Y Genedl Gymreig

NODION CABTREFOL. [GAN ANDRONlCUS.) Un mlyaedll ar bymtheg i'r mis hwn y cyfarfyddodd rhyw ddwsin 0 gyfeillion yn Segontium tcrrace, Caernarfon, i ystyried y priodoldeb o gychwyn nowyddiadul- Rhydd- frydol. Ychydig a feddyliasant eu bod! wrth hau hedyn o had y fesen fechan, yu rhoddi yn y ddaear yr hyn mown cyn lleied o aml'r a fyddai wedi tyfu yn bren mawr. cadanl-y cadarnaf a'r mwyaf ei ddylanwad yn Nghymru. Yr oedd sir Gaernarfou y pryd hyny yn ngafael y Toriaid. Yr oedd Jones-1'ai ry wedi calC! ei orchfygu gan aer y Peuihyii, ac yr oedd yn rhaid gwneyd rhywbctli "i godi'r hen iiir yn ei hoi." Yr oedd rhai o'r cyfeillion yn teimlo yn ofnus ac yn bi-ydcrus, ac yn tybied fod digon ø bapyrau ar y rnaes eisoes. Dyna Yr-. a dyna Y a dyna hwn, a dyna y llall. Fotld bynag, cael papyr arall oedd raid, ac folly y hu, Dechitjuoud y Qtatdl yu genedl fechan, ond erbyn heddyw y mae wedi myned yn "genedl grof," fel y genedl Iuddewig. YX SWYDDFA'R "GKKEDL." I Mae rhyw swyn i mi bob amser, Mr Gol., mewn swyddfa argraphu; felly yr oedd pan oeddwn blentyu. tByddai rhai o'm cyd- chwareuwyr yn hoffi troi ar ddiwrnod gwlawog i efail y go' i woled y dynioll yn chwythu tin ac yn euro yr haiarn yn eirias ar yr eingion, nes byddai y gwrcicliion fel cawodydd yn disgyn tir eu penau. Elai rhai i weithdy y saer, a'r lleill i siop y crydd; ond yr argmphdy i mi bob amser, lie efallai fod hyny yn ddigon naturiol, wrth ystyried mai y ty nesaf i argraphdy y treuliais flynyddoedd cyutaf fy oes. Hen argraphdy enwog oedd hwn—argraphdy Robert Saunderson, He yr argiaphwyd gyntaf Gariiidnr Charles, Yr llyjfurddter, ae Am»eryddiatth Simon Lhryd. Treuliak ganoedd o oriau yn yr hen argraphdy. Yr oeddwn yn meddwl y pryd hyny nad oedd argraphwasg yn yr holl fyd debyg i'r hen Cambrian Press"—yr hwn a woithid gyda'r dwylaw gan y evsodwyr. Rhoddai un o'r gweithwyr y ddaien o bapur gWll ar y fitnn, ac yna gwthiai y gweithiwr arall y form o dan y pwysau,—ac yna tynai yr hiiiatile-rywbeth yn debyg fel y gwelwch chwi y jioiiifjiiuui yn y siy/utl b>.r ynngovsaf y rheilffordd; ac weli hyny tynu y ddaien i wueyd lie i un arail-ae felly yn y blaen. Byddai argi-aphu haner cant mewn awr yn waith da. Ond sut y mae hi yn Swyddfa'r Genedl heddyw—beth pe biuisai y Cam- brian Press yno y dyd(liau rhain ? Buasai raid i filoedd 0 chwarelwyr Arfon ddisgwyl am eu papur wythnosol—wel wn i ddim tan bryd. Ond y mae y Genedl yn myn'd i'r wasg ar nos Lun, a chyn wyth o'r gloch y boreu bydd tuag ugain mil wedi eu gyru i bob cwr o'r byd. Rhwng y Genedl, y Jrrill, yr Olmrcer and Express, y Tratthod- j>dd. y I.hmrn, Cymru, a Chynirur Plant, troir allan o swyddfa'r Genedl gymaint dair gwaith o bapyrau a chylchgronau bob mis ag a wneir o unrhywswyddfa Gymreig arall, heblaw ugeiniau o filoedd o bob math o bamphledau, &c. Yn ystod yr ychydig fis- oedd diwetldaf y mae'r swyddfa wedi cael ei throi, fel y bydda nhw'n dweyd, "tu chwith allan." Yn lie yr hen risiau syth- ion, lie buom ni, lawer gwaith, yn gwaeddi "diM mi" cyn myn'd i'r top- fel pe daswn yn myn'd i ben Twr Babel i fyny ystôl-yn awr y mae grisiau hawdd eu dringo hyd yn nod i rai yn dyoddef oddiwrth ddiffyg anadl. Y mae holl drefniadau yr office wedi newid, ac yn fwy cyfleus i'r gwasanaethyddion ac befyd i'r rhai sydd a neges ganddynt yno. Kid oes yn Ngoglodd Cymru swyddfa argraphu sydd yn ateb yn well i'w dibenion na Swyddfa'r Gerwdl Gymreig. Y XHAETHODYBD." Xid wyf yn teimlo fy hunan yn ddigon o ddyn i adolygu neu i feirniadu y Tra"flwdydd a'r cylchgronau eraill a ar- grephir yn Swyddfa y Wasg Genedlaethol Gymreig; ond gahaf draethu fy Hen arnynt fel rhyw ohebydd amll. Yn ol fy rnarn ostyngedig i, y mae rhifyn Ionawr yn edrych mor fr.h ag unrhyw rifyn er's blynyddau. Ddiwedd y flwyddyn hon bydd yr hen chwaer yn haner cant oed. Y mae wedi goroesi ugeiniau os nad canoedd o gylchgronau Cymreig, ac y mae yn fwy na thebyg y goroesa ugeiniau eto. Cefais lawer o bleser pan yn fachgenyn bychan yn gwrandaw ar fy nhad a rhai o fyfyrwyr y Bala--y mae rhai o honynt eto yn fy", ac un ohonynt yn Nghaernarfon,—yn sgwrsio, ac yn treio dyfeisio pwy oedd awdwr yr erthygl yma a'r erthygl arall. Y mat llawysgrifen rhai o honynt ar ddalen cynwysiad rhai o'r rhifynau yn fy meddiant. Mawr a drafferthodd y cyfaill Yr R.O. Bethesda, i gllel allan enwau holl awduron yr erthyglau o'r dechreu-ac fe lwyddodd yn lied dda. Cefais bleser mawr yn darllen Y Parch Dr Charles," a Gwaith y Fyrnwy." Gadewais Athanasius" i'r dysgedigion— DBowb ei bethau. if"LLUSERX." I Y mae y nyfryn bychan destlus hwn yn Uusem i draed, a llewyrch i lwybrau" ysgolheigion Yagolion Sabbothol Cymru. Y mae i rai dosbarthiadau Ysgolion Sab- bothol eu gwerslyfr eu bunain, ond i'r rhai nid oes iddynt, y mae y Lhusern yn llyfryn tra gwerthfawr. TRO T]tWy CYMRU"' I y mae y penawd hwn yn swnio yn Ddicshondafyddol glust gramadegwr Cymreig—ond er hyny y mae yn ddigon cywir. Nid dyma yr adeg o'r flwyddyn i fyn'd am dro drwy Gymru,-gwell yw miaoedd Mehefin a Gorphenaf; ond gaU miloedd o drigolion Gwlad y BrJniau os mynant yn nghanol mis Ionawr wrth dan mawn, cwlm, neu lo, roi tro trwy Cymru. Cyinerwn felly "dro" bychan, nid yn feirniadol, nac yn hysbysiadol, ond o ran pleser. Cychwynwn gyda Hanes Cyrnru," gwerslyfr ardderchog i ysgolion dyddiol sydd yn astudio banes yr Hen Wlad. Gadawn ein tadau rhyfelgar am gwmni y Beirdd Cymreig," ao yn eu canol ddarlun o Mynyddog anwyl. Cefais lawer awr ddedwydd yn ei gwmni. Ei gerddi fydd mewn bri Rhwng ein mynyddau mad, Tra y parablir iaith Ein mam o fewn ein gwlad." Da iawn, Henri Myllin. Ar y ffordd i'r "Bala" darllenwn" Dafydd Ddu Hiraddug," gan Silvan Evans, a'r "Goedwig" gan Wnion Evans. Dyma wobr o dri gini i'r cerddorion am ganig ar y geiriau. Y peth cyntaf ydym yn ei weled ar ol cyraedd y Bala ydyw Sasiwn ar y Green, a John Elias yn pregethu. Difyr ydyw dilyn yr awdwr trwy heolydd y Bala i lan Llyn Tegid, i Eglwys Llanycil maes Macpelah enwogion y Bala; i Bodiwan, anedd y Bonwr Michael D. Jones, ac i gael cwpanaid o de gyda'r meddyg sydd yn gofalu am wella Dr Edwards. O'r Bala awn i edryoh am "Hen Lyfr Seiat Llan- uwchllyn. Y mae golwg ar yr heu wyn- ebau fyddent yn "cymeryd rhan yn y seiat yn llanw fy nghalon a hiraeth. Pan ddaethym at "Ystraeon y Gwyll," a gweled yr "ywen ddu ganghenog" yn ysgwyd yn yr awel, a finau fel arall o blunt Penllyn "ofn ysbrydion," pender- fynais adael y fan hyd nes y bydd y dydd wedi ymestyn a'r nos wedi byrhau-pan y bydd tylwyth teg ac ysbrydion wedi ffoi i'w cilfaohau. Y inao- enel bod yn nghwmni David Samuel bob amser yn bleser, ac yn neillduol1 y mis hwn tra yn talu ymweliad ag1 Ystrad Meurig." Y mac y darlun o'r ysgol yn un da iawn—buom yno lawer tro, ond nid yn cael addysg,-mwya.'r piti. I Nid oeddwn yn adnabod R. O. Machno," ond adwaenwn frawd iddo ya dda, ac yr oodd efo yn un doniol iawn. Rhy ferr o lawer ydyw yr ysgrif ar Llanymddyfri, er yr wyf yn credu ei bod yn Hawn digon hir gan drigolion hen dref y Ficer. Lie bychan prydferth ydoedd Llanymddyfri bum' mlynedd ar hugain yn 01., llawn bywiogrwydd, a dim gwelltglas yntjfuar yi hcolydd. Y mae chwarter cannf yn gwneyd ei hoi ar lawer tref, er gwell nen er gwaeth. Y mae y pedwar tndalen o "Hanes Merched Cymru" yn flasus dros ben. Gobeithiaf nad ydyw Mr A. Williams, Lerpwl, wedi darfod. Mae Edward Mathews fel foVhun." Mae yr erthygl yma eto yn rhy fechan, ond yn dda bur. Awn heibio i ddarnau blasus Dafydd Jones y Cyntaf." "Llythyrau Dadl- euol," a Thlws Cawrdaf,' a chawn don felus gan John Henry Edwards, Bangor, "Brydferth Fenai." Ac yn swn y don hon awn i ymweled a chartref Dafydd y Gan-eg Wen" ar Ynys Cynhaittm-He hjniod. Yr unig beth sydd yn fy mlftio wrth ddarllen yr erthygl ddyddorol hon yw, er fy mod wedi bod heibio y He gan- noedd o 'weithiau, na thelais ymweliad erioed a'r He. Sawl un o ddarllenwyr y Genedl yn Mhorthmadog a Chriccieth na fuont erioed yn y Garreg Wen ? Fel yna mae hi—mae yna ganoedd o bobl yn Nghaernarfon na fuont erioed ar ben Twr yr Eryr." Y ,inae "Beirdd Anadnabyddus Cymru" yn parhau yn ei flas; felly hefyd y mae "ChwedlalJ a Chaneuon Llafar Gwlad." Tlws ydyw UineUau Elis Wyn o Wyrfai i'w Fam." Y inae darllcn hanes Gwenogfryn Evans yn sicr o gynyrchu awydd ym mechgyn Cymru i gyrhaedd gwybodaeth, ac yn sym- byliad i yni ac ymdrech. Rhydd yr awdwr X" wrth ei ysgrif. Teimlaf awydd rhoddi tair llythyren arall atynt, sef, "1 n t," a'i alw yu I I XI ut." Dyna fydd athrawon yr yagolion dyddiol yn si wneyd pan y bydd bacbgen wedi gwneyd ei home lesson yn dda. Byddwn yn dis- gwyl yn bryderus am y lofed 0 Chwefror i wybod chwaneg o hanes Syr Williams o Benamnan. Rhydd J. Morris Jones gyf- ieithad o benillion tlws o'r Italaeg. Bydd yn dda gan filosdd weled darlun a thipyn o hanes awdwr Mae Hen Wlad fy nsdau." Nis gwelais ef na'i ddarlun o'r blacn, i mi gofio. Yn yr ysgrif Dim ond Traddodiad" yr ydym yn cael seren newydd" ar ffurfafen llenyddiaeth Cymru. Os ydyw yn chip of the old block," fe ddisglaeria yn danbaid maes o law. Dyddorol iawn ydyw yigrif Robert Bryan ar "Dyffryn Ial." Buom yn Nyffryn Ial lawer gwaith cyn hyn, ond nid oedd Robert Bryan gyda ni ond y tro hwn. Carwn gael ei gymdeithas trwy lawer dyffryn arall cyn diwedd y flwyddyn. Gyda Haw, hyderwn yn fawr na fydd i'r cwmwI sydd yn hofran yn awr uwchben gwlad yr Aipht aflonyddu dim ar hapusrwydd a chysur i'r ddau frawd s'u teuluoedd yn Cairo ci Alexandria. Dyma ni o'r diwedd wedi cyrhaedd yr hafdy Ue y mae y "Fun o Eithinfynydd" wedi dianc gyda'i gwr, Dafydd ab Gwilym, o afaelion Cynfrig y Bwa Bach. Gyda'r hanes hwn y bydd y rhianod sydd yn darllen Cymrti bob amser yn dechreu bob mis. Y maent ar dan eisieu gwybod beth a ddaw o Dafydd a Morfudd; nid ydynt yn hidio dim beth ddaw o Cynfrig. Buassi yn dda ganddynt pe buasai wedi syrthio ar fael y frwydr yn Ffrainc. Wel, dyna ni wedi rho'i tro trwy Cymru." Yr wyf yn gobeithio nad ydyw fy narHenydd wedi blino. Os nad ydyw rhifyn dwbl Cymru yn werth swllt, nid ydyw swllt yn werth deuddeg ceiniog. CYMRU'R PLANT." Y mae Cymru'r Plallt yn edrych yn smart iawn yn ei ddiwyg newydd. Y mae'r marnau yma yn gwybod, a'r tadau hefyd o ran hyny, mai mewn gwisg wen y bydd plentyn y misoedd cyntaf ond pan y daw i ddechron "trotian" ei hunan, y mae yn cael tipyn 0 liwiau yn ei ddillad; ac fel y mae yn myned yn gryf iawn a heini, y mae yn cael ei wneyd yn smart iawn. Ar law plant Cymru y mae gwneyd Cymru'r Plant yn allu yn Nghymru. Os gwnant hwy hyny, fe ofala y perchenog am roddi gwisg- oedd hardd iddo. Wel, Mr Gol., yr ydwyf wedi myn'd dipyn oddiar fy llineU arferol. Yr ydwyf fi wedi cael tipyn o bleser yn ysgrifonu y pwt hwn: os ca rhyw gynifer o'm darllenwyr yr un pleser yn ei ddarllen, byddaf wedi cyr- haedd fy amcan.

DAMWAIN DDIFRIFOL GER I PONTYPRIDD- Saith o Fwnwyr wedi en Lladd. Nos Lun digwyddodd damwain echrydus yn y pwll sydd yu cael ei Bincio yn Naviga- tion, yn agos 1 Bontypridd, gan Gwmni Haiarn Dowlais, pryd y Uaddwyd saith o'r gweithwyr yn y fan ac anaiwy tri ereill yn dost. Y mddengys i shifft o 27 o ddynion fyned i lawr i waelod y pwll, dyfnder o 268 o latheni, am ddau o'r gloch y prydnawn, o dan arwoiniad Griffith Hoods. Aeth pob- peth yn mlaen yn foddhaol hyd ychydig funydau wedi chwech yn yr hwyr, pan y llithrodd careg enfawr, yn pwyso cryn wyth dunell, o ochr y pwll, rhyw 14 o latheni i'r gwaelod,ar ben y trueiniaid, gan ladd chwech ohonynt yn y fan, tra y bu un arall farw yn fuan wedi ei ddwyn i'r lan. Enwau y Hadd. edigion ydynt:— I Henry Caddy, Graigwen road, Pontypridd gwr priod. gwLlCrt Roberts, Margaret street, Naviga- tion, sen I Cadwatr Williams, eto, eto. Godfrey Martin Jones, eto, eto. William Tudor, Cilfynydd, gwr priod. John Williams, Quaker's Yard. Richard Davies, CilfyBydd, gwr gweddw. Y rhai a anafwyd oeddynt, John Bennet, Cilfynydd; Wm Davies, Ynysdwn, Naviga- tion; a David Jones, William street, Cil- fynydd, gwr priod. Y mae Jones druan mor wael fel nad oes ond gobaith gwan am ei ad- feriad. Gwelir fod tri o'r lladdedigion yn lletya yn yr un ty. Yr oedd rhai o'r cyrph wedi eu malurio gymaint fel bu raid casglu y gweddfllion at eu gilydd a u cludo i fyny mewn sachau. Brodor o Lanidloes oedd Davies, tray deuai Robert Roberts o Dowyn, a Godfrey Jones o Dalysarn. Dydd Gwener cludwyd cyrph y ddau olaf i'w claddu yn yr ardaloedd a enwyd.

Y RAN N II VN tV J K. [0 DAN OLYGIAETH ANNIBYNWR]. Y TADAU ANNIDYXOL. I Buom yr wythnos ddiweddaf yn lion- gyfarch dau o'n gweinidogion parchus, sef yr Hybarch. R. PARRY a'r Hybarch Dr MORRIS, Aberhonddu, ar ddydd jsen eu blwydd, y cyntaf yn 90 oed, a'r olaf yn fab Hathraidd pedwar-ugain oed. Wrtk fyfyrio ar eu hanes daeth i'm meddwl i geisio cael allan beth ydyw nifer y tarlau hyny sydd genym yn awr yn ywtinidogaothAnnibynol, yn Nghymru a Lloegr, ag sydd wedi gwoled dros banner can' rtlynedd yn y weinidog- aeth Annibynol yn Nghymru a Lloegr, ag sydd wedi gweled drus hanner can' mlynedd yn y weinidogaeth, a rhyfedd mor ychydig o'r rhai a urddwyd i'r gwaitfe hanner can' mlynedd yn ol sydd yn anus. Nid oea o honynt yn Lloegr ac Ysgotiand ond 53, ac o'r nifer hwnw y mae y mwyafrif mawr wedi ymnaillduo yn gwbl oddi wrth y gwaith. Ymddengys mai y Parch Joiiv AVDRILL, Teignmouth, Swydd Devon, ydyw y gweinidog Annibynol sydd wedi bod fwyaf yn y weinidogaeth o neb sydd yn awr yn fwy. Cafodd ei urddo yn y flwyddyn 1828,-pum mlynedd a thriugain yn ol. Bydded i'r hen bererin ddydd tawel. Am y weinidogaeth Gymreig nid oes, hyd y gallwn weled, ond un-ar-ddeg yn unig yn aros or rhai a ddechreuasant ei gwaith dros hlnfz can' mlynedd yn ol. Dichon y bydd yn ddyddorol gan rai o'n darllenwyr i gael eu henwau, ynghyd a'r flwyddyn y cawsant eu hurddo i'r gwaith. Cymerwn hwy o'r hynaf i'r ieuengaf yn V weinidogaeth, ac y 'mMvrhMtrfeIvctmlvn:— Henry R"eš, C. ,rle (18KH William Evans, Aberaeron (IS35? R. Parry (Gwalchmai) (18?6) D. M. Davies, Talgarth (1S36) Dr Morris, Aberhonddu (11!3i Dr D. Roberts, Gwrecsam (18391 W. Roberts, Penybontfawr ?1839? H. Ellis, Llangwm 184() Robert Thomas, Rhyl (1840 J. H. Hughea (Iouan o Leyn)(l 8?3 ) W. Jones, Pentre Tygwyn (1843) Y mae y mwyafrif o'r nifer uchod yn par- hau yn gryf ac yn heinyf, ac yn pregethu bob abboth. Y maent yn deilwng o barch dau ddyblyg er mwyn eu gwaith. Y gwein- idog Cymreig hynaf fel y gwelir ydyw y Parch Henry Rees, Caergwrle. Cafodd ei urddo yn Pentraeth, Mon. Bu wedi hyny yn Penuel, swydd Mint, ond y mae bellach ? blynyddau wedi ymneilld"uo o'r gWBith. UNDEBAU YSGOLION. Y mae ysbryd undeb a chydweithrediad yn llanw yr awyr y dyddiau hyn. Y mae yr hen ysbryd pawb drosto ei hun" yn cyflym roddi lie i ysbryd yr Efengyl sydd yn dysgu pob dyn i edrych nid ar yr eiddo ei hun, ond ar yr eiddo arall. Y mae yr ysbryd hwn hefyd drwy drugaredd wedi cymeryd gafael yn Anibynwyr Jy Dywysogaeth. Y mae yr hen syniad fod Anibyniaeth yn anghyeon ag undeb yn cyflym farw, a syniad mwy Crist- ionogol yn cymeryd ei le. Clywsom y di- weddar Dr Rees, Abertawa, yn adrodd am Wyddel unwaith yn deffinio y geiriau Inde- pendent Chapel" i olygu "A chapel that does not care a pin in any otber chapel! Ond y mae yr ysbryd a. wnai y fath ddeffiniad gwawdluniol ya bosibl yn cyflym ddarfod o'r eglwysi. Ni cheir prawf gwell o hyny nag a geir yn yr ymsymud Bydd yn ein plith fel enwad gyda sefydlu undebau ysgolion. Y mae yn perthyn i bob cyfundeb perthynol i'r enwad yn y De a'r Gogledd undebau ggolion, a'r o ag ystyried yn gwneyd gwaith rhagorol. Bu adeg pan mai mewn prinder undebau ysgolion yr oedd eu perygl; os nad ydym yn camgymeryd yn fawr, yn eu Uuosogrwydd y mae ein pcryglyn awr. Y mae arholiadau ysgolion bellach yn waith sydd yn cael ei ddwyn yn mlaen dan nawdd Undeb yr Annibynwyr Cymreig, ac hefyd yn wir Undeb Cynulleidfaol Lloegr a Chymru. Ac fel y mae y gwaethaf Y m" meusydd gwahanol i arholi yn- ddynt gan y gwahanol Undebau hyn, fel y mae yr ysgolion yn rhwym o adael rhai ohonynt allan. Tybed nas gellir cael rhyw ffordd o unoli y gwahanol undebau hyn at eu gilydd? Fel y maent ar hyn o bryd y mae y naill yn atalfa ar ffordd lwyddiant y llall, heblaw ei fod yn wastraff ar arian ac amser. Gwelwn fod y cyfeillion yn y pedwar cyfundeb An- nibynol yn sir Forganwg wedi penderfynu uno a'u gilydd er mwyn dwyn yn mlaen eu harholiadau ysgolion. Y mae pob cyfundeb wedijdewis dau gynrychiolydd i fftirfio PwyU- for Arholiadol dros y sir. Y maent wedi dewis maes llafur eisoes, ond y mae hwnw hefyd yn wahanol i faes yr Undeb Cymreig a'r Undeb Seisnig. Byddai yn siwr o fod o fantais dii fawr i lwyddiant yr arholiadau fod un maes ac un safon i'r hoilysgolion. Yr oodd Undeb yr Anibynwyr Cymreig yn I dwyn yn mlaen ei arholiadau ddiwedd RhagfyT, ond nid yw yr adroddiad eto wedi dyfod i law. Pan y daw bydd genym air neu ddau o sylw arno. I Y PARCH J. OSSIAN DAVIES. Yn yr Indent coir darlun rhagorol a bywgraphiad byr o'n'cydwladwr poblogaidd, Mr OSSIAN DAVEBS. Y mae Mr DAVIES yn un o'r gweinidogion hyny y mae y genedl Gymreig yn meddu hawl gyfiawn i ym- ffrostio ynddo. Y mae yn naturiol lawen- hau yn ei lwyddiant yn ngwlad y Sais, ond nis gall o gwbl faddeu i'r Saeson am ei lad- rata oddiarni. Daeth ei gapel mawr yn Tollington Park yn gyrchfan tyrfaoedd bob Sabboth i fwynhau ei weinidogaeth nerthol. Pedair blynedd a haner yn 01 symudodd i Bournemouth, er mwyn iechyd ei unig fab yn benaf. Y mae ei waith yno wedi bod yn anarferol o lwyddianus. Adeiladwyd addoldy newydd iddo, ar draul o 12,000p, ac yr oedd '0' 000p wedi eu taIu erbyn dydd yr agoriad. Eistedda yn y capel ddeuddeg gV I?bl, &c y mae yn orlawn bob Sab- both. Y mae Mr DAvius hefyd yn gwneyd gwaith oenhadol ardderchog yn y dref, ac yn y man bentrefydd o gwmpas. I AMRTWION. I Y mae ein cydwladwr y Parch Dr Picton Jones, oenhadwr yn nghanolbarth Affrica, yn awr ar ymweliad a'i hen gartref yn Cei- newydd. Ar eu taith gartref collodd Mr a Mrs Jones un o'r plant trwy farwolaeth. Cydymdeimlir yn fawr a hwy yn eu trallod. y ?eegser o wmndo Hyderwn y ca yr Eglwysi y pleser 0 wrando ar Mr Jones yn dyweyd am ei waith mawr yn Affxioa. Ymddengys fod hen eglwys Henry Ward Beecher yn America yn aal yn gref a llewyrchus. Dengys yr adroddiad am y flwyddyn ddiweddaf fod yr aelodau yn awr yn rhifo 1816. Yr oedd cyfraniadau yr ael- odau at bob achos yn nglyn a'r eglwys y llynedd yn 10,800p. Dywedir er nad ydyw y gynulleidfa mor) luosog ag ydoedd yn amser Mr Beecher, eto fod yr eglwys yn gwneyd ei gwaith yr un mor egniol ag Y mae y Parch B. D. Hooke, golygydd yr Independent, wedi ei ddewis yn ddiacon i'r eglwys GynuUeidfaol yn High Barnet, He yr oedd yn aelod. Dywedir wrthym nad yw pobgweinidogheb ofaleglwysig yn Nghymru yn aelod chwaithach" diacon. Yn sicr ni ddylai pethau fod lelly. Y inae yr Eglwys Seisnig yn Norwich wedi cychwyn cynal gwasanaeth Gymreig yn flsol er mwyn y Cymry sydd yn byw yn y dref. Cynhaliwyd y cyntaf rhyw wythnos yn ol, a dywedir fod yno gynulliad lluosog. Nid yw o gwbl yn beth newydd fod eglwysi Cymreig yn cynal gwasanaeth Saesneg er mwyn y djaeaon, ond hyd y gwyddom, dyma yr engraifft gyntaf o eglwys Seisnig yn cynal oedfa Gymreig. Y mae y byd yn gwellayn licr.

MAitCUOtt GLYNDYFR-I DWY. GAN J. ARTHUR PRICE, B.A., I (BAROYFREITIIIWR). PENNOD III.-PARnAD. I Llamodd Syr Owen yn mlaen i wyneb ei elyn. Aros, ddyhiryn, a dyro gyfrif i mi," meddaii, 11 myfi ydyw Marchog Glyndyfr- dwy." Ymddangosai Eleanor fel yn adfywio wrth glywed ei lais. "0, Owen," meddai, achubwch fl." Gwthiwch ef i lawr i'r mop, meddai Syr Phillip Galton, nid ydyw ond un dyn. Melldith! pa le mae'r dynion a adawsom gydji'r cychod ?" Tra yn ceisio osgoi Owen, daeth rhai o'r dynion i ymosod ar Farchog Glyndyfrdwy. Yn awr, enethod hardd, i'r eweh," gwaeddai Syr Phillip pan welai ei elyn mewn ysgarmes. Gwthiwch hwy i mewn, fechgyn; cant o ddarnau aur os dygwch hwynt ymaith." Ie, ond ni theli di byth mohonynt, Syr Phillip," ebai rhyw lais dyeithr yn ei glust. Ni thelaist erioed i mi am yr ymborth a gymeraist o'm hystordy ond mi fyddwn yn wastad an gilydd mewn ychydig lunudau. Ac yna William, mab Gruffydd, yr hwn a safai o'r tu ol iddynt o'r golwg, a lamodd yn mlaen, gan arllwys cynwysiad ei law- ddryU i wyneb Syr Phillip, nes y syrthiodd yr adyn i lawr yn farw i'r mor, a chlywid swn ei arfogaeth yn tincian wrth syrthio, a'r gwyr a'i hamgylchent a safasant mewn dychryn. Yna Roland Vaughan, fel milwr profiadol, ar unwaith a wclodd ei gyfleusdra. Rhuth- rodd i'r dynion oedd yn ceisio cludo y genethod ymaith, ond ciliasant hwy yn ol rhag ei ymosodiad, a'r rhai a ymosodent ar Syr Owen yr un modd pan welsant fod eu blaenor wedi syrthio. Yr oedd y boneddigesan o Seyton yn rhydd, ac yn ddyogel unwaith yn rhagor, a'u cariadon yn scfyll wrth eu hochr. "Eleanor," sisialai Owen, yr ydych yn ddyogel beHach, ac ni fydd raid i ni ym- adael mwy. Fy nghydwladwyr, wele Dy- wysoges Cymru." Uchel a brwdfrydig oedd lief longyfarch- iadol y dorf oedd wedi ymgynull o amgylch eu blaenor, ac yr oedd Eleanor, yr hon yn nghythrwfl yr helynt oedd wedi ymadfer i ymwybodolrwydd, er mai o'r braidd y gallai sylwoddoli ei sefyllfa, eto yn gwybod fod ei hanwylyd gyda hi, a bod rhywbeth yn sibrwd wrth ei chalon, mai hon oed awr ei oruchafiaeth, a'r awr am yr hon yr oedd wedi byw a Ilafurio. Yn ddisymwth, clywid swn carnau meirch unwaith yn ychwaneg. Adran arall o'r gelynion ydyw," meddai Rowland,-yn mraich yr hwn y glynai y grynedig Isabel-" wedi dyfod ar hyd y tir. Sefwch i fynu, ddynion, o amgylch eich tywysog a'ch tywysoges." "I fyny a'r Ddraig Goch," bloeddiai Owen, a phlanwyd hi ar y graig, byddwn fyw neu farw o'i hamgylch. Fflamdorchau i'r blaen." Casglwyd ynghyd gorphlu brysiog o werinwyr a physgotwyr, a'r rhai oedd yn bcrchen gynau, i fod yn barod i sefyll ym- drech angeuol a meirchfilwyr Piwritanaidd mileinig Lloegr, y rhai na ofnent wynebu perygl, ac na chollasent frwydr erioed. "Roland," meddai Eleanor, a'i Uygaid gleision yn pelydru gan frwdfrydedd, dyma filwyr teilwng o'u tywysog." Gyda hyn, yr oedd helmau y pengryn- iaid yn y golwg, a chlywid llais y Milwriad Jones yn gwaeddu, "Halt." Y Milwriad Jones," meddai Syr Owen, Myfl, Marchog Glyndyfrdwy, sydd yma mewn awdurdod. A feiddi di orchymyn i'th filwyr Seisonig danio ar y Ddraig Goch ? Syr Owen yn y wlad hon a'r Ddraig Goch! pa beth ydych yn ei feddwl ? Ond gyda golwg ar danio arnoch, yr wyf yn hyderu fod y rhyfeloedd drosodd. Yr wyf fi wedi dyfod yma, diolch i'r Nefoedd, nid i gymeryd bywyd ymaith, ond i'w achub. Daeth y newydd i'm clustiau i fod Uywod- raethwr Aberystwyth yn bwriadu ymosod ar yr Abermaw heno. A chan fy mod yn gwybod fod y rhyfel drosodd ac na fyddai ymosodiad o'r fath ond ffugesgus i yspeilio, yr wyf wedi marchogaeth yma gyda'm dilynwyr i roddi atalfa amo. Yr wyf yn ofni nad wyf wedi cyrhaedd yma yn hollol mewn pryd, ac yn gotidio fod dim terfysg wedi cymeryd lIe. Ond os Syr Phillip Galton fu yr achos o hono, caiff roddi cyfrif am dano ger bron y Cyngor." Dilynwyd geiriau y Milwriad gan floedd o gymeradwyaeth gwyr yr Abermaw, ac yna'r meirchfilwyr,—llawer o ba rai, wedi'r cwbl oeddynt Gymry,—a ddisgynasant oddiar eu .meirch, ac a ddechreuasant ym- frawdoli a'r dorf. "Filwriad," meddai Syr Owen, "y mae y gwr a «nwaist wedi myned i roddi cyfrif o'i gamweddau Huosog 0 flaen brawdle uwch na brawdleoedd daear. Ond disgynweh oddiar eich meirch, a chyferchwch eich hen gyfeillion o'r Alban, ac wedi hyny, Filwriad, dodaf o fewn dy allu foddion i waredu y wlad a geri." Yna y boneddigesau o Seyton, yn awr wedi en rhyddhau o'u pryder, a wenasant yn wanaidd ar y newydd-ddyfodiad, ac yna penliniodd y Piwritan dreng yn ddefosiynol iawn, a chyda theimladau prudd a drylliedig cusanodd law Eleanor, tra yr adroddai Roland Vaughan iddo hanes ei anturiaethau peryglus a dyddorol. Ond nis gallai y Milwriad wrando yr hanes hwnw yn hir, a gofynodd i Syr Owen ddyweyd wrtho ei gynllnn. "Fy nghynUun i, anwyl filwriad, ydyw r] h dFd?y id n g hyn m?r ,j:" meddai Syr Owen. Toahn Jones, mae yn rhaid i ti adael y Piwritaniaid yma, a gwasanaethu dau dy- wyøog Cymreig gwirioneddol." Ac efe a fwrlymodd i glustiau y milwriad eglurhad llawn o'i holl gynlluniau. Wedi iddo orphen, atebodd y Milwriad heb fynyd o betrusder, Nis gall hyny byth fod, Syr Owen, ni wasanaethaf fi byth o dan yr un dyn a fyddo yn dwyn awdurdod Charles Stuart, y dyn gwaedlyd: ac nid ymgyfamodaf ychwaith a Phabyddion ac eilunaddolwyr Ffrainc, ac nid ymadawaf ychwaith a'r rhai a gyfodant Dabemacl yr Ar yn Lloegr, Uawer llai gyfodi fy' nghleddyf ym eu herbyn. Ac ni fydd i mi ychwaith doeddio Heddwch, Heddwch, yn y wlad hon, Srr Farchog, He Lad oes heddwch. A Nf fi gyd-ymddwyn ag offeiriaid gwin- lymeitiol Baal, a phendefig- ion gormesol, ac ymgynghreirio gyda hwy yn erbyn y saint ? Na ato Duw, Syr Owen." 0, Filwriad," meddai Syr Owen, dad- ddywedwch y geiriau yna. Meddyliwch am Gymru. Meddyliwch fod gobaith am wawriad dy Idiau gwell ar ein hanwyl wlad. Na orwedded coUedigaeth ein cenedl ar eich enaid. Er mwyn urhydedd i goffaa- wriaeth Llewelyn a Glyndwr, John Jones, dad-ddywedweh y geiriauhyn." "Niø gall hyuy fod, Syr Owen, yr wyf wedi dewis fy llwybr, a rhodiaf ynddo hyd y diwedd. Ond, Syr Owen, gadewch i mi ofyn i'm dilynwyr, hwyrach y gwrandawant hwy ar eich cyngor. Yn awr, Gymry, y rhai ydych o'm milwriaeth i, chwychwi y rhai a lafuriasoch gyda mi yn ngwinllan yr Arglwydd o godiad haul hyd ei fachludiad, ar lawer diwrnod gwaedlyd. Wele gynyg newydd grai yn cael ei osod ger eich bron, ao 08 ydych chwi yn cam teyrnasoedd y byd hwn a'r hoU ogoniant a berthyn iddynt, chwi a'i derbyniweh. Mynai Syr Owen o'r Glyndyfrdwy i chwi ymadael a'ch brodyr yn y ffydd yn Lloegr. Mynaii chwi eu hynmd allan o'r wlad gv.1,. chleddyfau y dynion anianddrwg fel pe mai eilunaddolwyr Ffrainc a fyddent. Ac yna bydd i Charles Stuart ei wneyd ei yn dywysog yn eich plith chwi, fel ei dadau o'i flaen. Ac y mae yn ddiameu genyf y bydd iddo eich llywod- raethu yn ddoeth ac yn dda. Bydd i'n hiaith gael ei Uefaru yn einjlleoedd cyhoeddus drwy'r holi wlad, a Chymry ac nid Saeson fydd yn Uywodraethu arnoch chwi. Cewch ysgolion a cholegau, ac fc wnoir eich cyf- reithiau gan eich Sencdd eioh hunan. A ydych chwi am ddorbyn ei gynyg" A'r Piwiitaniuid cyndyn a flo^ddiftsant oil yn fydd i ni byth ddyfod i delerau ag eilunaddolwyr, ac ni adawa ein brodyr yn y ffydd." Clywodd Syr Owen cii httobizid, a chnodd ei wefus mar ffymig fel y daetH gwaea auau. Yr oedd mewn gwirionedd yn foment boenus. Nis mynai, ac nis gallai Cymru fyth fod yn unol. Yr oedd ei freuddwyd wedi diflanu. Ar y foment sisisdodd Eleanor yn ei glust, EwyUys y nefoedd ydyw, ac ofer fyddai ymegniad pellach. Gellid gwneyd y gwaith hwn eto, os nad genym ni, gan ryw- rai mwy teilwng." t Ymgrymodd y gwr balch i'r atebiad, ae er fod y dagrau yn treiglo dros ei ruddiau, efe a drodd yn ysgornUyd atynt ac a ddywed- odd "Fy nghydwladwyr o'r blaid Bengrynol: Clywais eich atebiad, ac yr wyf yn ei dderbyn. Ni fyn Cymru fod yn unol. Yr ydych yn cashau y naiu J URIl yn fwy na dim arall, Be nis gellwel ddisgwyl rhyddid. Nid ymddiriedwch i ddyn o'ch gwaedoliaeth eich bunain. Boed i chwi gael yn Mhiwritaniaid Lloegr y rhai a ddewiswch o'ch ewyllys rydd eich hunain, reolwyr mwy trugarog. Yn y dyddiau gynt bu i Loegr ein gorchfygu am ein bod yn meddwl mwy 0 dylwyth nag 0 genedl. Yn y dyddiau hyn, ac yr wyf yn ofni, am lawer o ddyddiau i ddyfod, yr ydych yn gadael i'r -h ymrafae l Saeson eich rheoli oherwydd eieb ymrafael- ion crefyddol. Am danaf fi, yr wyf wedi gorphen. Chwycliwi, y rhai a'm croesaw- asant i, y rhai yr oedd eich calonau yn dych- lamu mewn atebiad i'm cais, y rhai a am- lygasant eu parodrwydd heno i farw dros- wyf, nid arweiniaf chwi i farwolaeth. Oher- wydd os na byddwn unol, nid oes obaith am fuddugoliaeth. Am yr ysgrifrol hon, sydd yn fy awdurJodi i fod yn llywodraethwr ar y wlad bon drwy ordeiniad brenhino1, wele Y7h. wy cael ei rhwygo yn ddarnau." Ae yna efe a'i rhwygodd hi yn ddarnau man, ac a'i taflodd wrth draed y Milwriad Jones. Ac wele'r llafn gyda'r hwn yr ym- laddodd fy nghyndadau lawer brwydr boeth yn erbyn y Saeson, yr wyf yn awr yn ei gyf- lwyno i'r tonau gwynion." A chan dclad- weinio ei gleddyf, efe a'i chwyrndaflodd i'r mor. Bu dystawrwydd dwfn am yehydig funydau wedi hyn, ac yna ychwanegai y gwladgarwr calon-doredig, "Fy nghyfeill- ion, y mae y rhyiel diusodd, ewch i'ch cartrefi. Yna'r pysgotwyi gwrol, gyda'r dagrau yn treiglo dros eu gruddiau geirwon, a ddy- chwelasant bob un y naill ar ol y IlaIl i'w eabanod bychain ar Ian y mor. Ae yna Syr Owen, gan droi at y Milwriad Jones, a ddywedodd, Y Milwriad Jones, chwychwi yw y blaenor yn awr, un ffafr a geisiaf genych dros Roland Vaughan a fy huniu hyny yw, bydded i beriglor y lle yma, yr hwn fel yr 011 0 lonoin cyn bo hir iydd yn alltud o'r wlad, uno yr Arglwyddes Eleanor a minau wrth iillor v Llan yforu, st bydded iddo wneyd y cyil'tlyb wasanaeth i Roland Vaughan a'r Arglwyddes Isabel, ac yna awn ymaith yn ddigon pell i wlad yr alltud, ac ni flinwn mohonoch mwy." Rhoddodd y Milwriad ei gydsyniad gyda phob parodrwy id, a dywedodd wrth Syr Owen fod y Ddraig Goch yn parhau i chwyfio ar y graig. Plygwjh hi i fynu," meddai Owen, nid oes angen am dani mwyach." Cymru fu, Cymru fydd," ebai merch William ap Gruffydd, yr hon a safai yn ymyl yr Arglwyddes Isabel. Priodwyd y meirchfilwyr, ae aethant drosodd i'r Cyfandir. Yniladdodd Roland yn y fyddin Ffrengig, a dychwelodd i Feir- ionydd wedi yr Adferiad, pryd y dychwelodd y sir ef yn aelod o'r enedd. Bu ef a'r Arglwyddes Isabel fyw yn ddedwydd dan ganu, dawnsio, a hela drwy eu hoes, ac yr oedd y tenantiaid yn eu caru a'u holl galon. Ymladdodd Marchog Glyndyfrdwy dan faner Awstria, ac eniUodd gyfoeth ac anrhyaedd, ond ami yr hiraethai calon yr alltud am Gymru, er mai anainl yr ymwelai a hi hyd yn nod ar ol yr Adtenad. Bywiai yn dawel gyda'i Arglwyddes Eleanor, yn benaf yn Scotland, a Uwyr-ymwrthodai a gwleidyddiaeth. Yr oedd eu preswylfod yn ddedwydd er gwaethaf terfysgoedd yr oes, yn Ferney Lee, a'r "adar a,'u cerdd yn y goedwig werdd o amgylch eu cartref cu." Yn ei henaint, aiferai yr Arglwyddes Eleanor ddweyd wrth ei chyfeillion fod colli y goron ddaearol wedi bod yn foddion i'w phriod enill yr un ntfol. Gyda'i anadl olaf, a'i law yn Raw ei Eleanor, y bloesg ynganai yr enw Cymru, ac yr oedd alawon ei wlad yn ymdoni ar Ian y bedd. Gwnaeth Milwriad dreng Maes y Garnedi ddadganiad eglur o'r gobaith oedd ganddo yntau pan yn marw.

CYMANFA DDIRWtSTOL I OWYNEDD. Cyfarfu y Pwyllgor Gweithiol yn Nghaer- narion ddydd LJun, Ionawr 23; eadeirydd, yPwh D. Adams, B.A. Talwyd diolch i'r Par(?hD. E. Davies am lywyddu y flwyddv n ddiweddaf,a derbyniwyd c7g?(Idu Ilwydd?n Zho l .3-11&WD a d-gonoig?.dd?arbelyntPwllheli. Pasiwyd i erfyn M Mr Bowen Rowlands, A.S. ddw? y Mesur Ataliad Lleol i'r Scnedd yn ddi- oedi, ar i'r Aelodau Cymreig ei gefnogi. Ystynwyd gwelliantau mesur Mr J. Herbert | Bp obertg, A.S., a chymeradwywyd hwynt. d Is-bwyllgor i ddwyn ymlaen dystcb 1 Mr J. Roberts, y cynaelod dros Fwrdeis- ft. Pflint. Rhoddwyd ar yr ysgrifenydd gO cael arian i mewn i'r Drysorfa. W'tiinitj'd adroddiad y Pwyllgor Gwylio. Eth,, yehiolwyr i gyfarfod blyn- yauol y National Temperanco Federation. Paaiwyd Ji (argraffu a lledaenu adroddiad Uymanla Ffestiniog fl Wr blaeu. Nodwyd I' yr wythnos gyntaf yn Medi fel amser c Gwrecsam.—J, ElDDOH JONES, Ysgnienjdd,

Y METHODIST! AID [0 DAN OLYGIAETH METHODIST.] i BEU YSTOUI O ABERYSTWYTH. I Hewn un petli 0 leiaf, mae r ddinaii ellir I ei galw yn Ysgol Cymru yu yindebygu i hono gafodd gan un o'i mcib enw(??14,fll li teitl o Ysgol Grocg. Fel yr Atheniaid gymt, ymhyfryda cyfneJdwyr Abcrystwyth i ddweyd Rea i glywed ikyw newydd, a byth a hefyd coir rhyw gymudiad arbenig yn y •cylchoedd crcfyddok Nid ees odid yr un dref yn Nghymru lie mynychir yeyfai, fodydd wythnosol gyda mwy o ffyddlondeb, na gwell cynttlleidfoal nag sydd yn llenwi y tri chapel TiefnyddoL Beth bynag arn y gwoddill o drefydd Cyini-u, nis gellir yma o leiaf achwyn am ddiffyg ysbryd oenhadol, neu eisieu cyfarfodydd er adeilad- aeth a diwylliant aelodau pghvysig. Braidd nad ofnwn fod yno orrood o gyfar- fodydd, hyd nes yr aiuddi adir y rhai a'u mynyehant o'r hyn sydd ar mi ystyriaethau lawn uior bwysig a gwasanaeth cyhoeddus, «ff dadbly^iad byw.d cartref. Mae tuedd 110m fel cyfundeb, ac nid yw y bai yn ;;yfyngedig i ui, i ychwanegu cyfarfodydd ar y Sabbotli a'r wythnos i'r fath raddau fel nad oes, mewn ainryw dfulnoedd, ham- dden gan y rhienii yingydnabyddu a'u plant, a son dim am eu hyfforddi. Byrheir o bob o.yfeiriad y cyfleusderau i ai-fer duwioldeb gartref. Ond i ddyehwelyd. Y hydig Hynyrldoedd yn ol bu'r Proffeswr DUDMMOND yn arwain byddin fechan o genhadon i'r coleg; ae ar ol hyny, cafwyd vmweliadau lawer. Yr oedd yr effaith braidd yn wyithiol. Syrthiodd hyawdledd ar fechgyn nad oeddynt erioed wedi tori'r ia ar gyhoedd,—ac ymhlith gweithrediadau eraill danfonwyd mintai i Goleg Llanbedr, nid, wrtligwrs, gyda'r bwr- iad i droi y curadon dyfodol o gul yr Hen Fam, ond i'w dychwelyd at grefydd. Yn ardal Aberystwyth, gwnaed daioni an- rhaethol; ac y mae llawer ddechreuasant "ddweyd tipyn" yr adeg hono, erbyn heddyw yn bregethwyr adnabyddus. Mao symbyliad newydd i'r gwaith yn cael ei roddi yn awr gan fugailieuanc Capel New- foundland street, yr hwn sydd wedi ysgrif- enu tir ATHANASIUS i'r Trudlwdydd. Mor belled ag yr wyf yn deall, ceisia efelychu yr hyn wneir yn Nwyreinbarth Llundain gan y gwahanol sefydliadau o Gaergrawnt a Rhyd- ychain, y bu erthygl ddyddorol arnynt yn y Speaker diweddaf. Mae gan Athrofa Rhyd- ychain fath o goleg yn Whiteehapel, yn enwedig TOYNBEE HALL, He trig rhai o'i graddedigion crm wyn darlithi.. (a phregethu) i'r ll?d(?m.wyr tylawd; ae mae gan goleg Mansfield hefyd seiydhad adnabyddir fel MANSFIELD HOUSE. Amcan y Parch RICHARD HUGHES yw casglu ynghyd nifer o feibion a merched i ddarlithio, cynal dos- parthiadau, ac felly yn y blaen, yn Nhre- fechan, a chyrrau mwyaf gwledig y sir; nid, chwaith, heb gynorthwy magic lantern. DEFODAETH Y DYFODOL. Bagad o flynyddoedd yn ol, bu helynt sobr yn y De, am fod Dr CYNDDYLAN JONES wedi beiddio arfer ffurf-wasanaeth o'i drefn- iad ei hun yn ei eglwys yn Nghaerdydd; ac oddigerth y diweddar VARTEG JONES (yr hwn fu farw ar ol ymsefydlu yn Nghaer- narfon), nid oes neb oddiar hyny wedi mentro dangos ei ddefosiynaeth, hyd yn nod can belled a gweddio cyn dechreu'r gwas- anaeth. Mae nychdod hen weinidog anwyl o Abertawe, y Parch EZECIEL THOMAS (mater y gwnaed coffaamdano yn Nghyfar- arfod Misol: Briton Ferry), yn ein hadgofio am un tro Iled ysmala o'i eiddo, fel gwaith hen frawd adwaenem, yr hwn, ar ol dygiad i mewn offeryn cerdd ni fynai bellach gymeryd rhan mewn seiat na chyfarfod gweddi, ond a archai ar i swyddogion ofyn i • hwnacw wneyd y gorchwyl. Pcrchid yr hynaws dad fel dyn tra gwybodus mewn hanes eglwysig, er nad yw ei wybodaeth yn gryno a threfnus. Yr oedd yn dechrou'r gwasanaeth mewn capel yn y De He mae canu rhagorol, ac erbyn hyn organ anferth. Ond, gwarchod ni! fe ganwyd, nid un o emynau Pantycelyn, nac ychwaith arall- eiriad allan o EDMUND PRYS, ond Salm o'r B eibl Cymraeg. Nis gaUai'r pregethwr oddef y fath halogiad o'r gwasanaeth, ac felly cy- merodd ymaith ei hunan a'i ddiddosben. Gyda golwg ar dueddiadau Pabyddol yr oes sydd yn codi, dyddorol yw darllen erthygl yn y Critiml Review ar Wasanaeth Crefyddol yr Alban Henaduriaethol." Nid wyf yn credu y bydd i lawer o'r "penau matfr," chwedl yr "enwadau" yn y Deheu- dir, weled dim amgen na chyfeiliornad yn rhai o benderfyniadau y cymanfaoedd Ysgot- aidd, sef fod y Salmau a chaneuon Ysgryth- yrol eraill yn addas i'w canu mewn moliant cyhoeddus, ac y gellir adrodd Gweddi yr Arglwydd yn y moddion. Mae'r Ysgot- iaid yn hyn, bid a fyno, o'n blaen mewn cyfeiliornad neu ddiwylliant, eu bod yn credu nad yw yn bechadurus i ganu darnau o Air Duw, fel yr arferir ef yn ein bro. Gyda phob parch i'r Arehddiacon, yr hwn wnaeth les anrhaethol i grefydd ein gwlad 'rwyf eto yn Emethu deall paham mae ei rigymau ef yn fwy uniongred i ganu na'r geiriau y gorfyddwyd ef i gyfnewid oher- wydd anwybodaeth ei gyd-genedl. T!I°B PEN MAE OPLIWN:" I Beth sydd nad oes gwahanol symadau yn ei gylch ? Ac y mae Methedistiaid y Gogledd yn coleddu syniadau amrywiol iawn am waith y Cyfarfodydd Misol a'r Sasiynau. Dwrdio yn enbyd y mae Hawer am fod y cyfarfodydd hyn wedi myned yn bethau mor sych, na cheir ynddynt ddim ond pender- fyniadau didIIedd, a'r penderfyniadau hyny yn cael eu claddu'n barchus a thawel yn Uyfr y Cofnodion. Barna rhai fod y corph yn myned yn chwilfriw dan ddylan- wad pwyUgorau, cawn eraill yn barhaus yn dyweyd, Fe ddylai fod pwy-Tgi2 or arbenig i ymd? a'r mater hwn." Myn rhai fod gor- m.d o fwy na'r. haner !o' gasgliadau cyfnn- debol, ac mai gwaedd fawr y Corph yn :y dyddiau hyn ydyw, "Moes, moes." Myn eraill nad oes dim tebyg am gadw ysbryd y Corph yn fyw na'i fod yn teimlo'n barhaus ei fod yn ymdrech yn erbyn anhawsderau. Clywais mai teimladau fel hyn sy'n ffynu yn Nwyrain Meirionydd. Y mae y Parch R. H. Morgan ac athrawon Coleg y Bala yn brysur y dyddiau hyn yn ceisio per- swadio'r bobl fod eisieu 20,000p at y coleg, ond nid yw pawb yn cymeryd eu hargy- hoeddi. Fe ddylesid gadael y coleg fel yr oedd," ebe llawer, Y mae'r pwyllgor yn myn'd ugain mlynedd o leiaf o flaen yr oes," ebe rhai erailL A thrachefn, medd un arall, "Fel yr oedd gynt y gwnai y coleg ei waith." "Nage," medd eraill, rhyw esgus oedd hyny o dduwityddiaeth a ddysgid ynddo gynt, ac ni fedr pregethwyr wneyd heb dduwinyddiaeth." Er hyn oU, yn mlaen y mae'r casgliad yn myn'd, y mae eisoes tua 10,000p. Casgliad arall ag yr edrychid yn lied gilwgus amo oedd casgliad yr Achosion Newyidion. Paham, gofynai rhai, na wnaiff cyfoethogion y De fwy o ymdrech eu hunain ? "Achos gwir deilwng ydyw hwn," medd un eglwys, mi gasglwn ni 15p tuag ato." "Mae genym ni," medd un arall, "ddigon 0 dlodion a phageniaid yn ein hymyl, ac y mae'n ddigon i ni edrych ar ol y rhai hyny." Ac ebe un arall wrthyf yng nghymydogaeth y Bala tua dechreu'r flwyddyn yma, Waeth i'r PRIFATHRAW PRYS heb na rhoi cymaint o bwys ar ddweyd mai rhai o'r Gogledd w I' rhai gwaethaf ar ol symud i'r De. Nid teg barnu'r oU o'r Gogleddwyr oddiwrth amboll un." "Pa'm na wnewch chwi'r casgliad hwn," ebe rhai eraill, yn un a'r casgliad at y Genhadaeth Gartrefol neu'r Achosion Seis- nig t" Wnaiff hyny mo'r tro," meddir, ni chaem feny at y rhai hyny ond yr un faint o arian." Ac felly'n mlaen. Wel, hyn sydd i'w ddweyd y mae'r Hen Gorff yn ddigon rhydd i oddef syniadau amrywiol fel hyn, yn ddigon oral i dynu'r wir wers oddi- wrthynt, ac yn ddigon byw, er yr holl guro sydd arno, i wneyd ei ddyledswydd.

Y BE D y D W Y R. I OLYGIAETH BEDYDDIWR]. I HWYRFRYDIOION. I Danionwyd í mi ychydig ddydaiau yn ol bapyrau newyddion yn cynnwys adrodd- iadau o gyflwyniad tysteb i Gomer Lewis; ond yr oedd y papyrau yn dair wythnos oed cyn 1 mi en cael. Os ydyw cyfcillion am i mi wneyd sylw o ddigwyddiadau, dylent yn sicr ofalu am ein cynnysgaethu ag hysbysiadau am danynt yn gynharach nag yn mhen tair wythnos. Byddwn ni yn ddiolchgar am hitnes digwyddiadau o natur ddyddorol i'n darllenwyr, oblegid y mae dyddordeb ein colofn yn dibynu ar gyflawnder y cyfryw; ond gadawer i ni eu cael yn newydd. Nid oes digon 0 arogledd hefyd hyd yn nod yn nihethau gwr mor bersawrus a'r bon- eddwr nehol i gadw ei ffresrwydd am dair wythnos. Cofiwyf ddarllen stori ysmala am negro unwaith. Pan yn myned heibio stondin bysgod, safai a chymerai i fyny bysgodyn, a dodai ef wrth ei ffroen. Sylwai y pysgod-werthydd arno, ac yn amheu ei amcan, gofynai yn sarug iddo, Hwda ene, beth wyt ti yn ci arogli ?" 'Dwi ddim yn arogli," atebai y negro. "Beth wyt yn ei wneyd yntef!' gofynai'r gwerthwr'drachefn. Gofyn ain newydd o'r mor," atebai y negro. "Beth y maeon ei ddyweyd?" gofynai y pysgod-werthydd, "Nad oes ganddo un, oblegid na fu yno er's Ltir wythnos." Y wers: nid oes dim yn newydd sydd yn dair wythnos oed; oddigerth, efallai, i Seren Cymru. Gwnant yno yn chwech wythnos oed. I GWEINIDOGION HEB EGLWYSI. Fe gofia y darUenydd i mi bythefnos yn ol dalu sylw neillduol at arnledd y gweinidog- ion heb eglwysi, yn ol y rhestr a gynys- gaethir gan y Llawlyfr am y flwyddyn hon. (Jeisiais ddyfalu y rheswm am faint o nifer a pha nifer 0 hoi»3Tnt a allent fod yn y cyflwr hwn oherwydd methiant. Wedi daruen y nodiad, enfyn un brawd atom gan ofyn y cwestiwn, "Tybed ai nid y rheswm ydyw fod y cyficnwttd yn fwy na.'r gofyn ?" Tybia ef fod yr athrofeydd yn troi allan fwy o bregethwyr nag yw'r gofyn. Nis gallwn gredu hyn, pan y mae cynifer o eglwysi gweigion yn bod. Rhifasom tua chant a haner a eglwysi gweigion. Rhodder fod eu haner yn fychan eu rhif ac ddim yn alluog i gynal gweinidog; byddai wedi hyny yn aros bymtheg a thrif/aiii o eglwysi nal oes dadl yn nghylch eu gallll a'u hawydd i gynysgaethu eu hunain 4 gweinidogion pe caent mi cymhwys. Yr hyn a fyntumiwn yw fod bodolaeth cynifer o eglwysi gweigion yn profi tuhwnt i ddadl nad ydyw y supply yn fwy na'r demand o ran nifer. Rhaid, felly, nad supply o'r iawn ryw ydyw. Teimlwyf yn bur sicr na fydd unrhyw bregethwr o'r iawn rywogaeth heb faes llitlar. PEEGETHWR O'R IAWN RYW. Gwyddis fod llawer o bethau yn ofynol er gwneyd pregethwr llwyddianus, ac wrth lwyddianus y golygwyf derbyniol-un yn gallu sicrhau clust ei gynulleidfa. Un yn meddu y teithi gofynol i wneyd gwrandaw arno yn bleser ac yn adeiladaeth. Golyga hyn, wrth reswm, ddau beth yn arbenig- meddylgarwch a gallu ymadroddol derbyn- iol. Heb y ddau beth hwn nis gellir pre- gethwr. Dyma enaid a chorph pregethu. Mwy nag y gellir dyn heb enaid a chorph, felly nis gellir pregethwr o'r iawn dras heb ei fod 'yn feddylgar ac yn ymadroddus,-y naill gyda'r llall. Gall dyn fod yn feddyl- iwr gwych heb fod yn bregethwr effeithiol, am ei fod yn ddiffygiol mewn dawn i yru ei feddyliau adref: y mae ei iaith yn foel a'i lais yn gras, anystwyth, ac anfelodaidd. Gwna hyn ef yn fethiant er ei holl feddyl- garweh. O'r ochr arall gaU dyn fod yn hynod am ei ddawn ymadrodd, ei allu ar iaith, a pheroriaeth swyn-gyfareddol ei lais; ond pa Ie y mae ei feddyliau ? Ac y mae adsain yn ateb, "Pa. Ie r Gellir dyweyd am dano fel y dywedai Spurgeon am un o bregethwyr Llundain;— Ten thousand thousand are his words, But all his thoughts are one." Y mae hwn, hyny yw, dyn yr un meddwl mewn myrdd o eiriau, yn fethiant pregeth- wrol. Felly nid ydyw bod yn fethiant pre- gethwrol yn golygu 0 angenrheidrwydd owbl ddiffyg gallu, ond diffyg y gauu priodol. Gall dyn fod yn feddylgar a dysg- edig yn ystyr wirioneddolaf y gair, fel John Foster gynt, ond os na fedd y ddawn anedig o egluro ei hun yn foddhaus a dymunol nis gall sicrhau gwrandawyr, a phe caffai rai nis gaHai eu hargyhoeddi a'u henill. Y mae y diffyg olaf hwn yn ddiffyg difrifol, ac yn cyfrif am y ffaith fod cynifer o feohgyn gwir dda a gwir alluog, ac yn ami gwir ddysg- edig, yn mhlith y methiedigion gweinidog- aethol. Yr ydym yn mentro ail ddyweyd fod bodolaeth cynifer o eglwysi gweigion yn profi nad oes gorgyflenwad o weinidogion. Mentrwn yn mhellach, sef na fydd yr un pregethwr da—da yn yr ystyr ddeublyg a nodaøolll-heb gylchllafur. Yinaedigonedd o gylchoedd llafur yn Nghymru yn galw am bregethwyr da. AWGRYM. I A phe na byddai cylch at law ond gogon- iant y pregethwr da fyddai creu un. Crewr ydyw athrylith, M y mae'r hoU gylchoedd gweinidogaethol a fodolant heddyw yn greadigaethau gwyr 0 athrylith pregethwrol joesan gorphenol. Sicr yw na ddylai fod islaw urddas dyn ieuanc o allu ac o amcan cywir i wasanaethu y Meistr, a all fod heb eglwys i brofi ei hawl i un neu i'r swydd o bregethwr drwy ymdaflu i'r anturiaeth o godi achos newydd mawn cylch gweithiadwy. Ond gofynir pa fodd y gaU ymgynal ? Wel, dechreued; a mentrwn ddyweyd na fyddai yn hir heb gefnogaeth eglwysi eraill, y rhai yn sier a fyddant yn ddigon Hygadog i weled ac i werthfawrogi ysbryd ac ymgais mor apostolaidd. Yr wyf yn ysgrifenu y pethau hyn yn yr ysbryd dyfnaf o gydymdeimlad a'r brodyr da a ddigwyddant fod heb eglwysi, ac a gredant fod yr eglwysi yn eu han- wybyddu yn annheg. A gofaled yr eglwysi wrth anfon gwyr ieuainc i'r athrofa ddanfon rhai ag y byddont wedi cael prawf smynt eu bod yn meddu ar y ddau anhebgor pre- gethwr, mtddwl a dawn, yn sicr ni chlywid mor fynyeh y gri fod y supply yn fwy na'r demand. SEFYDLIAD GWEINIDOG. I Y mae y Parch T. MORRIS, diweddar o DolgeHau, wedi ymsefydlu yn weinidog eglwysi y Fron a'r Garth, Llangollen. Yr hyn sydd yn ein boddhau yn fawr yn yr amgylchiad ydyw fod Mr MORRIS wedi profi ei hun yn ddigon 0 ddyn i wrthod galwad i eglwys gryfach yn y Deheudir, ac aros yn y Gogledd. Yr ydym wedi cael achos yn ddiweddar i longyfarch amryw o'n brodyr ar eu dangosiad o'r rhinwedd hwn. Nid anfoddloni yr ydym i eglwysi y De gael y gweinidogion goreu a allant sicrhau. Na, nid ydym anghofus o anogaeth yr apostol i'r Corinthidid, i ddewis y doniau goreu." Ond teimlo yr ydym fod gwir angen ar yr enwad am ddoniau pregethwrol o'r math goreu yn y Gogledd yn y dyddiau hyn, ac fod gwanc y De am ddoniau y Gogledd yn effeithio yn ddyauyddol iawn ar y Gogledd, He y mae gwendid tr eglwysi yn eu Huddias i allu cystadlu a'r De yn y mater o gynal eu gweinidogion. Amhaethun i ni, yw cofnodi fod un o'n gweinidogion goreu wedi dewis yn hytrach dderbyn galwad o bwys yn y Gogledd na derbyn un oddiwrth eglwys gryfach yn y Deheudir. Llongyfarchwn AIr MORRIS ar ei ddewisiad, ac eiddunwn yn bur ddihoced iddo bob Hwyddiant yn ei faes newydd. Gan nad pa aberth a wnaeth wrth aros yn y Gogledd yr ydym yn bur sicr yr adelir iddo yn oludog gan serch a gwresawgrwydd teimlad y bobl dda y dewisodd fwrw ei goelbren yn eu plith. Yr oedd ei gyfarfod sefydlu dydd Hun. y 23ain I cyfisol, yn frwdfrydig ac adeiladol neillduol, I'?Fgl?gwych i'r gweinidog i

Y WESLEYAID. I [0 DAN OLYGIAETH WESLEY.] I CYFARFOD TAI.AETH0L Y GOGLEDD. Mae amseriad y Cyfarfod Talaethol yn penderfynu cynifer o bethau, fel ag y mae gwybodaeth brydlon yn dra. gwasanaethgar. Y mae yn rheoleiddio llawer o symudiadau cylchdeithiol, yn dylanwadu ar gyfarfodydd pre et u, penderfynu y pryd a'r modd i wneyd darpariaeth ar ei gyfer, fel ag y mae yinlioli yn gynar yn y flwyddyn pa bryd y mae y Cyfarfod Talaethol i gael ei gynal. Da genym ein bod yn abuog i wneyd yn liysbys y cynhelir Cyfarfod Talaethol Gogledd Cymru ddydd Mawrth, Mehefin y 30ain, a'r dyddiau dilyn ol. Bydd y pwyllgorau rhagbarotoedig yn eistedd y Sadwrn a'r LIun blaenorol, a phreg- ethir drwy Gylchdaith Caernarfon y Sabboth blaenorol. Gwyddom y bydd llawer yn ddiolchgar am y wybodaeth yma yn brydlon. Byddai yn d 111 i bob arolygwr roddi yr amser ar y plan er mwyn lledu y wybo r th, a rhoddi cyfleusdra i gynifer ag a all o n pobl wneyd eu trefniadau ar gyfer mwynhau y cyfarfod. Mae y cyfarfodydd talaethol yn Nghaernarfon wedi arfer a bod yn boblog- aidd iawn, a chyda gwybodaeth brydlon fel hyn gellir disgwyl i'r nesaf fod mor boblog- aidd ag unrhyw un a gynhaliwyd yno erioed. CYLCHGRAWN Y CYLCHDEITHIAU. Yr wythnos hon daeth cylchgrawn atwar- terol cylchdaith Towyn i law. Addumir y wyneb-ddalen a darlnn prydferth o'r capel a thy y gweinidog. Ar ol At ein darllenwyr" rhoddir y cyfroddiad cyntaf o hanes y gylchdaith. Un peth dyddorol ynddo ydyw copi o. blan y gylchdaith am y ddau fis olaf yn y flwyddyn 1826, a'r ddau fiscyntaf yn y flwyddyn 1827, pan yr oedd y Parch LOT HUGHES a'r Parch ROBERT OWEY ar y gylchdaith. Yr oedd y gylch- daith y pryd hyny yn cyuwys y maes sydd yn perthyn yn awr i gylchdeithiau Towyn, Dolgella.u, a'r Abermaw, a Phorthmadog. Mae y rhelyw yn cael ei wneyd i fyny o blan y gylchdaith am y presenol, hysbys- iadau am gyfarfodydd, &o. Mae yr oll yn ddyddorol iawn. Mae cylchgrawn cyffelyb yn perthyn i gylchdeithiau Cocdpoeth, Llanrhaiadr, Llanfyllin, a manau eraill. Diau eu bod yn gwneuthur gwasanaeth pwysig mewn Uawer cyfeiriad. Maent yn dy7g"u hanes dygwyddiadau sydd yn cael ,u com o fod ar guf a chadw hebddynt. Gyda hyny, y maent ynifcadw amgylchiadau yr achos o flaen llygaid ein pobl; ac nid oes dim a wasanaetha yn well i enir cydym- deimlad a'r achos yn ei lioll agweddau. Byddai yn dda genym ddeall fod cylchgrawn o'r fath yn perthyn i bob cylchdaith. Cam- gymeriad mawr ydyw meddvl y gwnant niwed i ledaeniad misolion yr enwad. Bydd eu dylanwad yn fwy fel arall. Heblaw eu bod yn gyfryngau i alw sylw at ein misol- ion, ac i'w hargymell, y maent yn cynyrchu ac yn maethu chwaeth lenyddol, ac yn creu awch am lenyddiaeth bwysicach a mwy 8yl- weddol. Awgryinant i ni hefyd yr angen am I KGYLCIIORAW»F TALAETHOL. I Mae Ue a gwasanaeth i gylchgronau o'r fath. Dylai prif ddigwyddiadau yr achos gael mwy o gyhoeddusrwydd na chylchgrawn y gylchdaith. Mae hanes eangiad y gwaith mewn codi capelau, symud dyledion, 1'wy ddnt ysprydol, a'r cyffelyb, yn meddu dylanwad cymheUiadot ar leoedd ereill; maent yn bwysig ar gyfer hanes Wesley- aeth; ac yn wasanaethgar mewn llawer dull a modd. Mae gan yr Ysgol Sabbothol ei maes llafur, a dylai cynorthwyon ar ei gyfer gael eu darparu.;Dylid defnyddio'r moddion goreu i sicrhau deffroad, ymdrech, achynydd yn yr adran bwysig yma o'r gwaith. Byddai yn gyfleusdra hefyd i gadw prif ddigwydd- iadati y Genhadaeth Dramor ger bron y wlai. Y mae i'r Eurgrawn a'r Winllan eu He a'u gwasanaeth, ond nid gyda'r pethau hyn. Nid ydynt yn gwneyd y WM- anaetb ynawr, ac ni ddylent. Ni ph(u3Zt i'r mwyddiadur. Myned heibio, a choui, y mae ei wasanaeth ef. Mae cylchgrawn y gylchdaith yn rhy leol, ac yn cynwys llawer o hysbysiadau nad ydynt o ddyddordeb eyffredinol. Dylid cael cylchgrawn tal- aethol, neu ynte un i wasanaethu y ddwy dalaeth Gymreig ynghyd. Tueddir ni at gael cylchgrawn i bob talaeth er mwyn mcr- hau cystadleuaeth iachusol, fel y gallo y Tiitill symbylu y lløJl i ragori mewn teilyng- dod. Mae y mater wedi ei grybwyU fwy nag unwaith, ond heb ei gymeryd i fyny o ddifrif. Bydd yn rhaid i ryw un wneyd hyny cyn y gwelir ef yn ffaith. CENHADAETH LANCASHIRE, Mae yr adroddiad am y maes cenhadol hwn am y chwarter a derfynai yn Rhagfyr yn haeddol 0 sylw. Er i 52 o aelodau symud ymaith yn ysted y tri mis, yr oedd rhif yr aelodau yn 118 gyda 33 yn ymgeis- wyr am aelodaeth, heblaw 70 o aelodau yn rhestrau yr ieuenctyd. Cyrhaeddodd y cyf- raniadau 6 lp. Ond eu Hwyddiant ydyw achos eu trallod. Maent yn methu sicrhau Ueoedd cyileus i gynal yr adroddiadau. Mae tir wedi ei sicrhau i adeiladu arno yn Leigh, Spring View, a St. Helens. Cael arian i adeiladu ydyw yr anhawsder. Mae y Parch OWEN HUGHES yn gwneyd apel grymus at y Saeson Wedeyaidd sydd yn meddu moddion; ac ategir yr apel gan y Parch T. WYNNE JONES, Cymro o waed coch cyfa," ond sydd ar hyn o bryd yn gwaganaethu y Saeson yn St. Helens. Mae yr apel yn ddigon rhesymol; ond a fydd yn Uwyadianus sydd beth arall. Rhaid i ni addef nad oes genym lawer o ffydd ynddo. Os na wna Wesleyaid Cymreig gynorthwyo Cenhadaeth Lancashire, y mae yn sior o syrthio trwodd o ran y Saeson. Mae yr adeg bresenol yn un ragorol i'r Cymry gy- meryd y mater i fyny. Cynelir cyfarfodydd blynyddol ymddiriedolwyr y capelau yn niwedd y mis hwn a'r nesaf ac y mae amgylchiadau mwyafrif o'r trusts yn gyfryw ag y gallant fforddio i roddi ychydig bunoedd at y spnudiad uchod. Os EZeuir nad yw y meddianau yn cynyrchu elw fel y buont, ac fel y dylent, y cyfrif am hyny ydyw crintachrwydd yr ymddiriedolwyr gydag estyn y cynorthwyon a ddylent at wahanol adranau yr achos. Yr ydym yn wylaidd i ddweyd, ond y mae lie i ofni ei fod yn rhy wir, fod ymddiriedolwyr y meddianau Wesleyaidd yn fwy enntacniyd gyda chynorthwyo yr achos yn gyffredinol nag ymddiriedolwyr unrhyw enwad arall. Gwyddom am ymddiriedolwyr enwadau ereill, ar ol cael yn rhydd o'u beichiau eu hunain, yn dyfalu moddion i gynorthwyo ereiH i ddyf yn rhydd o'u beichiau. Mae rhai eithriadau parchus gyda ni, ond y maent yn ychydig iawn. Gwrthwynebir hyd yn oed rhoddi cyfleusdra i wneyd apel at y cynulleidfaoedd gydag achosion neill- duol o gyfyng, a hyny o dan yr esgus fod achosion Ileol yn wasgedig. Mae rhai gweinidogion a rhai lleoedd sydd a'u serch yn gyfyngedig i gylch bychan iawn. Fel rheol, y rhai mwyaf awchus am gael yr *11 iddynt eu hunain, ydynt y rhai mwyaf gwrthwynebus i ereill gael eu cyfran gyf- reithlon. TAMEIDIAU. I Mae Mr LEWIS WILLIAMS, U.H.,Caerdydd, Wesleyad selog a llafurus, wedi ei ail ethol yn unfrydol yn gadeirydd y Bwrdd Ysgol. ;T mae wedi bod yn aelod o'r Bwrdd am ddeunaw mlynedd. Rhoddwyd gwahoddiad unfrydol i'r Parch JOHN GRIFFITHS, Ysgrifenydd Cyllidol y Dal- aeth Ddeheuol, i gylchdaith Gymreig Aber- tawe y flwyddyn nesaf. Bu yn llaiurio ar y gylchdaith o'r blaen yn y blynyddoedd 1887-90. Mae y Parch THOMAS HUGHES (C), Meifod, wedi derbyn gwahoddiad unfrydol i fyned i lafurio ar gylchdaith Rhyl y flwyddyn nesaf, ac i drigianu yn Prestatyn. Y mae yn enedigol o Clocaenog, ger Rhuthyn.

DIRGELWCH Y GADW EX AUR. ( Parharl.) Fel y gellid disgwyl, yr oedd pawb ohonom wedi dfilyn gyda dyddordeb ddadblygiadau Ystori y Bargyfreithiwr, ac yn mawr ed- mygu y dull yn yr hwn ei traddodwyd. Eto, am danaf fy hnn, nis gallwn yn Hwyr gael fy meddwl yn glir oddiwrth ddwy ystori arall oeddent megys yn gydweuedig ag ystoriau'r gwahanol gyfeillion. Yr oedd S3 tori'r streic yn ddarlun byw o 1laen fy cm!d bob dydd, yn nioddefiadau y gwrag- <d<f a'r plant yn y teuluoedd lle yr oedd y gwyr wedi cael eu taflu allan o waith. Ac yr oedd ystori garu Hywel a Gwladus hefyd wedi cael dyddordeb newydd yn yr hanes gawsom am ddirgelwch y Gad wen Aur. Pan aeth Hywel, ar ol y noson fyth- gofiadwy pan iynegodd Mr Lloyd i'r eneth amddifad hanes rhamantus a thruenus ei genedigaeth, cafodd hi yn wahanol iawn i r hyn arferai fod cynt. "Na, Hywel!" ebe hi. "Xis gallaf ganiatau i ddim o'r hyn arferai fodoli rhyngom barhau eto. Nis gwyddoch chwi ac nis gwn inau pwy ydwyf, na pha beth ydwyf. Ac hyd nes deuaf o hyd i hanes fy mam, a gwybod pwy oedd fy nhad, a chael sicrwydd na fyddaf wrth eich priodi yn dwyn gwarth i'ch teulu, ni fydd imi a wnelwyf a chwi, ond fel rhvw avfaill ir ill Er hou apeliadau y llanc, er y briw y gwyddai'r eneth ei bod yn ei roddi i'w galon, ac er fod poen ei galon ef yn cael ei ddyblu yn ei chalon hi than, nid oedd dim a'i syflai. Wel, Gwladus' ebe to, "os felly y mynweh i bethau fod, boed felly. Ond yr wyf yn y fan hon yn cymeryd llw na fydd i mijorphwys na nos na dydd nes dod o hyd i'r dirgelwch amgylclia eich hanes. ac y profaf i chwi fod eich amhcuon yn ddisail." Ychydig dybiai hi, ilC ychydig dybial Hywel, fod esboniad Dirgelwch y Gadw^o Aur mor agos, acjychydig wyddai'r naill rIA r Hall am y rhan oedd ef i chwaroa er dwyn Y tywyllwch i oleuni. rrw barhau.J

Ddydd Mercher. apwyntiwyd ? R.  O»..Y M.A., CRLSJ ??.  ?iUe a Gaius, Caerp':Jt, 4 LLtdm yn Ngholeg ydd. eyflog yw 3Mp y flwyddyn, ac yr <?<! ? ? y- geisio.