Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
30 articles on this Page
RHYDDFRYDIAETH TN I NGHAERDYDD.
RHYDDFRYDIAETH TN I NGHAERDYDD. Anerchiadau can Mr Lloyd-George, I A.8., a'r Ucngadben Jones, A.S. 0 dan nawdd Cymdoithas Junior Liberals Caerdydd, cynhaliwyd cyfarfod mawr a brwdfrydig yu y Colonial Hall. Y prif areithwjT ar yr achlysur oeddynt Mr Lloyd George (yr aolod dros Fwrdeisdrefi Arfon) a'r Uehgadbon Jonos (cynrychiolydd Bwr- doisdrofi Caerfyrddin). Llanwyd y gadair gan y Cynghorydd Edward Thomas (Coch- farf), yr hwu a eglurodd mai amcan y cyf- arfod ydoedd rhoddi cchwyniad priodol i Gymdeithas y Junior Liberals, yr hon a ail- sefydlwyd rai misoedd yn 01. Cynygiodd y Cynghorydd Short bonder- fyniad o ymddiriedaeth Iwyr yn Mr Glad- stone. Mr Lloyd George, A.S., yr hwn a gafodd dderbyniad gwresog, a eiliodd v cynygiad. Dywedodd mai y tro olaf y cafodd ef yr an- rhydedd o anerch Rhyddfrydwyr Caerdydd yn y neuadd hono ydoedd dair blynedd yn ol, pan y gofynwyd iddo eilio penderfyniad o blaid Ymreolaeth i Gymru. Ar yradeg hono edrychid ar y cynygiad fol rhyw fym- pwy o eiddo pobl eithafol a haner call. Yr oedd dynion cymedrol yn cilio rhagidoac yr oedd pawb genteel yn eirych arno gydag atgased llawn a gweddus (chwerthin a chymeradwyaeth). Ond erbyn hvn vr oeid y pwnc wedi enill peth tir (clywch, clywch). Pared ydoedd hyd yn {nod dynion cymedrol yn awr i dderbyn mesur cymedrol o Ymreolaeth i Gymru; a gellid bod yn sicr y byddai i'r naill flwyddyn ar ol y llall ddadblygu sc a ystyr y fraw- ddeg, "mesureymedrol" (cymeradwyaeth). Yr oedd yn gweled fod Rhvddfrydiaeth iachus Junior Liberals Caordydd wedi dwyn elfen o annealltwriaeth i mewn i'w hym- wneyd a'u cynrychiolydd Seneddol. A thra yn y fan hon dymunai ddatgan ei gydym- deimlad llwyraf a Syr Edward Reed yn ei afiechyd. 0 dan yr amgylchiadau hyn nid gwedflaidd fyddai iddynt feirniadu yn rhy lym ymddygiad diweddar Syr Edward, er ar yr un pryd fod yna ddau neu dri o bethau ag y dymunai ef gyffwrdd a hwy wrth fyned heibio. Un o'r pethau hyn ydoedd ei fod yn yinddangos iddo ef na wnaed llawer o niwed pa faint bynaga amcenid (chwerthin a chymeradwyaeth). Pan y gwnaeth llythyr Syr Edward ei ymddangosiad gyntaf, croesawyd ef gan y blaid Doriaidd fel math o belen ag oedd yn llawri o'r nwydd ffrwydrol mwyaf dinystriol. Disgwylient y buasai y fatsen yn cael ei rhoddi wrth y belen hon yn nghyfarfod y Mil Rhyddfrydol. ac yna y calfai Ymreolaeth ei chwythu yn chwilfrwiw man. Ond rywfodd ni chymer- odd y ffrwydriad le, a therfynodd yr holl helynt mewn mwg (chwerthin a chymerad- wyaeth). Yr oedd un poth yn sicr, sef fod Ymreolaeth yn awr yn union Ue yr oedd o'r blaen (cymeradwyaeth). Yna aeth Mr George yn mlaen i ystyried paham y cafodd y jllythyr .ei ysgrife uu o gwbl. Y mae natur anmherthynasol eglurhad yr awdwr ei kunan," meddai, "yn profi ei fod wedi sylweddoli mai camgymer- iad oedd iddo erioed ei ysgrifenu. Syrthiodd i amryfusedd dybryd, mewn gwirionedd fe addefodd hyny; ond hawliodd ymddiheurad gan rywun arall am iddo nodi allan y cam- gymeriad (chwerthin a chymeradwyaeth). Mewn dull meistrolgar dangosodd nad codd Syr Edward Reed wedi bod yn rhyw hapus iawn yn ei ymwneyd a phynciau cenedl- aethol. Yr oedd ei olygiadau ar genedlaeth- oldeb wedi bod yn faen tramgwydd i lawor o'i edmygwyr, ac erbyn hyn yr oedd Syr Edward wedi syrthio ei hunan ar ei draws. Dyma i chwi un peth mawr ag y mae yr anealltwriaoth hwn wedi ei ddysgu," ebai y siaradwr, "y mae yn dangos pa mor bwysig ydyw i etholaethau ffurfio barn gadam ar bynciau cenedlaethol, trwy yr hyn y byddant yn gwbl annibynol ar fympwyon ac ystranciau eu cynrychiol- wyr Seneddol." Heb aros i ddadlou rhin- weddau neu ddiffygion unrhyw gynllun neilIduol o Ymreolaeth i'r Iwerddon, dang- osodd Mr George mai dwy fantais fawr a ddeilliai oddiwrth Ymreolaeth fyddai rhydd- hau y Senedd Ymherodrol o lawer o'i gwaith, a gwneyd y defnydd goreu a llawnaf o'r ysbryd cenedlgarol yn y Werddon. Hy- derai hefyd, ryw ddydd heb fod yn mhell, weled mesur cyffelyb yo cael ei estyn i Gymru (uchel gymeradwyaeth). Yr Uchgadben Jones, A.8., wrth gefnogi y penderfyniad, a ddywedodd nail gallai yr un dyn ddyfod o fewn y Junior Liberals heb glu north ac ysprydiaeth. Cyhuddid y Rhyddfrydwyr o fod yn addolwyr Mr Glad- stone. Addefai y siaradwr fod peth gwir yn yr haeriad, gan eu bod yn ei addoli mor boll ag yr oedd yn weddus addoli dyn oherwydd ei ardderchogrwydd fel ppr- son, oherwydd purdeb ei fywyd, oherwydd ei wasanaeth mawr i'r wladwriaeth ac i ddym- oliaeth, ae oherwydd mai ynddo ef heddyw yr oedd eu gobeithion am waredigaeth oddi- wrth ormes j-n cael eu canolbwyntio (cymer- adwyaeth). Aeth yr aelod anrhydeddus yn mlaen i ddatgan na phleidleisiai ef dros unrhyw gynllun o Ymreolaeth i'r Iwerddon os na roddid llywodraethiad hollol yr hedd- geidwaid a phwnc y tir yn nwylaw y Gwyddelod eu bunain. c m ,ra lwyai waith au car char onon y Llywodraeth yn rhyddhau carcharorion gwleidyddol; a phe ybyddai i'w gydwlad- wyr gael eu profi gan farnwr na ddeausi eu hiaith, a phe y gorfodai man ormeswyr yn ngwisgoedd barnwyr i Gymry unieithog i roddi eu tystiolaoth mewn iaith estronol yn eu gwlad ou hunain, datganodd yn groew y bxiastli yntau hefyd yn hawlio pardvrn (uchel-gymeradwyaeth). Ar hyn o bryd, ni chaniateid hwy i gael eu profi yn eu hiaith eu hunain hyd yn nod pan yr:oedd eu bywydau yn y glorian. Yr oedd y sylw nesaf a wnaeth y siaradwr yn gyfeiriedig at Esgob Llanelwy. Pan yn son am y Cymry, arferai ei arglwydd- iaeth wneyd hyny yn y trydydd person, sef "myfi" a "hwy," nid "myfi" a "ni" (ehwerthin a chymeradwyaeth). Trwy hyn, moddai yr Uchgadben, yr oedd yr Esgob mewn gwirionedd yn gwadu ei genedlaeth- olleb (clywch, clywcdi). Gyda golwg ar waith yr Esgob yn oyflelybu cenedlaetholdeb Cymreig—yn ngeiriau Hobbes-i anghyfan- eddrwydd yr asyn gwyllt, nid oedd ganddo ond rhybuddio ei arglwyddiaeth i beidio chwareu o gwmpas coesau ol yr asyn hwn (chwerthin ac uchel gymeradwyaeth). Wrth derfynu sylwodd fod y blaid RyddfrydoI wedi ymrwymo i wneyd bywyd y llafurwr amnethyddol yn fwy atdymadol, ae yr oedd pob tebygolrwydd y ceid yn fuan ddirprwy- seth; i edrych i mewn i sefyufa y tir yn Nghymru. Ar gynygiad Mr T. S. Jones, ac eiliad Mr Enoch Gronow, diolchwyd i'r siaradwyr ac I wedi hyny i'r cadeirydd, at yr hwn y cy- I feiriodd yr Uchgadben Jones fel un o wleid- yddwyr mwyaf gwvbodut4 y Dehen.
Nefm - --
Nefm MARWOLAETH Y PA BOH W, 0. 1.VAW8.—LTRWG genym orfod hysbysu fod y g- parchedig hwn wedihunoyn yrangaunos lau diweddaf. Yr oedd vu bregethwr cymcradwy iawn gyda'r Metho-Iistiaid Calfinaidd, a diiugosodd ofal calun am yr achos yn y dref hon I am nynyda- oedd. Yr oedd yn Rhyddfrydwr blaemHaw, ao yn areithiwr hyawdl, a gwnaeth lawer hefyd droR addysg a dirwest. Bu yn dvoddef oddiwrth lesgedd ieiJiyd am flynyddau, Cleddir ei brydnawn heddyw (Mawrth).
Pwllheli.
Pwllheli. LLYS YNADOL,-Dydd Mercher aiwea«»i, o flaen y Meistri Owen Evans, T. B. F-Uill, H. Williams Ellis, Robert Rowlands. Ed- ward Jones, a J. G. Jones, gwrandawyd achos Sarah Jones, Talfur, Mynytho, yn erbyn Griffith Williams, Tanybwlch, Llan- engan, yr hwn a gyhuddai o fod yn dad I w phlentvn nnghyfrcitblawn. Ymddangosai Mr Willi 11 George dros yr erlynes, a Mr Arthen O■ .en dros y diffynydd. ownsethy faine arehob yn erbyn y diffynydd am 2n He yn yr wythnos a'r costau. Gan i'r achos uchod fyned a chymaint o amser gohinwyd yr oil o'r achosion ereill hyd y llys dilynol.
Ffestiniog----- I
Ffestiniog- YR YMOSODIAD DIWEDDAK.—Ar ol bod mewn cyflwr peryglus am amryw ddyddiau, hysbisir fod Richard Lewis, dyn o Lanli wfni, ar yr hwn yr ymosodwyd, meddir, bvmthegnos yn ol yn stryd Glynllifon, yn gwella yn lied dda o dan ofal Dr Evans. DvSgwylir y bydd yn alluog i roddi ei dyst- iolaeth yn y !lys ynadol a gynhelir yr wyth- nos nesaf. ATAL TRWYDDED TAIARNDY —Yn y llys ynadol ddydd lau diweddaf, apeliai Mr Lloyd Carter, Caemarfon, am i drwydded y Railway Inn, Blaenau, gael ei throsglwyddo U,?yd Carter, BlaenBa  &elert. Ar y faine i Cadben Griffith, Beddgelert. Ar y fainc eisteddai y Mri John Jones, Ynysfor, a E. P. Jones, Blaenddol. Gwrthwynebid yr apal ar ran y dirwestwyr gan y Parch Samuel Owen a Mr John Parry, Lord street. Bu yr ynadon o'r neilldu am beth amser, a phan ddychwelasant i'r llys, hysbyswyd fod y ddan yn nietha cyd-weled: yr oedd y null dros y dafam, a'r llall yn erbyn; felly, gan nad oedd mwyafrif, yr oedd yr apel yn cael ei gwrthod, ac erbyn hyn mae y Railway Inn ym gauedig. Cymerid dyddordeb mawr vn vr achos hwn.
I - - Bethesda.
I Bethesda. TYSTEB MR W. J. PARRY, Y.H.—Cyn- haliwyd pwyllgor y symudiad uchod yr wythnos ddiweddaf, pryd y cymerwyd i ystyriaeth yr angenrheidrwydd am symud ychydig ar yr amser sydd wcdi ei benu pryd y ceuir y dystcb i fynu. Yr amser cyntefig ydoedd diwedd y mis hwn, Ionawr: ond gan fod cyfeillion o wahanol leoedd yn datgan mai cam a'r dysteb fyddai ei chau i fvnu yn bresenol, deuwyd i'r penderfyniad mai gwell ydoedd gohirio yr amser, a cheir clywed cto pryd y ceir ei chloi i fynu. Da genym ddeall fod y symudiad yn cymervd mor rhagorol yn mysg y y y gweithwyr yn mhob man. Deailwn fod chwarelwyr Bethesda, Dinorwig, a Ffestin- iog yn gwneyd yn rhagorol, ac felly mewn lleoedd ereill, heb eithrio yr America. Dacth tanysgrifiad sylweddol i law oddiwrth chwarelwyr Rockland, Canada. Deall wn fod y syniad yn cerdded yn gyflym, y bydd cael chwarelwr heb fwrw ei rodd i'r drysorfa bon yn ddyn anniolchgar, ac heb fedru gwerthfawrogi aberth. CYMDEITHAS GWYR IEUAINC TREFLYS.- Nos Wener diweddaf cynhaliwyd cyfarfod y cymdeithas uchod. Cymerwyd y gadair lywyddol gan Mr Hugh Williams, Gerlan road, ae wedi sylwadau agoriadol gan y llywydd, galwyd ar Mr Jeremiah Thomas, Pant, i ddarllen papyr ar Genedlaetholi y tir," ae yr oedd yn bapyr o deilyngdod uchel.
Dolgellau- I
Dolgellau- I Y FFEIRLH;Dydd Sadwm cyfarfu y pwyllgor oedd wedi ei benodi i benderfynu dyddiad y ffair a fwriedir gynitl yn mis Ionawr o bob blwyddyn, ac hefyd ar yr adegau i gynal ffeiriau defaid. Y r oedd yn bresenol Mri Enoch Jones, Cefnmaelon; Rd. Pugh, Dolserau Ucha; Williain Ed- wards, Gyetre; David Evans, Nanty- gwyrddail; John Edwards, TyddynmawT; a Hugh Evans, Cliffe Farm. Dpwiswyd Yr Enoch Jones yn gadeirydd. Wedi edrych yn fanwl ar ba ddyddiau y cynhelid ffeiriau mis Ionawr mewn manau ereill, ac ystyried cyfleusderau yr amaethwyr a'r prynwyT, penderfynwyd ar y Sadwm o flaen y tryd- ydd Mawrth. Penderfynwyd fod I y ffeiriau defaid i'w cynhsl yn nglyn & ffair Calanmai, a'r ffair a gynhelir ar y laf o Fehefin. Pasiwyd fod y ffeiriau wyn i'w cynal mewn cysylltiad a ffeiriau Awst a Hydref. Cynhelir y fiaenaf ar yr wythfed. a'r olaf ar y nawfed: ond yr oedi y pwyllgor o'r fam mai aymunoi <)uu'" newid dyddiau ffair Hydref or nawfedir deunawfed. Awgrymwj'd hefyd y byddai yn fanteisiol gwneyd ffit.ir y dyniewiaid yn ffair gymysg o ddefaid a gwartheg; ond ni ddaethpwyd i imrhyw benderfj-mad ar hyny. Bydd yr uchod yn cael eu rhoi i fam cvfarfod cyhoeddus a gynhelir yn N euadd y Sir, ddydd Sadwm nessf, am 3 o'r gloch yn y prydnawn, ac os byddis yn eu cymer- adwyo, bydd yn angenrheidiol cytuno ar ryw foddion i roddi y mater o lfaen y Bwrdd Llool, fel y byddo idddynt gael ei cano allan mor ddioedi ag y gellir.
Dinbych.
Dinbych. TtV rx Y BROOKHOCSK.— in gynar brydnawn ddydd Mawrth,cly^dswn y gloch din yn adseinw drwv r evfifmau. Ym- ddengys fod cadlas Mr Lloyd, fferm y Brook- housewedi cymeryd Un. Yn ddiymdroi, y fngid din i'r lie, ond yr oedd v gadlas yn wenflfam. Llwyddwyd Cyn hir i ddiffodd y tin, ond nid cyn i das werthfa»T gaol ei llosgi. Gweithiodd y tan- ddiffoddwyr yn ardderehog, o dan arweiniad v Cadben Llw,fo Lewis (mab Llew Llwyfo.) CAEL HYD I GORPII YX YR AFOX ALED. — Dydd Sul, yr 22ain, fel yr oedd M., Lloyd, piasyncoroel, Llansannan, a'i mab yn myned i'r Ysgol Sul, tynwyd eu sylw at ryw wrth- rych yn yr afon. Aeth y mab i'w archwilio a darganfyddodd mai corph dynes ydoedd. Hvsbyswyd yr heddgeidwaid yn ddiymdroi. Ddvdd Llun, o flaen y Dr Caithness, cynhal- i"d trcngholiad ar y corph. a phasiwyd- dedfryd o II Farwolaeth trwy foddiad mewn canlyniad i syrthio dros y dibyn i'r afon." Enw y wraig anffodus oedd Margaret Ro- berts, Brynffynon, Uanfairtalhaiarn, gwraig weddw, tua 76 mlwydd oed.
Advertising
 SHOP AS 080D, ar y t goreu  )? High-t?eet, Ebenezer, Ue bu Pntch?rd' Chemist, yn gwneyd busneM da am Nynydd- C"e- yn=ag R. J. Davies, Tailor I and Dmper, Bl"& 7923
I -Caernarfon.
I Caernarfon. ARWERTHIADATT AB Y MAES.—uiau y bydd yn dda gan y cyhoodd glywed fod Mr J. G. Jones, arwerthwr, wodi gwneyd trefniadau i gynal arwertbiadau cyhooldu bob dydd 8adwm (08 y caniata y tywj j) ar y Maes. Coir yno bob math o nwyd^.u, megls dilladau, dodrefn, grocery, llestri, 4. a chynhelir yr arwerthiant cyntaf y Sal-rru nesaf am ddau o'r gloch. Y CYMDEITHASAP LLENYDDOL. NOlI Fercher, bu y Parch John Hughes, D.D., yn darlithio ar Athroniaeth gerbron aelodau Cymdeithas Lenyddol Salem. Llywyddid gan y Prifathraw Herber Evans, D.D., a siaradwyd gan y Mri W. G. Thomas a J. R. Pritchsrd.- Yr un noswaith bu Mr R. H. Richards yn darllen pspyr yn N^hymdoithas Moriah, ar fantais i Gymro lynu wrth ei iaith." Llywyddid gan y Parch D. O'Bri** Owen, a siaradwyd gan Miss Richards, Mri. E. Hevin Jones, Aneurin Williams, R, Jones, a D. Parry.-Nos lau, yn Nghym- deithas Siloh, darllenodd y Parch Thomas Davies bapyr ar Oliver Cromwell a chynydd ihyddid." Llywyddid gan y Parch R. R. Morns, a siaradwyd gan Xrs R. R. Rorris, Mri H. Jones, J. H. Lloyd, R, Edwards, a W. Lewis.
Bodwrog. -.L-_-
Bodwrog. .L- MARWOLAETH MR J. BL. HUOHM, TYDDYN GYIlFAR. Dydd Mercher, yr lleg cyfisol, am ddau o'r gloch y prydnawn, bu farw y lienor a'r cerddor adnabyddus, Tenorydd Cynfarwy, vn 30ain oed. Mab ydoedd y diweddar foneddwr i'r diweddar Mr W. Huhe8, Tyddyn GFriar, Llechgweo- farwydd, a'i briod Mrs E. Hughes, yn awr yn preswylio yn Ty mawr, Llangadwaladr, merch hynaf Mr H. Evans, Sam Fadog, Coedana. Yr oedd yn gerddor a lienor da, ac yn dduwinydd ac athronydd craff. Ar farw- olaeth ei dad gwnaed ef yn ddiacon gyda'r Annibynwyr yn Nghapel Bethol, Bodwrog, pan tuag ugain oed, yr hyn a ddengys ei fod yn sefyll yn uchel yn meddyliau ei frodyr a'i gymydogion. Ar amser etholiad cyntaf y Cynghor Sirol etholwyd ef gyda mwyafrif anrhydeddus i gynrychioli dosbarth Llan- gadwaladr, yr hon swydd a gyflawnodd yn anrhydeddus am y tair blynedd--oes y Cynghor. Yr oedd er's amryw flynyddau, i raddau mawr, wedi colli ei lechyd, a rhai blynyddau yn ol symudodd g,da'i deulu o Ty Mawr, Llangadwaladr, i Tyddyn Gyrfar. Cafodd anwyd, yr hwn a droes yn inflamma- tion of the lungs, a darfynodd yn ei farwol- aeth. Claddwyd ef yn myuwent Capel Mawr, Llangristiolus, ddydd Uun, yr 16eg. GlVasanaethwyd yn y ty cyn cychwyn gan y Parch T. Trefor Jones a'r Parch Mr Edwards, Llanerchymedi, ac yn y capel gan y Parch Mr Griffiths, Bethel,&c wrth y bedd gan y Parch D. Rees, y gweitidog. Mae'r cyd- ymdeimlad llwyraf yn cael ei ddangos tuag at ei fam, ei ddau blentyn, a'i weddw alarus drwy'r holl fro.
gCYNGHRAIR REiyDbFRYDOL GOGLEDD…
gCYNGHRAIR REiyDbFRYDOL GOGLEDD CYMRU. Yn nghyfarfod pwyllgor y Cynghrair hwn, ddydd Sadwrn, yn Nghaerlleon, penodwyd Mr Fred. Llywelyn Jones, Dinbvch, yn ysgrifenydd y Cynghrair, fel olynydd i Mr Tilston, yr hwn sydd wedi ymddiswyddo.
IMARWOLAETH MAM Y PARCH ABEl,…
I MARWOLAETH MAM Y PARCH ABEl, J. PARRY. Ddydd lau cyn y diweddaf bu farw Mrs Susannah Parry, mam y Parch Abel J. Parry. Cefn Mawr, yn H5 mlwydd oed. Bu y foneddiges yn gwasanaethu gyda theulu Mr Gladstone, pan oedd y Prif Weinidog yn blentyn bychan. Cof gan ein darllenwyr i Mr Gladstone wneyd cyfeiriad caredig ati yn ei araeth N-ii Nghaemarfon. Claddwyd hi ddvdd Mawrth yn Longmoor Lane. Gwein- yJdwyJ gan y Parchn L. W. Lewis, W. Samuel, Dr Gethin Davies, a D. Powell.
DIWYG10R EISTEDDFOD.| - I
DIWYG10R EISTEDDFOD. | I YR UNFEDARDDEG EISTEDDIAD Yr UNI^ lofarwr YIT y Gynadledd yr wythnos hon oodd TECWYN. Gan fod Mr PAKKY nid yn iiiiig yn Eisteddfodwr profiadol. ac yn aelod o'r cychwyn o Gymdeithas yr Eisteddfod. ond yn adnabyddus fel un sydd wodi talu sylw i'r cwestiwn o ddiwygio r Eisteddfod, toimlid CTJH ddyddordeb i gael gweled a clilywod yr hyn allai fod ganddo i'w ddyweyd Teimlai oroill ddyddordob ynddo fel by wgraffydd y Dr LEWIS EIAVAKDP, f 4 rhwng pobpeth yr ocdd y derbyniad gafodd pan ymddangosodd ar y llwyfan yn Ull cyre3 iawn. AWGKYMIADAU TECWYN AM AMRYW WELLIANTAU. I MR OADEFRYTP: Da genyf finau gael cyflousdra i diyrchafu fy llais a'm llaw o blaid amcan y gynhadledd hon. Yn awr, y cwestiwn yw, A yw yr Eisteddfod yn sefyll mewn angen am welliantau yn ei thrcfniadau fel ag i gyfateb i gynydd manteision a diwylliant yr oes Yr atob yn ol llais unfrydol y gynhadledd hon hyd yma YNV Diau ei bod. "Nid da lie gellir ei well." Ein hanican ninau sydd j-n cymeryd rhan yn y gvnhadlodd.hon, os ydym yn caru'r hen sefydliad, ddylai fod, awgrymu y gwoll- 1antau a d) ÙIWlI yn angenrheidiol er cadw i fyny urddas Yr Eitit(,ddf,)d a'i detio ii yn ngolwg y wind, a'i dwyn hefyd i gyfateb i gynydd yr oes. Yr wyf finau yn ceisio gwneyd fy rhan, ae wedi bod eisoes yn traethu fy mam a? yr hyn dybiaf ddylid ac a ellid ei wneyd er gweHa'r Eisteddfod. Dpllullnf IlwgrYlllu i'r gynhadledd y gwelliantau caalynol :•— 1. Yr Orsedd.—Dymunwn alw sylw at ei threfniadau. Y mae eisocs y fath beth yn bod a Phwyllgor yr Orsedd; ond ychydig ymdrech sydd ynddo i ddwyn trefn briodol y gweithrediadau. Awgrymwn fod rhaglen, yn cynwys yr holl weithrediadau, yn cael ei rhoddi yn 11 HW yr Archdderwydd, fel y gallo weithredu wrthi heb fod neb yn ymyr:d 0 gw)l. Mae y dadlcu gymcr le weithiau yn yr OMedd gyda golwgnrci thf('fndau ei hun yn beth auhapus iawn, ac yn destyn chwerthm i qr yda golwg y 6-i allan i'r cylch. Ni ddylai llyn fod, am fed tuedd ynddo i ddurostwng "yr Orsedd a 1 defion yn ngolwg y gwyddfodolion. 2. 1" Gadair a'i Mesur.— Y mae barn gwlad erbyn hyn wedi ci datgan yn ddiamwys na ddvlid cyfyngu "Testyn y Gaww-" i'r mesurau caethion; ond yn hytrach y dylid gadl y t<Mtyn?u ar y gadair a'r goron yn hollol ajgored i unrhyw fesiir a ddewiso yr ymgeiswyr eu defnyddio. Amcan y naill fel y llall ydyw tynu allan yinadferthoedd y beirdd i ganu darnau teilwng-damau fydd yn drysor Uenyddol i'r genedl; ond paham y cyfyngir yr awdl i'r gadair, a'r bryddest i'r goron f Pa wahaniaeth pa fesur a ddefnyddir ? Hyderwn y bydd pwyllgor Caernarfom, wrth barotoi ar gyfer yr Eisteddfod yn 1W4, yn ddigon eangfryd eu meddyliau i roddi hyn mown gweitlirediad. Yr ocdd Cymdeithas Cymru Fydd yn Rhyl yn dwyn y rhesymau cryfaf o blaid hN-u. Ymddengysi mi fodycynllun i roddi y gadair i'rawdl a'r bryddest bob yn ail flwvdd yn yn ehwarou plant mewn gwirionedd. Yr wyf yn synu fod neb yn moddwl am y fath beth, a hyiiy yn nghanol y goleuni deffroad cenedlaetnol sydd yn nodweddu y genedl ac )"11 ymdaenu dros Gymru yn dyddiau hyn. Tybiwn mai yr hell. wireb, fod yn well cael haner torth na dim sydd yn ein meddianu. Cwyno yr ydym fod ein Seneddwyr yn annyben yn caniatau diwygiadau gwleidyddol i's cenedl, ac nid heb achos y gwneir hyny ond hyn sydd yn beth i ryfeddu ato, fed aeloclau ein stnedd farddoi yn gwneyd yn un peth yn eu cylch eu hunain, ag y cwynwch o'i blegid mewn cylch arall Rhy/edd iawn! Pwy f.'isju yn disgwyl hyn oddiar eu llaw yn anad nob r Ni wna hyn y tro yn ddiddadl, Y mae dmvies Coridwen yn hawlio rhyddid i'w phlant i ganu yn y mesur a fynont, heb fod hyny yn rhwystr iddynt i fwynhau yr anrhydodd uchaf a berthyn i Farddas. Pa waeth pa fesur y cenir amo ? Nid yw y mesur yn ddim ond y ffurf v niae yr awen yn ei ddewis fel cyfrwng i drosglwyddo ei meddyliau i'r bvd. A phfthftnt na chaniateir hyn ? Nid oes enw gwell i'w roddi ar yr ysbryd crintachlyd; sydd yn estyn ei 'drwvn allan yn y cynllun "bob yn ail fl-yddy., na Cheid- i?da?th r?one y aydd'- A fyn y beirdd gacl eu nodweddu a r ysbryd hwn'? A f,?n Ci-mdeitbas yr lW g3m?t A f,-u ? b?irdd gael eu nodweddti a'r hwn; w. _vf Nm c?dni' vgydd mawr o'r c3-n?yann g? thl e C ei 'dwadaeth Eistedd fod.?", Yr wyf yn edmygydd mawr o'r cynganeddion, ac ni fynwn, er dim, weled y cwmwl Ile' f yn taflu ei gysgod drostynt. Y mae y gynghanedd yn un o gywreinion barddoniaeth G mreig, ac ni fedd un gened! arall ddim tebyg iddi; ond, er hyn, yr wyf yn gwM argyhoeddedig na ddylid bellach gyfyngu y Gadair i'r Awdl-na ddylai y juegurau caethion hawlio dim uwch tir na'r mesurau rhyddion ynglyn. a'r Gadair ond y dylai pob gwahaniaeth gaol ei ddifodi ar unwaith, a pherfifaith ryddid i bob bardd i ganu yn y mesur a fyno pan yn ymgeisio am y Octdo ir, a'r un modd am y Garon. Hwyracb y dadleua rhywun v byddai hyn yn peri anhawsder i'r btiwiiaiJ. Nid wyf yn credm hyn o gwbl. tmddpngys mai syniad materol iawn am farddoniaeth fyddai tybied hyny, Ai yr al1anolion yw yr hyn a olygir wrth farddoniaethY mae'n wir y disgwylir i'r cyfansoddiadau fod o ran en ueny l(iiaeth yn ddifrychau; ond y mae rhywbeth pwvsicach na hyn yn perthyn i farddomaeth. Ai onid gwaith beirniaid ydyw chwilio allan pwy o'r ymgeiswyr sydd wedi llwyddo i ddwyn allan.farddoniaeth y ttetyn ac wedi ei gyneu oreu yn ei fawrcxld a'i dlysni ger bron y darllenydd. Os rhydd y beirniaid y flaer.oriaeth i hyn. y mae pob anhawsder yn darfod. Nid y cwestiwn yw, pwy sydd yn cynghaneddu oreu; ond pwy sydd wodi llwyddo i roddi y dadblygiad gorou i feddvi ,idrychau y testjTi, tÙ1 gwisgo yn fwyaf prydferth a deniadol. 3. (, ftirtiiaid.—^Ond a thvbied bod anhawsder, 3-r hyn ni chaniataf, awgiymal" gynllun a rydd berftilith foddlonrwydd i'r ymgeiswyr, a'r genedl yn gyff- redinol-Pl'nodC'r j]II'rdd n Feiniiaid, yn eynwys pump, saith, neu naw, yn ol fel y bernir yn angenrheidiol. Ymddirieder iddynt yr holl waith, a'i gvfrifoldeb. Hawdd y gallant" ranu y gwaith cydrhyngddvnt i gychwyn—dau ar bob testyn, yna dyger y goreuon yn y dosbarth cyntaf ar bob testyn, gerbron yr holl Fwrdd, fel y caffer ei fam unfryd -o'l hyn Heiaf. y mwyafrif ohonynt, ar y cyfansoddiad goreu ar bob testyn. 4. Vyhwddi lieimiadaethau.—Dylai yr holl feirniadaethau llenyddol a clierddorol gael eu cyhoeddi, a'u gwerthu ar brydnawn dydd olaf yr Eisteddfod. Gallai y trefn- iadau i hyn gael eu hymddiried i ysgrifenydd "Cymdeithas yr Eisteddfod," neu ys- grifenydd yr Eisteddfod yn y lie, neu y ddau yn nghyd, os byddai hyny yn well. Byddai hyn yn welliant gwirioneddol. Penderfynwyd gwneyd hyn amser yn ol yn mhwyllgor "Cymdpithas yr Eisteddfod," ond methwyd a'i ddwyn i weithrodiad. I ba beth y gadewir yr ymgeiswyr am flwyddyn a mwy heb wybod yn mha le yr oeddj-nt yn sefvu ? Creai hYII frwdfrydedd yn y wlad o blaid y sefyd!iad, a rhoddai ddyddordeb i'r wlad yn gyffrc liiiol. i3 n dgady, t a rnpvun fod y cj-nllun yn tueddu i fod yn feichus, yr unig ateb a roddwn yw, mai Yr Eisteddfod yw ein hunig sefydliad cenedlaethol, yr hwn sydd a'i amcan uniongyrcUol i hyrwyddo cynydd barddoniaeth, llenyddiaeth, arluniaeth, a chelfyddyd yn mysg ein c»nodl: y mae o bwys, gan ]ii-n y, fod pob trefniad a diwylliant posibl yn cael oi wneyd yii y cyfeiriad hwn. Beth fyddai yn fwy dyddorol, ae yn wir, addysgiadol i ddynion, a merched ieuainc —pawb o ran hyny, na chael y bcirniadaethau i fynod gyda hwynt adref i'w darllen ac ymgomio yn eu cyleh-hyii wnai yr Eisteddfod yn frwdfrydig yn y wlad. 5, Eiwll f;¡IY!P,f m-ydd.—Oni fyddai j*n welliant mawr dWYll gwaed newydd i mewn i'r cylch bPimiadol,. Y mae genym ddynion icuaine wedi cael manteision uwchraddol, a'r rhai hyny yn deall beth yw barddoniaeth, ac alryw yn feirdd, 8e yn deal' y mesurau yu drwyadl, ae wedi astudio deddfau beirniadaeth yn ei hystyr uwchaf. Pa bryd y mae jiwyllgorau yn bwriadu gwahodd y rhai hyn i gylch y beirniaid ar y gadair a'r goron ? Yn wir, y mae yn ben bryd troi dalen yn y cyfeiriad hwn. 6. y mae vii credwn mai gwelliant mawr fyddai .1 Cvmrv trwyadl—CjTnry o galon a thafod-i fod yn llywyddion ar gyfarfod. ydd yr Eisteddfod. Pob parch i'r bonoddigion Seisnig sydd yn ccfnogi y sefydliad drwy eu presenoldeb a'u harian; ond y maent yn faich iddynt eu hunain ae i fwyafrif y cynulliadau am na fedrant lefaru iaith y werin-bobl sydd wedi ymgasglu i'w gwyl genedlaethol i wrando a mwynhau yr anerchiadau. 7. Cymd-ith'ii y- EitUddf<jd.—Y mae Cymdeithas yr Ei.-i xilfod" wedi gwneyd gwaith rhagor >1 erpan y sofydlwyd hi; mewn gair, y mae wedi rhoddi adgyfodiad megis o farwolaeth i fywyd iddi yn inhob ystyr. ac y mae diolch cenedl yn ddyledus i Mr Marchant Williaiin, a Mr Vincent .Evans, a'r pwyllgor gweithiol, am y llafur di-ildio a ddangoswyd gandd>-nt er rhoddi yr Eisteddfod ar dir anrhydeddus. Y mae y llwydd- innt "1\ amlwg i bawb a fyno Kylwi yn ddiragfarn arno. Ni bu ei safle erioed yn agos mor uchel ag ydvw yn awr, ac y mae y clod yn ddyledus i'r Gymdeithas uchod am hyn. Mor bell a hyn dywedwn o eigion calon, Let wtll alone." 8. L'yhedli'r Cyfansoddiadav.—Ond er cystel y trefniadau hyn, dywedwn, fel Gruffydd ab Nicolas, Nid da He gellir ei well." Y mae y Gyindeithas yn cyhoeddi TrulIdÙms yr Eisteddfod-y cyfansoddiadau bu l iugol, y beirniadaethau, a hanes y gweithrediaditu-ac- mor bell a hyn y mae pob peth yn ganmoladwy; ond yr auffawd yw, nad yw y cyfrolau hyn yn nghyraedd y werin bobl—gweithwyr Cymru. Y mae pris y cyfrolau hjm o i fyny, ac felly o gyrliaedd y gweithwyr. Y gwelliant yw byn— dyger 11\)"Ilt allan yn llyfrau swllt a haner coron, a byddant felly yn nghyrhaedd pawb. Y mae y wlad yn galw am y gwelliant hwn. to. llnv Ilim CenhU/rion (fymreig.—Gwelliant mawr hefyd fyddai rhoddi mwy o gefnogacth i gorddorion Cymreig trwy ddewis damau i'w canu allan o'u gweithiau. Nid ydym yn golygu j.eidio dewis rhai o'r damau clasurol- damau sydd yn cynhyrfu teim- iaclau dyfnaf dll calon with eu gwrando; ond yr hyn a olygir genym yw, fod y mwyafrif c'r damau yu gytm-ch athrylith Gymreig. Dylai yr Eisteddfod gefnogi ei phlant ei hun, ac ni raid iddi gywilyddio eu harddel. Y mae yn Uawn bryd i'r mater hwn gael y sylw a deilyngs. Pa galondid sydd i Gymro i astudio yn galed tra nad yw ei genedl yn gwerthfawrogi ei Iafur Y mae genym ddarnau foilwng—gwir deilwng, fel na raid i ni gyrchu dwr dros afon. Os aotlu.n. yn liyf Mr Cadoirydd, inaddeuer, awydd am lwyddiant a dyrchafiad fy nghenedl a bar il liya. d h_1 ■ Derbyniwyd llawor o'r awgrymia d au uchod gydag arwyddion amlwg iawn o gymeradwyaath tra chyffredinol. Wedi distewi o hjTi cododd y CADEIRYDD, ac ebe fc. BN-r a mollis yw y rhool ( to yr wythnos hon. Mae yma is-bwyllgor j-n tynu allan bond"rfyiiia<l neu fras-gj-nllun, soiliodig ar y gwahanol awgrymiadau sydd wedi cael eu gwneyd, a dygir hyny yn ffurfiol i sylw y Gynadledd mor fuan ag y gellir. Dechreuir y cyfarfod nesaf gan yr hybarch Eisteddfodwr LLFW LLWYFO."
EStOB LLANKLWY.
EStOB LLANKLWY. Yr ydym wedi bod yn ofalus, medd y British HV'v. i gadw yn glir a phethau personol wrth drafud pwnc yr Eglwys GS ^mreifr. M??t yn bur boenus, ac y mae anhlwdd i ni yn y Polder hwnddrf holl .-rweddauypy?cMumewndMiI. Ond t.ua?m yn mfddwl nas gall fod ond un am Eol.LIIlJ1l'lwy. Hydy gwyddom yi nid ymo^tvrigi/ld nob enood mor isd .r brawdhw ?.ia.w thy?yrAmwythtg Gyda bn-nti "i 17ypl3-su y mudiacl S?.?rri? ? ?..r.i?'.<.u YmneiUduo! Pv Jru ?.?Li.ut.?ithCymd.th? TTjib<"?" R?id..tryc. gyda gradd o ?at.t i r v v., l a ddnoyJdw drauodioz? ei Sdwhd.v' MfM i ymladd Wd, ??ei" *t. Ond pan d mM- bell .??rvt? t" gweinidogion Ymm-iUduo! «odion vu yehwanegu ychydig sylltau at eu ? ??ubYch. t'?v fyned yB oruchwylwyr citlL a wyddMt. fel yr ensy?a ?e.. ,qd du-yllo(irlis, Nma y mae teimladau  ?c? < u c??u. Yy oedd y dyn °re !-lii L ^vd t oelwydd yyn ei ddanedd i>an ddy- ?? ?' wydd yn ei ddauedd l?u d(ly- wed.dd hy-n; ac os oedd eisi.u rhywbeth i wT»eyd f {(.) benderfj-niad y i wne),d Yn 9 ar aohlybur y cyfryw daadl, fe'u cant yn yr belynt hwn.
I GENETHOD AR -OOLL.
I GENETHOD AR OOLL. I Y mae cryn gyffro wedi cael ei achosi JTI swydd Stafford drwy fod arnryw enethod ar I goll, Darfu i HapnahBoff, lo oed, merch i grochenydd parchus, adael ei chartref yn Longton brydnawn Sadwrn i f) nod ar neges dros ei rhieni i le yn y wlad o'r enw Weir; ac nid yw wedi dyfod yn ol eto. Ofair ei bod, wrth ddychwelyd adref, wedi cael ym- osod ami gan rywun. Y mae dwy eneth arall, a'u henwau Mary Sillitoe a Maud Bromley, hefy-d wedi bod ar goll am rai dyddiau, ac nis gwyddys dd' n o'u hanes.
jBODDI YN YR HAFREN. _i
BODDI YN YR HAFREN. Gynhaliwyd trengh iliad yn Maisemore, wrth Gloucester, yn nghylch marwolaeth James Davies, 53 oed, brodor o Lythill, wrth yr Amwvthig, corff yr hwn a godwyd o'r aion Hafren ddydd Gwener diweddaf. Yr oedd Walter Donald yn cerdded wrth lan yr afon, pan y gwelodd gorff dyn yn nghanol rhew. Gyda chryn anbawilder y cafwyd y corff i'r Ian; ac adnabyddwyd ef fel un Davies. Yr oedd wedi bod ar goll er Tach- wodd Weg; a bemir ei fod wrth ddychwelyd o'r Amwvthig wedi methu y llwybr, a oherdded i'r afon. Dychwelwyd rheithfam o Cafwyd wedi boddi."
GWEITHWYR FFESTINIOG. i
GWEITHWYR FFESTINIOG. Cyfarfod Brwdfrydig Yn y Farchuadfa, Blaenau Ffestiniog, nos lau, cynhaliwyd cyfarfod lluosog a brwd- frydig 0 weitlnvyr yr ardal. ern dechrou y gweithrediadau bu Seindorf Avian Oakoley yn gorymdeithio yr heolydd. Llywyddwyd y cyfarfod gan Mr Richard 1 Griffith, yr hwn a eglurodd mai amcan y I' cyfarfod oedd hyrwyddo cwestiynau yn dwyn porthynas a cliysur a dyrchafiad y gweithiwr. Nid oedd gweithwyr Prydain wedi gweled cyfnod pwysicach yn eu hanes na'r un prosenol. Yr hyn a'i gwnai felly oedd y cydymgais rh wng peirianwaith a gwaith llaw. Dygai hyn i mown y eweS. tiwn pwysig o gyfalaf a llafur, Yr oodd y dosbarth gwoithiol, fel yr oeaa yn rnam I addef, wedi bod yn (traesgeulus o'u liawliau, tra yr oedd perchenogion cyfalaf wodi bod yn gwneyd eu goreu o'u manteision eu hunain ac o anfanteision y gweithwyr (el w, oh, ely.,ch). Nid cwestiwn i ychydig oedd y cwestiwn yn nglyn a llafnr, ond cwestiwn i bawb (cymeradwyaeth). Yr oedd llwyddiant ei deulu a'i ddedwyddwch ei hun yn dibjnu ar fod i bob gweithiwr wneyd ei ran yn nglyn a'r mater. Dis- gwylid i'r gweithwyr yn gyffredinol roddi help i geisio yr hyu oOOd ganddynt ei eisicu. Rhaid oedd i weithwyr Ffestiniog, fel rhyw weithwjT eraill, ffurfio yn gymdeithas cyn y cyrhaeddent eu liamcauion. Anogai ar fod i'r gjveithwyr wneyd eu goreu dros gwes- tiwn addysg; byddai hyny yn foddion i'w dyrohafu ac i'w dedwyddu. Deallai fod cynllun ar droed i gdeI gan yr holl chwar- elau i jTiiuno tuagat ffurfio ysgoloriaethau yn yr ysgol ganolraddol (cymeradwyaeth), I YR WYL LAFUR, I Mr J. R. Evans a g) nhygiai benderfyn- iad yn datgan y bu yr Wyl Lafur a gynhal- iwyd yn Nghaemarfon y llynedd yn fantais fawr i chwarelwyr Gogledd Cymru, ae mai da fyddai ei chj-nal yn flynyddol. Credai y dylasai pob gweithiwr wneyd ei ran tuagat hyny.—Cefnogwyd hyny o'r gynulleidfa, a phasiwyd )"Il unfrydol. I Y GWKITilWYR A BYRDCAU CIYHOKDDUS. I Mr John Jenkins, Rhiw, a gynygiai ben- derfyniad yn datgan llawenydd gweithwyr Ffestiniog oherwydd y goStyngiad oedd wedi cymeryd lie yn nghymwysder arianol gwarcheidwaid, ac yn dymuno yn mhellach y cymerai gostyngiad le yn nglyn a'r cym- hwysderau i fod yn aelodau o'r holl fyrddau Ileol. Hyderai efe y cymerai gweithwyr yr ardal fantais ar yr hyn oedd wedi ei wneyd gan y Llywodraeth. Byddai yn gryn aberth i weithiwr fyned ar y bwrdd gwarcheidiol i'r Penrhyn, ond gobeithio fod rhai yn Ffestin- iog a wirfoddolent i wneyd yr aberth hwnw. Yr oedd oisieu cyfnewidiad hefyd yn nghy- inhwysderjTi cyfreithiol rhai i fod yn aelodau o'r byrddau lleol. Yr oedd eisieu dileu y oymhwysder hwn yn hollol, nes ein bod ar yr un tir a'r cymhwyllder i fod !lor y Bwrdd Sirol neu yn aelod 8eneddol. Drwg oedd ganddo nad oedd eu oynrychiolwyr, fel gweithwyr, wedi sefyll yn gryf ar y bwrdd ysgol—os yn wir y went 0 gwbl-ar y mater hwn.—Cefnogwyd yn ffurfiol gan Mr Owen Williams. I AOMAXGEKAMUNDEB." I Cynygiai Mr Gnmth Jones, Uwynygeit, Cy"Y 4tlXj 3?. credu mewn undeb er mwyn sicrhau codiad cyflog, byrddau cyf- lafareddol, Ac. Dywedai fod undebachyd- weithrediad yn hanfodiad er sicrhau llwydd- iant a chysur pob cylch o gymdeithas. Yr Oedd y dosbarth gweithiol erbyn hyn wedi cyrhaedd y safle fwyaf dylanwadol yn y deyraas, thrwy undeb y deuwyd i hyny. Nid oedd modd sicrhau codiad Hawn yn eu cyflogau ond drwy undeb Diolchent am y codiad oeddynt eisoes wedi ei gael, ond yr oedd ganddynt eisieu codiad mwy sylweddol a chyffredinol er eyfarfod a phob dosbarth o weithwyr (cymeradwyaeth). Credai fod angenrheidrwydd am fyrddau cyflafareddol. Gresyn na fuasent wedi eu ffurfio er's blyn- yddau; buasai hyny wedi arbed llawer iawn o gostau i weithwyr oedd yn byw yn agos iawn atom. Ond i'r gweithwyr fod yn unol a'u gilydd, nid oedd yn rhy hwyr iddynt gael hyny eto (cymeradwyaeth).—Cefnog- wyd y penderfynial gan Mr Evan R. Jones, Tyddyngwyn. Yna galwyd ar Mr W. J. Parry, Y.H., yr hwn a dderbyniwyd gyda chymera iwv- aeth a barhaodd am hir amser. Dywed- odd :-Mae yu bleser o'r mwyaf genyf gael fy hun unwnith yn rhag T yu mhlith chwarelwyr Ffestiniog. Ni byldaf byth yn dyfoi yma na byddaf yu teimlo yn well wedi bod, ac yn fwy calonog i bkrhau yn y gwaith yr wyf wedi bod ynddo bellach, pan ddaw mis Mawrth nesaf, am ddeng mlyneddar hugain (cymeradwyaeth). Wedi rhoddi y llaw ar yr aradr nid yw yn dla edrych yn el. Mae dyfod i weled y chwarelwyr yn dod yn ddynion mwy rhvdd bob blwyddyn yn ddigon o dal am bob llafur yr awd iddo. Mi hoffwn gael byw i weled gweithwyr fy ngwlad, ac yn arbenig chwarelwyr Uymru, a'u traed ar wddf pob gorthrwm,—eu rhyddid yn sicr, a'u cwpwrdd yn llawn (clyweh, clywch). Mae erbyn hyn fwy na deunaw mlynedd er pan gefais y fraint am y tro cyntaf i ymddaDgos ar lwyfan cyfarfod o chwarol- WJT Ffestiniog, a hyny yn ffrynt yr Hall yma. YR VNDEB WEDI CAEL El ESGEULUao. I Rhaid i mi addef yn y fan yma na theim- lais i fod yr Undeb we i cael y cychwyn na'r gefnogaeth a ddylasai yn Ffestiniog. Paham, chwi wyr oreu. Nid wyf yo cael fod arwcinwyr crefydd y gymydogaeth wedi ei gefnogi fel y dylasent. Sefydlwyd yr Undeb er dyrchafu y dosbarth gweithiol, ac y mte wedi gwneyd hyny, Ai nid dyna waith Iesu o Nazareth pan yma ? Ac ai nid anrhydedd penaf ei ddisgyblion yw cael dilyn yn ei waith ? Aeth Ef at y gweithwyr gyntaf; ac os d, ethai rhyw stiward o gasglwr trethi; neu foneddwr o ganwriad ato, cawsent yr un iachawdwriaeth a'r dyn tlawd. Nid oedd Crist yn ofni o gwbl ymgymysgu a gwehilion cymdeithas. Trueni os oes ambell i aelod, ac ambell i swyddog eglwysig, yn teimlo ei hun yn rhy lan i ymgymysgu a'i gydweithwyrigyftawni yr un gwaith ag a wneid gan Grist ei hun. Rhaid yfed o ysbryd Crist cyn bod yn ddisgybll gwirioneddol iddo. Bywyd o aberth yn ngwasanaeth cymdeithas,—jn y gwaith o dayrchafu cymdeithas,-yw bywyd y Crist- ion i fod (cymeradwyaeth). Mae genyf g/stal parch i selod a swyddog eglwysig a neb, ond ro'wn i ddim botwm corn am grefydd aelod na swyddog eisteddai i lawr gan blethu ei ddwylaw, a throi gwyn ei lygaid i'r nefoedd er sicrhau gwen stiward a meistr gwaith, tra yn gwybod fod ei gyd- weithwyr yn dioddef ar gam. Gwell o lawer sicrhau eymeradwyaeth yr Arweinydd trwy aberthu yn y gwaith o ysgafnhau beichiau y trwm-lwytheg (clywch, clywch). Mil T. E. ELLIS, A.S. Gyda llaw, gadewch i mi yn y fan yma longyfarch Meirion, a'i haelod gwladgar, gweithgar ac ymroddgar,—anwylddyn ei wlad,—ar ei ddyrchafiad i swyddí mor bwysig ym y Wladwriaeth, ac yn y rhai y gall fod o'r fath wasanaeth i'w wlad a'i genedl. Cyinabyddiaeth o dcilyngdod a gwasanaeth ydynt, Mae pob gwasanaeth yn hawlio cydnabyddiaeth, as os yw y gwas- anaeth hwnw a'i duedd i ddyrchafu y dd.vnoliaeth sicrha barhad i enw y gwr a'i cyflawna, Ni bydd raid codi cofgolofn byth i Tom Ellis-roae hono eisoes yn cael ei hadeiladu yn ei waith. Nid fel pyramidiau yr Aipht, y rbai a fwriadwyd i drosglwyddo enwau brenhinoedd oedd heb wniyrl un gwasanaeth i gymdeithas; ac oho.wydd hyny erys eu cofgolofnau wedi i awelon y dwyrain gludo eu henwau i ebargofiant. Gosodasoch anrhydedd arnoch eich hun wrth ei ddewis,-gesyd yntau anrhydedd ar Feirion ac ar Gymru trwy ei wasanaeth. BYRDDATT CYFLAFAREDDOL. J Mae y penderfyniad sydd newydd ei basio yn cymeradwyo 8efydlu Bwrdd Cyflafar- eddol i bendorfynu cwcrylon llafur. Gwaith da a gwaith anghenrheidiol (cymeradwy- aeth). Cawsom ni yn Arfon dipyn o yin- ddiddan ar y pwnc hwn yn ein Cynghor Sirol diweddaf. Rhoddwyd cynygiad o'i blaid ger ein bron gan yr Honadur Moses Evans, !L dygodd yn mlaen rosyinau cryfion o'i blaen. Cynygiwyd gwelliant gan un o berchenogion eich Chwareli chwi yma,— Mr Greaveq,i adael jMait fel y maent. At drugaredd gwyr niawT,—Gwyr y Locks out, a'r troi i ffwrdd, a'r dial. Gadael yr oen yn mhalf y llew, ( "Cywilydd" ) Oas clirio anifeiliaid rheibus o'r tir yw yr oes hon. Mae hi hob gyraedd oes yr oen a'r blaidd i bori yn nghyd. Daw hyny pan dorir dannodd ac ewinedd y blaidd, neu y newiuir oi anian. rtya nes y gwneir uyu,— y mae yr oruchwyliaeth yn cael ei charla yn mlaen,-rhaid cael grym cyfraith tu cefn i unrhyw Fwrdd Cythfarüddol sofydlir. (Cymeradwyaeth). Rhy anhaw dd fydd cael gan berchlinagion ein Chwareli i ystwytho i unrhyw Fwrdd u'r fath os na bydd dwan cyfraith yn perthyn iddo. Mae bias olwa gormod mor ddinystriol i natur dda y Meistr goren, a gwaed i anifail rheibus. Nid wyf yn crerlu fod yn rhaid aros yn hir eta cyn y ceir y Byrddau hyn mewn rhyw ffurf lieu gilydd. BWRDD LLAFUR. Yr wyf yn edrych ar sefydliad Bwrdd Llafur yn awr gan y Weinyddiaeth brosenol fol scren fore eglur yn cyhoeddi fod y dydd ger Haw (clywch, clywch.) Mae dynion cymhwys wrth y Hyw. Mae mosurau pwr- pasol yn cael eu trefnu ganddynt. Bydd sefydliad newyddiaduron misol gan y Swyddfa i roddi i'r wlad wybodaeth gyflawn a chywir am fasnach a chyflog yn both nowydd, ac yn both bendithiol, ac yn rhwym o agor llygad y gweithiwr i'w wir safle mewn cymdeithas. Bydd yr ymohwiliadau parhaus a fwriedir wneyd, gan ddynion profiadol, i amgylchiadau a chwynion y dosbarth gweithiol yn rhwym o ychwanegu gwybod- aeth y Llywodraeth am yr hyn sydd angen- rheidiol er dyrchafu gweithwyr y wlad. A bydd y Bwrdd hwn yn gyfrwng manteisiol i'r Sanedd i gario ymchwiliadau trwyddo er eu boddloni am y llinellau i ddeddfu amynt er mantais y gweithiwr a'r wladwriaeth. Ac yn ddiddadl bydd y Llawlyfr blynyddol a gyhoeddir o werth anmhrisiadwy. Yr wyf yn gweled yn yr oil o'r pethau hyn y prawfion amlycaf eto nad yw Bwrdd Cyflafareddol yn mhell o'n gafael (uchel gyineradwyaeth). I- Y DDIRPRWYAETII LAFUR. Yr oeddwn wedi bwriadu taflu golwg dro- ychydig o'r tytiolaethau a roddwyd ger bron y Ddirprwyaeth Frenhinol ar Lafur gan rai tystion o blaid y moistri, ond rhaid ymatal. Gwnaf y sylw hwn yn unig, fod yn amlwg fod yn rhaid newid llawer ar gyfreithiau y wlad cyn y ceir cyflawnder i'r gweithwyr, a bod yn rhaid cael arolygiaeth well, a hyny gan ddynion mwy profiadol, a'r rhai hyny yn ein gwlad ni yn Gymry Cymreig (clywch, clywch). Dywedodd un o'r tystion hyn nad oedd aith cliwarelwr yn un peryglus (" O O!") Ni raid ceisio, ger eich bron chwi, brofi gwrthuni y fath ddywediad. Ac mae adroddiadau y Llywodraeth hefyd yn profi i'r gwrthwyneb. Yn ol adroddiad swyddogol diweddaf Mr LeNeir Foster cawn nad yw y damweiniau angeuol yn ei ddos- barth ar wahan i'r llech chwareli ond 1 ar gyfer pob 1782; tra y mae damweiniau angeuol yn y chwareli yn ei ddosbarth yn 1 ar gyfer pob 617, sef mwy na thair gwaith gymftint. Ai nid yw hyn ynddo ei hun yn ddigon o abiad (" Ydyw"). TIR Y GORON A '11IEYRNGKDI0X. I Pwnc sydd yn dod yn gyflym i bwysig- rwydd yw tir y Goron a royalties. Deuant yn fwy felly yn fuan iawn, Mae deddfwr- iaeth y gorphenol wedi rhoddi mantais i dir- ferldianwyr mawrion i feddianu rhanau helaeth o'r tiroedd cyffredin. Trwy hyny amddifadwyd gwerin gwlad rhag rhan o foddion eu cynhaliaeth. Nis gallaf fi weled dim yn anheg mewn gwneyd defnydd o'r un cyfrwng i adfeddianu y cyfryw eid,lo cy- ffredin (clywch, clywch). Ni fyddai ond gwneyd defnydd o'r un cwch ag oedd yn myned a hwy dros yr aber i'w cyrchu yn ol. Yr oedd hen air yn myddin Washington yn I adeg y gwrthryfel yn erbyn Prydain fod y Brenin Sior yn ymladd o blaid Gweriniaeth I yr America; a mawr y digrifwch a'r brwd- frydedd daflai byny i'r fyddin. Yr esboniad a" y dywediad oedd hwn: Yr oedd delw Sior ar farch un waith mewn man cyhoeddus yn ninas New York, a phan dorodd y gwrthryfel allan tynwyd hwy i lawr a thodd- wyd hwy yn fwledi, y rhai a ddefnyddiwyd yn erbyn milwyr Lloegr. Gobeithiafi finau gael byw i weled doddfau Prydain Fawr wedi an toddi i fould wahanoi i'r un bros- enol, ac i wasanaetliu pob dosbarth, ae nid rhyw un, ac yn gyfrwng i ddwyn yn ol i'r werin bobl eu meddianau a'u hawl- iau cyfiawn (clywch, clywch). Rhyfedd fel mae tir cyffredin Cymru wedi diflanu yn nghorph y ganrif bresenol. Nid yw y Goron yn bercbon hollol ond ar 500 erw o flir yn Nghymru. Mae yn wir ei bod yn berchenog fel Arglwydd y Fanor ar rhyw 84.110 erw yn y siroedd canlynol;—Abcrteifi, 26,470; Meirion, 15,321; Caerfyrddin, 13,071; Maesyfed, 11,266; Dinbych, 8377 Caernar- fon, 8288; Fflint, 1306. Deil y Goron hefyd yr hawl mewn mwnau o dan rhyw 90,863 erw yn y siroedd hyn :— Meirion, 31,745; Aberteifi, 15,572; Maes- yfed, 12,273; Dinbych, 12,038; Caernarfon, 10,986. Mae "gan y Goron hefyd feddiant ar fwnau o dan rhyw 189,828 erw sydd wedi eu can i mewn o'r tir cyffredin, o'r hwn yr oedd y Goron yn Arglwydd y Fanor. CiÙ y tiroedd hyn yn y siroedd canlynol Meir- ion, 46,885; Dinbych, 43,093; Maosyfed, 34,897; Caernarfon, 31,649; Fflint, 8134; Caerfyrddin, 7987; Mon, 4032. Y GORON YN COLLI EI MEDDIANAU. Dengys y cyfrifon hyn nad oes gan y Goron ddim eiddo mwnawl yn siroedd Mor- ganwg a Mynwy, y ddwy sir gyfoethocaf eu mwnau yn Nghymru. Mi fyddai ?n ddy- ddorol iawn chwilio i mewn er cael allan sut y dygwyd hyn oddiamgylch. Mae gan y Goron hefyd hawliau gyda glanau y mor- oedd; ac y mae amryw brydlesoedd byrion wedi eu rhoi i wahanol bersonau ar ranau o honynt, ae am symiau bychain, oddiwrth y rhai y dorbynir yn flynyddol y swm o 1701p. Yr holl swm a dderbynia y Goron yn flynyddol oddiwrth ei thiroedd a'i mwnau yn Nghymru yw 14,284p113s 2c. Rhwng y flwyddyn 1849 ac 1888 ymadawodd y Goron a hawliau noillduol mewn tiroedd yn Nghymru am y swm o 34,369p 9s 4c. Mae wedi ymadael yn hollol a'i hawliau mewn eiddo eraill yn Nghymru yn yr un cyfnod i fyny i'r swm o 117, 177p 14s 8c. Yn y dull yma mae deddfwriaeth y gorphenol wedi chwareu i ddwylaw perchenogion ystadau mawrion, y rhai sydd wedi cau bron am bob dam o dir da yn Y wlad; a phe gallasent hwy a gauasent am bolt lleoyn glas fry, gan gyflog y ser yn gamekeepers i wyliod a chosbi jxmi'hert yn yr awyr (chwerthin). Dylid cael cyfnewidiad ar bethau. Rhaid cael cyf- newidiad ar bethau. Dylid symud i wasgu ar y Llywodraeth i drosglwyddo llywodr- aethiad ac elw blynyddol yr eiddo sydd yn weddill i ddwylaw y gwahanol gyngorau sirol. Gwyddent hwy yn dda y defnydd ellid ei wneud o honynt; a symudid o'r ffordd bob dim sydd yn atal dalblygiad ad- noddau mwnawl y wlad. Ceid defnyddio yr elw blynyddol i gynorthwyo achos addysg, i sefydlu llyfrgelloedd rhydd yn mhob cymydogaeth weithfaol ac amaethyddol, ac yn ein pentrefi; ac i drefnu ar gyfer yr hen weithwyr i symud ofn y warkhoute o'u I i meddwl (cymeradwyaeth uchel). I RHYDDFREINIAD Y PRYDLESOEDD. I Yr oeddwn wedi bwriadu trin tipyn yn helaeth ar bwnc rhyddfreiniad prydlesoodd, end rhaid ymatal. Yr wyf yn ddiweddar wedi bod yn trafod y materliwnyn ei berth- ynas a dwy gymydogaeth woithfaol yn Arfon; ac nid yw yn angenrheidiol i mi gyffwrdd a'r rhai hyny yn awr. Bum hefyd yn rhoi tystiolactli ar hyn o flaen pwyllgor Ty y Cyffredin yn 18S8. Bu eich hen gyf- aill, eich hon gadfridog di-ildio, Mr Whel- don, yn rhoi cyffelyb dystiolaoth o lfaen yr un pwyllgor bron yr un dyddiau ar eich cyflwr chwithau yma. TYSTIOLAETII Y PARCH T. J. WHELDON. Darllenais ei dystiolaeth y pryd hwnw, a gwnaeth argraff ddofn ar fy moddwl. Darllenais ef draebofn neithiwr. Yn sier gesyd allan eich cyflwr yn un tra thruenus. Mae pedair ffaith yn unig a ddyry yn ddigon i argyhoeddi un (d 'M' ac unrhyw Senedd, o'r angenrhoidrwydd am newidiad buan o'r de-ldfau ar lincllau Rhyddfroinio Prydlesoedd. Dywed of fod tiroedd oedd lai na 40 mlynedd yn ol yn Ffestiniog, heb fod yn werth 7s 6c yr orw i'r perchenog ,rb hyn yn dwyn ugeiniau o bunan yr r id T,, a hyny heb iddo wario dim amynt,-y gweithwyr oedd wodi gwneyd y ewbl (" Cywilydd.") Dywed hefyd fod yma 17 o gapeli wedi eu hadeiladu ar brydlesoedd ar gost o rhyw 37,000p; a bod yma 2489 o dai, ysgoldai a chapeli wedi ou hadeiladu yma ar draul o 452,810p, ar brydlesoedd sydd yn rhoi hawl i'r tirfeddianwr i dd'od i feddiant o'r cwbl, a hyny heb wario dim ei hunan. Nad yw y prydlesoedd ond am 21, 30, 40, 60, 75 a 99 mlynedd; a bod y ground rents ar y tai yn amrywio o lp i 5p y ty; y capeli o 5p i 12p yrun; ac ysgoldai mor uchel a 23p 10s. Mae pethau fel hyn yn warth gwlad, ac yn galw am gyfnewidiad bun a hollol (cymeradwyaeth uchel). "AWN, A MEDDIANWN Y WLAD." I Mae cyflwr presenol pcthau yn ein gwlad fol y maent a fynont a'r gweithwyr yn galw am gyfnewidiad mawr a chyfnewidiad buan. Yr ydym yn symud yn mlaen. Os nad Yr y ym yn symufid rant o iF?b ? eth 'dym ydym wedi dod i feddiant o bobpeth, oto nid oes genym aehos i wangaloni. Yr ydym yn ba"haus yn dod o hyd i rywbeth sydd yn arwyddo fod tir rhyddid ac iawnder gerllaw. Morioar for tymhestlog yr ydym hyd yma, ac mewn dyfroedrt dipyn yn ddieithr; ond pan ddychwelwyd MacDonald, a Burt, a Broadhurst i'r Senedd, yr oeddynt fel brigyn gwyrddlas yn nofio'r don, gan ddwyn tystiolaeth fod tir yn agoshau. Pan ddychwelwyd Mabon, a Tom Ellis, ac S. T. Enns, a Lloyd George, ac eraill o lewion Cymru Fydd, yr oeddynt fel cangen flodau Evans, l Fydd,id d yn wystl fod tir ffrwythlon y. d  i'r bw heb fod yn mhell; ac yn awr pan mae Burt ac Ellis wedi eu penodi fyn aelodau o'r Weinyddiaeth, a Bwrdd Uafur wedi ei sefydlu, maent fel canghenau llawnion o ffrwythau haf, yn cyhoeddi i rfeibion llafur, Ewch, a meddianweh y wlad." Na, nid rhaid digaloni, ond ymwroli i fyned i mewn i Dir Rhyddid, i'r hwn yr arwain Crist y ddynoliaeth (cymeradwyaeth uchel). Wedi ychydig eiriau pellach gan Mr D. G. Williams, Tanymarian, diolchwyd i Mr Parry am ei araeth ragorol, a therfynwyd cyfarfod brwdfrydig iawn. Yr oedd enw Mr Lloyd George, A.8., ar yr hysbysleni fel un o'r areithwyr, ac yr oedd yma gryn ddisgwyliadam dano. Ni wyddis a oedd etc wedi addaw d'od ai nad oedd.
0LYNYDD 1)R JOHN THOMAS,I…
0LYNYDD 1)R JOHN THOMAS, I LIVERPOOL. Hysbysir ni fod eglwys y Tabernacl, Liver- pool, yn yr hon y gweinidogaethai y di- weddar Dr John Thomas adeg ei farwolaeth, wedi Rhoddi galwad unfrydol i'r Parch R. Thomas, Glandwr, ger Abertawe, a bod yn- tau wedi ei derhyn. Adwaenir Mr Thomas fel un o bregethwjT galluocaf ei enwad, a bydd yn olynydd teilwng i un fu am gen- hedlaeth gyfan yn un o oleuadau disgleiriaf y pwlpud Cymreig.
BWRDD GWARCHEIDWAID I CAERNARFON.
BWRDD GWARCHEIDWAID I CAERNARFON. Cynhaliwyd cyfarfod arforol y bwrdd I uchod ddydd Sadwm, o dan lywyddiaeth Mr I William Jones. YCHWANEG 0 WARCHRIDWAID. I Beth amser yn ol penodwya pwyugor gymeryd i ystynaoth y priodoldeb o benodi ychwaneg o gynrychiolwyr ar y bwrdd, ac yn awr dygodd y pwyllgor yr adroddiad a ganlyn gerbron:—Ar gynygiad Mr W. J. Williams, yn cael ei eilio gan Mr William Jones, Clwtybont, argymhellir y gwarcheid- waid i ofyn i Fwrdd y Llywodraeth Leol i benodi dau o warcheidwaid ych wanegol dros Lanbeblig, dau dros Lanllytni, undrosLan- dwrog, un dros Lanberis, ac un dros Lan- ddeiniolen.—Cafodd hyn ei fabwysiadu ar gynygiad Mr J. Hugh Robert- Y GWARCHEIDWAID AC YSBYTlY Y CLEFYDON IlErNTUS. Ym ldengys fod ysbryd vr anoalltwriaeth a gyfodo id cydrhwng y Gwarcheidwaid a Chyngor Trofol Caernarfon gyda golwg ar anfon cleifion tlawd i Ysbytty Clefydon Heintus y dref yn parhau i liofran uwchben y bwrdd.—Cynygiodd Mr William Jones. Clwtybont, fod i'r bwrdd fabwysiadu ad- roddiad o eiddo pwyllgor a fu yo eistcdd ar y mater hwn, sef na byddo i'r gwarcheid- waid wneyd unrhyw delerau A'r Cynghor os na chaniateid i dlodion o'r tuallan i r dref fyned i'r Ysbytty, ac na byddo i'r swyddog- ion elusenol wneyd y bwrdd yn gyfrifol am gost cynhaliaeth unrhyw dlawd a allasai gael ei symud i'r tlotty.—Eglurodd Mr J. H, Roberts (ysgrifenydd y Cynghor Trefol) mai y rheswin dros wrthod cleifion o'r wlad ydoedd y porygl i haint gael ei ddwyn i'r dref. Nid teg ydoeid gofyn i'r dref gadw cleifion o'r wlad am brisian rhy isel pan yr oedd y gwarcheidwaid wedi gwrthod ym- uno yn y gost o adeiladu. -Ar ol cryn ddadleu mab Nysiad w. d yr adroddiad. KIIEOLAU CARTREF ANSECTAROL ST. MARC. Cydsyniwyd a'r hyn a basiwyd yn y cyfarfod blaenorol, sef gohirio pob ymdraf- odaeth ar deilyngdod y sofydHad uchod fel lie i anfon plant y tlotty iddo, hyd y cyfar- fod nesaf, pryd y bydd pob aelod wedi cael copi o'r rbeolau.-Amlygodd Mr Charles A. Jones (yr hwn sydd yn gweithredu fel ysgrifenydd anrhydeddus i'r Cartref) ei fod yn dra awyddus am i egwyddor y mater hwn gael ei phenderfynu. Ar hyn o bryd yr oedd y sefydliad yn Ilawn, ae anmhosibl fyddai i'r bwrdd anfon ychwaneg o blant yno.- Yr oedd yn yr ystafell un copi o'r rheolau, ae nid annyddorol, feallai, fyddai cyhoeddi yma y rhai hyny a ddygant gysylltiad a nodwedd sectarol y Cartref. Darllenant fel hyn Swyddogion.—Rhaid i'r swydd o noddwr gaelei dal gan yr Esgob, a rhaid i'r ysgrif- neydd anrhydeddus, yr arolygyddes, a'i (,,hyiiortliwy,.v,yi. fod yn Eglwyswyr. Conflirmasiwn.—'Rhaid i'r caplan drefnu ar gyfer conftirmio y genethod cyn y bydd- ant yn myned allan i wasanaethu. Addysg Gref' ddol '-Rhaid addysgu y plant yn y Beibl ac yn nefnyddiad ac ystyr y Llyfr Gweddi Gyffrodin, yn enwedig yn y Catechism. Dirwest.-Ni chaniateir gwirodydd medd- wol i'r plant ond ar gyngor meddyg, a bydd iddynt, os yn bosibl, gael eu gwneyd yn aolodau o Gymdeithas Ddirwestol Eglwys Loegr.
Advertising
IUVE YOU AST IiM A. ? Dr R. Schiftman 08, Holborn, London, W.C will post a fcriai package of Schiffman's Asthma Cure free to any sufferer. He advertises by giving it away. It gives instant#relief it worst cases and oursa where others fail. Name this paper and send your address for a flee trial package.
Perth.
Perth. GALWAD.—Deall wn fod yr Eglwys Anni- bynol yn Porth wedi rhoi galwad i'r Parch T. Morris, Dowlais, ac fod yntau wedi ei derbyn.
Advertising
\VTV 7AV.XER'3 "SAFE" CURE H At holl A NHWYLDERAU'R ELWLOD A K AFU. w "SAFE" CURE AT "TEDID CYFFREDINor, A BRIGHT If UldEASE. MILOEDO 0 DESTIMONlAMynd&tgan l' ei 1ÏDweddau w<d: ea fillo & gollir eu harchwilio. Mae ei hawliau yn anwadadwy. Gwerthir gan bob fferyUydd a gwerthwyi pliysigwriaeth. Danfonir bamphledyn yu rhaa ond ys»rifcuu at R. U. WAUNZR A'l C i P, Ltd., 9, Clarkenwellroad, London E. C
YMGAIS I DROI AHAETH-WR O'l…
YMGAIS I DROI AHAETH- WR O'l DYDDfN. Yn y Divisional Court JTI Llundain, ddydd awener diweddaf, gerbron yr Arglwydd Brif Famwr Colerirlg-e a'r Barnwr Charles, daeth achos Robert Griffith, Caernarfon, yn crbyn Griffith Parry, Gefail y Garn, Lleyn, ymlaen. Codai yr aehos o ymgaif; gaL yr erlynydd i droi y diffynydd o fform o'r enw Maesyllan, yn mhlwyf Llaniestyn, ger PwIl- heli. Ymddangosui Mr Bryn Roberts, A.S. (yn cael ei gyfarwyddo gan Mri Carter a Vincent, Caernarfon) dros yr erlynydd,a Mr S, T. Evans, A.S. (yn cael ei gyfarwyddo gan Mri Lloyd Georg > a George, Criccieth) dros y diffynydd. Dywelai Mr Bryn Roberts mai tMr Thomas Parry arferai fod vn denant Maesyllan, ond iddo roddi'r denantiaeth i fyny yn Mehefin, 1890, ac i'r lie wedi hyny gael ei osod i'w frawIl Mr Griffith Parry, y diffynydd yn yr liehos hwn yr hwn modd bynag a adawodd Thomas Parry mown medaiant. Y calangauaf dilynol rhoddwyd rhybudd i'r ddau frawd i ymadael. Daeth y rhybuddion hyn i ben galanmai diweddaf, jond gwrthododd Thomas Parry roddi'r lie i fyny. Yna gwnaed cais gan Mr Robert Griffith at Fainc Ynadol Pwllheli am warrant i'w droi allan,. ond gwrthodwyd y cais. Wedi hyny cod- odd yr apelydd wys yn y llys sirol yn erbyn Mr Griffith Parry i'w orfodi i glirio'r ffarm, a rhoddwyd dyfarniad o'i blaid yno. Yna apeliwyd i lys uweh, Wedi myned i'r Uchel Lys cafwyd fod y pleidiau yn anghytuno ynghylch y ffeithiau, a danfonwyd yr achos i lawr i Bwllheli drachefn er mwyn i'r bamwr osod vjffoithiau allany-n llawllach, ac we(li cael hyn daeth yn ol yr ail waith i'r Uchel Lys, pryd y gwrandawyd yr a?hoq gan yr Arglwydd Brif Famwr a'r Bamwr Charles. D2 Mr Bryn Roberts ydoedd mai Griffith Parry ydoedd y tenant, gan mai iddo ef yr ydoedd y gosodiad yn mis Mehefin, ac nad oedd dyfarniad yr ynadon yn derfynol ar y mater o gwbl. Dadleuai'r atebydd fod y cytundeb ag ef wedi ei dori drity i'r apelydd ar ol hyn roddi rhybudd i Thomas Parry i ymadael, a derbyn rhent ganddo. Taflwyd yr apel allan gyda'r costau, a dyfarnwy o blaid Mr Griffith Parry.
UNDODIAETH Y.' NGHAER-I NARFON.…
UNDODIAETH Y.' NGHAER- NARFON. Cyfarfod Cynkyrfus. Ymddangosodd Dr Griffith, yr Undodwr Cymreig adnabyddus, mewn cyfarfod cy- hoeddus arall yn yr Institute, Caernarfon, nos lau, i draddodi yr ail o'i ddarlithiau. Daeth cyriulliad lluosog yn nghyd. Rhoddwyd gwrandawiad parchus, ar y cyfan, i'r ddarlith, ond wedi hyny trodd y cyfarfod yn un neillduol gynhyrfus. Atebodd Dr Griffith gwestiwn a ofynwyd iddo nos Sul yn y Guild Hall gan Mr Robert Jones (Trebor Ionawr), ond pan ofynodd Mr Rt. Davies, Brynbeuno, gwestiwn iddo ar y ddarlith oedd newydd draddodi, dywododd nad atebai ef hyd y nos lau dilynol. Gwaeddodd nifer o'r dyrfa allan gan hawlio atebiad uniongyrchol, tra y gofynai ereill gwestiwn ar ol cwestiwn a phan welodd y darlithvdd mai ofer fyddai ceisio siarad ychwaneg dywedodd fod ei gyfarfod ef ar ben. Nid cvnt y gwnaed yr hysbysrwydd hwn nag y torcdd y gynull- eidfa allan i ganu dvry emyn adnabyddus, a dechreuwyd ar gyfarfod gwrthwynebol o dan lvwyddiaeth Mr George Gregory. Ar gais rhai o'r gwyddfodolion cydsyniodd Dr Griffith i aros yn yr ail gyfarfod. Cododd Mr Owen Erans, Fair View, Twthill, i siarad, a dywedodd mai yr hyn a gynygiai ef, os y evnygisi rywbeth o gwbl, ydoedd eu bod yn dymuno i Dr Griffith ymadael o'n gororau." ac eiliwyd hyn gan Mr Humphreys, Thomas-street. Protestiodd Mr Robert Davies yn gryf yn erbyn y fath gynygiad, gan amlygu syndod fod cymaint o anhegwch yn cael ei arddangos. Gwnaed cynygiad arall i'r perwyl eu bod yn gofyn i weinidogion y dref fod yn bresenol yn narlith nesaf Dr Griffith. Erbyn hyn yr oedd v cyfarfod wedi dyfod mor aflywod- raethus fel ag y gorfuwyd i'r cadeirydd ddveyd ei fod ar ben, a galwyd ar ddau heddgeidwad i mewn i fod yn gwmni i'r darlithydd ar ei ffordd adref.
YSGOLIOS ELFENOL OOSBARTH…
YSGOLIOS ELFENOL OOSBARTH CAERNARFON. Cymerodd cynhadledd o aelodau byrddau ysgolion a phrif-athrawon ysgolion elfenol dosbarth Caernarfon le yn Ysgol y Bwrdd, Caernarfon, brydnawn Sadwrn, i gymeryd i ystyriaeth y dymunoldeb o sefydlu dosbarth- iadau canolog yn Nghaemarfon er hyrwyddo addysg is-athrawon (pupil-teaehers) y gwa- hanol ysgolion. Dewiswyd Mr Davies, meistr ysgol Penisa'rwaen, i'r gadair. Mewn anerchiad maith a manwl ar y dechreu dangosodd Mr D. P. Williams, Y.H., Llanberis—yr hwn sydd wedi cy- meryd dyddordeb arbenig yn y symudiad o'r cyeùwyn-y buasai sefydlu dsbarth- iadau o'r fath a nodwyd yn symud y diffyg- Ion a nodweddai hanes pupil teachers Cymru yn awr pan yn sefyll arholiadau i gael mynediad i mewn i un o'r colegau hyffordd- iadol. Cynygiodd yn ffurflol fod y cyfarfod yn ymrwymo i wneyd ei oreu o blaid sefydlu dosbarthiadau canolog yn Nghaemarfon, mewn cysylltiad a'r rhai y cynhelid arhol- iadau achlysurol. Y CADEIRYDDI1 sylwodd mai angen mawr yrathrawon yn Ngogledd Cymru ydoedd addysg berffeithiach yn y celfau, y gwydd- orau, lie ieithoedd: a siiradwyd i'r un cyfeiriad gan Mr Jones, B.A., Ysgol Ramadegol Caemarfon, a Mr Hughes, Ysgol Genedlaethol Llanddeiniolen, yr hwn hefyd a eiliodd gynygiad Mr Wilfis-ns.-Y Parch William Morgan, B.A., aelod o Fwrdd Ysgol Caernarfon ac un o lywod- raethwjT Ysgol "Genedlaethol y dref, a ddadleuai yn grifmai prif achos methiant bechgyn Cymru mewn arholiadau ar gyfer myned i mewn i'r colegau hyfforddiadol ydoedd yr anhawsder dwy-ieithawg. Ell prif angen, felly, ydoedd cael gwybod»eth iwyr o'r Saesneg- fel ag y gallent hawlio mynediad i'r colegau ac nid mynea yno megys trwy ddrws y cefn fcymeradwyaeth). Gwn .ed sylwadau pellacn gan y Parchn. D. Hughes, M.A., Caernarfon, a Williams, Dwy ran, a chan Mr J. H. Thomas, yr hwn, fel ysgrifenydd byrddau ysgol Llullyfni a I Llar.dwrog, a ddywedodd tod y byrddau hyny yn ffafriol iawn i'r symudiad; a chan luaws or prif athrawon. Teimlad y Parch Gwynedd Roberts, Rhostryfan, ydoedd y gallasai yr athrawon fod wedi dangos mwy o sel a brwdfrydodd nag a wnnethant yn y cyfarfod hwn.— Siaradodd Mr Morgan yn mhellach yn yr un cyfeiriad, gan dditgan nad oedd y pender- fyniad fel y safai yn werth dim.—Mr D. P. Williams a awgrymodd ci fod yo ofni fod ei gysylltiad ef a'r mudiad wedi tramgwyddo Mr Morgan: ond gallai ei sicrhau mai ya gwbl ddamweiniol, ac mewn canlyniad i gais yr athrawon y daeth y cvsylltiad hwn oddiamgylch. Ffolineb ydoedd siarad am oerfelgarwch yr athrawon: yr oedd.,nt hwy wedi gwneyd eu meddwl i fy,y a dis- gwylient yn awr am gefnogaeth llyw- odraethwyr yr ysgolion (cymeradwyaeth).— Mabwysiadwyd y penderfyniad. Hefyd nenderfynwyd gwahodd llywod- raethwyr holl ysgolion y cylch i dalu y costau yn nglyn a'r dosbarthiadau, a phen- odwyd a ganlyn yn bwyllgor i dynu allin gynllun i'w ystyried gan gyfarfod arall, sef —Llywodraethwyr, Mri D. P. Williams, a Jones, B.A., Parchn. W. Morgan, B.A., a J. MachrethRees; ysgolfeistriaid, Mri. Thomas, Uanddeiniolen; Griffith, Nebo; Davies, Porthdinorwig; a Miss Johnson, Caernar- fon gvda Mr J. H Thomas yn ysgrifenydd y f.'? ?.gi??dd. Ceir =(r llawn o'yr gweithrediadau yn y North j?/M Observer I and Express yr wythnos hon.
Harlech. I
Harlech. DARLLENFA.—Rhoddwyd y ddariienia hardd hon ar y cyntaf i Gcidwadwyr y dref a'r gymydogaeth, ond trwy dact" ddymuniad Mrs Dr Jones y mae Mr R. II. Wood wedi estj-n y fraint wcrthfawr hon i bawb yn ddiwahaniaeth. Y mae crb,n hyn dros ddeg a thriugain o aelodaii yn perthyn iddi, ac n ol pob tebyg bydd y rhif yn myned ar gynydd mawr eto. Y TLODION.—Y mae yr un boneddwr wedi bod yn hynod galon-agored tuag at y rhai hyn. Ymddiriedodd y gwaith o ranu gwlaneni, gwrthbanau, a glo, i ofal Mr Edward Griffiths, a'r Parch D. Owen, Rector. UXDEII DIRWESTOL Y MERCHED.—Y mae cangen wedi ei sefydlu yma gan Miss Hum- phreys, Castle House, a Mrs Dr Jones er dechreu y ganaf. Y llywyddes yw Miss Griffiths, 'Penybryn. Y mae dau gyfarfod cvhoeddus wedi eu cynal vn barod, un yma a'r llall yn Lianbedr. Llwyddwyd i gael gan Miss Dale, Birmingham, i roddi araeth yn y He olaf, a chafwyd un werth ei gwrando. Y mae y foneddige8 hon mor hyawdl a doniol a'r Dr Parchedig ei hun. Darllen- wyd papurau galluog a dyddorol gan Miss Thomas, Penyrallt; a Mrs Dr Jones. Cy- merwyd rhan hefyd gan y Parchn J. W. Roberts, W. Lloyd, Griffith G. Williams, a'r Mri Hugh Evans (W'wco Wyr.), W. H. R. ionea,iparlech; a Dr Jones (Orthin).
I -Pantpertnog.
I Pantpertnog. Cynhaliwyd eyfarfod Uenyddol a cneraa- orol yn Mhantperthog, ger Machynlleth, nos Wener, Ionawr 27ain. Llywydd, Mr W. P. Davies, quarry agent, Machynlleth. Beirniaid: cerddoriaeth, Mr Thomas, ysgol- feistr, Talsarnau; adroddiadau, y Parch W. G. Hughes amrywiaeth, y Parch W. G. Hughes, Mr John Hughes, Pantperthog; Mr B. Jones, clerc Chwarel Llwyngwem Mr David Thomas, gorsaf feistr. Cafwyd cyfarfod anarferol o dda, a gwobrwywyd nifer luosog o bersonau ar wahanoi destynau, a chafwyd dadl ddyddorol ac amryw anerch- iadou blasus. Wedi talu y cUolchiadau ar- ferol, canwyd Hen wlad fy Nhadau cyn ymwahanu.— Un\o'r A rd/il.
Advertising
COFGOLOFNAU. TOC HELAETH o Lechfaen, M irble a Scotch Granite, vn y CEMLTERY WORKS, DINORWIG STREET, (yn ymyl y Drill Hall newydd), CABR?ARFON j. WILLIAMS, Perchenog,
Family Notices
GEN EDIGAETHAU, PRIODASAU, MARWOLAETHAU- Crenedigaethan. Jones—Ionawr 20, priod Mr Ellis Jones, Pant, Bethesda, ar ferch. Jones-Ionawr 2.3, priod y Parch W. E. Jones (Penllyn), Col wyn, arfcrch. Williains-lonawr 24, priod Mr Thomas Williams, Meurig View, Carneddi road, Bethesda, ar fab. Priod asau. Fraser-Williams lonawr 24, yn Twrgwyn, Upper Bangor, gan y Parch John NA il- liams, Brynsiencvn, yn cael ei gynorthwyo gan y Parch O. Parry, Pensarn, yr Hen- adur y Parch S A. Fraser, Menai Bridge, a Miss Margaret Williams, Tyddyn To, Menai Bridge. Hughcs-Robcrls-Ionawr 28, yn nghapel Jerusalem. Bethesda, gan y Parch T. Roberts, a'r Parch D. Adams, Bethesda, Mr Henry Hughes, High street, a Mary Ellen, merch Mr R. Roberts, Old Post Office y ddau o Bethesda. Hughes—Jonos—Ionawr 27, yn Ebenezer, Llangefni, gan y Parch H. Hughes, Mr Robert Currie Hughes, Glanrafon, a Miss Elizabeth Jones, Fron Bach-y ddau o Langefni. LIangeini. Marwolaethau. Griffith Ionawr 26, Mr William Griffith, Cao Goronwy, pIwyf Llandwrog, )"11 mlwydd oed. Rhoddir yr hyn sydd far- wol ohono yn mynwent Sant Thomas, dydd Mercher, Chwefror laf. [Dywunir ar i'r papurau Americanaidd gyhoeddi yr uchod. ] Jones-Ionawr III, William Jolues, Cil Llidiart, Clynnog, clochydd, yn 82 mlwydd oed. Bu tad, taid, a hendaid ei wraig yn y swydd cydrhyngddynt am naw ugain mlynedd. Yr oedd William Jones yn hen wr tawel a dvddan, a bu'n llesg iawn flynyddoedd lawer. Roberts—Ionawr 2tkin, Mrs Roberts, gweddw y diweddar Mr John Roberts, merchant, Llangefni, yn 6S mlwydd oed. Roberts—Ionawr ti, yn 42 mlwydd oed. Mr Hugh Roberts, Penybryn, Llanberis, gynt o Dinaa terrace, Ffestiniog.
Advertising
COrGOLOFNAU STOC FAWR. CYN PRYNU COFGOLOFNBYDDZD I CHWI ALW GYDA HUGH JONES, MARBLE WORKS, CAERNARVON. Argraphwyd a chyhoeddwyd gan y percb- enogion, Owmni'r Wasg Genedlaethol Gymreig Cyf., yn eu swrddfeydd. Ball" clava Road, Caernarfon,