth yr Wrthblaid). Yr oodd yr aelod dros Orllcwiixbafth Birming- ham, yn niffyg gwcll gwaith, wedi bod yn chwilioyn y touienyddlludw (cymeradwy- aeth y Gwyddelod),—er ccisio rhoddi wrth eu gilydd wahanol frawddogau digofus a ddisgyncnt oddiar wsfusau y Gwyddelod mewn munudau o wylltineb (chwer- thin yr Wrthblaid). A oedd angen algofio yr aolod anrhydeddus hwnw o'r ffaith mai efe, yn nechrcu y flwyddyn 18S6, ydoedd awdwr y cynygiad i wneyd v diweddar Mr Parnell yn Yrif Ys- grifenydd y Werddon:" (cymentdwyacth y Gwyddelod). A meiddiai ddweyd y buasai yr Wrthblaid yn berffaith foddlawn i wneyd yr un peth dranoeth pe ond yn unig y caniateid hyny gan ai-ogylchia(ILii. y blaid (cymeradwyaeth gwawdlyd yr Wrthblaid). Haerai J boneddwr gwir anrhydeddus y buasai yn anmhosibl cael mesur gwell na'r un presenol i gyfarfod 4 gofymon y Werddon yn ogystal a'r angenrheuliau yrn- herodrol a'r ystyriaethau o gyfiawnder ag yr oeddynt hwy yn y Ty hwnw yn rhwym o dalu sylw iddynt. Yr oedd y Ty wedi clywed Mr Davitt a Mr J. Redmond yn dweyd y byddai iddynt dderbyn y Mesur fel sylfllelideddfwriacth beUneh, ILC ni ehrcdaifod gan y Ty hawl i ofyn am ychwaneg na hyny o sicrwydd. Ceid rhai boneddigioii a wnant wawd o hygoelodd y Rhyddfrydwyr, neu yr hyn a vstynent yn ffuantrwydd yr aelodau Gwy- ddelig. Ond carai wybod pa argraph a wnaed ar feddylian y dymion hyn gan araeth Mr Davitt? Amhenai a welwyd yn y Ty erioed olygfa mor hynod a'r aelod anrhyd- eddu,-hen wrthryfelwr a bradwr yn erbyn y Goron, yr hwn oedd wedi cael ei enill drosodd I Cyn i Mr ASQUITH orphen y frawddeg, cymerodd golygfa gynhyrfus le. Cyfododd rhyw: haner dwsin o'r aelodau Gwyddelig ar eu traed, a cheisiasant anorch y Ty. Y cyntaf i allu wneyd hyny ydoedd Mr Crilly, yr hwn (gan gyfeirio at Arglwydd Cran- borne, un o feibion Ardalydd Salisbury), a ofynodd a oedd gan ei arglwyddiaeth hawl i alw Mr Davitt yn llofrudd (bloeddiadau o "Tyned y gair yn ol," "Enweh ef," &0. Mr M'NEILL: Clywais mau ef hefyd (bloeddiadau o- "Rhoddwch yr enw," a chynhwrf). Y LLEFARYDD Trefn, trefn. Y mae yn anmhosibl cymeryd sylw o'r mater hyd nes y eaf wybod at bwy y cyfeirir (bloeddiadau o Cranborne, Cranborne." Arglwydd CRANBORNE (gan godi o'i sedd yn yinyl yr aelodau Gwyddelig): Diangodd y gair oddiwrthyf yn ngwres y foment (" Oh," a gruddfanau). Crcdwn nad oedd- wn yn dyweyd ond yr hyn oedd yn wir, ond yr wyf yn cydnabod nad yw yn sylw a ddyl- asai gaol ei wneyd. Y LLEFARYDD Os y defnyddiwyd y sylw mewn modd clywadwy, yiia rhaid i'w arglwyddiaeth wneyd ymddiheurad i'r Ty (uchel gymeradwyaeth). Arglwydd CRANBORNE Wrth gwrs, syr, yr wyf yn ymddiheuro. Ni fwriadwyd i'r sylw gyvhaodd clustiau y Ty (lIaif Dyna Salisbury arall," a chymeradwyaeth). Ar ol i.Mr Asquith orphan araeth beni- gamp siaradwyd gan Arglwydd G. Hamilton, Mr Blake, y Llyngesydd Field, ac eraill, a gohiriwyd y ddadl. Yn ol datganiad a wnaeth Mr Gladstone nos Wener y mao disgwyliad y gellir terfynu y ddadl heno (nos Fawrth). Hawlia y Tori- aid, fodd bynag, fod ganddynt hwy gynifer aid, foda I)ynag, daO;J f?l g y bydd y o aelodau eisiau siarad fel ag y bydd hyny yn anmhosibl.

DEISEBAU LLEOL. I Cyflwynwyd i Dy'r Cyffredin ddydd Ian ddeiseb gan Mr Thomas Lewis o blaid Mesur Dewisiad Lleol o Gaergybi, Beau- maris, a lleoedd eraill yn Mon, a chan Mr Lloyd George oddiwrth gangen Conwy o Gymdeithas Ddirwestol Gqgloud Cymru. Yr un diwrnod dygodd Mr Lewis ddeiseb gerbron o Langefni yn erbyu y fasnach ger b ron o Lanl, mewn opiwm yn India.. I

Y FYDDIN AC YMREOLAETH. I Dydd Iau, gofynodd y lmwi-iad Waring a fyddai i reolaeth y fyddin, o dan Fesur Ymreolaeth y Werddon, fod yn nwylaw yr • Arglwydd-raglaw a'r Cyfrin Gyngor Gwy- ddelig, neu barhau fel ag y mae ar hyn o bryd. Mr CAMPBELL BANNERMAN a roddodd atebiad yn y nacaol. Dywedodd y byddai i'r milwyr barhau fel yn bresonol, ond fod hawl gan yr Arglwydd-raglaw i alw milwyr i gynorthwyo yr awdurdod gwladol. Mr SEXTON Pa beth bynag a fydd safle y fyddin wedi tasio Ymreolaeth, onid ei dyledswydd fydd rhoddi i lawr bob gwrth- ryfel yn erbyn y gyfraith fel ag y mae wedi arfer gwneyd ? Mr CAMPBELL BANNERMAN Y mae hynyna yn gywir (cymemdwyaeth). ir A. J. BALFOUR A'r sawl fydd i famu y ddyledswydd fydd yr Arglwydd-raglaw, yn gweithredu ar gyngor y Weinyddiaeth ? (cymeradwyaeth yr Wrthblaid). Mr CAMPBELL BANNERMAN a ddywedodd y byddai raid iddo gael rhybudd o'r cwestiwn, gan ei fod yn ymwneyd & mater pur anhawdd.

I CLUD-DOLLAU AR Y RHEILFFYRDD- Dydd Gwener. dywedodd Mr MUNDELLA, mewn atebiad iSyr James Whitehead a Syr Albert Rollitt, ei fod wedi derbyn llythyrau oddiwrth oddeutu triugain o gwmnini- rheil- ffyrdd yn (Mhrydain Fawr a'r Weradon yn hysbysu y buasai gofal yn cael ei gymeryd i beidio gwneyd y tollau yd fwy na phump y cant nag oeddynt yn 1892, oddieithr mewn achosion neillduol. Bwriadai ef (Mr Mun- della) yn fuan gynyg penodi pwyllgor i ed- TVeh i mewn i'r holl fater. Syr J. WHITEHEAD, yn ngwyneb atebiad anfoddhaol cwmniau y rheilffyrdd, a roddodd rybudd o'i fwriad i ddwyn mesur i mewn ddydd Llun (i fod mewn grym am dymor) yn gwneyd yn anghyfreithlon unrhyw dollau a fyddent yn uwch na'r rhai a delid ddi- wedd Rhagfyr diweddaf, ag eithrio achosion a fyddont wedi cael cadarnhad arbenig y Bwrdd Masnach.

Y GYLLIDEB. I Mewn atebiad i Syr John Lubbock, ddydd Gwener, dywedodd Canghellydd y Trysorlys y hyddai i'r gyllideb gael ei dwyn i mewn mor fuan ag y terfynai y ddadl ar ail-ddar- j lleniad Mesur Ymreolaeth.

Caernarfon. GWERSI Y METIIODISTIAID CALFINArDD, .893—1. Y Llawlyfr goreu ar y Gwersi hyn yw eiddo Mr Edward Jones, Bangor. Pris, 2g. Swyddfa'r." Genedl," Caernarfon. CYMDEITHAS LENYDDOL SALEM.—Cyn- haliwyd cyfarfod terfynol y gymdeithas uchod am y tymhor presenol nos Fercher, pryd y cafodd yr aelodau wledd ragorol mewn'ffordd o swpcrja chyfarfod adlon-- iadol. Lly wryddid yr olaf gan y Parch Ddr Herber Evans. Gwasanactbwyd yn y gangen gerddorol gan Mr Richard Prithard (organvdd y lie), Mr John Cottrell, Miss Jones, Castle Square; Miss Eunice Hum- phreys, a Miss Thomas tra y cafwyd an- erchiadau ac adroddiadau gan y Cynghorydd J. R. Pritchard, Cadbon G. B. Thomas, Mri 0. R. Owen, W. H. Williams, R. Williams, H. Humphreys, a J. H. Roberts. Diolehwyd yn garedig i'r swyddogion, 8C yn arbenig yr ysgrifcRydd (Mr Griffith Jones) am eu gwasanaeth yn ystod y tymhor. Y BWRBD YSGOL. -Cyfarfu y bwrdd hwn nos Lun yr wytnnos ddiweddaf, pryd y Uywyddwyd gan igr W, P. Williams. Yr unig fater o bwys a ddaeth gerbron ydoedd cais oddiwrth dair 0 athrawesau fUQ ychwanegiad yn eu oyflogau, Teimlai Mr Mr W. G. Thomas mai anghyfleus ydoedd ystyriod y ceisiadau hyn yn awr, pan oodd y bwrdd wedi mabwysiadu ei amcan- I gyfrifon arianol am y "flwyddjm ddyfodol. Dadly Parch Dad Jones ydoedd nad oedd ond eisieu dangos chwareu tog tuag at y rhai a wnaent y ceisiadau. Yn ddilynol eyd- syniwyd i ganiatau ychwansgiad i ddwy ar yr amod eu bod yn pasio arholiad y Queen s Scholarship! yn- ystod y flwyddyn, tm y caniatawyd cais yr athrawes arall yn ddiam- odol. LLAWLYFR AR YR ACTAU PEN T I.—X_ITTI. Gan Mr Edward Jones, Bangor. Yn hynod syml a hawdd ei ddeall. Mabwysiedir ef gan luaws o ysgolion fel y gwerslyfr mwyaf pwrpasol i'r dosbarth. Pris 2c. Swyddfa'r Gened! Caernarfon.

I J COCOA CADBUBY.—Dyma'r Cocoa 6yM yn t ,a odd 2 ? a!g;.h.'l "Y"' I Bglwydde Berth a grymusda arosol. ynte

I AR DRAMP. I [GANJ.M.E.] Yr oedd awel gref yn chwythu o'r dehau; ac fel y dynesem at y mur cerig, elai'r tonau ar y llyn yn fanach fanach, a gwelem gysgod y bwaau'n disgyn yn gylch ar y dwfr tawel. Ar un pen i'r mur mae capel bychan destlus i'r Methodistiaid, ar y llall y mae'r garreg sylfaen wedi ei gosod mewn craig. Ar ganol y wal saif pedwar twr. Troisom i mewn i un o honynt i eistedd a mwynhau'r ychydig ymborth feddai Bevan. Tynwyd byra gwtyn" pa un o'r ddau becyn feddai gai ei gyd ymaith newynog. Bu ffawd o'i blaid: cafodd yr un goreu, er holl athrylith Bevan i feisio dangos nad oedd tynu gwtws yn leg. Ceir golygfa dlos o un o'r tyrau hyn. Gwelir y llyn hir, a'i donau'n ymlid eu gilydd t Eunant a Rhiwargor, ainbell fwthyn a rhimyn o gaean ar hyd ei fin, a'r mynydd yn codi oddi wrthynt at yr awyr las. Oddi tanom mae dyffryn dwfn, a'r afon Fymwy'n cychwyn o dim y mur, ac yn rhedcg trwy ddolydd gwyrddlas, a than good sy'n prysur ddeilio, i guddio ei dwfr clir. Wedi gadael y llyn dilynem yr afon ar hyd ffordd Llan- fyllin. 0 dan y Grwn Oer gofymisom i wr a dorai'r gwych, Oes arnoch ddim ofn i'r wal ollwng y llyn ? "Nag oes maaf, mwn i, rwan. Y noson gyntaf pan oedd y llyn yn llenwi, 'roedd arnaf ofn garw. Chysges i ddim-yr wythnos gyntaf. Un noson meddyliais yn sicr fod y dwr yn trochio yn erbyn talcen y ty. Gwaedda' B, a rhedais o'm gwely fel yr oeddwn, ond erbyn i mi rwbio fy llygaid, y gwynt oedd wedi troi, a chwibianai yn y corn simdde fel y gwna o flaen storm." "Pe buaswn i chi," meddai Bevan, "gwnawn fy ngwely ar lun ewch, yna pe delai y diliw buasech yn barod." Beth yw enw'r ty yna ?" "Nant Llachar. Boncyn Celyn yw'r ffridd serth acw. Dacw Sardis, acw chi'n y gwaelbd—capel yr Annibynwyr. J. M. Edwards yw'r gweinidog, gwr ifanc gweith- gar a Uafurus anghyffredin." Lie mae Ffridd Gowni ? Gallech ei wel'd pe yr elech i ben y bon- eyn yns, Yr oedd yn lie e hynod yn amser dechreuad Methodistcth ac wedi hyny. Clywais am ddynion yn dyfod yno'r holl ffordd o LanuwchUyn erbyn deg foreu Sab- both i gynal ysgol nen gyfarfod gweddi." Tynodd Bevan yn lapet fy nghot, a bu raid ffarwelio a gwr y cryman, Yn ngodrau'r Boncyn Celyn mae siop, yr un gyntaf wel- som vredi gadael cartref. Aethorn i mewn. Edrychai'r siopwr yn amheus arnom, ac ni welwn fai ynddo. Oes genoch chi ddiod dail yma ? "Clywsoch, mae'n debyg," meddai, gan lenwi llinyn ei ffedog, am ryw dref fach, lle'r helir pob baw a llwch, yr un olaf a wnaeth y gwr drwg a'r un gyntaf ddifeth- ir, Llanfyllin ? Gwyddwn am Lanfyllin, a chyn imi ddweyd gair aeth ymlaea: Does dim posib cael dim oddi yno.. Rwyf wedi ordro ginger beer ar ys tro, ac ni'ddaeth eto, a does gen i ddim diod gryfach chwaith meddai, gan wincio ar Bevan. Faint o amser gymer i ni fynd i Lan- fyllin." Tua dwy awr a haner, os nad oes amoch eisio troi i Efel Lwydiarth ? I- Ar ein tmed yr ydym yn cerdded; I does amom ddim angen pedoli." I 1 0, dydech chi ddim yn dallt. Tafam yw Efel Lwydiarth." Gofynodd Bevan am bwys o gacenau. Meddyliai mai sypyn bach fyddent fel pwysiwgwr; yn lie hyny'r oeddynt yn llond bag mawr. Wrth fynd allan o'r siop sylwais fod y gareg o flaen drws yn un od iawn, tebyg i gareg fedd, a gofynais: PIVY ydych wedi gladdu fan yma ? 0, cliladdes i neb. Carrog un Mari D ifis, o Lanuwchllyn, yw hon. Gwraig dda rinweddol, fel pawb ddaw'r fan honno. Gwnaeth lawer o dda gyda'r achos. Gwerth- wyd hi am goron i'r saer maen, pan yn chwalu'r fynwent. Ceisiodd y saer wneyd rhyw ddefnydd o honi, ond methodd, a rhoddodd hi i mi." Wedi rhoi'r byd yn ei le gyda'r sipwr troi- som tua Boncyn Celyn. Daeth geneth fech- an i'n cyfarfod. "Geneth fach pwy ydech chi?" meddai Bevan. Ty'n y Bwlch," atebai, er mawr ddifyr- weh i Bevan pan yn estyn cacenau iddi. Yr oedd Bevan erbyn hyn yn blino yn cario'r bag papyr; er nad oedd ond pwys, yr oedd yn swm mawr ac anhwylus i'w gario, ac yntau yn amdrwm o gnawd hefyd. Ar ganol y rhiw torodd dwll yn ngenau y bag papyr: rhoddodd ei ffon drwyddo, a chariodd hwy draws ei ysgwydd. "Plan da," meddwn; gyda hyny, torodd y gafael allan, disgynodd y bag, powliodd y cacenau i lawr. Casglwyd hwy oil ag eithro'r rhai heliodd y ehwe' plentyn ysgol a welodd y trychineb ac a ddaeth yno i helpu. Daethom i ben y bryn a chawsom olwg braf ar fro fryniog Maldwya. I un wedi ei fagu yn Arfon neu Feirion, cymer beth amser iddo weled ei phrydferthweh. Mae ardderchowgrwydd Arfon a tiilysineb Meirion yn taro dyn o bell. Rhaid myn'd i Faldwvn, i bob dyffryn, cyn y gwelir hi, ac y mae ei dyffrynoedd cul yn werth eu gweled. Gwelem y ffordd wen yn troelli draws y bryniau, ac yr oedd yr awel oer vn peri ini gerdded yn gynt. Wedi gadael Ty'a y Setin ar y chwith, a'r Efel Lwydiarth ar y dde, daethom at hen wr oedd yn malu cerrig ar ochr y ffordd. Gan ei fod yn well holwr na ni, gadawsom ef wedi iddo ddangos yn lie roedd Llanflliangel i ni. Yr oeddym wedi blino ar y ffordd galed; felly troisom dros y ffridd oedd at Lanfihangel, gorphwysfan Ann Griffiths. Pentrcf bychan ar fryn tlws yw Llanfihangel, a dienw hyd nes y rhodd- wyd yr emynes dduwiol o Ddolwar Feehan i gysgu yn ei fynwent. Cof-golofn syml ddi- addurn sydd ar fedd Ann Griffiths. Ar un tu iddi mae— • Er cof am Ann Griffiths Dolwar Fechan Ganwyd 1776. Bu farw 1805. Ar y tu arall— Cyfodwyd y golofn hon yn y flwyddyn 1864. Mae cylch o goed masa'n yn tyfu wrth glawdd y fynwent, a gwelir y dyffryn a'r aber red trwyddo trwy eu dail. Nid oes coeden ywen ynddi, a phlyg y gwellt gwyw, hir, dros y beddau. Arhosais yn hir uwch ben ei bedd, gan adrodd rhai o'i hemynau. Bum yn cysgu yn ngwely Ceiriog, ac yn aros yn yr un ystafella choleg a Goronwy Owen, a hiraethwn wrth fedd Ann Griffiths am gael deuparth o'i hysbryd i'm gwneyd inau'n fardd, ae o ryw les i'm cenedl. Tor- wyd ar y dvstawrwydd gan waith Bevan yn gwaeddi 0 hen y wal Oes yma ddim dwr, wraig ?" "Y mae'n no syoh yma'rwan, wir," at- ebai llais gwan. eb "Gallwn feddwl," meddai Bevan. I paeth Bevan ataf, gan ddyweyd ei fod wedi gweled gwraig a'r gwyneb butraf welodd erioed, a'i fod wedi rhoi awgrym I iddi i'w olchi. GadawyJ y fynwent ac awd i siop Gwenllian Morgan i ofyn 'Does' gen i ddim ond denti-riwbod a spirit-neitar, ond ma' nhw," medda'r hen wraig, gan droi ei bawd ddu dros y ffordd, I yn gwerthn pobpeth." Aethom at ddrws y "Nhw"; ac wedi Cael ychydig lemonade gadawsom y tri diog- ynoedd yno. Dangosoddfhen wr "ffordd lwynion a'n harweiniai i Lanfyllin. Wrth fyn'd i lawr i dawelwch Llawr y Glyn, ciliai'r haul o'n golwg dros y gorwel, a deshreuai'r biiallu a llygad y dydd deimlo'r awel oer a chau eu. haiurontau. Dangosodd gwraig garodig oaddoldy M.C. Llawr-y- Glyn i ni, a adciladwyd yn 1891, o geryg da, a gwna i'r eglwys dynn a saif yn ei ymyl ed- rych yn hynod ddistadl. Codwyd yr eglwys sine yma, meddir, gan ryw ferch er cof am y person a fu farw. Er y gellid yn hawdd ei chario mewn berfa drol, y mae ynddi bob- peth ar ffurf eglwys, ffenestri lliwiedig, clochdy, a chloeh fel pwys siwgwr. Yr oedd yn nos iirnom yn Llanfyllin, trcf fechan dawel. Gwelsom amryw o Feirion yno, a mawr yllawenydd a'r croeeaw gafwyd. Dran- oeth, weill cael awr nen ddwy i scwrsio a chlywed Kittie Myllin yn canu, troisom tua chyfeiriad Llangynog. Cafwyd cypaned yn Pen-y-garnedd, lie ffarweliwyd a'r ddau gyfaill difyr a'n hebryngai. Yr oedd yn hwyr ar y dydd, a'r ffordd dros y mynydd yn faith, a cherddcm bum' milldir yr awr. Wedi gadael Pen Bont Fawr a'i tbair t?am a'u henwau Seisnig, daethom hyd i John a Sion, hen wr yn cario glo gyda throl a iiitil o Lanfyllin i Langynog. Yr oedd ganddo gortyn o siafft y drol i dynu i fynu'r rhiwiau gyda'r mul. Yr oedd yn arw genyf ei weled wedi gwar-grymu, a'r cortyn dros ei ysgwydd. Yr oedd yn rhy hwyr i ni fynld i werd hen eglwys Gruffudd Drwyn Dwn yn Mhennant. Yr oedd y chwarelwyr wedi noswylio er ys tro pan yr oeddym yn myned trwy Llangynog, ac nid hawdd oedd gwahaniaethu cydrhwng y nos a'r niwl oedd ar ben y mynydd. Mae'r ffordd i fynu'r Bwlch yn syth a scrth. Troisom i'r Eithin i ofyn diod. Wedi cistedd enyd i wrandoarnyntyn canmawl Cymru a'r ys- grif ynddo ar Syr William o Benmaen yr oeddym yn byrliau y ffordd. Go dda," meddai Bevan, gan redeg o'm blaen, "cawn ein cario bob cam, gan gydio yn ngwar mul borai yr ochr y ffordd. Aeth ar gefn, ond bu'r march a'r marchogwr beth cyn dod i'r un meddwl. Wedi myned am beth ffordd, Glywi di rywbeth ?" meddai jlevan, yn sydyn. Cyn i mi gael amser i ateb, yr oedd Bevan yn cerdded wrth fy ofchr, ae un o'r Sipsiwns, wersyllai ar ochr y S?rdd, yn sefyll o'n bl.,Z' Dynes oedd, rwy'n meddwl, a gwyneb melyn fel crocn drym, a gwallt dn eras fel brigau ysgub. Welsoch chi 'r un mul P" Do," meddai Bevan barod, yr oedd yn ngwaelod y rhiw yma, a thwysais ef i fynu i chi." Credai'r felen fod genym bres, a dech- reuodd fogio, gan bwyntio at dri o blant haner noeth o liw lludw mawn orweddai yn oehr eu tad diog. Wedi iddi gael ei dymuniad pid hir hir y buom cyn cyrhaedd pen rhediad dwr, neu derfyn y ddwy sir. Taflodd Bevan ei hun i'r grug a gwaeddodrlj Mae un rhan o honof yn Maldwyn a'r llall yn Meirion." Rhoddodd dro. Dyma fi yn Meirion i gyd 'rwan," meddai. Adroddai hanes Uadron penffordd ae Y8- prydion pan yr elem i lawr ochr y Berwyn, aciii rhyw ias drwyddaf pan yn troi i drofa dywoll Pont Cwm Pydew. Ni fuom yn hir yn cyrhaedd Llandderfel a'r teulu caredig oedd ar eu traed yn ein haros.

I ASHBY YN NGHAER. Bu agos i'r dyn Ashby,yr hwn a ddiangodd o garchar Caernarfon ar y laf o Ebrill, gael ei ddal yn Nghaer ddydd Mawrth. Ym- ddengys i ddyn fyned i bawnshop yn y dref hono y prydnawn hwnw i geisio codi gwystl ar gob fawr. Nid oedd y masnachwr yn hoffi ymddangosiad y dytl, er nad oedd ganddo ddychymyg mai y carcharor ffoedig ydoedd; ac felly ni roddodd arian ar y gob, er i'r dyn geisio yn daer. Yn mhen ychydig ?l?d,,Il wcdi i'r d) n fyned ymaith, daeth hoddgeidwad i mewn, a gofynodd a fu Ashby yno. Y dyn hwn," ebai, gan ddal darlun ohono yn ei law. Adnabyddodd y masnachwr y darlun ar unwaith fel eiddo y dyna fu YJlO yehydig funydau yn flaenorol yn ceisio codi arian ar y gob, a dywedodd, I I Do, fe fa yma rhyw bum munyd yn ol." Edrychodd ar ci oriawr, ae yehwanegodd, "No, wyth niunyd union sydd er pan yr acth ymaith." Rhy hwyr," ebai'r hedtl- geidwad, ond c elir na fydd y carcharor yn rhyw hir eto cyn cael ei bun mewn VII? dyogelach yn ngharchar Caernarfon nag ydoedd y tro diweddaf. Fe gynhaliwyd ymchwiliad swyddogol i'r amgylchiadau o dan ba rai y diangodd. Cyfrinachol oedd y gweithrediadau, ac ni wnaed y canlyniad yn hysbys hyd yn hyn.

Y GWALLGOFDDVN A MR GLADSTONE. Tra yr eistcddai Mr Gladstone yn ei ystafeu mewn gwesty yn Brighton, yn ystod ei ymweliad diweddar Ù He, aeth dyn i fyny'r grisiau, ac agor. d l ddrws ystafell yr Arglwy,ides, Shuttleworth, gan dybied mai ystafell Mr Gladstone ydoedd. Cyfarwydd- odd hithau ef i'r ystafell yr ochr arall i'r cyntedd, heb wybod pwy ydoedd y dyn. Rhuthrodd yntau i mewn i hono. Synodd ylPrif Weinidog ei weled, ond ni chollodd ei hunanfeddiant. Canodd y gloch ar unwaith, ond ni ddaeth neb ato gynted ag y disgwyl- iai; ac acth yntau allan, gan fyned i'w ystafell wely. Aeth y dyn i fyny sir Cl ol, ond .■ r hyn daeth un o'r gweision i r fan, a gafaelodd yn y dyn, gan fyned ag ef allani Bernir fod amhariad Ar synwyrau y dyn. Nf ddvehrynodd Mr Gladstone rhyw lawer, o na fuasai hyny ond peth naturiol o dan yr amgylchiadau.

I GWBRSI r METHODISTIAID CALFIVAIDD '1893-4. Y Llawlyfr goreu ar y Gwersi hyn vw eiddo Mr Edward Jones, BMgur. Pris, •>g Swyddur Genodl," CawnuH-fou.

AT T BFARDD.-Fel hysbysiad yn unig y cyhoeddir anerchiadau priodasol, coffad- wriaethol, &0. Ni chymerir teilyngdod darnau llenyddol lolly i ystyriaeth. Am y telerau, ymofyner a'r eyhoedJwyr.

CYNGHOR I'R DRWG-DALWR AM Ell SEDD MEWN ADDOLDY. Rhag delio fel drwg-dalwr ,—ac eistedd Rha Pel castiog ragrithiwr, Yn dy sedd bydd glodus wr, A diddyled addolwr. Gwytherin. Ar CLEDWEN. I

MB OWEN MORRIS, C.S., PENYBRYN, CAERGYBI. Dianair, danllyd yni-ein Morris, Yw mvwTedd Caergybi, A gwr uniawn, gwladgar, heini' 0 Benybryn, dan bynau bri. MACnaAETH MON. I

MYNEDIAD ABEL I'R NEF. I Cydganai angylion y nef Oamgylch yr orsedd wen fawr; Arllwygeat eu mawl iddo Ef, Gan fwrw'u coronau i lawr; Yr anthem oedd-" Diolch, 0 Dad,- Pan geisiodd y fall doredd wen, Gwaredaist ni'n hollol o'r brad,- Hosana'n oesjcsoedd,—Amen." Un llais oedd yn canu ar hyd Y nefol gerddoriaeth,-un rhyvi-,— Nid ydoedd un cerddor o'r byd Pryd hyny'n y nefoedd yn byw, Pan ydoedd y mawl yn llawn tan, Yr ymdrech y mwyaf a wnaed, Llais Abel wnaeth yord yn y gan, Pan swniodd accenion y gwaed. Clustfeinia'r angylion ar hyn, Rhyfeddant at gryfder y gan, Hen wythawd pen 1fari fryn Orchfygodd eu mfiiant yn lan: Os ydoedd hen antliam y groes, Pan ganodd un cerddor, mor gref, Pan gana cerddorion pob oes Fe ddawnsia gorseddfamc y nef. LLEXOK O'R IjLWYNI. I

jo WYTHNOS I WYTHXOS- I kMAETIIWylL, BYDDWCH EFFRO. Perygl mawr amaethwyr Cymm yn awr yw difaterwch a chysgadrwydd. Rhaid lddynt, nid gwylio a gweddio, ond gwylio a yweithio. Gwelaf fod un newyddiadur a gyhoeddir yn Nghymru ac a broffesa tgwyddorion rhyddid, ie, fod hwnw yn ceisio gwneyd gwawd o'r eyfarwyddiadau roddir i'r amaethwyr gyda golwg ar y duU goreu i ddarparii ou tystiolaethau a'u dwyn i sylw y Ddirprwyaath. Yn ol athrawiaeth y papur hwn nid yw Sfeithiau fel y canlyn yn werth eu crybwyll o gwbl fel tystiolaeth. "Rhcnt afrroymol o uebel. Helwriaeth yn dinystrio y enydau. Cytundebau gor- thrymus. Curio allan welliantau ar y tyddyn a chau i fcwn fynydd-dir a hyny hob ddim tal oddiwrth y perchenog." Nid yw rhyw fau bothau fel yna yn werth son am dauynt meddai y gwr iiydd yn proffesu ei fed yn amddiffynwr i'r gwan. Gobeithio na wna yr un amaethwr fod mor ffol a chrodu ei athrawiaeth; os gwno., byd(I yi, sicr o edifarhau. Peth anioddefol yn mron yw gorflld darllen y truth ddaw all an mewn I rhai newyddiaduron, yn enwedig y rhaiagy mae Saeson wrth y lly w. Cymeraut arnynt eu hunnin ein dysgu fel cenedl pa fodd i fyw, ae edrychant arnom fel anwariaid yn mron. Yr hyn barodd i mi ysgrifenu fel hyn oedd darllen priferthygl ar yr amaeth- wyr a'u dyledswydd mewn newyddiadur yr wythnos ddiweddaf. MORQAH RICHARDS. Vyma enw sydd wedi dyfod i gryn fri yn ddiweddar, ie onw sydd yn sior o gael ei barablu ami i dro hyd yn nod yn Nhy y Cyffredin, a hyny yn mhen ychydig wytb- nosau. Ond rhag fod rhai o ddarllenwyr y Genedl" yn y tywyllwch gyda golwg ar yr un enwog y mae ei enw uchod gwell i mi roddi tipyn bach o eglurhad ar pwy pwy ydyw a pha fodd y daeth i'r fath sylw a hyny mor ddisymwth. Rhyw fis neu bum wythnos yn ol, fel y cofiryn dda, daeth rhywftier boeth dros gefnogwyr yr Eglwys befydledig yn Nghymru, a phan yn ngafael I y fc!r ymddygent fel y bydd dynion o dan y cyffelyb amgylchiadau yn gwneyd. Fel y dywed pobl y De, yr oeddynt yn wandro yn anghyffredin. Cerddeut o dy i dy a siarad- ent gryn lawer yn eu cwsg. Yr oedd y fever yn drymach ar rai na'u gilydd. Yr hen ferched a'r ciwradiiid gafodd yr ymos- odiad trymaf. Tebyg fod eu system yn fwv agored i bethan fel hyn; nis gwn am un esboniad arall i'w roddi. Bid a fyno, aeth un o'r ciwradiaid ynta a rhol o bapur yn ei law i gaaglu enwau trigolion tref fechan yn Nghymru. Cynhyrfwyd ef i hyn ma.e'n debyg drwy ddarllen profiad rhyw wr yr hwn a ddywedai, Beth a wnaf am eu bod yn dwyn yr oruchwyliaeth oddiaraaf ?" Ar ei bererindod aeth y ciwmd i dy nad oedd wedi bod ynddo erioed o'r blaeü. Dywed- odd ei neges. Gofynodd am enw y wraig, cafodd ef; yna y plant,' cafodd hwythau; wedi hyny dau fachgen oedd yn lletya yno. Wedi hyn gofynodd ai nid oedd yno neb arall y gallasai roddi ei eni i lawr. Dywed- odd y wraigjfod yno un arall, sef Morgan Richards, ond," ebe hi, prin yr wyf yn meddwl ei bod JTI werth i chwi roddi enw Mog druan i lawr." "0, ydi, ydi," ebe'r ciwrad, y mae pob enw o gryn werth gan y byddant yn cael eu darllen yn y Parlia- ment, cofiwch." Felly y bu, aeth deisebfawr 0 i Dy'r Cyffredin, ac yn mhlith yr enwau ceir euw Morgan Richards, sef asyn (mul) llwyd a a d waenir gan bawb yn yr ardal. I T SV8PEXS0RY BILL WEDi MARW. I Os yw tystiolaeth clerigwyr Eglwys Loegr yn gyfryw ag y gellir ei chredu y mae y Mesur Ataliol wedi marw eisoes. Cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus mewn Billiard Room boneddwr yn Nyffryn Clwyd yn ddiweddar i'r amcan o amddiffyn yr Eglwys, a dywedid yno gan y Parch J. F. Reece (neu fel y mae plant Capel Isaac yn ei adnabod, John Rees), periglor Llanfwrog, fod y Mesur Ataliol eisoes wedi marw, ac nad oedd berygl iddo ad<ryfodi mwy. Ond y peth sydd yn fy synu i eraill yw, os ydyw y cyfeillion rhain yn credu yr hyn a ddywedir ganddynt beth yn enw pob rheswm y maent yn gwastraffu cymaint o'u nherth i ladd mesur sydd wedi marw eisoes Pe buasent yn galw yn nghyd eu byddinoedd i'w ddilyn i'r gladdfa, ac i fwrw pridd a cherig arno, ni fuaswn yn synu cymaint; ond yma ceir llu o ddynion call, o'r Archesgob i lawr hyd aty ciwradyn bitw bach yn galw yn nghyd yr holl adnoddau o fewn eu cyrhaedd i ladd corph marw Ond dyna lie mae'r drwg," ebe un 0 honynt, or ei gladdu mae yn gallu dod yn fyw,* ae yr ydym yn ofni nad oes genym ddigon o bridd a llaid i daflu arno er ei gadw i lawr." Da iawn, felly y credaf finnau hefyd. EIX HEISTEDDFODAC. Nid oes neb a wad nad yw sefyllfa yr Eisteddfod y blynyddoedd hyn yn hollol an- foddhaol. Gellid mfcddwl mai dau amean mawr i fodolaeth yr hen sefydliad yw, rhoddi mantfiis i Doriaid Be Eglwyswyr i ddangos eu hunain, nid yn eu lliw eu hun- fiin fel gorthrymwyr penaf yr yspryd ccuedlgarol Cymrei-fel y gwyr pawb, dyna eu gwir gytneriad-ond ceisiant osod en hunain allan ddydd yr Eisteddfod fel cyfeillion penaf Cymru. Yr amcan arall yw ceisio gweitliio yr Eisteddfod i fod yn beir- iant i hyrwyddo yr achos Toriaidd ac Eglwysig. Ar ol dilyn y prif Eisteddfodau Cymreig yn ystod yr ugain mlynedd di- weddaf nid oeslgenyf y petrusder llciaf i ddwyn y cwyn hwn yn erbyn yr Eistedd- fod. Bydd genyf ychwameg ar y pen hwn yn fuan, a chyhoeddaf rai pethau fydd yn sier o ddwyn gwrid i wynebau dynion sydd yn euog o lusgo yr hen sefydliad Cymreig drwy gors leidiog afiach yr yspryd gwrth- genedlaethol.

YR HELYNT YN HULL. I Yn Nhy'r Cyffredin ddydd Mercher, gof- ynodd Mr KEIR HARDIE i'r Ysgrifenydd Cartrofol trwy ba awdurdod yr anfonwyd. y gallu millwrol i Hull i gynorthwyo perchen- ogion llongau yn y porthladd hwnw i dori i fyny undeb gweithfaol a gofrcstrwyd o dan ddeddf Seneddol. Yr YSGRIFENYDD CARTREFOL a atebodd mai ar gais yr awdurdodau lleol yr anfon- wyd y rnilwyr yno. 8C amcan eu hanfoniad ydoedd i gadw trem ac nid i gynorthwyo y perchenogion llongau i dori i fyny unrhyw undeb gweithfaol. Yr oedd wedi anfon at yr awdurdodau lleol am adroddiad gyda golwg ar yr angenrheidrwydd am barhad o bresenoldeb y milwyr. Yna cynygiodd Mr KEIR HARDIE fod i'r Ty gael ei ohirio i ystyriod penderfyniad o'i eiddo ef i'r perwyl Had oedd yr amgyleh- iadau yn cyfreithloni pi-esenoldeb y milwyr yn Hull. Gan na chefnogwyd y cynygiad gan ych- waneg nag wyth o aelodau yr oedd yn an- mhosibl gohirio.