Y Genedl Gymreig

NODION CARTREFOL i rOAN ANDRONICUS.] J DECHREU DIFLASU. I Y mae yn hawdd gwelod fod y wlad drwyddi draw yn deohreu diflasu ar ym- drafod&eth hirwyntog y Mesur Gwyddolig. j Er dechreu mis Chwefror djua sydd o flaen wlad yn barhaus. Y mae yn ddigom o wro arnow ni sydd tuallan i gynteddau Ty |i y Cyffredin; ond beth am yr aelodau, druain ohonynt, sydd yn gorfod gwranlaw awr ar ol awr. noson ar ol noson, ar yr un hen stori Er fod talontau disgloiriaf pin teyrnas yn udrodd y stori." y naill ar ol y Uall, mown goiriau gwahanola chyda gwa- hanol ddoniau, eto yr hen hen stori ydi hi o hyd, a'r tebj'-golnvydd ydyw y bydd yr hen "stori yn cael ei hadrodd y naill noson ar ol y Hall hyd nos Weiier iiesaf. 1 BA DDYBKX? Wei. i ddyben yn y byd. ond i rwystro gwaith y Llywodraeth, ac i roddi mantais i ddynioIl glywed eti Ueisittu ea Iiiinaiii. Y mile y wlad wedi gwnoyd ei meddwl i iyny ar y pwnc. ac wrth gwrs y mae pob aelod o'r Senedd wedi penderfyuu pa fodd i bleid- loisio. Pe dai y pwnc yn cael ei drin o hyn i Wyl Mihsmgel wnai hyny ddim iot o wahan- iactli yn mhleidlais y Ty. Y nine y mesur yn sicr o basio y Cj-ffredin, ac yr un mor sior o gael oi wrthod gan yr Aiglwyddi. Felly, gan fod Homo Rule mor sicr o gael "kick out" gan my lords waeth iddo fyn'd o dan yr oruchwyliaeth yn fuan nag. yn hwyr. Yna bydd pwnc arall i'w ystyried— sof, a oes modd tori cwinedd yr Arglwyddi ? Y 8ENEWDWU UN FKAICII. I Golygfa gworth myn'd llawor o ffordd w gweled ovdd Michael Davitt yn anercli Ty y Cyffredin nos Fawrtli diweddaf. Dyn rhyfedd ydyw y Gwyddel pemlerfynol a gwlaigarol hwn. Y mac oi hanes yn ddigon wneyd i un wylo dagrau yu hidl, a'r galon loegi o edmygedd tuagato. Pan yn blen- tyn bychan trowyd ei ricni o'u tyddyn yn fiwydd Mayo gan un o'r londlordiaid calon- galed. Bu y tad a'r fain a'r plentyn am ddiwrnodau )"11 crwydro ar hyd corsydd gwlyb y fro. yn dioddef m'wyn ac oeini. Trwy garedigrwydd cyfeillion Hwyddasaut i groosi i Lerpwl, lie oddiyno i ardal y gweith- feydd cotwiu, ac wrth wcitliio yn un o'i- ffactris collodd Michael bach ei fraich ddo. Trodd yr anffawd er daioni iddo mown un )6tyr.. Cafodd lisniddcn i ddarllen ac as- tudio, fel v daeth yn wybodus iawn, yn I euwedig j'n lianes ) r hen wlad anwyl. Yr oedd adgofion nwbyd wedi gwiieyd az-grapli ddofn ar ei feddwl, a phenderfynodd yn lied ieuane gysogru ei fywyd i wasanaeth ei gyd- genedl. Yu amser yniosodiad y Ffeniaidar Gastell Caerlleon — yn lfij. os wyf )-it cofio yn iuwn—cymerwyd rhan yn r ym- OAodiad gan Michael, a daliwyd ef yn y weithred o yrn nrfau i-hi-fll i'r I word don. Gyrwyd ef i benyd-wasanaeth am saith miynedd. Bu wedi hvnv 3-11 teithio drwy America i siarad dros ei wlad. Yn 1881 ail- garcharwyd ef gan W'einyddiaeth Mr Glad- 6tone ar y dybiaeth fod ganddo ryw law yn eynhyrfu y dynion i gyflawni cj-flafan Phopnix Park. Y mae ei garchariad di- weddaf N-n nghof llawer o'ndarllenwyr. Dyna yr achlysur bythgofiadwy i dros dri ugain o'r aelodau Gwyddolig insultio y Llefarydd, a chael eu troi o'r Ty. Michael D&vitt ydoedd tad y LMd League," a phan brfododd f?yw chwe* Mynedd )-n ol gwnaed anrheg ixdo o'r ty Ue y preswylitti-yr hwn a elwir ganddo L;tnd League Cottage, Treulia ei oriau hamddenol pan gartref i drin ei* ardd fto(tc-u-v maejyn hoff iawn o Bodeu. Dysgodd arddio pan p. X gharchar Portland. Cftdwai ardd un o feddygon y carchar yn y fath fodd nes oedd yn syndod i bawb. Y mae yn un o'r djuion mwyaf caredig. IfOnd y mae yr oen a'r llew yn cyd-drigo ynddo. Porcliir ei yn fawr yn Kliy y C)-ffm-din, ac nid yn fwy gan neb na Mr Gladstone, yr hwn a wrandawodd arno yn antud am awr a thri chwarter. nos Fawrtli, a'i law tu ol i'w glust. Os sefydlir St-nedd ya Xublin, fe chwaroua Mr Davitt ran bwpig ynddi. MERCIIED YX WAP.CNEIDWAID. I Mewn llawor o ardaloedd yn Lloegr yr vdym yn cael fod marched wedi eu hethol ar fyrddau y gwarcheidwaid. Ond cyn belled ag yr ydwyf wedi sylwi hyd yn hyn, nid ydj wjCynmi wedi anrhydeddu y rhyw deg. Paham, nis gwn. Y mae yn sicr fod llawn mwy o gymhwysderau mewn Uawer merch i lanw swydd o'r fath na'r dynion a etholir yn ami. Tybed nad oedd yr un ferch yn Undebau Caernarfon, Bangor, Conwy, na Phwllheli, yn deilwng o eistedd ar y Bwrdd, ae a fuasent yn rhoddi gwas- anaeth mwy gwerthfawr na llawer "hell wreigan o ddyn JOIIN IIENRY. Yn ystod y chwe' mis diweddaf yr ydym > wedi durllw mwy na mwj- o erthyglau, traethodau, a phapyrau am y gwron uchod —rhai sal iawn, rhai hir-wyntog, a rhai rhagorol iawn. Yr oeddym yn meddwl ein bod wedi darllen digon ar y tcstyn, a bron a phenderfynu peidio darlcn ychwaneg. Ond rhyw ddiwrnod dorbyninis bampliletlyn gyda'r j-Mt. Nid oedd raid ond edrych ar y clawr i dori y jienderfynlad a wn ied. Y mae Dr Herbor Evans yn rhoddi y gwTon o flaen y darllenydd gyda'r fath dyddorol. Darllenwch y tri tudalen cj-ntaf, mi roddaf ty ngair y darllenwch i'r diwedd. Yr wvf yn gobeithio y bydd yn llaw pob deiliad o'r Ysgol Sabbothol yn Nghyuiru. Fe ddylai fod-nid ydyw ond yr un bris a'r M"W. spf ceiniog. Y COLIEK DRUAV. • I Y mae darllen yn y Werin am y (lancilwit ddvchrj-nllvd yn Nghwm Rliondda ddydd Mawrth diweddaf yn ddigou i beri i III calon waedu. Y mse llo i ofni fod yn agos i gant 0 fvwyciau wedi eu colli. Ac 0: both y mae hyny yn ei arwyddocau! Pa sawl gwraig a N%-neir ) n weddw-sawl i>lentj-n yn -a sawl roam a gollrl ei mab sydd vedi gotulu am dani yn ei hen ddyddiau pan gn-mer dumwain Ic-, ac y collir rhyw dri neu bed war o fywydau yn un o'r chwarelau, bydd tristwehyn llanwyr ardul- o^dd,'—ac felly y dylai fod, o ran hyny, Golygf" bruddaidd dros hen ydyw gWl'l'd eorymdaith o chwirelwyr yn anfon corpli un o'u cydchwarelwyr i'w dy. Tua phum' inlyncdd ar hugain yn ol yr oeddwn yn B Eyll wrth ddrws niasnaclidy Mr Owen Jones, Talysarn, pan yr oedd yn byw yn hen fasnaehdv y diweddarBarch John Jones, T.r' vdygweIwnorymdMth o chwarelwyr yn eu aillad gwaith. Gan mai tua deg o r eloch y boreu ydoedd, meddyliais yn sicr iiai wedi d'od allan ar streic yr oeddj-nt. Gofynnis i Mr Jones beth oedd yn bod. Atebodd yntau, Un o'r chwarelwyr sydd wedi cael ei ladd, mae'n debyg; ac y mac yr hen arferiad mewn amgylchiad o'r fath i bawb fvdd yn gweithio yn y chwarel rodttid fyny eu gwaith am y diwrnod." Nid ydwyf I rn gwybod a ydyw yr arferiad yn parhau hyd heddyw-gobeithio ei fod. Ond am y glowyr druain yr oeddym yn ysgrifenu. Dd irllenydd, tirion, pan yn eistedd wrth y tAn glo ar hirnos gauaf, a fyddi di byth yn meddwl am enbydrwydd bywyd y dynion sydd yn mvned yn it-ol i grombil yr hen dd-tear i godi defnydd dy dSn

HER. [AT OLYQYDD Y "CEXEDI,] SYE,—Gsvelaf nad yw "Fairplay" yn moddu y gwroldeb i roddi ei enw priodol wrth ei gynyrchion; ac felly yr wyf, yn unol a'r rheol a roddais i lawT i mi fy hun flynyddoedd lawer yn ol, yn gwrthod trin y mater y cyfeiria ato hyd nos y gwnaiff ef hyny. Gallaf ddyweyd eto fod y llythyr cyntaf, wrth ba un yr heriais ef i roddi ei enw priodol,yn cynwys cyfres o anwireddau. Nid yw llechgi a chelwyddwr yn teilyngu sylw pellacli oyhyd ag yr ymguddia y tu ol ffugenw. Bydded iddo dd'od allan dan ei enw priodol a bydd genyf rywbeth i'w ddyweyd wrtho, ac af i mown yn llawn i'r holl filter y cyffyrdda a hwynt yn oi lythyr. Os y bydd idito barliau i wrthod cydnabod e; lythyr dan oi enw priodol, gwntt hyny oblegiu ei fod yn cynWYN yr hyn sydd an- wireddus ac athrodgar.Yr eiddoch, &o., W. J. PARRY. I I Ebrill 12fol, 1893.

I Caergybi. GWERSI Y METHODISTJAID CALFIXAIDD, 1893-1. Y Llawlyfr goreu ar y Gwcrsi hyn -ir ciddo Mr Edward Jones, Bangor. Pris tig. Swyddfa'r Oenedl," Caeniarfon. Y Bwiuvn YSGOL.—Ptmxiiad Swyddog P ,))u d  I Si,It l dog Gorfodul.—Cynhaliwj-d cyfarfod o'r bwrdd ysgol ddydd LInn. i'r dybenl o benodi swyddog gorfodol yn lie Mr William Evens, yr hwn sydd wedi ymddiswyddo oherwydd afiechyd. Y cyflog a gynygid ydoedd 30p y flwyddyn, ac Jyr oedd dau-ar-bymtheg o ymgeisvyyr am y He, sef Mri P. Warden, Coffee House: F. W. Barton. Adeilade House; John Jones, 22, Edmund street; R. J. Johns, Swift square: W. Jones, Cecil street: George Phillips, London road S. J. Griffith, Kingsland House; W. Lewis, Fair View; Thomas Williams, Cross street E. Treflyn Jones, Market street; W. Owen, 7, Stanley Crescent; Owen Jones, Skerries Inn; W. J. Jones, Victoria Inn; Edward Pritchard, Town Hall E. O. Wynne, Hawthorn terrace; David Fraser, Church Lane; a W. Owen, 17, Nowry street. Cy- nygiodd Capt Cay, R.N., Mr John Jones, Edmund street, a sylwodd nad oedd ef yn ei adnabod yn bersonol, ond yr oedd yn ym- ddangos yn un hoffus. a chaffai air da. iddo. Sylwcdd Mr W. Griffith, wrth gynyg Mr S. J. Griffith, ei fod ef wedi gwei = f(?l t ysgrifenydd i'r bwrdd pan ffurfiwyd ef gyn- taf, ac yn ddilyool i hyny yr oedd wedi bod yn aelod ffyddlon. Y r oedd ganddo felly fwy o r/airn ar y bi-, rdd na neb arall. CY. nygiodd Mr Richard Hughes fod Mr E. Treflyn Jones yn cael ei benodi. Pleidleis- iwyd, a chufwyd mwyafrif dros Mr S. J. Griffith, ac folly etholwyd ef. Cyflwynodd Mr S. J. Griffith ei ymddiswyddiad fel aelod o'r bwrdd, a phenderfynwyd dowis un yn ei le yn mhen y mis. FESTHI. —Dydd Iau cynhaliwyd y festri flj-nyddol, y Canghellydd Briscoe, D.D., yn y gadair, i benodi churchwarden*. ac ar- ch wilio y cyfrifon am y flwyddyn. Penod- odd y ficer Mr Theopliilus Jones, a phenod- wyd Mr J. LI Griffith gan y festri. Ar gy- nygiad Mr J. Lloyd Griffith, yn cael ei ciliu gan Capt Cay, pasiwyd pleidlais o ddiolch- garweh i Dr Briscoe Itlll yr organ y mae wedi roddi yn yr Eglwys. Wrth gydnabod y bleidlais sylwodd Dr Briscoe ei fod yn rhoddi yn ei ewyllys SWill digonol i'w ychwanegu at fywoliaeth Caergybi i'w gwneyd yn gyfryar ag i gadw rheithic^r yn briodol Yr oedd yn awr yn worth 700p, a byddai ar ol ei farwolaeth ef yn werth lOOOp. Talwyd diolchgarwch iddo am ei addewid. MARWOLAETH Mess LILY CLAY.—Dydd Gwcner diweddaf cymerodd marwolaeth Miss Eliza Anne (Lily) Clay, merch Cadben Clay, Church terrace, le yn hynod anisgwyl- iadwv, hob ondychydig ddyddiau o gystudd. Yr oedd yn 16 mlwydd oed, )-a ferch ieuane hynod ddistaw a hoffus, ac nid oedd ond newydd orphen ei hysgol. Yr oedd yn nelod gyda' rPresbyteriaid Seisnig. Cydym- deimlir yn fawr a'r teulu galarus yn eu profedigaeth lem. Cymerai yr angladd le ddoe (dydd Llun). Y BWRDD LLKOL.—Cynhaliwyd cy- farfod arforol y bwrdd ddvdd Mercher, Mr W. Griffith yn y gadair. YStanley Mr Richard Hughes gyfcidad at y Stanley Hospital, a sylwai fod penderfyni:td wedi ei basio yn nghyfarfod diweddaf pwyllgor yr hospital, yn ca(-] ei gyiiyg gan un navy captain a'i eilio gun IMVJ I captain arall, yn ol pa un y byddai raid i'r bobl dlodion dalu 2s Gc yn yr wythnos, yn ychwanegol at gitel tocyn i fyned. I fewn gan un fyddai wedi tanysgrifio.—Dywedai y clerc (Mr J. Lloyd Griffith) nmi yr amcan ydoedd cael digou o ariau i gario y sefydliad yn mlaen. Yll bresi'nol caffui un a dauys- frifiai lp docyn i unfon un yno )-it rhad am air wythnos, ond gweli-nt na chaniatai y treuliadau b)ny.-Dadleuai Mr Richard Hughes mai yr amearl ydoedd ei gwneyd yn lie preifat at wasanaetli y porthladd a'r llyrtges, yr hyn a wedid yn bendant gan Mr Lloyd Griffith. Wedi peth siarad pellacli pendorfyuwyd gofyn i'r gwahanol enwadau crefyddol yn y dref wneyd casgliad tuag at y treuliau. L'i/jhrr hchydol y Dref.—Ymddangosodd Mr Slater a Mr Humphreys o flaen y bwrdd i gwyno o hoiw.-dd eyflwr iecliydol y dref. a dywedent fod plant i'r naill a'r llallo honynt wedi marw o'r scarlet fever, ac nad oedd y bwrdd ) II ceisio gwneyd dim i atal y o!efyd. -Dywed,ti aelodau y bwrdd orochr arall eu bad yn gwnoyd yr oil oedd yn en galln, ac fod y mater wedi cael eu sylw priodol, a dywedai Dr Evans, y moidyg iechvdol, nad oodd a fyno y sanitary a r scarlet fever yll uniongyrchol fel ag a rhai clefydofi. Wedi ymdrafodaeth lied faith gohiriwyd y mater hyd nos y bydd adroddiad blynyddol Dr Evans o flaen y bwrdd yr wj-thnos hon. Y llyfr goreu a rhataf at astudio a deall gwersi Ysgolion Sabbothol y Methodistiaid Calfinaidd, 1S!>3—4. yw eiddo Mr Edward Jones, Bangor. Pris c. Swyddfa'r Gtnedl, Caernarfon.

I Y llyfr rhataf a goreu at astudio a deall gwersi Ysgolion Sabbothol y Methodistiuid Calfinaidd, IS93-94, yw eiddo Mr Edward Jones, Bapgor. Ilris 2c. Swyddfa'r Genedl," Caemarfon.

PWNC Y TIB, Barn Dr Enoch Davles. I YMDRAFODAETH DDYDDOROL. I Y dydd o'r blaen acth gohebydd i'r South Wales Daily News i Landyssul, ar ymwoliad k Dr Enoch Davies, boneddwr sydd yn oacl ei gydnabod yn gyffredinol fel awdurdod uchel ar amaethyddiaeth yn ei gwahanol gysylltiadau. Daeth Dr Davies i gryn enwogrwydd fel gwrth-ddeymwr, gan fod yn well ganddo ei ranu i'r tlodion na'i dalu i'r clerigwyr. Y mae wadi fframio rhi o'r papyrau gleision a anfonwyd iddo gan y person, ac y mae yn ei feddiant ddigon o honynt i bapyro holl barwydydd yr j-stafell. Dangosodd das yn nghcfn y ty ag sydd wedi cael ei hatafaelu am ddegwm o dan yr hen gyfraith, or'« tua blwyddyn a haner yn ol, ac nid yw y beili wedi oi wertliu byth. Er fod y gwair yn awr yn dochrou pydru, ni feiddia y Doctor ei gyffwrdd, onide buasai raid iddo dalu yn ddrud am hj-ny. Wedi oael ychydig ragymadrodd fel hyn, llithrodd y Doctor i ganol pwnc y tir. Ar y cychwyn dywedodd nad oedd of am siarad ond dros Orllowin Caerfyrddin a Dehcubarth Ceredigion yn unig. Yr hyn oedd wir am y rhanau hyn, oedd wir hofyd, mae'n bur debyg, am ranau ereill Cymru, oddieithr Morganwg, lie y mae tenant right rhagorol mewn bri. Y LANDLORDIAID A DEDDFWRIAETH. I Both yw natur y tenant right hwnw, I Doctor?" Wei, fe ga y ffermwyr yn Morganwg iawn am bobpeth a adawant ar ol, tra nad oes arferiad yn ngorllewin Cymru parthed iawn. Mae y landlordiaid fel rheol wedi gwneyd cytundeb i boidio mynPd dan Ddeddf y Daliadau Amaethyddol, a Deddf Helwr- iaeth, & Sut y gwnaethant gytundab felly II Trwy orfodi y tenantiaid i arwyddo cytundebau. Nis gall nnrhyw ddddf Sen- eddol estyn cynorthwy i amaethwyr ffordd yma os bydd ynddi aaran o ddewisiad. Yn wir, y mae cyfraith Arglwydd Beacon sfield yn un o'r rhai utwjnf gwrthun a basiwyd orioed. Y DDlItPRWYAETII DIR. I Wei, Doctor, dywedwch rywbeth wrthyf am ddaliadaeth tir yn Nghymru." Caniatewch i mi yn gyntaf gyfeirio at y Ddirp? w'teth Dir. Yr ydych yn cofio am gynygi,al Mr Tom Ellis yn nglyn a phwnc y tir a'i ddaliad, ac am araeth Mr Gladstone, yr hwn ofj-nodd i'r Llj-wodraeth Doriaidd benodi dirprwyaeth. Wrth gwrs, fe wrth- odasant, ac j-na bu ffermwyr Cymru yn edryoh yn mlaen at yr adeg y deuai Mr Gladstone i Rwydd. Daeth hyny oddiam- gylch, ac yn awr y mae genym ddirprwy- aeth yn barod i ddechreu gweithio." A ydyw ei chyfansoddiad yn eich bodd- hau" Ydyw, ar j- cyfan. Nid wyf yn meddwl fod gymaint ag un tenant ffordd yma nad yw yn falch o honi. Credaf fod y dcwisiad yn eu boddhau. Bu gan Arglwydd Car- rington, y cadeirydd, ystad yn ngorllewin- barth Cymru un adeg, ac yr oedd gair da iawn iddo gan ei denantiaid fel tirfeddianwr caredig." Nis gallai y Doctor ddyweyd dim am ffermwyr defaid, ond credai y dylasai y llafurwyr gool cynrycluolydd mwy unioii- gyreliol. Y FFERMWYR A'R DDlltPPWYAETII. I A ydyw y fformwj-r yn y rhan hon o'r wlad YI1 gwneyd unrhyw barotoadau ar gyfer rhoddi tystiolaethuu 'Rwj'n meddwl eu bod, ae y bydd i am- ryw ffermwyr dd'od yn mlaen i dystio. Er hyny, mae'n sicr y bydd rbai yn tcimlo yn lir Zarod i hyny, am resymau ag y gall- weh yn hawdd eu dirnad. Ond dywedaf ito nad oes briiidd un terant nad ydyw yn llawenliau oblegid penodiad y ddirprwy- aeth, gan eu bod yn crodu y bydd yn y pen draw yn foddion i ddwyn meddyginiaeth ar gyfer amryw o'u cwynion. Peth gofidus yw fo(I unrhyw anmharodrwj-dd yn cael ei ddangos, gan y gallai amryw ohonynt, yn enwedig ffermwj-r mewn oedran mawr, roddi tystiolaeth annihrisiadwy. "A oes genych unrhyw syniad am gan lj-niad yr j-mchwilind "Nid oes genyf amheuaeth na roddir tystiolaethau o'r fath air a'i gwna yn hollol angonrheidiol i wneyd diwygiad trwyadl yn neddfau y tir, ac y mae genyf ffydd yn y Llywodraeth bresenol y bydd iddynt gario allan argymhelliadau y ddirprwyaeth." TROI 0 FFERMYDD. I Crybwyllodd y Doctor y ffaith fod fferm- wyr yn cael eu troi o'u ffermydd yn awr am amryw reiymau.. ai ?'A allwch chwi nodi engraifft o hyny ffordd yma?" ebai'r gohebydd. Gallaf. Cafodd ffcrmwr a drigai o fewn saith milltir i Gastell Newydd Ernlyn ddeuddeng mis o rj'budd i ymadael o'i fform, a rhaid iddo fyned i ffordd fis Fedi nesaf. Ni roddwj-d iddo unrhyw rcswm dros hyny. Rhaid iddo ymadael heb dder- byn coiniog o iawn am yr holl arian a llafur a wariwyd ar y fferm yn ystod ydong mlynedd ar hugain diweddaf." A allwch chwi roddi engraipht luall Rhoddodd ffcrmwr yn yr un ardal rybudd i'w feistr tir, gyda'r bwriad o gael gos- tyngiad oblegid fod y vhoilffordd newydd wedi myned trwy'i dir. Yr oedd y landlord wedi dobj-n iawn mawr am hyn, ac onid teg oedd i'r tenant gael gostyngiad yn ei ardreth ? Ond ni chaiff; ac er syndod i'r I dyn, daeth ffcrmwr arall yinlacn, a chymev- odd y fferm heb iddo ef wybod hyny. A dylwn ddyweyd fod y tenant a'i dad wedi bod yn byw ar y fferul hono am dros haner can' yiic-dd." I ANSICRWYDD DALIADAETH. I I Ac fe geir rhai yn awr yn prynu fForm ydd y tu cefn i'w cj-d-ddynion nnffodus ? 0, fe wna'lawer hyny heb roddi unrhyw iawn. Sut y gnllwn liolpio hyny ? Y mae geliyiii ffermwyr Toriaidd a ffermwyr dieg- wj-ddor, 1\ beth faliant hwy ?" Yna neth y Doctor yn nii aon i ddyweyd fod yr ansicrwydd hwn j-n peri nad yw y fformwr yn rhoddi ond can lleied fyth ag a all o'i gvfalaf yn y tir, ac felly nad yw fferm yn cael oi dal gan denant yn cynyrchu fawr fwy tH\'r drydedd ran o'r hyn a gynyrcha iferlll gyifelyh yn cael ei thrin gan y perch- onog. Hefyd, mae amryw o'r tenantiaid yn beiithyea arian pan roddir eu ffermydd ar arwerthiant, ac yn tain pedair punt y cant o log, ac y mae amrj-w o'r dj-nion hyn yn awr ar fin niothdaliad, gan fod prisiau y cynyrch mor isel. I LLY3 TIROL. • I "Yr ydych yn t) bio y bydd i'r ymchwil- iad esgor ar ddiwj-giadau bendithio 0 ydwyf. Disg^vj-lia'r fforinivyr y bydd iddo ddiweddu mewn sefydlu llysoedd tirol. Y diwygiad agosaf i sicrwydd d?ittd?cth mcwn pwj-sigrwj-dd yw ardreth deg, Nid oes amheuaeth nad yw yr ardrethoedd a'u cymeryd drwodd a thrwodd yn llawor rhj- uehel. Yn ystod y 30 mljuodd diweddaf bu priswyr yn myned trwy y rhan fwyaf o'r ffermydd, a'r rhan fwyaf ohonynt yn ber- ffaith ddioithr i amaethyddiaeth Gymrcig. Y canlyniad yw fod y rhenti wedi cael eu codi 25 i 30 y cant, a'r rhan amlaf gwnoid y codiad hwn ar bwys llafur a chyfivlaf y tenant ei hun." Beth am ostj-ngiadau" Yn y dirwasgiad ni wnned gostyngiadau parhaol yn yr ardrethi; ond fe di-odd amryw o'r tirfeddianwyr 5 i 10 y ennt yn ol, ond y mae hyny yn mhell o gvfarfod ag anghenion y ffermwyr yn yr amser cyfyng hwn." A yw cost llafur wadi mj-ned i fyny ? Ydyw; y inne wedi codi 50 y cant, a'r rhenti wedi codi o leiaf 20 y cant. Ar y llaw arall y mae prisiau y cynyreh wedi •myned i lawt 20 y oaht. Yn atul y nine y IlandlOrdiaid ym codi 4 i 7 y cant o log ar j gost adgyweiriadau, a gorfodir y 'o t? ?,d I g."I. LdF g?i?? gl-, &:c" am ddim i'r pLu." I FFEBir ) CALKD. I "Nis gwn am ■ lid i fform yn nyffrjrn Teifi," el,e, Doct. sydd yn talu am ei thrin oddigerth yn i i- amgylchiadau hyny 110 a to gan y fFermwr dri neu bedwar, ae weith- iau bump o blnit i weithio ami; ie, a gwoithio yn galed hefj-d am ddiiu oud eti bwyd a u dillad. Dvna'r uuig ffordd i gael dau ben y llinvn yn ughyd." 11 Bt-th am y ffermwyr hyny nad oes gan- ddynt blant. MIe y rhan fwyaf ohonynt yn difa eu cyfalaf, nll ynte yn gwario arian a gawsant gyda'u gwragedd, neu ynte yn myned i'r banc i fyned yn feichiau dros eu gilydd, yr hyn sydd y gyfundrefn fwyaf pwdr y gellir meddwl am dani." YKFUI)TAI) Y LLAFURWYII. I Pa fodd yr effeithia cyflog y llafurwr ar y ffermwj-r "y cri mawr yn mhlith y dosbarth culaf o'r ffermwyr yw fod y gweision yn cael gor- mod o gj-flog; ond fel y gwolir ar y wyneb ynfydrwydd yw hyny. Nid yw y gweision ffermwyr yn awr yn cael olld o 9s i 12s yr wythnos a'u bwyd. Y mae hyny yn llawer rhy fychan, a'r canlyniad naturiol yw fod y dosbarth goreu o'r gweision yn ymfudo i ardaloedd llaw-weithfaol, lie y maeat yn gwneyd yn well nag wrth aros gutref," "Ðeth all y ffermwyr wneyd o dan yr amgylchiad?u y Pa feddyginiaeth a gynyg- iwch ar gyfer y sefyl!fu anfoddbaol hon ? Dyma lie mae y ffermwr yn ei chow hi. Ni? Dymagandd,j, ar ol cenedlaetham o was- eidd-dra, y gwroldeb o fyi?ed at ei feistr tir, a djrweyd yn ei wyneb fod ei fferm yn rhy ddrud. Yn lie hyn, fe droa ar y gwaa ffarm, a vhwyna fod hwnw yn cael gorinod o gyflog, Trwy eu cynorthwyo i wneycl yr hyn na all y ffermwyr cu hunain,—sef mynu oaol sicrwydd daliaeth, ardreth deg, a modd- ion rhwydd i wcrthu tir,—fe enilla y Ddir- prwyaeth ddiolchgarwch bythol y ffermwyr ,,?7.yyh dd ya gyffieiinol." Dygodd hyn yr ymddiddan i derfyniad.

NAW GVVAlTH AR 1 N.W. I 'Rwyf cystal a marw. Yr wyf wedi onill naw gwaith ar y naw, a cholli naw gwaith ar y saith. Rboddwch y nody- i'r banker; gwyr ef gyfeiriad fy mherthj-u- asau. Taflodd yr hapchwareuwr, ddywedodd y goiriau uchod mown ty yn Montana, ei gardiau i lawr, ac aeth i fl:wrdd o'r llo yn foreu dranoeth, gwelodd yr heddgeidwaid oi gorff mewn HWJTI rhyw filldir o bellder. Yr oedd ei lawddryll ef hob ei danio, eto JT oedd bwled yn ei ochr chwith. A oodd yna rhyw brophwydoliaeth yn y cardiau, ynte rhy w .dd yr ofn yn h oddiar ofergoeledd? Bamed pawb drosto 'i hun. Ond fhr pobl yn gystal a marw am reswm llawer UIWY eglur. Rhoddwyd Mr Wijliam Goble, 104, Albion Strwt, South- wich, ger Brighton, ar y rhestr hon yn ddiweddar gan ei gyfeillion. Nid oddiwrth bowdr nac erfyn miniog yr oedd y perygl, ond rhywbeth sydd yn gyru mwy o bobl o'r byd na hwy. Dyma'i hanes Edrychodd ar ei dafod yn ngwanwyn 1889, a gwelodd ei fod fel lledr o ran ei lliw. Ni buasA hj-n ei hun yn poeni dim arno, ond JT oedd yna arwyddion ereill. Dim chwaeth at fwyd. a phoenai hyny a fwytai ef ya fawr. Ni bydd bwyd da byth yn gweithredu felly pan y bydd djai.yn ei gynefin iecliyd. I'r gwrth- wj-neb. Beth oodd y mater ? Wrth ysgrifenu ar y 294in o Dachwedd, 1891, dj-wed Mr Goblo: "Nis gallwn ddyclimygu beth ddaetli 'drosof. Ni theimlais JT un fath eriocd o'r blaen. Byddwn bob amser yn iuch a chryf. Ond j-n awr yr oedd bias drwg ar fy ngenau a gwj-nt ar fy ystumog, fy ngwddf yn ddolurus, a fy nghalon yn curo mor gyflym fel y byddwn yn dychryn yn ami. Eis mor wan nei y bu raid imi rol di goreu i fy ngwaith. Yr oeddwn bron yn rhy wan i gerdded, a byddai fy anadl yn fyr. Yr oeddwn yo myned yn waeth o hyd ac yn tcneuo. Gallwn lusgo o gwmpas —dj-na'r cwbl. Yr ocdd golwg mor wael arnaf fel y dywedai fy nghyfeillioa fod y darfodedigaetli arnaf, ac na wellliawn byth. | "Dywedid, meddai, yn Southwick fy mod yn dioddef oddiwrth ddiffyg treuliad, ond or ci holl driniaeth am fisoedd yr oeddwn yn gwaethygu. Anogodd y Parch Mr Hey- wood fi i fyn'd i'r Brighton Hospital, lie y bum am flwyddyn. Methai r meddj-gona gwneyd ullan both oedd fy anhwyldeb, a newidient y eyffuriau nes fy nychrynu, ae ofnwn na chaent bj-th y feddyginiaeth briodol. Erbyn diwedd y flwyddj-n peidiais myn'd i ysbytty ond cymLruis cod liver oil, ond i ddim pwrpas, a gwnes iy moddwl i fyny fy mod i farw, ac na ddeaai gwared- igaeth byth. Eto, 3-r Nvyf yn fyw ac iach heddyw, a dywedaf paliam mewn ychydig eiriau. Yn Ebrill, lKKH, cwrddais a chyfaill, Mr Groves, Southwick, yr hwn a ddywedodd wrthyf am ei afiechyd ei hun a'r lies gafodd oddiwrth Mother Seigel's Curative Syrup. Cefais botel, a chyn ci gorphen yr oedd bwyd yn cytunc i mi, a tlieimlwn fy hun yn cryfhau. Pedair potel a'm llwyr wellhaodd; a byth or hj-ny yr wj-f mewn eystal iechyd ag y bum oriood. Garddivr wyf yn ngwnsanaoth y Cadfridog Turnbull, The Hermitage, South- wick, er's deng mlynedd. Byddaf yn falch o ateb unrhyw ymofyniad.—(Arwyddwyd). --William Goble." Yr ocdd meddj-g Mr Goble yn gywir pan •ddywedodd mai diffyg treuliad oedd ei-an- hwyldeb. Gall ei dystiolaeth blaon weith- redu i gryfhau, os oes eisiou, 3-inddiried y cyhoedd yn Mother Seigel's Curative Syrup fel meddyginiaeth at yr anhwyldeb hwn. Collodd y garddwr ddivy flynedd oherwydd nad oedd yn gwybod beth i'w wneyd; ond y mile yn llawer gwoll na dyn marw yn awr, I a gobcithiwn y caiff oes hir i ddywej-d wrth ereill am ei wellhad.

ARGLWYDD KEN VOX FEL I CnUlO. Wrth siarad mewn nodachfa Eglwysig yn Ninbych ddydd litu dywedodd Arglwydd Kenyon ei fod wedi ei flino gryn dipyn gan oh wedi nad ooild ef yn Gymro. Dymunai ddwcyd y gallai hawlio gwaed Cymrcig cystal a neb oedd yn bresenol. 0 dn ei bill yr oodd j'n ddisgynj-dd o Owain Gwynodd, un o dywysogion Gogledd Cymru; tra o An ei dad, deuai o Tudur Trefor. Gan ei fod wedi ei benodi yn un o aelodau j- Ddirprwy- aeth Dir, nid oodd yn caru i Gymry feddwl iddo gael ei benodi am ei fod yn Sais.

TIROEDD T GORON YN NGHYMRU. 711 I ADRODDIAD AR AROLYGIAETH A NEILLDUOLIAD EIDDO Y OORO I YN NGOGLEDD CYMRU. (PARIIAD), I Yn 1819, fo gafodd gored bysgota ar dir glan, rhwng tiai a llanw, o dan fferm rj'dd-ddaliadol a elwir Wo eg, y pryd hwnw yn eiddo i'r Parch Goronwy Williams, ei dinystrio "trwynerth acai-fau," trwy rin- wcild caniatad neu brydles 1784, o dan arol- ygiacth bersonol boili y gantref ar y pryd. Yn Mrawdlys Fawr y Gwanwyn am 1825 i dygwyd cynghaws gan yr un boneddwr, fel rhodd-gymerwr y Goron, yn erbyn y Parch David Jones, rheitbor Llanddogot, oherwydd aflonyddu ohono ar y rhyddid ag oodd o dan y caniatad nou y brydles )11 ei feddiant, trwy hela dros rhosdir eang yn mhlwyf Llanlleohid, o'r onw Gwaenybedol, a pha un a osodid allan gan yr erlynydd fel rhan o diroedd gorest perthynol i'r Goron o fewn Cantref yr U chaf. Yn Mrawdlys Beaumaris, II;.1S, fe brof- wyd achos yn mha un JT oedd ceidwad helwriaeth y beili presenol i'r Goron yn ddiffynydd mewn onw, am gytneryd medd- iant trwy drais o rwyd dyn tlawd oedd yn pysgota yn yr afon Ogwen, lie y croesa y traeth rhwng trai a llanw. Dadleuai y diff- ynydd dieuog trwy y gjrfraith a dyg- wyd Syr Fitzroy Kelly i lawr fel dadlouwr penodol i gario yn mlaen achos y diffynydd, nou mewn gwirionedd, achos boili y Goron. Dygwyd yn mlaen geidwaid, tenantiaid, a dibynwyr i roddi tystiolaethau er profi gwoithredoedd dilynol o ymyraeth ar ran porsonau oeddynt wedi dilyn ou gilydd fel beiliaid y Goron a phrydles-ddalwyr o dan brydlos; 17»4. Argymhellid y gweithred- oodd byn fel prawf o hawl bersonol i eiddo ar y tir glan, yn ogystal ag ar yr holl draCth a'r tir tywod, o hen borthladd Aberogwen rhwng trai a llanw hyd Abor-ccgin, a elwir yn ddiweddar Port Penrhyn. Ni roddwyd yr awgrymiad lleiaf yn ystod y prawf gan ddadleuydd y diffyn- jddion na thystion, fod y cyfryw ymj-raeth a'r cyfryw ymarferiad o hawliau yn weith- redoodd wedi eu Cyflawni gan bersonau, nac o dan awdurdod porsonau, oeddynt yn feili- aid ac yn brydles-ddoiliaid o dan y Goron, a pha rai, mor bell ag yr oeddynt yn gyfreith- lawn, oeddynt yn woithredoedd ddylent fod wedi eu cyllawni gan feiliaid y Goron, "yn rhinwedd eu swyddi or amddiffyn hawliau, ac i ddiogelu eiddo y Goron o fewn cylch eu hawdurdod. Yn yr achos hwnw, er fod y rheithwyr wedi rhoddi dyfarniad yn sefydlu hawl y cyhoedd i bysgota rhwngtrai a llanw, yn y fan lie yr oodd y dyn tlawd wedi cael ei amddifadu, trwy drais, o'i rwyd, otto o dan golfyddusrwydd (technicality) y dadleuon, hj-sbyswyd fod gan y diffynydd hawl i'w gostau, oherwydd ysywaeth nad oedd un- rhyw rybudd wedi cael ei roddi yn flaenorol i gycbwyniad yr achos, ac am fod y rheith- wyr wedi cael fod y gwir ddiffynydd yn crodu neu yn meddwl fod ganddo hawl i gj-moryd meddiant o'r rhwyd, fol perchenog gwirioneddol y tir ar ba un yr oedd wedi cael oi defnyddio. Nid oes unrhyw ddynion wedi cael eu cyflogi yn unol a tholerau y caniatad, ac nid oes unrhyw fwngloddfeydd wedi cael eu gweithio, neu fwnau wedi cael eu codi, o fewn i blwyfi Llanllechid a Dwy- gyfylchi, yn mha rai yn unig y caniateid i fwnglofeydd gael eu' g 3Lir t.og o y daii y cania- tad am nifer faith o flynyddau. Ar y Ilaw aritll, mae personau cyfrifol oeddynt yn awyddus i weithio mwngloddfeydd, ac yn foddlawn i dalu royalty am y mwnau a godid, wedi cael ou hatal rhag defnyddio cj-falaf i amcanion inwngloddiadol ar dir y Goron o fewn i'r oil o Gantrof yr Uchaf. Mae plwyf Llandegai, pa un sydd yn ffurfio terfyn gorllewinol Cantref yr Uchaf, yn rhyw bedair milldir :ar ddeg o hyd o'r gogledd i'r dehau, ac yn amrywio mewn lle i o'r dWTain i'r gorllewin o un i bedair milldir. Yr oedd Tiroedd Cyffredin neu dir- oedd eoi-eit y Goron yn Llandegai o fewn cof hen bobl, yn dra eang, a'u hyd o Llidiart y Dwr tua'r gogledd, hyd derfyn uchaf Dj-ffryn Myrnbyr, rhwng Capel Curig a Phont y Gwryd, tua'r dehau, yn wyth neu naw milldir. Ag eithrio un ystad yn rhan uchaf y plwyf o'r enw Dytfryn Mymbyr, pa un oedd eiddo mewn ymddiriedaeth yn perthyn i Ysgol Rydd ac Elusendai Beau- maris, yr oedd yr holl fferrnydd, tai, a'r tiroedd cauedig o fewn y plwyf, yn eiddo rhodd-gymerwr y Goron. Tnvy rhyw gytundeb neu gilydd, fe berswadiwyd y rhai oedd a gofal yr elusendai dywededig arnynt, i gyfnewid Ystad Dyffryn Mymbyr uinrhyw eiddo yn Mon. 0 dan y trefniant hwn, daeth yr holl diroedd cauedig, tai, a thir. ld ereill o fewn y plwyf, yn eiddo i un per >n, a'r person hwnw oedd boili a phrj'divs- ildalwr'y Goron dros Gantref ) r Uehaf. Fel o'r amser hwnw niadawyd unrhyw blwvfwr oedd mewn safle i ddadlcu y gweithredoodd a gilawnid gan ei feistr tir, nac i itniddiffyn oi hawliau dros y tiroedd eyffrdin, i ba rai, fel deiliad tir, yr oedd yn meddu hawl. Fo symudwyd llidiart y my-nydd, pa un, yn ol tystiolaeth hen bobl, oedd wedi arfer bod yn Llidiart y Dwr, rhyw dair milldir i'r gor- llewin o enau yr afon Ogwen, llo ) r ym- arllwysa i'r mûr,-)"I1 gyntaf i Pen'rala ae yn nghwrs amser i Pencorcj-n; j-na, yn gymhurol agos i'w gilydd, i Ty'nUidiart, yiia i Gj-ffin, ac Yl1 ddiweddaf i Buarth Newydd. Mown gwirionedd, yn ystod y bl) nyddoodd diweddaf, mae treisfeddianu tiroedd cyffredin neu fj-nyddoedd y Goron o fewn i'r plwyf hwn wedi myned yn mlaen gyda'r fath rooloidd-dra nes y maent oil j'n awr wedi ou cau a'u neillduoli i amcanion pcrsonol. Yn Chwarel Braich y Cafn, yn flaenorol i 1782, yr oedd y llechi wedi cael eu gweithio mewn pyllau gwahanol, neu chwarelau bychain, gan anturiaethwyr personol, ar daliad blynyddol -o ugain swllt gan bob gweithiwi'. Yna codid a gweithid y llechi ar rhyw dir cauedig yn agos i Llj-n Meurig. Yn ystod yr amser y gweithid hi felly, yr oedd y royalty neu rent, yn ol ugain swllt y dyn, yn gwneyd elfanswm o rj-w 80p j-n ftynyddol. Yna carid y llechi a weithid at wasanaeth neu er cael eu gwerthu, mewn cawolli ar gefnau ceffylau. Fe gafodd cloddio am lcchi, am yn llawn ddeugain mlynedd wedi i Arglwydd Penrhyn gymeryd gweithiad y chwarol i'w dawylaw ei hunan, yr hyn a wnaeth yn 1782, ei gyfyngu yn fanwi i'r tir cauedig yn unig. pa un a borchenogai fel eiddo personol. Fodd bynag, yn ystod y blynyddoedd diweddaf, y mae wedi cael ei wthio tuhwnt i gj-ffiniau y tir cauelig nes myned i dir cyffredin, neu fj-nydd y Goron. Mae j- tir cyffredin neu dir gore-1 hwn yn cj-nwys, a'i holl led yn cael ei groe "I gan y wythien fwyaf enfawT a chyfoethog 0 lechi a weithiwyd neu a ddar- ganfyddwj-d crioed mewn unrhyw ran o'r byd. Moo yr oil o'r tir cyffredin neu y tir mynyddig hwn, ag sydd yn cj-nwys ac yn cael ei groosi gan y wythien anarferol hon o lech-faen, yn awr yn cael ei orchuddio a man ffermydd, gerddi, a thai, ac edrychir arno yn nihob ystyr o'r gair fel pe buasai wodi ei ganiatqu am byth gan y Goron, yn lie am fywydau yu ol caniatad 1784. Mae oddeutu pedwar ugain o dai sylweddol a thyddynod, gyda swyddfeydd cyfleus, weii cael eu hadoiladu ar Llwybr Main, Y Gefnan, a rhanau ereill o'r hyn oedd yn dir cyffredin nou dir mynyddig, )"11 gysylltiol â, ac yn amgylchu y fan He y mae y rhan uchaf o'r chwarel yn awr j'n cael ei gweithio. Mae yr adeiladau hyn wedi cael eu codi, a'r tir wedi ei ddiwyllio, o dan gytundebau am brydlesoedd am un mlj-nedd ar ddeg ar hugain, os.bydd yr hwn sydd yn caniatau, •sef beili prosenol y Goron dros y Gantref, fyw cyhyd i hyny. Mae y telerau sydd ya gynwysedig yn y cytundebau hyn yn rhai tra manwl ar, dN gellir eu galw felly, y brydles-ddeiliaid. Maent yn rhwym o adeiladu gyda'r nwyddau goreu yn unol a chynlluniau a phenodiadau i gael eu cj'meradwyo,—i sychu, cau, a diwyllio y tir a ganiateir o dan pob cytundeb, ac yn gyffredinol i dalu rhent o chwe' 8wllt ac wyth geiniog yr acer am ac yn ystod y deng mlynedd cyntaf ac ym ystod yr ail ddeng mlyned,degswllt yr acer; ac amac yn ystod y gwoddill o'r tymhor, tri swht ar ddeg a grot yr acer; neu yu ystod yr holl dymhor rhent blynvddol o ddeg 8wllt yr awr ar gyfartaledd, am dir, pa un yn ei g) ffwr anniwylliedig, o ran natur y tir, ei safle, a'i ucheledd, nid oedd yn werth cyinaint a hyny o geiniogau yr acer, naill ai at amcanion garddwriaethol, nac ychwaith at amcanion amaethyddol. [AT OLYGYDD Y "OENEDL."] I SYR,—Gwna ysgrifenydd yr erthyglau ar Diroedd y Goron j-n Nghymru," yn ei seithfed lythyr, gyfeiriad at y Pare, neu Tyddyn Coed y Pare, gor Chwarel y Pen- rhyn. a dywod iddo gael ei ganiatau a'i ddi- goedwigo yn y bymtlwgfecl ganrif. A ydyw awdwr y llythyr yn gwybod i bwy y rhodd wyd "caniatad," ac hefyd a all roddi unrhyw eglurhad ar y modd y daeth i feddiant ei borchenog presenol ? Byddai eglurhad yn bercheno g preo(, ddyddorol i nifer o'ch darllcnwyr, a gellid gweled felly a oes unrhyw sail i'r traddodiad sydd yn yr ardal.— Yr ei Idoch, &c., GWLADWR. I

CfNGHAWS CW.NI)RTHI, I Fe gofir ddariodi'r BamNvr floratif) Lloyd ohirio gwrandawiad pellach y cynghaws a ddygir gan bedwar o chwarelwyr Ffestiniog yn erbyn Mr Robartos, cyfarw)-ddwr ar olygol Cwmni y Welsh Slate, hyd heddyw (ddyld Gwencr) ac yfory. Yu awr do-illwn fod gohiriad jx-llaeh wedi cymoryd lb hyd y 18fed a'r 19eg o Fai er cyfleasdra y bargyf- reithwj'r a ddygent gygylltltd ag cf.

Y FARWOLAETH AMHEUS YN I LLYSFAEN. Crewyd cyffro mawr yn Abergele gan ddarganfyddiad corff dyn anadnabyddus mewn chwarel )"11 Llysfaen. Ar y dibyn cafwyd hyd i fag yu cynwys rhanau perth- ynol i |bagpijie, a syrthiodd amheuaeth ar Y sgotyn: aethai drwy y dref foreu Sad wrn. Cymerwyd yr Ysgotyn i'r ddalfa yn Llan- ddulas. Ddydd Llun cynhaliwj-d trenghol- iad yn Ysgoldy Cenodlacthol Llj-sfaen, o flaen Dr Caithness, pryd y rhoddwyd tystiol- aeth ag ocdd yn eglur glirio yr Ysgotyn o bob amheuaeth. Ymddengys fod y ddau ddyn, yn ngliyda b-twker o'r enw John Jones wedi cwrdd yn Nghonwy ddydd Iau, ac wedi cerdded i Golwyn Bay, lie y rhoddodd yr Ysgotyn ei bagpipe i'r trancedig i'w gario, gan addaw cyfarfod eu gilydd yn Abergele. Fodd bynag darfu i'r trancedig a John Jones ymdroi yn Ngholwyn Bay i ymyfed, ac aethant dan (ldylanwad y ddiod feddwol gymaint fel "y gwrthodwyd eu cyflewni a rhagor. Yna ymadawodd Jones oddiwrth y trancedig, yr hwn a ddywedodd ei fod am fyned i gvsgu i'r odynau calch )"11 y chwarel. Bernir iddo, tra yn myned arhyd y Uwybrau i'r odynau, golli ei ffordd a syTthio dros y dibY"11. Ar ol ymchwiliad niaitb, dychwef- wyd iheithfarn o farwolaeth ddamweiniol. Rhoddodd y rheithwyr gymoradwyaoth i waith yr heddgeidwaid, lie yn ou barn hwy doeth oedd cadw yr Ysgotyn mewn dalfa hyd nos y gwneid ymchwiliad.

ANHWYLDERAU Y GWANWYX-PA FODD I'W HOSGOI Bychan yw byd heb iechyd, Ei- ci gael yn aur i gyd." • Ystyrir y gwanwjfrediu fel y tym- hor pan y mae galluoedd corphorol dyn yn derbyn adgyfnerthiad a bywiogrwydd ucwydd. Mae y ddaear megys yu deffro o'i hun gauafol a holl anian fel pe yn ymysgwyd i fywyd ac yni adnewyddol. Gwelir profion an- lwg o hyn yn v byd Uvsieuol ac anifeilaidd. Mae dyn hefyd os yw ei gyfansoddiad wedi bod yn alluog i withsefyll ymosodiadau ae effeithiau niweidiol y gauaf yn teimlo ei hun yn rmadnewyddu ac yn bywioeau pan ddaw v gwanwyn. Ond y mae mwyafrif o bobl yn yr oes bresenol, trwy eu harferion a'u dull moethus o fylY, yn cael eu niwcid'o, i raddau mwy neu lai, gan ystonnydd blin, rhew ae oerni y gauaf. Yn ystod misoedd oer a Ilaith v tymhor hwn mae lluaw8 wedi bod yn dioddef gan Asthma, Bronchi tir*, An wyd, Peswch, yr Anwydwst (Influenza), ac Anhwylderau Gauafol eraill. Mile miloedd eraill, er na chawsant eu caethiwo gau unrhyw afiechyd, eto yn teimlo yn wan lle-sg, diyni, a digalon pan el y tymhor hwn heibio. Mae misoedd cynt-Lf y gwanwyn yn snffafriol i adferiad icchvd y rhai fuont yn dioddef yn y gaud, mae anhwyldcrau y tymhor hwnw wedi gadaei anm b ure d dau vn y gwaed. Mae gwymt- :gdeld¡ur:dr lí!:Z\c MËb; niweiiliol fel y mae yr hen ddywediad Mawrth a ladd, ac Ebrill a flinga," yn ddiareb yn mhob rhan o'r wlad. Arferai ein hynafiaid geisip cael ymwared 0 anmhureddau yn y gwaed yn y gwanwyn trwy agor gwythien a goUwng peth o'r gwaed anmhur allan, neu trwy gymeryd dognau o frwmstan, nou ryw gyffyriau ereill i buro y gwaed. Ond yn yr O<' hon, trwy ddarg-anfyddhdau g?7- loddonolac ymchwiliadau meddygol, mae amryw ddarpariaethau llysieuol at gyrhaedd yr amcan hwn yn cael eu evnyg i'r cyhoedd, ond tystiol- aeth miloedd JTI y wlad hon a gwledydd ereill i yw nad oes Jyr un meddyglyn a all gystadlu yn hyn a Quinine Bitters GwUym Evans. Mae Bitten Gwilym Evans wedi bod gcrbron y cyhnedd am Ogain mlynedd, &c mai rrb?on weddau iachaol ao adgryfhaol erbyn hyn mor adnabyddus yn mhob rhan o'r byd, fel mae y gtilwad am dano yn cynyddu o wythnos i wyth- nos. Mae ei boblogrwydd dihafal wedi temtio rhai pereonau dicgwyddor mewn amryw ranau 0'r wad i gynyg L-felychi?dau diwerth o hono i'r cyhoedd. Gofalwch fod enw Gwilym Evans ur y label, y stamp, a'r hotel, pan fyddoch yn pwrcasu y meddyglyn hwn. Gwerthir gan ornchwylwyr yn mbob man mewn poteli Is lie, 211. a 49 6c 3-r un, neu anfonir ef yn ddiaraul am y prisiau uchod yn uniongyrchol oddiwrth y pcrchenogion: — Quinine Bitters Manufacturing Co. Limited, Llancllv.

GWERSI Y JJIKTIIODISTIAID CALFIXAIDD 1,S93-4. -Y Llawlyfr gorou ar y Gwersi hyn yw eiddo Mr Edward Jones, Bangor. Pris, 2g. Swyddfa'r Genedl," Caernarfon.

Y llyfr rhataf a goreu at aRtudio a doall gworsi Ysgolion Sabbothol y Methodistiaid Calfinaidd, 1,493-94, yw eiddo Mr Edward Jones, Bangor. Pris 2c. Swvddfa'r Genedl, C lemarfoin II

CATARRH, HAYFEYER CATARRHAL DEAFNESS. A NEW HOME TREATMENT. atiffererot arc not gonamil-i aware that theoe di«ea>es tkre contastious, or ",Not they are diio to the preseooa of liviug parapftea in the lining membrane of the nose and eusta-hiou tub e. Microscopic research, h iwever, has proved this to be a fact, and the result ie that. a simple remedy has been formulated whereby these distressing diseases are rapidly and permanently cured by a few simple apnlica- tions made at ho re by the patient once in two weeks. A pamphlet explaining this new treatment is sent on receipt of 2d stamp by A. HCTTOK DJXOIS, 43 and 45, East Bioor Street, Toronto, Canada. GOFYNWCH AM R (JG 14 1 li S r.L U BLOOD PILLS EDRYCHWCH YN FANWL AR BOB BOX A oyddwch jrn S [Ci i na byddweh yn cael eich twyllo, a GWELWCH Fod y TRADE jg*. MARK sef (Ll"u  CALON) ar b,,b Blwch. Y mac un- tf' Q ??S*? rhyw fiUB a g?ygf ?aFM  S? yn ei ile yn Ddynwaredi? S  a Thwyll AC NID YDY-Vr YR IA WN BELENAU, ac ni chynwysant yr un rhinweddau a HUGHES'S BLOOD PILLS. G0CHEUVCH Bersonau anonest y rhai a ymowtynyew mor isol nes ymjruiiio twyllo trwy werthu PiUs diwerta yn ll., y rhai Pur. Y mae y RHYBUDD hwn yn ddyledus i'r Cyhoedd er eu hamddiifyniad, er mwvn iddynt sicrhaa y Pills gwirioneddol, ac f'-I y gailoat ochelyd y masnachdai hyny Ue y maa towvll yn cael ei ymarfer. GOFYÑWCH am HUGHES'S BLOOD PILLS a Llun Calon ar bob bhv-cii. Gwrthod. wch bob peth arall. GWAED DRWG. ocurvf WAED DRWG. CURVY ClEOKX GLEFYDAR. 1 )OEN PEN C ROES GLEFYDAL'. L OES PEN. FU DDRWG. jTwIFFYG TRAUL. A.FU DDRWG UlFFIG TRAUL NERVOUSNESS. WVNEGON- NFIRVOUSNM. /Ij1 TWVNEGON BIUOUSNESS. AlLEFYDAU ARENAl BILIOUSNESS. ?LEFI'DAU ARENAU cr Y maent yn iachau pan bydd pobpeth arall yn methu. Heb oedi danfoner am Box o "Hughes's Blood Pills" gyda Llun Calon ar y Label. Peidiwcb cymeryd dim arall. Ar werth ain Is lie, 28 9o, 48 6c. Gyda'r Post am Is 3c, 2s lie, 4s 9< oddiwrth y Perchenog, JACOB HUGHES. MANUFACTURING CHu.aiSr, PENARTH. HOMOCEA SeE darpariad rhyfeddol am ei rinweddau pa un bynag ai at y CRYDCYMALAU, P0ENAU YN Y CEFN, ac ANWYD, neu at GLWY'R MARCHOGION, BRONWST ac ANHWYLDERAU Y CROEN, POEN YN Y GIAU, Y DDANODD, BRIWIAU, LLOSGIADAU, LL03G EIRA, HOLLTAU YN Y DWYLAW, neu'r GWYXEB Bob amser yn i-loidi y boddlonncydd mwyaf. ARGLWYDD CARRICK a dystia- HOMOCEA a'm hiachaodd oddiwrth Glwy'r Marchogion. ARGLWYDD COMBERMERE a ddywed- HOMOCEA a wnaeth f v oidaioni gyda Crydcymalau nag unrb, enaint arall a ddefnyddiais erioed. MR H. M. STANLEY a ddywed- Y mae HOMOCEA yn enaint tra dymunol ae effeithiol. ESGOB TAYLOR a dlywed- Profais rinweddau iachaol HOMOCEA at Archollion a Briwiau. Anfoner am bamphledyn yn cynwvs y tysti >1 aethau uchod a llawer o rai ereill. A id meddyginiaeth d/Vod i enwogrtrydil ydyw 11OM, ond nn sydd wtdi cyrhaedd entevgrwydd yn barod. Fel darpariaeth at rwbio i Fabol Gampwyr, Olwynwyr, kc., y mao HOMOCEA yn ddiguro. IS Gwerthir gan werthwyr mo>Myginiaethau am Is lw, a 2s 9c y blyohaid. Y:i rhad drwy y post am y prisiau uchod. 21, HAJCLTOV SQULRE, BIBSBKHEAD. Y DDANODD, Y DDAXODD, Y DDANODD Bydd i CORBETT'S K.M. ddinystrio y nerve mewn daitat y t-yddo tW I yeddo ar "nwaith. ? fydd d i chwi aroe byd D" bvddo 1 gwsew yn dechrou ac ;fis ddyddd.1 poenau am ddau ddiwrnod tra Y" aofon am y feddyginiaeth ond cadw r potcl wrth law,fol gellwch stopio y gw^ow ar uuwaith, Ar werth gan d'dryliwyr. &c, neu gyda'r Poet am le 3c, oddiwrth Corbett A G Raabon, Gogledd Cymru. GoBrCHWYLWYB Y, EL-zxu. YDDANODD A WELLHEIR AR DARAWIAD GAN AN iERVIN E'W.Ii. By?dd. Rhwys- J* dyn"'1, Danedd. Ar Ai. -L?no?ctthmu digwss <!ymu d & yniMth Gur, Xiw-111 T \Tftlfl T? eymuda ymaith Gur, Niw- Ik U?TTER ralgtA yn y Pen, a phoenll" 1 giD;eZW¡;:1lYd am ddyddiau mewn dau ddant mc,? ?nI?"d i bydr?ld mawr. Cyn- ehnrwydnigynterydXerTuieUunter. Gwnaett?m bynr- Er ? U&wenyddpeidioddy boen yn eb- ,,h,?-Y,I,l ff l  we ;odl d rYv UY Ce f &Is rhl ddbad Wdd a ho 01. Ar 01 hyny cebia y rhyddhad J'wy&f dichonadwy oddiwrth gur niwralg&idd mewn trwv gymeryd pedwar neu bump dvfervn 0 K-erZ.?unter &r lwmpyn 0 siwgr gwyn.'War^ch Aubrey C. Price, B.A., (diwed ymmvrd o'r 11-?1-gNewy?d?, Rhydy,?hj..) 74W JOHN E DAVIES, TEGID HOUSE, COLWYN BAY. Town-crier, Bill.poster, and distributor ander the Local Board. ldamber af the.Unlt3d Kingdom Billposter

YSGOLORIAExH CLWB PEL I DROED. Y mao rhyw ddaioni yn deilliaw weithiau Qddixrrth gicio y bel droed. Y dydd o'r blaen anfonodd Pwyllgor Chvb Pel Droe d Caerdydd lythyr i Gynghor Prifysgol y De- heudir i hysbysu fod y clwb yn barod i roddi ysgoloriaeth o 30p yn y flwyddyn am dair blynedd at wasanaeth y coleg. Diangen- rhaid yw dweyd ddarfod i awdurdodjiu y coleg dderbyn y cynyg gyda diolohgarwch.

ARGLWVDI) SUDELEV A'R I DDIRPltWYAETH DIR. Wrth dderbyn rhenti Arglwydd Sudeley yn y Dref Newydd nos lau, cyfeinodd ei orucliwyliwr, Mr Scott Owen, at y Ddir- p'rwyaeth Dir. Dymunai ddwcyd wrth y tenantiaid na ddygid dylanwad o fath yn y byd i bwyso ar unrhyw berson perthjmol i'r etifeddiaeth a ddymunai roddi tystiolacth. Yr oedd wedi cael cvfarwyddyd gan ei arglwrddiaeth i ddweyd hyn, a gobeithiai y byddai i bawb a ddvinunent roddi tystiolaeth fyne 1 gorbron y Ddirpnvyaeth a gwneyd mynegiad teg a diddorbynwvneb. Derbyn- wyd yr hysbysi wydd gydag uchel gymerad- wyaeth y tenantiaid.

NODION LLENYDDOL. I Y IOddengys fod golud yr Hen Destament I yn ddiddarfod. Aeth ei lyfrau a'i ysgrifon- wyr o dan fath o draws-ffurfiad iach yn ddi- weddar—heb golli dim o'u Deillauolion dwyfol, ymliwiodd a dwyseiddiodd eu neill- duolion dynol—mewn gair, dygodd beirniad- aeth y Beibl yn nes at ddyn, a dyn yn nes ■at y Beibl. Enill i'r Ysgrythyrau Sanctaidd fydd gallu myned i gyfrinach dyn heb ei gyffroi ac enyn ynddo deimladau hygoel; j nls geilir m:L1tT Ho} anrhydeddu'f gyfraith heb ei hildnabod-fel y mae, ac nid fel y tybir ei bod. Fel y mae'r Babaeth wedi goddef i'r dychymyg crefyddol greu rhywfath o F 0ir oruwehnaturiol yn mynwesau milocdd o bro- j ffeswyr y grefydd hono, Mly hefyd y mae Protcstaniaeth wedi goddef i'r dychymyg grou math o Feibl goruwchnaturiol yn moddwl a serch lIu aneirif o'i deiliaM hithau. Rhydd gwaith godidog Schultz ar Old Teita- mrnt Theology (Edinburgh; T. and T. Clark) gynorthwy anmhrisiadwy wertlifawr or gosod yr efrydydd ar ben y ffordd i ddeall beth yw y Beibl, er gweled duwinyddiaeth, moesoldeb a chrefydd yn araf estyn eu gwraidd a bwrw eu blagur, taflu eu canghau a magu fifrwyth. Bob yn ychydig y daeth Duw drwy hanes i gaol ei woled a'i adnabod yn ymwybodolrwydd dyn. Yn ngoleuni yr un dadguddiad y cafodd dyn adnabyddiaeth ohono ei hun. Yn Sodus, nid yw dyn yn aynnetic wrth natur; gall y gwna rhyw fath o addysg a diwylliad cf felly; po fwyaf a feddwl ac a dderllyn efe cynhydda ei dyw- YI ?we" a,? ymhyfryda Yllbu wrth he ? yn aghyd ddigon o hyfdra i haner ymffrostio, fel Mr Leslie Stephen, nas gwyr efe ddim- dim oil am grefydd 118'1' angen am dltni- Duw yn Nghrist na syched am dano. Daiv duwinyddiaeth yr Hen Destament i lawer ychwaneg o fri yn y man yn yr Eglwys Gristionogol; cynhydda yr "wydd am wybod pa beth a ddysgir mown gwirionedd gan yr amrywiol Vsgrythyrau. Ateb y fath gwestiwn yw gorchwyl Dr Schultz yn y I 1)?r h,7 efrydydd hanes yw efe, ac 0 sutie hanes yr egll1m efe holl ddadblygiadau crefydd a moeseg yr Iuddew. Ymddengys i ni ei fod wediJlwyddo i wncyd hyny mewn ysbryd teg iawn, clir, rhydd oddiwrth y niwl a'r iaith wyddonol sydd fel rheol yn anurddo han '?oso e&i o lyfrau "Y'I'v"?, L14,ld.dd yr Athraw Pater. i ,,ig.? gwaith mewn iaith yshvytb. ddillyn a hollol syml. Wedi darnodi duwinyddiaeth Feibl- amrywiol fftii-finii, ei berthynas a hanes crefydd, yn nghyda'i gj-fnodau a'i ffynoncllau, dechrcua Schultz olrhain blagur- iad crefydd a nioesau yn Israel hyd sylfaen iad llywodraeth yr Asuioneaid. Yna olrheinir graddol ddeffroad ymwybyddiaeth Israel am iachawdwriaeth ac ystad grefyddol y byd. Cynyrch eu hanes crefyddol hwy eu hunain oedd hyny. Dyna ddau brif ddosbarthiad y gwaith. 0 ran manylrwydd a helaethrwydd gwybodaeth geilir ychwanegu fod llwybr yr awdwr fel y goleuni, a ffurfafeu ei lyfr megys ffurfafen y uefoedd ar nawn teg. Adnabyddir JT awdwr yn ei wlad ei hun fel duwinydd cymedrol; saif yn y canol rhwng dau eithafion. Y istw ei bwyll a'i gymedroledd ar un Ilais-, yn nghyda'i g),(Il-rudeiii&id a gyrfa ysbryd byw, ett'ro, meddylgar ac ym- chwilgar yr amseroedd ar y llaw arall wedi roddi iddo y cymoriad o nrweinydd dyogel. Nis gall lluygwjT ac efrydwyr wnoyd yn amgen nag eistedd i wrando arno, cant ef yn ddysgawdwr ag ynddo lawer o nerth a swvn -dau anhebgor athraw llwyddianus. Y mae gwaitli ar d dt, Y mae gwaith ardderchog Dr Philip Sehaff ar Hanes yr Eglwys Gristionogol yn tynu at y terfyn. Y Swiss Reformation (Edinburgh: T. T. Clark) sydd yn gwneyd i fyW y chweched dosran. Y mae y cyfrolau hyn yn nodedig o swynol i Gymro o gredo Galfin- aidd, canys y mae Schaff yn gymaint edmyg- ydd o Calfin ag 0, M. Edwards, ac yma ceir John Calfin yn ei gyflawn faint. Ac yn bendifaddeu y mae ynddo urddas a mawredd a nerth a duwioldeb bron digyffelyb. Er yn addolwr, nid oes na dellni na rhagfam yn atal yr lianesydd i woled arwr y Diwj-giad yn Switzerland yn hollol fel yr oedd. Y fath oedd disglaerder canaid ei gymeriad fel y saif y brjxhau a anurddant y wyneb yn or-amlwg; a theg yw cydnabod mai i ni yn y pellder hwn oddi wrtho yr ymddengys eu gwrthuni s'u hsgrwch; nid oedd hyd yn oed llosgi Servetus y pryd Invnwyn wrthuni, canys y carchar, y crogbren, a'r yst:mc oeddj-nt y drindod a derfynai bob ymryson yn yr oesau hyny. 0 amgylch Calfin y mae Dr Schaff wedi llwj-ddo i d) nu portreadau llawn faint a godidog o Zwingli a Beza a Farel, ac ercill o'r diwygivyr Swissaidd. Mewn cyfrol o flaen y rhai hyn y ceir Luther a'r Diwygind yn yr Almaen. Y mae )T adran hon o'r hanes fel gwlad Beulah yn mireijddwvd Bunyan, 3-n oludog meNN-n pryd- ferthweh. Brodor Switzerland yw Schaff; bu awelon ysbrydolitwth j-n garedig wrtho, dygasant liwiauapheraroglaunef cr gwneyd defnyddiau y gwaith hwn yn swj-nol. Nis gall fod petrusder o berthynas i gyfanrwydd a godidowgrwj-du y gwaith maw hwn 0 eiddo Dr Schaff; saif yr Eglwys Gristion- ogol ar ei ddalenau ef i ragoracli mantais, o lawer iawn na dim a geir J-n n-waith F un lianesydd blaenorol.

MR. ANQUITH FEL YSGRIF-i EiN k DD CAILTITEFOL. Parhau i enill ffafr y map Mr Asquith fel Ysgrifenydd Cartrefol i'r Llywodraeth bre- senol; a'r prif reswm am hyn ydyw fod ei ysbryd ya y gwaith a'i fodyn weinidog mwy ymarferol na neb sydd wedi bod yn llanw y swydd er's llawer o lIynydclau. Er dangos pa mor fyw ydyw i'r gwaith geilir nodi ddarfod iddo jr djdd o'r blaen anfon un o arolygwyr y Llywodraeth i Ysbytty St. Bartholomew i edrych i mewn i aficchyd neillduol. Ymddengys fod person yn JT j'sbj ttj- yn dioddef o dan anhwj-lder ar yr en a achlysurwyd trwy weithio mown gwneuthurfa matches; lie t'r mwj- cael gwybod pa fodd i ddiogelu y math hyn o weitlrwyr yn y dyfodol, teimlodd Mr Asquith fod yr achos yri ddigon pwysig i anfon swyddog i gaol pob manyliou am dano. Peth arall y mae newj-dd ei wneyd ydyw parotoi cj lchlythyr i ysgrifenyddion ynadon,. &c.. yn dangos pa fodd y gall tystion gymrryd y llw, trwy godi eu llaw i fyuy, heb gusami y llyfr, a gall pob tyst a ddewiso fabwysiadu y cj-nllun hwn heb iddo gael ei holi o barthed i'w gredo crefyddol. Gwyddis mai barn llawer o feddygon ydyw fod cusanu llyfr ag y bi-ddo gwefusau pob math o bobl weli dyfod i gyffyrdd ag ef yn afiach.

Lianddensillit, Mon Dydd Mawrth y Pasg ei-nhttliodd Bed yddwjtr y He uchod eu cylchwyl leuyddol a chord-lorol, o dan arwoiniad y beirdd ad- nabyddus Machracth Mon a Glanvor. Gwobrwj-wyd yn y gwahanol gy,tadlett- aethau y rhai canlj-nol ;—Rhydfab, TUII- adog, Lerpwl: Gwilym Mathafarn, Cor y Valley (dan arweiniad Mr Salt), parti o'r Valley, Mr Owen Owen a'i pyfaill, o Lanerchj-medd; Mri Hughes. Valloj-, a Hale, Bodedern; Mr Oweii, Penmj-nydd, Valley; Miss Grace Hughes, Cae'rgoiliog; a Miss Williams, Llanerchj-medd; Dr Wright, Mill View Mr T. R. Roberts, Ty Gwyn; Mri John Jones. Ty Capel; Joseph Williams, Tvddyn Ganel; John Williams, Llanerchymedd; a John Williams Llan- fachraeth. Y beirniaid oeddj-nt: Mri W*. T. Samuel, Q& L.T.S'C., Abertawe; Parch T. Hughes, Llanddona; Maehraeth M, n, Glan Wylfa a Mr Rowlands, Llynon Mill. gan Miss Richards, Boiede)-i-n. Cafwyd cyfarfodydd lluosog a brwdfrydig.

LLAWLYIR AR YR ACTAU. PEX I.—XII. Gan Mr Edward Jones Bangor. Yn hynod syml a Imwdd ei ddcnH. Mabwysiedir ef gan luaws o ysgolion fel y gworslyfr mwyaf pwrpasol i r aosbarth. Pris 2c. Swyddfa'r í1J¡l.jl." Ciornirfon. Bus USES Tire Rionr SoP. —HieUon's Soil saves her clothe«. Any tiling washed with Hudson's Extract of Soap is thoroughly WHCIIIH! therefore remains miii li longer olean.—A pure Dry Soap in fine powder. Ya yr Old Badcy, Llundaiii, delfrydwyd Mary James i farwolaeth am lofruddio ei phlentyn dwyttwydd oed yn Tottenham. Taflwyd swm 0 chloride of lime i'r afon Alun, ac y mae lluaws o bysgod wedi rusrw. Cynygir pum punt o wobr am ddal y sawl wnaeth hyny. Fe wneir m awyiiiad' cyffredinol fod y rhan fwyaf o cocoas yn anrheuliadwy, ogymaiut ag'fod y broffeswriaeth feddygol wedi dangos yn ddiweddar fod'yr alkalies a ddefuyddir yn rhyamI gan wneuthurwyr tiamor, yn nghyda mater bras, yn ffurfio sylwedd scbonaidd sydd yn hynod o beryglus i iechyd. Gyda golwg ar Cocoas a wneir gyda gofal, megis eiddo Mr Old, nid yw y gwrthwynebiadau yn bodoli Initehitli Review.'