Y Genedl Gymreig

MR HERBERT LEWIS, A.S., YN FFLINT, Cafodd cyfarfod lluosog a brwdfrydig o Ryddfrydwyr Fttint ei gynal nos Sadwrn o dan lywyddiasth yr Heuadur Muspratt. Y prif siaradwyr ar yr achlysur oeddynt Mr Herbert Lewis, A.fI., a Mr Lloyd George, A.S. Mr LEWIS, wrth gyfeirio at fyddin unol Cymru yn Nhy'r Cyffredin, a ddywododd fod yr aelodau Cymreig wedi llwyddo, i bob amcan ymarferol, i gael Prifysgol i Gymru ac hefyd Ddirprwyaeth Dir i edrych i mewn i gwyniou amaethwyr Cymru. Edrychai ef ar y cyfleusdra hwn fel y goreu a gafodd amaethwyr Cymru erioed a'r goreu yr oeddynt yn debyg o'i gael i osod o flaen y Llywodraeth yr hyn yr oedd ganddynt achos i gwyno o'i herwydd (cymeradwyaeth). Gyds golwg ar y Mesur Ataliol, sylwodd fod ymddangosiad y inesur hwuw wedi peri i'r esgobion a'r clerigwyr, am amser o leiaf, i fyned allan o'u synwyrau (ehwerthin). Yn sicr ni chlywodd ef enoed o'r blaen y fath genllif o gabldraeth yn erbyn yr un mesur. Nid oedd ych waith erioed wedi meddwl fod yn ngeiriadur y olerigwr y fath nifer o eiriau drwg—(ehwerthin)— ond er yr holl felldithio oedd ar y mesur, nid oedd neb yn waeth. Dygwyd y mesur i mewn i'r amean o atal y twyll a wnaed adeg Dadgysylltiad yr Eglwys Wyddelig, ac nis gallai longyfarch gwrthwynebwyr y mesur ar y dull a fabwysiadwyd ganddynt i ddan- gos eu gwrthwynebiad. Gyda llawer o syndod a phoen y darllenodd y sylwadau a wnaed arno gan Reithor Pflint (ehwerthin a hwtiadau). Ni ddymunai ef (yr aelod anrhydeddus) ymgan gair chwerw yn erbyn y;rheithor na'r Eglwys i'r hon y perthynai. Yn hytrach, yr oedd yn bendithio ac yn an- rhyddeddu yr Eglwys am yr holl weith- redoedd da a wriseth; yr hyn a gondemniai ydoedd y Sefydliad ag oedd yn rhoddi I WCUW)'U aspaidd yn ngeneuau ei gweini- dogion (cymeradwyaeth). Yn ei farn ef nid oedd y Sefydliad ond peth wedi ei greu gan yr Un Drwg. Yr oedd wedi gwneyd mwy o niwed i achos crefydd yn y wlad hon na dim arall. Nid yn erbyn yr Eglwys yr oedd efe ae eraill yn ymlada, eithr yn erbyn y Sefydliad, a thrwy gynorthwy Duw a'r etholwyr bwriadeut roddi terfyn ar y Sefydliad hwnw (cymeradwyaeth.) Y Parch JosiA.ii JONES a gynygiodd, ac eiliodd y Parch J. D. Williams, benderfyniad yn llawenhau oherwydd yr emes a roddwyd gan y Llywodraeth o'i bwriad i ymwneyd a phwnc Dadgysylltiad a Dadwaddoliad. Cefnogwyd y penderfj-niad gan D. Lloyd George, A.B., yr hwn, wedi gwneyd gwawd o wrthwynebiad pobl Ulster i Ymreolaeth, a ymdriniodd a'r elyniaeth a ddangosir gan Eglwyswyr i'r Mesur Ataliol. Ystyriai fod y sylwadau a wnaeth rheithor Fflint yn ddiweddar yn athrod o'r fath waethaf ar y Methodistiaid Calvinaidd, ae yn gyfryw ag mai Eglwyswyr eu hunain a ddylent fod y rhai cj-ntaf i'w wadu (clywch, clywch). Mabwysiadwyd y penderfyniad yn un- frydol, a phasiwyd foa copi ohono i gael ei anfon i Mr Gladstone a gwladweinwyr oreill. Penderfj-niad arall a basiwyd ydoedd un yn condeuinio y dulliau a gymerir er cael enwau ar y deisebau yn erbyn y Mesur Ataliol.

DAM WAIN ANGEUOL IN MHEN-I YRORSEDI). Boreu ddydd Gwener digwyddodd dam- wain o nodwedd ofidus ac anghyffredin yn Chwarel Penyrorsedd, Nantlle. Yr oedd y Mri John Jones, Dolifan,Carmel,a T. Wil- liams, Ty Capel, o'r un lie, wrth y gorchwyl o ddadlwytho wagen dros (y domen, pryd y cawsant eu taro i'r llawr gan y pren a ddefnyddir i godi y wagen ar ei phen. Taflwyd Jones nes oedd yn gorwedd o dan y wagen ar ddikya y domen; ac yna dechreuodd y wagen lithro i lawr gan lusgo y truan gyda hi am gryn bellder. Derbyniodd niweidiau ptlr drymion, yn neillduol i'w ben, a bu farw oddiwrthynt yn mhen oddeutu tri chwarter awr. Yr oedd y trancedig yn 44 mlwydd oed, ac y mae yn gadael gweddw a naw 0 blant bj-chain, a'r r1mi y ydy,?!,d ?-I dyfnaf yr arda!. Derbyniodd ei gydymaith hafyd ?. wd.?u .h.

DEGWM MR GEE. I Yn Llys Manddyledion Uanelwy, ddydd lall, rhoddodd Syr Horatio Lloyd ei ddyfam- iad yn y cynghaws Mr Thomas Gee yn erbyn y Parch John Morgan. Sylwodd ei Anrhyd- edd fod yr erlynydd yn dal fferm Eglwyswen, a'i fod yn honi ddarfod i'r diffynydd atafaelu yn mis RhagfjT yn anghyfrefthlawn am ddegwm dyledus Mai 10, 1891, pryd yr ata- faelwyd ar eiddo neillduol. Pan ddyfam- odd y llys nas gellid atafaelu ar ran o'r eiddo hwnw, atafaelodd y diffynydd yr ail waith am y gweddill o'r degwm, yr hyn ahonai yr erlyuydd oedd drachefn yn anghyfreithlon, gan fod yno ddigon o eiddo ar y fferm y tro cyntaf ag y gellid ei atafaelu yn gyfreithlon. Troai y cynghaws presenol ar ba un a oedd hyny yn wir ai peidio. Nid oedd y tyst- iolaethau yn unol ar hyny. Nid oedd ei Anrhydedd yn barnu fod yno ddigon o eiddo ar y lOfed o Fai, ac felly nad oedd yr ata- faeliad ar y liteg o Ragfyr yn anghyfreithlon. Felly, rhoddai ddedfryd o blaid y diffynydd gyda'r costau.

Caernarfon. I YSBYTTV CLEI-YDON HEIXTUS.- Y c)-nyg y mae y Gorphoraeth yn ei roddi yn awr i'r gwarcheidwaid yw fod iddynt gael gwasan- aeth un rhan o'r ysbytty gogyfer a chleifion yn byw yn y dref am rent o bum' swllt yn y flwyddyn. Nid yw y gwacheidwaid wedi dyfod i unrhyw benderfyniad ar y mater hyd yn hyn. DWFR 1 "FONEDDIGION" A PHOBL GYFI-REDIN. -Y mae arwyddion fod y Gor- phoraeth yn myned i gael tipyn o helynt gyda pberchenogion ystablau yn y dref. Yn nghyfarfod y cyngor ddydd Hawrth alwodd Mr J. R. Pritchard sylw at reolau a basiwyd gan y cyngor flynyddau yn ol o dan y rhai yr oedd perchenogion meirch a cherbydau i dalu 5s am ddwfr at yr ystablau, &0. Tal- wyd yr arian hyn gan rai perchenogion, tra y gwrthododd eraill wneyd hyny. Erbyn hyn barn yr ysgrifenydd trefol ydoedd nas gellid yn gyfreithlawn godi yr arian oddiar rai a gadwent feirch a cherbydau i amcanion preifat, tra yr oedd rhai mewn masnach neu gludwyr nwyddau yn gyfrifol.Cafodd y pwnc, yr hwn sydd j'n un tra dyddorol, ei ohirio hyd nes y ceir adroddiad gan bwyll- gor. FFAIB.—Yr oedd y ffair a gynhaliwyd ddoe (ddydd Llun) yn un dra phoblogaiad, oud prisiau isel a geid am yr anifeiliaia. LLY8 YR YNADON.-O flaen ynadon y fwrdeisdref ddydd Llun, cafodd J. B. Wil- liams, Treffynon, Caernarfon, ei ddirwyo i bunt am guro ei wraig.-Yn mhlith lluaws o achosion erai:l, oyhuddwyd tenantiaid y Snowdon Vaults a'r Manchester Arms o werthu chwisci am ben JT hwn yr oedd mwy o ddwfr nag a ganiateir gan y gyiiaith. Gorchymyi. wyd un i dalu y oostau, a dinv v- wyd y IIt.H ddeg swllt a'r coataq. GWEKSI Y METHODISTIAID CALF; ;>», 1893-4. Y Llawlyfr goreu ar y GWCIM hyn yw eiddo Mr Edward Jc nes, Bangor. Pris, 2g. Swyddfa'r "Genedl," Caernarfon. CYDNABOD GWASANAETH FFYDDLON.— Yn mhresenoldeb aelodau Gwirfoddolwyr Caernarfon a Phenygroes, a Un o gyfeillion ereill, cafodd y Milwriad Owen Thomas a'r Uchgadben Paynter eu harwisgo a thlysau fel cydnabyddiaeth o'u gwasanaeth maith a ffyddlon gyda'r adran hon o'r Gwirfoddol- wyr. Ymunodd y ddau yr un diwrnod a'u gilydd, 33 mlynedd yn ol. Cafodd y seremoni ddyddorol ei chario allan gan Syr Llewelyn Turner, a llywyddwyd y cyfarfod gan y Milwriad Davifts Cooke.

CYMANFA BEDVDDWYR LEU-I PWL. Cynnaliwyd hon eleni fel arfer ar ddydd Gwener y Groglith, a dydd Sul y Pasg, yn yr addoldai canlynol:—Everton Village, Windsor-street, Bousfield-street, Brasenose road, ac Edge lane, pryd y gwasanaethwyd gan y Parchn W. Morris, F.R.G.S., Treorci; R. Wans, Llwynhendy; T. Idwal Jones, Glynceiriog; J. W. Williams, D.D., Aber- tawe (Hyde Park, America, gynt); O. Davies, Caernarfon; J. Thomas, Caersalem Newydd; E. Evans, Amlwch; ac S. P. Edwards, Pwllheli. Cafwyd cymanfa ragorol yn mhob yotyr.-Nos Sadwrn y Pasg, cynnal- id cwrdd dirwestol o dan nawdd Cym- deithas Ddirwestol yn Nghapel Brasenose road. Cymerwyd y gadair gan lywydd y gymdeithas, Mr Jesse Roberts, Windsor- street. Yna cafwyd anerchiadau gan y cadeirydd; Parchn T. Idwal Jones; S. P. Edwards; J. R. Evans; W. Morris; Owen Davies; D. Powell, Everton; a W. Samuel, Windsor-street. -Y brodyr fu yn gwasan- aethu yn Knowsley road, Bootle, oeddynt y I'.irchn T. Morris, Garth; T. W. Davies, Pandy'r Capel; a W. Williams, New Trede- gar. Cynnaliwyd gwasanaeth y Sul yn Nghapel y Methodistiaid, Peel road, yr hwn yn garedig sydd yn cael ei roddi at wasan- aeth y brodyr yn Knowsley road, bob blwyddyn.—T, R. Jones (AntiddogJ,

MR LLOVB GEORGE A'R PRIF- I ATIIRAW OWEN. MrBnrnie, A.S.. a Mr Lloyd. George, A.S.. oeddvnt y prif siarodwyr nos Fawrth di- weddaf yn un o'r cyfarfodydd lluosocaf a gynhaliwyd erioed yn Abertawe. Amcan neillduol y cyfarf.xl ydoedd rhoddi atebiad i gyfarfod a gynhaliwyd j'chjdig yu flaen- orol gan yr Eglwyswyr i wrthwynebu y Mesur Ataliol. Y cadeirydd j-doedd yr Hen- adur Tutton (cadeirydd pwyilgor gweithiol y Gymdeithas Kyddfrydol). Mr LLOYD GEOKGK, wrth gefnogi pen- derfyniad o blaid y Mesur, a gyfeiriodd at sylw o eiddo 8yr John Llewelyn yn y cyf- arfod y cyfeiriwj'd ato, sef m:li dYllls yr ymosodiad cvutaf a wnaed ar vr Eglwys er amser y Diwygiad (chwerthin\ DYl1mnai awgrymu i S)T John y piiodoldeb o astudio ychydig 0 df.'nau hanesyddial'th, Be yna caffni fod yn byw vr amser hwn Oli"vear Croiuwe! yr hwn a ymosododd ar yr Eglwys, a"hyny mewn dull pur d iclua—(ehwerthin), —ac yr oedd hefyd eughreiphtiau ereill cyffelyb ar gaol. Y siaradwr nesaf o un- rhvw bwvs yn y eyfavfod o d ip sylw Mdd y Pnfathraw Owen, gynt Deon Owen. Trwy ei dwyll-resymeg yr oedd y gwr urddasol hwnw wedi ceisio swyno yiuaith argyhoedd- iadau Ymneillduwyr j'n Ngogledd Cymru; eud wt*li incthu yno, deuai i lawr i'r Deheudir. ac nid oedd dadl yn ei feddwl ef (Mr George) ns byddai yn ymdrechion yn gymaint o fethiant yn y Deheudir (cly well, clywch). edi'r cyfan, 08 oedd Ymneillduwyr yn myned i droi heibio eu hegwyddorion, dylent gael rhyw- beth yn gyfnewid. Yr oedd rhai pobl, wrth werthu eu hegwyddorion, yn cael deonaethau (chwertLm Be uchel gymer- adwyaeth)—ac felly nid naturiol fuasai i Ymneilld.iwyr cu rliod ii ymaith heb rhyw ad-daliad mwy na gwen. Dywedodd fod y Deon Owen wedi anghofio dysgu un gorchymyn a ddaliai gysylltiad a dyled- i swyddau y cwcstiwn. sef oedd hwnw, fod y gwir Gristion yn meddwl cymaint am deimlalau ereill ag am ei deimlndau ei hun: a thra yr oedd yr Eglwyswyr yn dadleu mai mesur Ii gvthruddo yr Eglwys ydoedd y Mesur Ataliol, dadleuai ef (y siaradwr) mai nid ar un ochr yr oedd yr noil fai am hyn. Profodd hyn trwy gyfeirio at j-mddj'giadau oywilyddus clerigwyr yn nglvn a myn- wentau y wlad. Yr oedd y Deon hefyd wedi sylwi mai peth hYllod 'dorod gweled yr aelodau Cymreig yn ceisio troi tifdoldai prydlesol yn rhydd-ddaliadol ac ar yr un pryd yn ceisio troi rhydd-ddaliadaeth yr Eglwys yn brydlesiaeth. Ond cyn cyr- haedd eu hamcan, rhaid fyddai i'r I mneill- dnwyr dd"ngoo y gweithredoedd a roddent h.w T iddynt i'r addoldai, ac yr oeddynt yn barod i wnevd hyn. Ond a oedd yn yr holl wlad eglwys gadeiriol a allai ddangos ei gweithredoedd Os nad oedd, v ?th tfolineb ydoedd cymharu Dadgysylltiad i rydd- ireiniad addoldii. Cyhuddid y Rhyddfryd- wyr hefyd o fod yn anrheithwyr. Os oedd anrhoithwyr o gwbl, y rhai a dderbyn- ient fudd oddiwrth yr eiddo ar hyn o bryd oedd y rhai hyny (cymemdwyaeth), Nis galw )T henafiaid ?luwiol y c1ywid son am dftnynt fod wedi rhoddi i'r Eglwys ei degymaa. Gallai un roddi y degwm o'i eoillion ei huaan, ond nid y degwm o eaillion y sawl a ddeuai ar ei ol. Yr oedd yr hynafiaid hyn, a roddasant arian yn ormodol. yn fynych yn cael eu hanwyb- yddu s'u hanghoiio, ac eto meddai Eglwys- wyr yr haerllugrwydd i waeddi, "Tspeilwvr ac anrheithwyr pan oedd y Rhyddfrydwyr yn meiddio adfer yr eiddo i gyfarfod â rhai, o leiaf, o'r amuanion y bwriedid iddo eu owblhau ar y dechreu. Nid oedd hyn yn ddim amgen na |rhagrith Pa beth oedd wedi dyfod o ran y tlodion o'r degwm: Yr oedd yn rueddiant y bobl a waeddent allan Anrbaitb:" Dywododd y Deon Owen ei fod yn dyuiuno i'r degwm guel ei ddefnyddio at amcanion cret/ddol; ond yr oedd yn ymddangos mai unig syniad offeir- iad am amcan crefyddol ydoedd bwydo offeiriaid hyd nes eu t-«'ychu (ehwerthin a chymeradwyaeth). Ystyriii ef (Mr George) fod gan grefydd rywbeth 'm y ardderchog i'w wneyd-gwaredu y trl.de4dig, dal i lyny y blinedi a dyrchafu y rhoi oeddynt ni;n tlodi, a dyrehafu anwybodaeth (cfmeradaeth). Yr oedd hyn yn well gwaith na bwydo holl berson. iaid llyfndew y tir (cymeradwyaeth). Yr oedd cysylltiad yr Eglwys a'r Wladwriaeth wedi 11 j. gru y blaf naf, ac nid oedd ar Gymru eisieu crefydd fel hon ond yn bytrach erefydd rydd (cymeradwyaeth). Cariwyd y penderfyniad, 8C yna siarad- wyd gan Mr Buniie ac eraill.

Yr Eisteddiad Cyntaf I Cafwyd pethtraixerth i sicrhau swy ddfeydd i'r DdirprwYalth Dir Gymreig, ond gan fod y Ddirprwyaeth ar Deyrngedion Mwnawl wedi gorphen ei hymchwilisdau, rhoddir y Ddirprwyaeth Gymreig i gartrefw. yn 6, Old Palace Yard, Westminster, -y drws Old Pala(* Y zir d nesaf i dy Mr Labouchere. Mae Mr Lleufer Thomas vn brysiir iawn yn parotoi ar gyfer JT eisteddiad cyntaf. Cafodd MrCecil Owen, o'r Middle Temple, ei benodi yn gynorth- wydd iddo. Newydd gael ei alw i'r bar y Mr Owen, ysgrifenydd parhaol Bwrdd Llywodraeth Leol, ac wyr i'r diweddar Syr Hugh Owen, y gwladgarwr a'r addysgydd enwog. Cyferfydd y Ddirprwyaeth am y waith gyntaf yn Llundain, ddydd Gwener, Ebrill Heg. Ni gellid trefnu iddn-nt *gy- farfod vn ynt, oblegidymrwymiadaublaen- orol y gwahanol aelodau. Fcly mae, bydd raid i'r Proffeswr Rhys deithio drwy'r nos, gan y bydd ddydd ltu nesaf yn Edinburgh yn derbyn y gradd o Ddoethawr. Cyfrin- achol fydd v cvfarfodddydd^wener, acheir ymdriniaeth ar y cwrsa fabwysiedir i ddwyn yn mlaen yr ymchwiliad, megis a gamateir 1 gyfreitbwy-r groasholi y tystion, a roddir tystiolaethau ar lw, ac a gaiff y wasg a'r cyhoedd ryddid i fYDl-d i'r cyfarfodydd. Parotoir rhestr o'r cwestiynau pwvaicaf gan vr ysgrifenydd, ac wedi i'r aelodau eu hys- tyned. cyhoeddir hwy yu Gymraeg a Saes- meg. Yna cyferfydd y ddirprwyaeth un- waith neu ddwy yn Llundain, cyn C) nhill cyfarfodydd inewu gwahanol tooedd yn Nghymru. Bernir mai yn y Deheudir y deohwmir ar y daith, yn sir Forganwg o Iwwrihl ac yr eir yn mlaen 1 r tfogiedd. Aid yw dyddiad yr eisteddiadan lleol wedi ei benodi eto; a bernir nas gall fod cyn y flnlewyn Yn misoedd Gorphenaf ac Awst y gwneir y rhan fwta* f o'r gwaith, gan y byJd Arglwvdd Carrington, y cadeirydd yn mwvmynnysy FrenhinM, fel gweinidog, yn ystod mis mis Mehefln.

MR. T. E. ELLIS, A.S., YN FFESTINIOG Araeth ar Fesurau Cymreig. Traddododd Mr T. E. Ellis, yr aelod dros Feirion, araeth ardderchog mewn cyfarfod lluosog o'i etliolwyra gynhaliwyd yn Ffes- tiniog nos FaA-th diweddai. Er pan y cafodd gvfleusdra o'r blaen i anerch ei ethol- wyr yn y lie hwn, dywedodd fod cyfnewidiad pwysig wedi cYlUerllc yn llywodraethiad y wlad, ac ni bu dau fis erioed yn ystod y rhai y gwuaeth Cymru gymaint o gynydd mewn ystyr gwleidyddol a'r ddau tis diweddaf (clywch, clywch). Edrychid byth ar benod- iad y Ddirprwyaeth:Dir fel un o'r symudiatiau mwyaf cyrhaeddgar yn hanes Cymru. Yn ystod y deuddeng mis nesaf caffai goleuni ei daflu ar lawer cornel dywell yn mywyd cymdeithasol y wlad hon. Nid oedd yr un amheuaeth na byddai y gyfundrefn dirol Seisnig yn Nghymra ar ei phrawf, ac yr oedd y tirfeddianwyr yn sylweddoli hyny (clywch, clywch). Yn ystod yr Hydref diweddaf, parotodd tirfeddianwyr Gogledd Cymru restr faith o gwestiyuau gogyfer &'r Ddir- prwj-aath, a rhocldsant waith i fargyfreith- Iwr, ysgrifettydd, a chleniod; ac yr oedd y bargyfreithiwr hwnw eisoes wedi dadlenu vchydig o'i achos yn ngholofnau y Times (ehwerthin). Hefyd, yr oedd tirfeddianwyr y Deheudir yn prysur barotoi eu tystiol- aethau. Yn ngwyneb hyn dyledswydd teuantisid a IJhswb a gymerent ddyddordeb yn niwygiad deddfau y tir i daflu eu holl yni i'r gwaith o gyfnewid cyfundrefn dirol ag o?d yn magu ysbryd caethiwus y gyf- undrefn ffiwdalaidd ae yn rhoddi bri ar dra- chwant masnachol heb roddi ad-daliad di- gonol am fedr a llafur (clywch, clywch). Hyderai y deuai adroddiad y Ddirorwyaeth yn siarter diwygiad tirol a chyuiueithasol, inegys ag yr esgorodd adroddiad Dirprivy- seth Addysg 18H1 ar ddiwygiad addysgol yn Nghj-iuru. &0 dan arweiniad Mr Acland yr oedd ein cyfundrefn addysgol yn wneyd cynydd yehwanegol (cymeradwyaeth). Yr oedd y Swyddfa Addysg wedi gosod iaith ein cartref yn ei safle bnodol yn yr ysgolion elfexiol;la llawenychai fod ganddoyntau (Mr Ellis) ran mewn givthio yn mlaen y gwa- hanol gynlluniau o dan Ddeddf Addysg Ganolraddol yn Nghymru (clywch, clywch). Llawenyehai yn y ffaith fod cynllun sir Gaernarfon i gap ei gadarnhau gan y Frenhines y dydd Llun dilynol—(uchel gymeradwyaeth)—a byddai i gynlluniau Caerdydd ao Abertawe ganlyn yn fuan ar eu hol. Yr oedd cynlluniau TrefaJdwjTi, Meir- ion, ae Aberteifi wedi eu hanfon oddiwrth Ddirprwyaeth yr Elusenau i'r Swyddfa Addysg, ac ond i esgobion Cymreig ae arglwyddi Toriaidd feddianu eu hunain mown amynedd, caffai y cjnilluniau hyn rym eyfraith wrth eu cefn (ehwerthin a chymer- adwyaeth). Yn ystod yr wythnos neu y pymthegnos nesaf caffai cynlluniau ereill, ac yn eu plith eiddo siroedd Fflint a Dinbych, eu e.ynwyno i'r Swyddfa Addysg. Nid oodd efe ych waith heb obaith y derbyniai Cymru Siarter Prifysgol cyn yr elai y flwyddyn hon allan (cymeradwyaeth). Yr oedd llawer o waith distaw yn cael ei wneyd er mwyn uno Cymru mewn ystyr weinyddol ar seiliau eadarnach nag o'r blaen. Yr oedd Mr Acland yn ad-drefnu}dosbarthiadau arholwyr yr ysgolion er mwyn gosod Cymru ?YT sir Fynwy, ar ei phen ei hun, fel o dan Ddeddf Addysg Ganolraddol. Gwnai Mr Asquith hefyd yr un peth mown cvsylltiad ag arolygiaeth llaw-weithfeydd, &c.,—yn y dyfodol byddai gan Gymru nifer o arolygwyr yn gallu siarad Cymraeg (cym- eradwyaeth). Hefyd, yr oedd Mr Asquith wedi gosod chwareli o dan Ddeddfau y Llaw-weithfeydd, ond gan y bernid na buasai rheolau gogyfer ag arolygiaeth y rhai hyn yn ddigon, bwriedid yn fuan ddwyn mesurau i mewn yn dal perthynas arbenig a chwareli, a'r flwyddyn nesaf bwriadai yr un boneddwr dalu sylw il; angeurheidrwydd am osod mwngloddiau o dan well rheoleiddiad ac arolygiaeth (uchel gymeradwyaeth). Ac nid oedd Cymru i gael ei hesgeuluso yn ngljTi a'r adran lafur ag oedd y Llywod- raeth newydd ei sefydlu. Penodid geheb- ydd yn Nghaerdydd, un arall yn Abertawe, ac un arall yn Ngogledd Cymru, a byddai yr hyn a anfonai y rhai hyn i'r Labour OuzttU o wasanaeth dirfawr i holl gangenau gweithfaol Cymru. Hefyd, yr oedd Mr Herbert Lewis wedi ei benodi fel eyn- ryckiolydd Cymru ar y pwyllgor a ddewiswyd i ystj-ried y mesur a ddyg- wyd i mewn gan Mr Asquith i sicrhau gwell arolygiaeth o gymdeithasau adeiladu. Wedi cyfeirio at y mesurau pwysig eraill a ddeuent i mewn i raglen y Llywodraeth, sylwodd Mr Ellis fod y cynydd oedd eisoes wedi cael ei wneyd gyda Mes-ir Rhyddfreinio Addoldai, Mesur Dewisiad Lleol, a'r Mesur Ataliol )"11 profi ) n y modd mwyaf taraw- iadol mai y blaid Gymreig yn y Senedd oedd Inid yn unig yr arweiuwyr mewn dirwest a chydraddoldeb crefyddol, ond hefyd mai hi oedd yr unig blaid ag oedd yn fyw i'wjhegwyddorion Yinueillduol (uchel gymeradwyaeth). Yr oedd Mr Gladstone wedi addaw y caffai Mesur Rhyddfroiniad Addoldai ei basio yn ystod y tymhor hwn, ac yr oedd yn ffaith galonogol hefyd fod Dadgysylltiad )"11 awr ar flaen gwleidiadaeth fyw y Deyrnas (eymeradwyaeth). Wrth ymdrin i'r cwestiwn mawr, ar ba linellau y dylid tynu allan Fesur Dadgysylltiad, go- b;?itbiai na chaffai cronfa fawr ei gwneyd, megys ag yn yJWerddon, Ile yr oedd ci?do y genedl wedi ei luchio i ffwrdd i Zdu inawr (clywch, clywch). Dylai Cymru gadw y degwm fel v taliad cyntaf ar dir, o'r hwn y dylai y bob! gymeryd meddiant mor fuan ag y byddai y rhai a'u dalient yn bresenol yn ymneillduo neu yn marw. Dadleuai ef y dylai y degwm gael ei gasglu a'i ddal gan y cyngorau sirol fel ym- ddiric?dolwyr y plwyfi, ac yna ei roddi tuagat fydlu a chadw i fyny yebyttai, ysgolion, llyfrgelloedd, ac i gyfarfod ang- henion eynyddol bywyd gwledig (cymer- adwyaeth). Dylai y tiroedd Eglwysig aros yn meddiant y cynghorau plwyfol er lnwyn, yn fwyaf neillduol, iddynt gael eu rhanu j-n ddaliadau bychain a gerddi i'r dosbarith gweithiol. Nis gallai ef (Mr Ellis) golli golwg ar y gwaith aruthrol oedd o flaen yr aelodau Cymreig a'r anmhosiblrwydd i'r Sonedd Ymherodrol ymwneyd a'r oil a ddygid ger ei brOD. Ar y tir hwn edrychai ar Ymreolaeth i'r Werddon fel y cam cyntaf tuagat Ymreolaeth i Gymru. (Cymeradwy- aeth.) Er gwaethaf ystrywiau y Toriaid yr oedd yr aelodau Cymreig yn ben- derfynol o fyued i-n inlaen heb laesu dwylaw er sicrhau Ymreolaeth a'r gwahanol fesurau a ddeuent yn un gadwyn gyda'r diwygiad mawr hwnw (uchel gymeradwj1- aeth).

M YKWOLAETH C lPT JOHN HUGHES, VALLEY. Cymerodd marwolaethCapt John Hughes, Bee Croft, Valley, le ddydd Mercher, yn 72 mlwydd oed, ar ol ond byr gystuda. Yr oedd yn ei gynefin iechyd y Sabboth ern y diweddaf, ond cymerwyd ef yn glaf yn yr hwyr. Yr oedd wedi g wasanaeth u yn ffydd- lon yn eglwys y Methodistiaid Calfinaidd yn y Valley fel diacon am lawer o flynyddau, a theimlir colled nid bychan ar ei ol. Yr oedd yn aiodigol o Penybont, Pontrhydybont, ac wedi gwasanaethu yn y mor am lawer o flynyddau. Ymsefydlodd af y lan oddeutu 30 mlynedd yn ol. Treuliodd amryw nyrn ddau yn'NghaenMtrfon fel ysgrifenydd y Marine Assurance Association hyd nes y dir- wynwyd y gymdeithas i fyny, yna symudodd i'w ardal enedigol, lie y treuliodd weddill ei oes mewn modd tawel.gac yr oedd yn dra chymeiadwy yn y gymydogaeth. Gadaw- odd weddw ar ei 01. Cymerodd y gladded- igaeth le yn Rhoscolyn ddoe (ddydd Llun).

IAREDIG MYNWENT YN MON. I Clochydd Beiddgar. I Yr ydym wedi clywed llawer o son, yn ystod yr wythnosau diweddaf, am aredig mynwentydd Eglwysig. Er mwyn per- swadio pobl ddiniwed i arwyddo y Ddeiseb Gelwyddog, dyfeisiai yr Eglwyswyr bob math o ystoriau am JT Ymneillduwjrr a'r Rhyddfrydwyr. Ac ymhlith annuwiolech- ryslonderau ereill a gyflawnai jTjYmneilldu- wyr diras, os dadsefydlid yr Eglwys, haerid eu bod yn lIwJr íwriadu arodig yr holl fynwentydd. Bychan feddylid mai un o gloohyddion yr Hen Fam ei hun fyddai y cyntaf i yra aradr trwy erw Duw." Felly y bu, modd bynag, ac yn Niwbwrch, Mon, y digwyddodd y peth. Gellir dweyd fod Niwbwroh yn enwog aramrywystyriaethau. Bu unwaith, meddir, yn ben ti-ef ilon, ac y mae yn 'awr yn adnabyddus drwy'r holl fyd gwareiddiedig oblegid clod ei mhorwyr a'i matiau morhesg. 0 hyn allan fe fydd yn fyd-enwog fol y He cyntaf mewn hanes y tynwyd aradr, fddybeuion masnachol, trwy ddaear gvsegrodig ei Machpelah. Dywedir fod Eglwys Niwbwrch yn un o'r rhai hynaf yn y sir. Ychydig flynyddoedd yn ol yr oedd ei mhynwent wedi llenwi, a chan fod mynwent y capel hefyd yn yr unrhyw gyflwr penderfynodd y plwyfolion agor mynwent rydd no anenwadol. Hyny a wnaed. Yn y cyfwng hwn, modd bynag, sef tua deng mlynedd yn ol, rhoddodd y Parch Hugh Pritchaid, Dinam, ddam o dir i'w ychwanegu at fynwent yr Eglwys. Boneddwr hynaws a charedig ydyw Mr Pritchard, a thra phoblogaidd gyda phob dosbarth o'i gymydogion. Ond fel llawer un o'i frodyr clerigol, y mae yn Eglwyswr selog ac yn Geidwadwr diymod. Er nad yw, ers llawer blwyddyn bellach, yn gwas- anaethu fel clerigwr, eto teimla ddyddordeb mawr yn llwyddiant yr Eglwys. Pan roddodd y tir at fynwent Niwbwrch, ni ddarfu iddo ei roddi fel rhan i'w ychwanegu at fynwent y plwyf. Yu y weithred anrheg apwyntiodd dri-ar-ddeg o'r plwyfolion yn ymddiriedolwyri'r tir, a chan y boneddwjT hyn y mae yr hawl i lywodraetnu y rhodd. Sylwer nad yw y fynwent ychwanegol felly yn rhan o fynwent y plwyf. Paham y syrthiwyd ar j- trefniad hwn, nid yw yn amlwg. Y peth naturiol, a'r peth fuasai'n gorwedd fwyaf esuiwyth, fuasai ychwanegu y darn newydd at yr hen fynwent. Hyn, modd bynag, ni wnaed. Y mae mur yr hen fynwent yn aros eto, ac yn ei gwahanu oddiwrth y darn newydd. Nid oes tramwyfa o'r hen i'r newydd; a rhaid i gynhebrwng, pan yn gadael yr eglwys, dd'od trwy yr ,hen fynwent i'r fforddfawr, ac ohono i'r fynwent newydd, cyn cyrhaedd pen ei daith. Fel yna, y mae y trefniad yn un afrosgo ac annaturiol ar y wyneb. Ac y mae un peth arall lied bwysig, pwysig iawn, fe ddichon, i'w ychwanegu am y fynwent newydd: Gan nad yw yn rhan o fynwent y plwyf, gall yr yinddiriedolwjT wrthod caniatad i gladdu ynddi dan y ddeddf newydd. Nid ydym yn awgrymu mai hyn oedd yn meddwl y Parch Hugh Pritchard, Dinam, wrth wneyd y trefniad a wnaeth gyda'r tir. Ond erys yn ffaith nas gall neb gael ei gladdu yn y fjiiwmt nowydd o dan dieddf Syr Osborne Morgan, er ei bod, i bob pwrpas ymarferol, yn rhan o fynwent y Dlwyf," Tyned pawb ei gasgliad ei hun. Ond i ddychwelyd at y clochydd. Y mae y fynwent newydd wedi ei hamgyluhu a gwal uchel a chadarn. Mewn un rhan o honi hyd yma y mae claddu, ac y mae y rhan hon wedi ei wahanu oddiwrth y rhan arall 1 gwifren. Y rhan olaf hon a gafodd ei haredig gan y clochydd. Masnachwr mewn moron, a nwyddau cyffelyb, yw y clochydd, Mr Hugh Williams wrth ei enw ac fe ddaeth y syniad i'w ben un diwrnod mai campus o beth fyddai aredig y rhan o'r fynwent newydd nad oedd hyd yma neb wedi ei' gladdu ynddi. Cynogodd ffermwr o'r gy- mydogaeth, Mr Richard Jones, Rhedyn Coch, i wneyd y gwaith, ac ni fu Mr Jones yn hir cyn troi gwyneb y rhan grybwylledig o'r fynwent yn gwysi tlysion a grymus, y dalar" a'r ewbl. Fe dybir mai hau ciopo foron yno oedd bwnad Mr Hugh Williams, ond ni chaniatawyd iddo garie ei fwriad allan i weithrediad. Daeth y rheithor, y Parch Richard Evans, M.A., i wybod am yr helynt. Protestiodd yn gryf yn oibyn y weithred, a galwodd gyfarfod o'r tri-ar- ddeg ymddiriedolwr ar unwaith. Y pen- derfyniad y daethpwyd iddo oedd galw ar y clochydd i hau had gwair a llyfnu y dam a arddwyd, fel y tyfai croen newydd arno gynted ag yr oedd yn bosibl. Ac fel hyn y terfyna yr ar cyntaf." Fe welir nad oedd y clochydd wedi cael caniatad Mr Evans, y rheithor, i aredig y fynwent. Y mae'n arnlwg hefyd na chawsa.i ei ganiatad pe gofynasai am dano. A gafodd ganiatad y tri ymddiriedolwr ar ddeg, ni wyddis. Dywedir iddo gael cydsyniad un ohonynt; ond nid yw yn hysbys pwy yw yr un hwnw, nac ychwaith a ofynwyd i ryw rai ereill o'r ymddiriedolwyr. Eglur yw nad oedd y mwyafrif, o leiaf, wedi rhoddi can- iatad, onide ni orchymynasid i'r cloch- ydd i lyfnu yr ar a hau had gwair ynddo. Pa un a fwriadai dalu rhent am y tir, neu ynte a ystyriai ef fel rhan o'i gyflog fel clochydd, sydd ddirgelwch. Dywed ambell un na fuasai drwg yn y byd iddo ddefnyddio y tir i dyfu moron. Wrth gwrs, nid yw'n debyg fod yr Elwys- wyr mwy aiddgar a defosiynol yn toddion i'r defnydd hwn gael ei wneyd o dir wedi ei gysegru gan )T Esgob. Ac yn wir, y mae y mwyafrif mawr yn methu dygymod a'r syniad o ddefnyddio erw Duw, dys- taw dir yr hir orwedd," i ddybenion mas- nachol, a gwneyd elw bydol o le wedi ei neillduo i fod yn orphwysfan y marw, Na sonied yr Eglwyswyr mwyach fod aredig. y mynwentydd j'n rhan o brogram yr Ymneillduwyr. Gwyr pob dyn o syn- wyr na fu, ac nad oes, y gronyn lleiaf o sail i'r cyhuddiad plentynaidd. Fel maser 0 ffaith mae mjrnwontydd yr Eglwys mor gysegredig yn ngolwg yr Ymneilldu- WJT ag ydynt yn ngolwg yr Eglwyswyr eu hunam, 0 ,,gid onid anwyliaid Ymneill- duwyr ydyw mwyafrif mawr y rhai sy'n gorwedd yndynt Ac os gwneir y cyhudd- iad o gwbl, nid gan Eglwyswyr y dylid ei wneyd. Yn ngwyneb y dtgwydcliad rhyfedd a gymerodd le yn Niwbwrch, dylent hwy o leiaf fod bellach yn hollol ddistaw ar y mater hwn. Clochydd Niwbwrch, nid Rhyddfrydwr dienwaededig, nac Ymneilldu- wrdiystyr, fu y cyntaf, hyd ygwyddis, i aredig un o fynwentydd yr Hen Fam.

LLINELL Y "CAMBRIAN." Fel y gwelir oddiwrth hysbyMb mewn colofn arail, y mae Hinell y Cambrian" yn dechreu oyfnod newydd ar y cyntaf o Fai. Ar ao wedi y dyddiad hwnwni welit "second class" mwyach ar y llinell hon, dim ond first" a "third." Hysbysir hefyd y bydd gostyngiad sylweddol yn mhrisiau y dosbarth cyntaf. Wrth fabwysiadu y diwygiad iachus hfrn y mae y Cambrian yn dilyn esiainpl rhai o brif gwmniau rheilffyrdd y deyrnas. Nid oes second class" ar y Mid- lund ers llawor blwyddyn, a diau na fydd ar yr uu llinell arall cyn bo hir.

CYMRAEU IN NURARCHKR r stit I Yn Mrawdlys Chwarterol Ceredigion, yn unol a rhybadd a roddodd, cynygiodd Mr Tobit Evans fod yr ynadon a benodid i j-m- weled a charchar y sir i fod yn bersonau a fyddont yn dtall JT iaith Gymraeg. Dywed- wyd wrth Mr Evans amser yu ol fod geneth o Lanarth wedi cael ei bwrw i garchar Caer- fyrddin am na buasai yn oydymffurfio a gorchymyn yr ynadon, pryd nad oedd mewn Hefyllfa i wneyd hyny. Yr oedd yn analluog i siarad Saesneg, a dywedodd wrth ef (Mr Evans) nad oedd yn y carchar yr un swydd- og allai siarad Cymraeg, a bod yr ymddiddan rhyngddi hi a'r swyddogionyn cael ei ddwyn yn mlaen drwy i garcharor arall gyfieithu rhyngddynt. Gofynodd y cadeirydd iddo am fanylion, a galwyd sylw yr Ysgrifenydd Cartrefol at y mater. Enw yr eneth oedd Mary Davies, Brynyreglwys, Aberarth, a'i throsedd oedd poidio cyfranu at gynhaliaeth ei thad, pryd nad oedd ganddi foddion. Er fod yr amgylchiad wedi cymeryd lie ddeng inlynedd yn ol, nid oodd yr argraph ar ei feddwl wedi cael ei ddilou byth, a gofidus ganddo oodd fod hyd yn hyn swyddogion yn ngharcharau Cymru heb fod yn deall iaith y carcharorion. Hyderai ef y bydd i'r Llyw- odraeth bresenol symud ar uuwaith bob swyddog yn ngharcharau Cymru na ddeall- ent yr iaith Gymraeg (ch-,verthin).- Darllenodd y cadeirydd adroddiad y pwyllgor ymweliadol, yr hwn a ddangos- ai fod yn ngharchar Caerfyrddin un ferch mewn swydd a ddeallai Gymraeg, a bod y caplan, y meddyg, y pedwar warder, a dau arall a ddaliallt gysylltiad a'r carchar, yn gallu siarad Cymraeg.—Mr Szlumper a farnai y dylai ynadon cyn gwneyd haer- iadau sicrhau eu bod yn gywir. Yr oedd Mr Tobit Evans wedi peri llawer o helbul i'r cadeirydd, yr Ysgrifenydd Cartrefol, ac ereill, ac yn awr gwelir nad yw y cyfan ond gwegi.-Mr Tobit Evans a atebodd mai nid digon ganddo ef fod y warders yn deall Cymraeg, dylai y llywodraethwr a'r matron fod yn rhai felly hefyd, fel y gallai y carch- arorion apolio atynt hwy yn uniongyrchol. Sais oedd Mr Szlumper, ac mae yn debyg ei fod yn barnu y buasai Sais yn cyflawni y dyledswyddau JTI well na Chymro. Ond yr oedd amser yn dyfod pan na chai pobl fel Mr Szlumper, na ddeallent Gymraeg, swyddi yn Nghymru. Barnai y cadeirydd na ddeill- lai unrhyw fudd o gario yu mlaen yr ymira- fodaeth, ac felly syrthiodd y mater i lawr.

Amlwch. I EISTEDDFOD Y VN. — Sibrydir yma y cynhelir yr uchod eleni ar radd eang iawn mewn pabell gyfleus ar faes cyfagos i orsaf y rheilffordd. Mae y pwyilgor yn gweithredaynardderchog. Cyrhaedda swm y gwobrwyon oddeutu 60p. Ceir y prif destynau yn un o'r colofnau hysbysiadol yr wythnos hon. Y tostynau a'r gwobrwyon i'r seindyrf a'r corau ydyw prif atdyniad yr eisteddfod. Dyma gyfleustra i seindyrf a chorau Gogledd Cymru ymgystadlu. Mae y pwyilgor yn edrych allan am feirniad offer- ynol ptofiadol o'r radd uwchaf. Ceir rhestr gySawn o'r testynau yn rhad ond anfon at yr ysgrifenyddion.—Eleth.

Blaenan Ffestiniog. Y BWRDD LLEOL.—Yn y bwrdd a gyn- haliwyd ddydd Sadwrn yr oedd yn bres- enol y Mri A. M. Dunlop (cadeirydd), W. Davies,Y.H., Dr Richard Jones, Mri R. Roberts, John Lloyd Jones, J, Morgan, Richard Bowton, C. Warren Roberts, R. Walker Davies (clerc), H. B. Maybury a Richard Pritchard (arolygwyr). Yr Is-bwytlgorau.—Cyn arwyddo y cof- nodion cynhygiodd Mr Bowton fod i'r gwaith a wneid yn y pwyllgorau gael ei dderbyn cyn belled ag yr oedd yn bosibl gan y bwrdd yn ffurfiol hob drafodaeth o gwbl. Credai y dylesid rhoddi awdurdod eangach i'r pwllgorau hyn, Be mai anoeth oedd cym- eryd llawer o amser y bwrdd i ddadleu yn nghylch yr hyn a benderfynid ynddynt. Cefnogwyd gan Mr Warren Roberts. Mewn atebiad i Dr Jones dywedodd y cadeirydd fod Pwyilgor y Llyfrgell yn cael ei gymeryd i mewn yn y cynygiad, pnd nad oeddid o gwbl yn pasio rheol gaeth fel nad ellid dadleu ar fater pwysig. Anogai y Clerc mai peidio pasio penderfyniad ffurfiol a fuasai oreu, ond gosod awgrymiad Mr Bowton ar y cofnodion, a'i gario allan cyn I belled ag oedd yii bosibl.-Cydsyniwyd a I hyny, P/eidleisia u. —Cynygiodd Dr Jones fod i enwau y rhai a bleidleisient ar faterion o ddadl gael eu cofnodi.—Cefnogwyd gan Mr J. Morgan a phasiwyd. Y Swy.—Gwnacd sylwadau ar y nwy gan Mr Warren Roberts a Dr Jones. Dywedai y Dr fod fod mwy o nwy wedi ei werthu yn ystod y flwyddyn ddiweddaf, tra yr oedd llai o lo wedi ei ddefnyddio. Hefyd, yr oedd mwy o olosg (coke) wedi ei werthu. Gwerthwyd gwerth 80p y flwyddyn ddi- weddaf, yn erbyn 26p y flwyddyn flaenorol. Ystyriai y cadeirydd fod sefyllfa y gwaith nwy yn foddhaol iawn. Cludo y Cart hi on.—Cymeradwyai y pwyll- gor fod i'r gwaith hwn gael ei roddi i Mr Henry Hamer. Pasiwyd byny.-Cynyg- iodd Dr Jones fod i enwau y rhai a bleidient Hamer yn erbyn John Williams gael eu rhoddi ar y cofnodion. Yr oedd rhai yn dweyd y tu allan i'r bwrdd fod swyddau yn cael eu gosod yn barhaus i Saeson, ac hefyd fod y penodiadau yn cael eu gwneyd oddiar deimladau personol. Credai fod priodoli hyny i'r bwrdd yn hollol annheg a cham- arweiniol, ac mai cyfiiwnder a'r cyhoedd oedd iddynt l gwybod pa fodd y pleid- leisid ar faterion fel hyn, -Dadleuai Mr Warren Roberts mai yn y dyfodol, ac nid ar ol y cyfarfod hwn, y dylesid cyhoeddi enwau yn ol cynygiad blaenorol Dr Jones.— Credai y cadoirydd yn gyffelyb.—Pwysodd Dr Jones fwy nag unwaith am i'w gynygiad gael ei roddi i'r bwrdd.—Dywedai Mr Bowton ei fod ef yn hollol gydweled i'r cynygiad.—Mr John Morgan a sylwodd iddo ef bleidio Hamer oddiar egwyddor.- Dywedoddor Mr William Davies fod sylw o'r fath yn hollol annheg. Onid oedd holl aelodau y bwrdd yn gweithredu oddiar egwyddor?—Y cadeirydd hefyd a farnai nad oedd eisieu gwneyd sylw o'r fath. Nid oedd ganddo amneuaiith nad oedd yr holl aelodau yn pleidleisio yn ol eu cydwybodau. —Yna galwyd yr enwau: Dros Mr Henry Hamer yr oedd y Mri John Morgan, C. Warren Roberts, Richard Bowton, Robert Roberts, a Dr Vaughan Roberts. Dros Mr John Williams: y Mri J. Lloyd Jones, Wil- liam Davies, a Dr Jones. Y Llyfrgell Rydd.-Pasiwyd i ychwanegu enwau y Mri Robert Roberts a C. Warren Roberta at bwyllgor y lljrfrgell.—Cynhyg- iodd Dr Jones fod i'r gwaith a wneid g.m y pwyHgor hwn fod yn derfynol, cyn belled ag yr oedd a vnelo a do,is llyfrgellydd, prynu Uyfrau, &c. Yr oodd y gwaith yn myned yn mlaen yn araf am y rheswm mai ychydig o awdurdod a ymddiriedid i r pwyilgor.— Awgrymai Mr Davies mai doeth a fuasai rhoddi awdurdod i'r pwyllgor i benodi Uyfrgellydd, ac i roddi y Uyfrgell mewn sefyllfa briodol i gychwyn.—Derbyniodd Dr Jones yr awgrymiad, a phasiwyd ef. Yr Etholiad. Hysbysodd Mr Robert Roberts, y swyddog dychweliadol, mai y rhai a ddewiswyd yn aelodau oedd y Mri William Davies, Y.H., Caerblaidd; William Owen, Isallt; G. H. Ellis, Penmount; a Cadwaladr Roberts, Buarth Melyn. Y Prif-ffyrdd.—Daeth Dr Jones a chwestiwn prif-ffyrdd yr ardal yn mlaen. Gan fd arian i'w gosod mown trefn i'w cael oddiwrth y Cyngor Sirol, cynhygiai fod 1 hyny gael ei wneud yn ddioed.—Cefnogodd Mr Davies, a phasiwyd.

Waenfawr. I CYLCHWYL LENYDDOL.—Y Sadwrn cyntaf I o'r mis hwn y cynhaliwyd un o'r cylch- wyliau mwyaf poblogaidd a welwyd yn y Waen. Y beirmald oeddynt: — Glan Alaw, Pedr Alaw, Mr John T. Jones, head master Board School, Caernarfon; Mrs Williams, Board School, Rhostryfan Parchn W. O. Jones, B.A., Waenfawr; a William Ph. Williams, Croesywaen; Mri David Thomas, W. W. Thomas, a J. O. Jones, Caemarfon; achyhoeddwyd ganddynt y personau can- lynol yn fuddugwjr ar y gwahanol des- tynau. Traethodau: "Y berthynas rhwng cyfalaf a llafur," R. Williams, Bryn Pistyll. "Hunan-ddiwylliant," Thomas J. Jones, Groeslon;, Owen Jones, Glynafon terrace. Pwyth mewn pryd yn arbed naw," Jane ?ones, Glynafon terrace; Jane E. Parry, Hafod y Rhug. Ffurfio holiadau oddiar Galatiaid, Thomas J. Jones. 0. Jones, Ty'n y Gadlas. Atebion i holiadau oddiar Galatiaid, Thomas J. Jones, Owen Williams, Bryn Celyn. Atebion i holiadau oddiar Exodus, Owen Jones, Glynafon terrace; W. Thomas, Bryn Melyn. Englynion i'r "Wawr," a phenillion i'r "Tri Llanc," J. W.Thomas. Arholiadau- Galatiaid, Thos. J. Jones, O. Williams, Bryn Celyn; Thomas Parry, Warwick. Exodus-Jane E. Parry, Hafod isa; R. Williams, Byn Pistyll; W. Thomas, Bryn Melyn. Exodus (i rai dan 16eg), O. Jones, Glynafon terrace; Ellen Jones, Pant Defaid; Mary E. Jones, Coll- fryn; Robert Jones, Ty'n y Gadlas; M. G. Jones. Bron Eryri; A. E. Williams, Bryn Beddau. Mathew-Margaret J. Hughes, Bryn Vfurdd; J. Hughes, Bryn Hyfryd; J. E. Jones, Ty'n Weirglodd; R. Griffith, Ty Canol; Thomas H. Thomas, Kate L. Jones, Bron Eirion; R. Williams, Pen Graig. Rhifyddiaeth, &c., Thomas J. Jones, W. T. Jones, R. R. Williams, 0. Williams, Bryn Celyn; J. W. Jonos, Bron ErjTi; Richard Hughes, Bryn Gwyn; J. Williams, Bryn Celyn; Griffith Roberts, Ty'n llain; E. R. Jones, Llys Gwynt; Wm. Jones, Glitn Bout; 0. Jones, Glynafon terrace. (JySeithu, a gramadeg Saesneg, 0. Robert, Hafod. Map, 0. Jones, J. M. Jones, Pant; 0. H. Jones. Dictation, Mary Owen, Lodge; O. Jones, E Anne Owan, M. Philip Jones. Tori ar lechfaen, Peter Hughes, Gwaredog E Fellows. Llwy bron, P. Hughes, E. Jones, Gwarodog. Hemio, M. Williams, Ty Hen; M. Amilia, A. M. Jones Ty Gwyn; C Jones, Collfryn; Edith Ellis, M. E. Griffith, Grace M. Griffith, Maesgwynedd Grace M. Griffith, Pantcelyn; Maggie Parry, Annie Evans* Ellen Griffith, Ty'ronen; M. E. Jones, Pant Gwyn; Margaret J. Hughes, Mary Owen, Margaret Alice Evane, Eliza Owen, Bron Ffridd; M. Williams, Ty Hen; Catherine Roberts, Bryngoleu. Can i enethod, M. Philip Jones. Can i fechgyn, W. Thomas, Thomas Davies. Solo (rhydd i'r byd), Cefni Jones. Deuawd, Jonah W. Owen a Cefni Jones. Triawd, Jane Foulkes, H. Roberts, H. H. Jones. Cor plant Waen- fawr (dan arweiniad W. T. Jones, Ty Capel). Cystadleuaeth gorawl, Waenfawr (dan arweiniad M. T. Williams). Adrodd yr Ystorm," J. Williams, Llanberis. Adrodd, Beth fyni fod," Griffith Parry, J. Hughes, Thomas H. Thomas. Adrodd (dan 10 oed), Thomas G. Jones, Bryn Mair; John Wil- liams, Penygraig; Willie Williams, Pwll Budr. Gwau hosanau, M. Jones, Ty'^ ntwll. Crossio, Jane E. Parry, Hafod. Dau blat o lechfaen, W. J. Williams, Ben." Yr oedd mawr ganmoliaeth yn cael ei roddi gan y gwahanol feirniaid i gyfansoddiadau y dos- barth ieuane. Gyda llawer o fwynhad y gwrandawyd ar Mr W. W. Thomas, Caernar- fon, yn canu Fy Mlodwen" (Dr Parry). Synai pawb wrth glywed ei lais mor beraidd wrth ystyried ei fod yn canu er's deugain mljmedd. Y mae yn Rawen genym weled Mr David Thomas, Henwahs; Mr John 0. Jones, ac yntau, yn parhau i deimlo dydd- ordeb yn yr hen ardal. Cas gwr na charo Iy ww S'i macoo."

CINHADLEDD ADDYSG YN MLAENAU FFESTINIOG. Am haner awr wedi dau o'r gloch ddydd Mawrth diweddaf oynhaliw/d, cynhadledd addysg yn Mlaenau Ffestiniog. Yr oedd y gynhadledd hon yn hollol rydd oddiwrth gymeryd unrhyw ochr wloidyddol, a'i ham- oan penaf oedd cael ymgynghoriad a chyd-adealltwriaeth yn nghylch y ClOOO addawedig i'r Ile gan y Mri Tate a Rathbone. Llywyddwyd gan Mr E. P. Jones, U.H., Blaenddol, yr hwn a ddywedodd i ami i gyfarfod gael ei gynal o dro i dro ar Addysg yn yr ardal. Un amoan oedd i'r cynulliad hwn, Bef, -Beth ydyw y goreu i Ffestiniog? Y mae Cynllun Addysg y sir bron wedi ei gwblhau, ac yn awr beth wneir yn Ffes- tiniog? Yn 1871 blwyddyn ar ol pasio ddeddf Foster-sefydl wyd yr ysgol gyntaf yma odditani, ac yn fuan wedi hyny sefydlwyd Ysgol Uwchraddol i'r bechgyn, 8C erbyn hyn y mae genym adeilad newydd rhagorol iddynt, ao ysgol o'i un natur i'r merched, a golwg hefyd am adeilad newydd teilwng at ei chynal. Yr ydym ar ein penau ein hunain gydag Addysg, ac yn tra- rhagori ar un lie arall yn hyn. Mr T. E. ELLIS, A.S., a anurchodd y cyfarfod, a sylwodd fod yn bleser mawr edrych ar Addysg i Gymru yn gyffredinol. Os edrychid ar hanes Addysg Cymru yn ystod y chwarter canrif diweddaf, dyna geid;—ymdrech am addysg hollol gened- laethol. Y fath gamrau breision sydd wedi eu rhoddi! Y mae ysgolion Ffestiniog yn rhagori ar bron holl ysgolion Cymru. Y mae yr Ysgolion Uwchraddol   iawn am en bod yn dwyn holl alyln u fanteisiol iawn am en bod yn dwyn holl e.1lu yr ysgol- feistri i weithredu ar ddosbarth wedi eu parotoi i gylch neillduol, yn lie bod y llafur yn wargaredig. Dylid dod ag Addysg weithiol i mewn, megis gwaith coed, &c., yr hyn na chostiai ond ychydig iawn. Dylai y plentyn gael ei ddysga i drin arfau gwaith. Yr ydym yn awr wedi cael Deddf Addysg Ganolraddol, a phenodwyd 16 o bwyllgorau. Wedi i'r 80 sydd yn ffurfio y pwyllgorau hyn edrych i mewn i angea addysgawl Cymru, dacthant i'r penderfjuiad fod eisieu cael digon o ysgolion yn ymyl y boblogaeth. Yma eto cyfarfyddir ni gan yr un bobl ag oedd vn dadlen yn erbyn y colegau, a dadl- euant yn erbyn yr ysgolion canolraddol. Dadleuant yn awr yn erbyn y cant ysgolion a benderfynasom sefydlu, a dywedant y byddai 12 yn ddigon! Yr ydym yn bendant yn trbyn hyny. Yr ydym wedi penderfynu rhoddi cant o ysgolion i Gymru, er mwyn eu dwyn at gyraeda y boblogaeth, ac o fantais i blant ttodion y wlad. Daw pump i Feir- ion. Caiff y Bala un. Dolgellau un, Towyn un, Ile y mae Mr Cobbett yn cynyg rhoddi yr adeiladau presenol, syd yn worth l,500p, am ddim i'r perwyl. Dyna dair o'r pump. Dau le eto, sef yr Abermaw. Beth am Ffes- tiniog ? Oni ddylai Ffestini. »g gael ysgol- y lie mwyaf poblogaidd a'r lie sydd yn talu y rhan fwyaf o'r arian ? At gael yr ysgol ceir 950p at adeiladu gsn y Cyughor Sirol. Manteisiant ar y E, rld, y police, &c., a bydd y diwylliant addysg- awl hwn o fantais annrhaethol iddynt hefyd, oherwydd fod yr adran gelfyddydol i gael lie mor amlwg ynddi. Yrydymniymaein dau-Mr Rathbone a minau—i hysbysu y bwriad sydd gan Mr Tate o roddi mil o bunnau at berffuithio yr ysgolion canol- raddol yn yr adran gelfyddydol ohoni. At gynal yr ysgol ar ol ei chael ceir 700p o'r Cynghor Sirol yn fljmyddol tra rhedo dwr.' Bydd gan yr awdurdodau Ileol-y Local Board nu, bydd hwnw wedi myned i blith y pethau a fu cyn hir, a'r byrddau trefol wedi cymeryd eu Ile-hawl i gofli ceiniog y bunt o dreth; gwna hyny yma 220p. Yna ceir 500p o'r Adran Wyddorol o Luudain at gynal y nanghenau celfyddydol o'r ysgol, fol y mae genych ragolygon ff.tfriol ac addawol iawn o'ch blaen (cymer- adwyaeth). Mr RATHBONE, A.S., a siaradodd yn nesaf. Ba ganddo awydd lawer gwaith am gael gweled addysgwyr Ffestiniog, sydd wedi rhoddi y blaen i'r holl deyrnas yn y m iter o addysg. Mr Tate sydd yn rhoddi yr arian addawedig, ac nid oedd Mr Rathbone, ebai ef, ond un yn ei gynrychioli. Edrycha America, a'r hon yr oedd ganddo gysylltiad mor agos a mynych, at Gymru, a phe- noda Gymry yn brif oruchwylwyr ar ei gweithfaoedd mawrion. Yn awr, dylid coflo fod yr uwchafiaeth hwn yn dwyn ei rwymedigaethau i'w ganlyn. Y mae Mr Tate am i'r addysg fod yn gelfyddydol, ac i hyny gael lie amlwg iawn. Dyrl dair mil o banau mil i Bethesda, mil i Lanberis, a mil i Ffestiniog. Nid i wneyd i ffordd a'r hyn sydd gan bobl Ffestiniog yn awr, nac er mwyn iddynt es- culuso gwneyd eu rhan. Pe rhoddid y dewis iddo ef (Mr Rathbone) rhwng yr higher grade a'r ysgol ganolraddol, dewisai y gyntaf, a hyny am y rheswm syml ei bod yn nes i'r mwyafrif, ac felly yn dysgu mwy o rifedi. Cofier fod yr arian hyn i'w gwario, ac nid at waddoli, ac felly i fyned at wneyd yr ysgol yn fwy effeithiol. Mater anhawdd fydd cael athraw da: athraw arbenig at yr agwedd newydd hon ar addysg. Bydd rhaid rhoddi ttis 300p o gyflog iddo, ond y goreu yw y rhataf o ddigon. Wedi i Mr Ellis a Mr Rathbone siarad, agorwyd y gynhadledd yn rhydd i unrhyw un ofyn cwestiwn neu siarad. Y Parch J. RHYDWEN PARRY a lawenhai yn fawr fod pethau mor ragorol wedi eu mynegi, a bod y cynllun wedi myned mor bell ag y mae er perffeithio addysg yr ardal. Mynir cael yr addysg oreu, a'r addysg ar- benig i gyfarfod ag angea y lie. Y Parch S. Owutf a ddymunai ofyn a fyddai yr addysg yn yr ysgolion canol- raddol yn ngyrhaedd plant tlodion, megys plant gweithwyr, Ac. Mr ELLIS: Bydd, oherwydd ein bod dan ddeddfau 1870 ac 1889. Mr WILLIAM DAVIES, Cae'rblaidd: A fydd yr higher grade a'r ysgolion canolraddol yn rhai ar wahan; ac a oes modd i ni gael yr arian a'r manteision gynygir gan Mr Tate trwy yr higher grade ? Mr ELLIS: Rhaid adeiladu yr ysgolion canol-raddol cyn y ceir yr arian. Y mae hyny yn cael ei osod i lawr yn bendant fel sylfaon i'r addewid: Ie gwnewch chwi eich rhan mewn codi ysgol, a deuwn ninau allan i'ch cynorthwyo i'w pherffeithio trwy roddi i chwi l.OOOp." Am y fees, y maent yn is yn Meirion nag yn un man arall-o ap i 8p. Ond rhag fod y cyfryw yn rhwystr y mae Mr Rathbone yn addaw 500 o bunau am dymor i gynorthwyo bechgyn i fyned i'r ysgol. Mr DAVIES Oni ddylid cael yr addvsg yn y safonau uwchaf yn yr ysgolion cylchynol, yn lie bod yplant yn gorfod teithio trwy'r tywydd i'r Higher Grade er ei gael ? Ac a allwn ni gael adeiladau presenol yr Higher Grade at wasanaeth yr ysgol uwchraddol ? Mr ELLIS: Fy mam I ydyw, ewch yn mlaen yn y dull yr ydych. Gwir fod ang- hyfleusderau mewn pellder ffordd i'r Higher Grade, ond yno y mae y sylw-yr holl sylw yn cael ei roddi i ddosbarth neillduol, ao felly gallu yr athraw yn cael ei ganoli a'i roddi ar ei lawn waith gyda'r defnyddiau goreu at ei law. Hefyd, nid wyf yi iueddwl y caniatai Mr Acland i chwi gyffwrdd ar JT adeiladau presenol. Rhoddir yr arian i chwi ar yr amoa eich bod yn myned jm ml?wn, ac nid yn myned yn ol. Mr ROBERTS, Dolawel: Gan fod yr addysg a gyfrenir yn yr ysgol uwchraddol i fod yn gelfyddydol mewn modd arbenig, a ellir cael yr elfen gelfyddydol hono i'r addysg am ddim? Mr ELLIS Na, y maehynyyn anmhosibl. Cyst 12p yn y Colegau Cenedlaethol, ac nis gellir disgwyl cael yr addysg gelfyddydol oreu yma hob fod ychydig gost yn ei chan lyn. Mr E. P. JONES: Pe ceir y 500p o'r adran gelfyddydol yn Llundain, a gaiff y plant sydd yn yr yagolion elfenol y cyfryw yn yr ysgolion uwchraddol ? Mr ELLIS Nid yw y 5DDp yn swm ag un- rhyw avryn neillduol ynperthjo riddynt. Ceir hwynt fel mater o ddyledswydd at rai fydd yn gwneyd eu dyledswydd. Mr E. H. JONATHAN: A oes hawl gonym i drosglwyddo yr adeiladau presenol at was- anaeth yr ysgolion uwchraddol, a pha beth a ellir ei wneyd yn fwy effeithiol nag a wneir yn yr yagolion presenol .1 Mr LLIS: Y mae yn amheus gon f oes hawl-a ganiateid trosglwyddo yr adeiladau at amcanion ereill; a bydd yr addysg yn fwy effeithiol 60 eangach nag y gall fod o dan yr amgylchiadau pres nol, am fod y materion yn rhy luosog i'w hychwanegu at y rhai sydd eisoes yn cael eu dysgu. Dyry yr yogoKon newydd le i ddysgu materion neJÍduol, ac oherwydd hyny bydd yn sicr o fod yn fwy effeithiol. Y Parch D. RICHARDS, M.A.: Y mae yn bleser genyf god' i gynyg diolchgarwch i Mr Rathbone a Mr Ellis am dd'od yuaa atom, ac am y goleuni a roddasant i ni ar ragolygon addysg yn ein plith. Dywedir yn fynych fod y fees yn rhy uchel i'r plant yina eu cyrhaedd, ac felly y ceir anhawsder mawr i gael plant i'r ysgolion; ond Mr JONATHAN (yn gynhyrfus): Mr Cad- eirydd, nid yw yn iawn i Mr Richards fyned i wneyd sylwadau beimiadol ar Mr RICHARDS: Nid wyf ya gwneyd syl- wadau beimiadol, pebuaswn yn cselllonydd heb fy aflonyddu ar ganol egluro fy hun. A phe yn gwneyd sylwadau beirniadol y mae y gynhadledd yn un hollol rydd i wneyd sylwadau,- o'r hyn lleiaf, felly y doallais i ei bod. Yr hyn oeddwn ar ganol ei ddywedyd pan aflon ddwyd arnaf oed4, nad oeddwn 1 yn m:Zwl fod yr hyn a ddywedid am dlodi y lie yn gywir, ae na bydd y feet yn rhwystr ar ffordd cael efryd wyr i'r ysgol Yr wyf yn cynyg diolch- garwoh i'r ddau ymwelydd parchus. Eiliwyd gan Mr WARREY ROBERTS, yr hwn a ddymunai ddywedyd y bydd perchen- ogion y chwarelau y tro hwn, fel bob amser arall, yn gwbl barod i gynorthwyo.

DAMWEINIAU GLOFAOL. Yn gynar boreu ddydd Mercher diweddaf, fel yr oedd nifer o weithwyr nos yn gadael glofa'r Glyn, Llantrisant, ymddengys i siwrne o drams oedd yn cael eu typu i fynu incline o'u blaen dori yn rhydd a rhedeg gyda nerth ofnadwy ar eu traws. Lladd- wyd dyn ieuanc ugain oed o'r enw D. Ten-, kins yn y fan. Yr eedd yn wr priod, a thrigai yn Beddau.-Dydd Iau, yn nglofa'r Graig, Aberdar, cwyrapodd darn o'r nenfwd ar ben James John, a lladdwyd ef yn ddi- syfyd. Trigai y trancedig yn Oxford street, Gadlys. Brodor oedd o Llanboidy, sir Gaerfyrddin.—A';th David Watkins, gwr 26ain oed, brodor o Benygraig, i weithio i lofa Cilfynydd ddydd Gwener yr wjrthnos ddiweddaf. Dydd Sadwrn dilynol anafwyd ef drwy i ddarn o lo syrthio ar ei ben, lie jro mhen ychydig oriau wedi hyny bu farw. Yr oedd vn ddibriod.—Nos Sadwrn, yn y Cymmer, lladdwyd hitchfr o'r enw Owen Jones, 29ain oed, mewn modd c/ffelyb.

Y llyfr rhataf a goreu at astudio a deall gwersi Yagolion Sabbothol y Methodistiaid Ctjanaidd, 1893-94, yw eiddo Mr Edward Jones, Bangor. Pris 2c. Bwyddfa'r Gewdl, Oaemarfon.

Y llyfr rhataf a goreu at astudio a deall gwersi Ysgolion Sabbothol y Methodistiaid I Calfinaidd, 1893-94, yw eiddo Mr Edward Jones, Bangor. Pris 2c. Swyddfa'r Genedl," Caernarfon*

Bethesda. DARum.-Yu Treflys, nos Fawrth, tra- ddododd y bardd-bregethwr poblogaidd, y Parch Elvet Lewis, Llanelli, ei ddarlitli benigamp ar "John Penry." Cadeiriwyd gan Mr John Edwards, Glasgow House, Gerlan. Cafwyd elw da at yr addoldy. MARWOLAETII.-Boreti ddydd Llun bu farw Benjamin Williams, Ty Capel, Bethel, 'Rachub, a chladdwyd ef y dydd Sadwrn dilynol. Yr oedd yn flaenor ffyddlawn gyda'r B,.dyddwyr yn y lie uchod, a theirulir colled ar ei ol. Yr oedd yn 64 mlwydd oed. Y llyfr goreu a rhataf at astudio a deail gwersi Ysgolion Sabbothol y Methodistiaid Calfinaidd, 1893-94, yw eiddo Mr Edward Jones, Bangor. Pris 2c. Swyddfa'r Genedl, Caernarfon.

GENEDIGAETHAU, PUIODASAU, MARW0LAETHAU. Genedigaethan. EvanR-Ebrill 10, priod Mr W. Gwenlyn Evans, swyddfa'r (ten in en, Caernarfon, ar fab. Hope-Ebrill 5, yn 2j, Uxbridge street, Caernarfon, priod Mr W. H. Hope, paent- iwr, ar fab,—cyntafanedig. Priodasao. Griffith-Edwards-Ebrill 7, trwy drwydd- ed, yn Nghapol Engedi. Caernarfon, gan y Parch W. O. Jones, B,A., Waenfawr, MrJohn Griffith, Tyn'ronen, Waenfawr, a Miss Hannah Edwards, Tanrallt, Llanrug. Hughes-Hughes-Ebrill 7, yn Nghapel Dinas, Llangefni, gan y Parch H. Hughes, cofrestrydd, Mr Thomas Hughes, Ty'nyfelin, a Mrs Ann Hughes, Fferam, -y ddau o Landdyfnan, Mon. Jones—Jones—Ebrill J, trwy drwydded, yn Nghapel Engedi, Caemarfon, gan y Parch R. D. Rowland (Anthropos), Beulah, Mr Rees Jonos, Station road, Llanrwst, a Mary, merch hynaf y diweddar Richard Hughes, Tyeiddaw, Llanfaglan. Jones—Williams—Mawrth 29, yn Nghapel Twrgwyn, Bangor, gat y Parch William Mathews, M.A., trwy drwydded, Mr Madoc Jones, Gorad Goch, Llanfair P.G.. a Miss Mary Catherine Williams, merch Mr Edward Williams, Fronheulog, Llan- ddcusant. Jones-Pierce-Ebrill3, yn swyddfa'r cof- resirydd, Caernarfon, Mr Griffith Jone, Snowdon street, a Catherine Pierce, Beach row,—y ddau o Borthdinorwig. Lloyd Watkin Yn addoldy Wheeler street (Cymreig), Birmingham, gan y Parch Hywel Edwards, gweinidog, jn cael ei gynorthwyo gan y Parch J. Lewis, Mr Edward Lloyd, Carlyle road, a Mis* Elizabeth M. Watkin, Lozells road, Bir- mingham. ,,Ioyd-Davies-Mawrth 29,; yn Mryn- bowydd, Blaenau Ffestiniog, gan y Parch W. Pari Haws, B.D., gweinidog, a'r Parch D. D. Williams, Llan, R. J. Lloyd. Llan, a Jane E. Davies, Glandulyn, Rhiw. Hon oedd y briodas gyntaf yn y capel hwn, ac anrhegwyd y par ieuanc a Beibl hardd. R >wland—Hughes—Ebrill 3, yn Nghapel yr Annibynwyr, Corris, gan y Parchn Rowland Evans (B), Bradford, R. Owen (M.C.), Pennal, a D. Ffrwdwen Lewis (A), Corris, Mr Edward Rowland, draper, Pennal, a Miss Maggie Hughes, Idris House, Corris. Royan—Roberts—Ebrill 5, yn Nghapel Brynmenai, Porthdinorwig, gan y Parch D. Marriott, Mr J. M. Royan, Bodar- borth, a Miss Katie Roberts, Menai view, —v ddau o Borthdinorwig. Williams-Williams-Ebrill 7, yn Nghapel Moriah, Caernarfon, gan y Parch Richard Jones (Glanalaw), William Owen Wil- liams, Penllyn, Cwmyglo, a Kate Wil- liams, Cauton House, Penygroes. Marwolaethau. Davies-Ebrill 4, yn 2 flwydd a 9 mis oed, yn 19, Bridge street, Caernarfon, Esther, anwyl eneth D. W. Davies, llyfrwerth- ydd, &e. Ow! drywanu'r dirionwedd--eneth wen A thyner i'r dyfnfedd: Hir gwynir am ro'i'r geinwedd Esther bach yn ister bedd.-Cyfaill. Edmunds-Ebrill 3, yn 3, Cwmbowydd road, Blaenau Ffestiniog, yn 71 mlwydd oed, Elizabeth, gweddw y diweddar John Edmunds, Pare. Llanfrothen. Evans--Ebrill 7, yn 48 mlwydd oed, Mr William Evans, goruchwyliwr Chwarel Rhiw Fachno, Penmachno. Yroeddyr ymadawedig yn ddiacon defnyddiol gyda'r Methodistiaid Calfinaidd, ac yn fawr ei barch trwy yr holl wlad. Gadawoda weddw a ehwech o blant i alaru ar ei ol. Foulkes Mawrth 28, ar ol cystudd maith, Misi Eliza Foulkes, Ty'ntwll, Bryn'refail, Arfou, yn 29 oed. Claddwyd hi y Sadwrn canlynol yn mynwent Llanddein- iolen. Yr oedd yn ferch ieuanc hyno i rinweddol a chrefyddol. Jones—Ebrill 1, yn 67 mlwydd oed, Mr Owen Jones, Penrhos, ger Bangor, yr hwn fu mewn gwasanaeth gyda Mr Fricker, Troscanol, am 55 mlynedd. Jones-Ebrill 8, yn 64 mlwydd oed, Mrs Jones, Penyrorsedd, Rhosybol, Mon. Bwriedir ei chladdu yn inynwent y Gi rs- lwyd am ddau o'r gloch prydnawn ddydd Mercher, Ebrill 12eg. Bydd yr angladd yn un cyhoeddns. Owen-Ebrill 3, yn 11 mlwydd oed, vn hynod sydyn, Julia Maggie, anwyl eneth Mr a Mrs William Owen, Llainwen ter- race. Usnberis. Owen-Ebrill 6, yn 84 mlwydd oed, Ellen Owen, Glwysfryn House, Uan. Ffestin- iog. Yr oedd yn aelod ffyddlon yn Nghapel Peniel. Morris—Ebrill 4, yn Mill street, Llangefni, Mrs Grace Morris, gweddw Mr John Morris, melinydd. Parry-Ebrill 4. Mr !|L. Parry, adeiladydd. Bodffordd, ger Llanlljrfni, ar ol maith cys- tudd. Claddwyd ef ddydd IJUIl yn myn- went Heneglwys. Pugh-Ebrilll, yn ddeunaw mis oed, Marv. anwyl blentyn John Pugh, Caeclyd, Blaenau Ffestiniog. Pugh—Ebrill 8, ar ol hir gystudd, William Francis (Willie), anwyl blentyn T. F. ac Ellinor Pugh, The Shop, Capel Pare. Mon, yn 4 mlwydd a 3 mis oed. Dim car-liau. Richards-Ebrill 4, yn 24 mlwydd oed, Gwen Anne Richards, Cefnpanwl, Blaenats Ffestiniog. Yr oedd yn ferch rinwc ido' iawn. Williams—Ebrill j, William Willians, Clos- ygraig, Blaenau Ffestiniog. Yr oedd yn aelod dichlyn o eglwys y Tabernacl. Williams-Ebrill J, yn 67 mlwydd oJ«l, Jane, priod Mr William Williams, Etryn tirion, Dwyran, Mon. Claddwyd hi yn mynwent Eglwys Niwbwrch, Ebrill 7fed.

Y Ilyfr goreu a rhataf at astudio a deall gwersi Ysgolion Sabbothol y Methodistiaid Calfinaidd, 1893—4. yw eiddo Mr Edward Jones, Bangor. Pris 2c. Swyddia'r Genedl, Caernarfon. COKOOLOFNAU STOC FAWR, CYN PRYNU COFGOLOFN BYDDED I CHWI ALW GYDA HUGH JONES, MARBLE WORKS, CAERNARVON. li === Argrapnwyd a chyhoeddwyd gan y percn enogion, Cwmni'r Wasg Genedlaethol Gymreig Cyf., yn swyddfaydd, |BaU« olara Road, Caenuuloa*

ARDDANGOSFA NEFYN. Dydd Llun y Pasg cynhaliwyd arddang- osfa geffylau, cwn, a dofednod yn Nefyn. Bu yr arddaugosfa yn llwyddiant mawr yn mhob ystyr. Y swyddogion oeddynt: llyw- ydd, Mil. Wynn Finch; is-lywydd, Mr O. U. Williams, Cefnleisiog; trysorydd, Mr J. P. Williams; ysgrifenydd, Mr Thos. Evans, arwerthydd; cadeirydd y pwyilgor, Mr G. Jones, Nyffryn. Gwnaeth pawb ei waith yn egniol a chalonog. Gyda'i yni a i fedrus- rwydd arferol gwnaeth Mr Thos. Evans, arwerthydd, ysgrifenydd rhagorol, a diau fod llwyddiant yr arddangosfa, i raddau helaeth, ya ddyledus i'w ymdrechion a'i ymroddiad ef. Wele restr o'r gwobr- wyon:- CEFi YLAU. I Entire horse for saddle or harness.—1, H. Lloyd Roberts, Plashen Farm. Chwilog; 2, G. Jonem, Nyffryn, Dinas. Entire horse for agricultural purposes.—1, W. Evans, Tycorniog, Llannor; 2, W. Thomas, Caerneddol, Rhydyclafdy. Mare or gelding over 15 hands high.—1, Cledwyn Owen, Pwllheli; 2, John Jones, Tower Hotel, Pwllheli. Cob not under 14 hands and not exceeding 15 hands, shown under saddle.—1, G. Jones, Nyffryn; 2, D. Jones, Moelfra bach, Llan- aelhaiarn. Cob not under 13 hands and not over 14 hands, shown under saddle.—1, Evan Wil- liams, Llwyndyrus; 2, 0. Williams, Gefail- bont. Pony under 13 hands.—1, O. H. Parry, Nanhoron Ar'ns Hotel, Nevin. Mare or gelding foaled in 1890 for saddle or harness. -1, J. Jones, Tower Hotel, Pwll- heli 2, O. H. Parry, Nanhoron Arms. Mare or gelding foaled in 1891.-1, G. Jones, Nyffryn; 2, O. G. Williams, Cefn- leisiog. Colt or filly foaled in 1892.-1, W. Roberts, Cae Coch, Nevin; 2, W. Evans, Mathan Ucha'. Marc in foal, or foal at foot, for saddle or harnem.-I, T. Griffith, Bryngoleu; 2, E. Williams, Llwyndyrus. Mare or gelding for agricultural purposes. —1, D. R. Jones, Crugeran; 2, E. Williams, Llwyndyrus; 3, W. Evans, Tycorniog. Mare or gelding for agricultural purposes, foaled in 1890.-1, W. Evans, Tycorniog 2, R. Williams. Portinllaen; 3, R. Evans, Tyddyn Cae. Colt or filly for agricultural purposes, foaled in 1891.-1, D. R. Jones, Crugeran; 2, R. Thomas, Bwlch y Ffordd. Colt or filly for agricultural purposes, foaled in 1892.—1, G. Roberts, Bodvel Hall; 2, G. Roberts, Bodvel Hall. Mare for agricultural purposes, in foal or foal at foot.—1, E. Williams, Llwyndyrus; 2, D. Jones, Brynodol. Two horse team for agricultural purposes, shown in cart or waggon.—1, E. Williams, Llwyndyrus; 2, R. Williams, Portinllaen. Mare or gelding for agricultural purposes, shown in cart or waggon.—1, F. Griffith, Tregarnedd. Pair of hon.cø for agricultural purposes, shown without hame88.-l, D. R. Jones, Crugeran; 2, D. Jones, Brynodol; 3, A. Evans, Penhyddgan. Pair of horses for agricultural purposes bred .hib,*to" ?ho- withut h. ?b-d b ;killiams, Hwyndyrus; 2, D. Jones, Brynodol; 3, A. Evans, Penhyddgan. Team under 4 years old -1 D. R. Jones, Crugeran; 2, M. Roberts, Hirdre; 3, R. Evans, Tyddyn Cae. Trotter under Baddle.-I, G. Jones, Nyff- ryn; 2, E. Williams, Llwyndyrus; 3, T. M. Jones, Sarn. Turn-out in two-wheel trap.-I, Claude H. Ll. Edwards, Nanhoron 2, D. and L. Williams, Ysgubor Fawr. Horse for jumping (open to all comers).— 1, T. M. Jones, Penybont Hotel, Sarn. Ticket of merit for the best light horse or mare on the field.—1, G. Jones, Nyffryn. Ticket of merit for the best agricultural horse or mare on the field. -1, Evan Williams, Llwyndyrus. For the best donkey.—1, J. R. Owen, Penprys Mills. CWN. ( Welsh terrier dog,-I, J. Roberts Smith, Caeathraw, Carnarvon; 2, Lewis Owen, Fourcrosses. Welsh terrier bitch.—1, W. E. Roberts, Llandudno; 2, R. O. Pughe, Medical Hall, Pwllheli. Welsh terrier pup.—1, J, Roberts, Cae- athraw; 2, Lewis Owen, Fourcrosess. Rough-coated sheep-dog or biteh.-l, T. E. Owen, Llandudno; 2, G. E. Jones, Car- narvon. Smooth-coaled sheep-dog or bitch.—1, R. Roberts, Llinnor; 2, G Roberts, Bodvel HaU. Any other variety not before mentioned, under 20 lbs.-I, W. C. Roberts, Llan- dudno; 2, W. Maurice Jones, auctioneer. Any other variety not before mentioned, above 20 lbs.-I, Davies and Stansfield, Corwen; 2, W. Evans, Llainfadrjro. DOFEDNOD. Pen of cock and 1 hen dorkins, any colour. -1 and 2, W. Roberts, Tanrallt Lodge, Tremadoc. Pen of coch and 1 hen game (any variety). -1, Davies and Stansfield, Corwen; 2, W. Roberts, Tremadoc. Pen of cock and 1 hen Plymouth rocks, brahams, wyandotts (2 first and second prizes given).-I, W. Davies, smithy, Pwll- heli (twice) 2. W. Davies, smithy, Pwll- heli; and Davies and Stansfield, Corwen, equal. Pen of cock and 1 hen Spanish, minorcas, or leghorns.-I, R. Jones, rlz'rafon, Port- madoc; 2, D. Williams, 22, Chapel street, Portmadoc. Pen of cock and 1 hen, any other variety not before mentioned. —1, Davies and Stansfield, Corweo; 2, Davies and Stansfield, Corwen, and D. Williams, Portmadoc, equal. Pen of drake and 1 duck Rouen breed. 1, W. Roberts, Brynaerau 2, Davies and Stansfield, Corwen. Pen of drake and 1 duck any other variety not mentioned. -1, R. Thomas, Harlech 2, Miss Jones, Bryncvnan. YMENYX. Three Ibs. of fresh butter in !bs.—l, Miss I Williams, Cefnleisiog; 2, Mw Lizzie Jones, Bryncynan Inn. I CATHOD, &c. 1, E. Owen, Post Office, Bodveau; 2, T. Owen, Pemprys Mill. Best show for heavy horses.-I, Robert Griffith, Smith, Bodvean. Ditto hght horses.—1, Hugh Roberts, Smith, Rhosddu. Best trimmer of heavy horses.—1, Robert Davies, Ty'nlon, Bodvean 2,IRobert Owen, Ty'rysgol, Bodvean. Jumping.—1. T. M. Jones, Penybont Hotel. Sarn. I BEIRNIAID. Ceffvlau trymion: Mri R. Ellis, Conwy, a Humphrey Owen, Hendy, Caernarfon. Ceffylau ysgeifn: Cadben N. P. Stewart, a J. Jones. Llandudno. Cn a dofednod: Mri W. Whiskin, Caernarfon, aC, Hopwood, Rochdale. Ymenyn: Mrs Roberts, Aber- erch, a Mrs Griffith, Sam. Cathod Mri W. G. Williams, Cefnleisiog, a J. P. Roberts, Pwllheli. Neidio: Mil. Wynne Finch, Cadben N. P. Stewart, a Mr G. H. Owen, Ymwleh.