Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
23 articles on this Page
PYNCIAU'R WYTHNOS. j
PYNCIAU'R WYTHNOS. j Marwolaeth tri dyn Y mae eeaym i groniclo marwolaeth tri o ddynion pur hynod yr wythnos hon :-Dr WILLIAM PRICK, I I o Lantrlsant, rotit)'pr;au LSgOO riiib- LIPS BROOKS Boston airj, BLAINK, un o wloidyddwyr mwyaf adnabyddus a galluog yr Unol Dalaetbau. Hynododd Dr PRICK ei hunan yn 1^84, drwy losgi corph ei fachgen yn gyhoeddu9 ar ael bryn yn agos i BontypridJ. Tybill y pryd hyny fod y weithred yn droscdd yn erbyn cyfraith y wlad, on(i penderfyn- odd y Barnwr STEPHKNS nad ydopdd, a bu y dyfarniad yn symbyliai i Gym- deithas y Oorphlosgwyr ac yn ystod yr wyth mlynedd diweddaf nid ere dim llai na 400 o gyrph wedi eu llosgi yu Lloegr, yn lie <11 claddu. Un o bregethwyr mwyaf gryrans a phoblogsidd yr oes ydoedd yr E<(,b lllWOKS, llawu jsfctyd olrwydd a meddylgarwch. Yr ydoedd o faintioli corphoroi cawraidc), ac ysbtyd Ilydeu. Nid oedd dim sectyddol yn perthyn iddo. Yr ydoedd yn dlynvn ngwir ystyr y gair. Yr oedd ei bregcthau btfb amser yn jruarfeioi, a'u ha mean i ddyrchafu ei wrandawyr i fywyd uwch, ae i b'anu ynddynt ymwJbyd(ii "Jh o egwydd )rioii d)fn..f Crlsticm gaet'r\ Yr oedd ei byawdledd yu fwy coeth, ac yn gadael argr.,ph ddwysach ar y uieddwl, ca'r etddo BKK< HER. Y mae ei farwol- aeth yn golled genedlaethol t'r Unol Dal- aethau, ac y mae m l edd yn y wlad hon sethati, ac y u'a e m? l mewn galar yu herwydd ei golli o blith y byw. Ameticanwr trwyadl ydoadd Mr BLAINE, ac mewn un ystyr y gwleidydd- wr mwyaf poblogaidd yn yr U nol Dal- aethau. Am chwarter canrif daliodd awyddi uchel dan, a chymerodd ran flaec- llaw yn, llywodraeth ei wlal. Et- ei fod yn meddu doniau uchel, nis gellir ei glodfori fel dyn gwir fawr. Yr oedd ei uchelgais yn ddinystriol iddo. Mcthodd a chyraedd cadair ) i AWyvjdd, er ym- Seisio am daui bedair ;;waith, Ceidwad wr Americanaidd ydoedd, a dffyudoliwr trwyad!, ond n.d eithafol, canys nid ydoedd yu ffiftiol i ffolineb Mesur MCKINLEY. Er ei fod yn ddya o allu- oedd anghytfredin, gadawodd i'w ucbel- gais personol reoli ei yrfa, ac yn y diwedd bu farw yn wr siomedig. Xid yw wedi cvflawni dim ceillduol 1 fyw arti 01; er yn wleidyddwr gwych, nid ydoedd wladweinydd nac yu meddu dylanwad nioesol ar ei genedl. Cwt-ctiwn v Claddu. I Gymru y perttyn yr anrhvdedd o agory cwostiwn hwn. Y mae deuddeng m'ynedd wedi myned heibio er pan gariodd OSBCRXE MORGAN ei Fesur Claddu. Ond cytundeb gwan- galoD rhwng Archogob Caergaiut (Dr fAIT) a'r Arglwydi Gangheilydd (Iarll SELBOrRX? ydcedd y Mesur b'?)w yn y Surf y pasiwyd ef, ac o gnlyniad deddf garpiog ac aughytUwn ydyw Deddf Gladdu 1880. Pa fodd bynag. sicrhawyd trwyddi rai bawliau i YmneiKduwyr. Cyfreithlonodd wasanaeth claddu" Ym. neillducd, a rhoddodd hawl i weinidog Ymneillduol i dd.rllen y gwasanaetb. Dydd Llun, yn yr wythnos ddiweddaf, aeth dirprwyaeth at yr YSGRIKENYDD CAKTRETOL i ddeisyfu arno ddwyn i fewn Fesur i ddiwygid Deddf 1880, fel ag (1). I ddiddymu yr angeai hekirwydd i ianu y Gladdfa i dir cysegredig ae anghysegrtdig. (2). I fyrhau y rhybudd sydd ofynol ei roddi er cynal gwasanaeth Ymneill- duol. (3). I ddiddymu y tAl (fee) sydd raid yn awr ei dalu i'r olfeiriad am gladdedigaeth Ymneillduol mewn tir cysegredig; er mai gweiridog kmneill- duol fyddo yn gwasapaethu. Yn enwedig, y mae hyn yn anghyfiawn oe cleddir yn y claddfeydd newyddion y rhai y talwyd am danynt gao y cyhoedd, ac a reolir gan swyddogion cyhoeddus. Yneiatebion, sicrhaodd Mr AsQUITH y ddirprwyaeth fod ei gydymdeimlad lwyraf a u deisyfiadaii, ond nis gallai addaw dwyn i fewn Feeur Newydd, ond os byddai i aelod cyffredin (privcte membtr) ddwyn i fewn Fesur yn ytudrin i'r pwnc ar y llinellau a enwyd, caffai bob eynorthwy gan y Llywodraetb. Gwyddis ddarfod i Syr OSBORNK MORGAN ddwyn i fewn y cyfryw Feiur dro ar ol tro yn y Senedd ddiweddaf: ond ni chyrhaeddodd ail-ddarlleniad o gwbl. Yr ydym yn gobeithio y bydd i Fesur y Dadgysylltiad benderfynu yr anhawgderati yn nglyn 4 "wnc y claddu, mor bell ag y mae a fynont a Chymra. Y mae C'wmniau Rheilffyrdd Rhd- yn ddiweddar wadi ymuno a'u Nwyditu. gilydd ac wedi ffurfio cym- deithas greL Er fod nerth mewn un deb, nid oes digon o nerth yn yr undeb hwn i wrthsefyll ymosodiad ffyrnig trafnidwyr y deyrnas. Y mae y Cwmniau wedi cytuno i godi prisiau afresymol am gludiad nwyddan. Y mae y cyfnewidiad y cyfryw ag i barlysu masnach y deyrnas. Y mae amaethwyr ein gwlad yn dioddei yn echrydus oddiwrth y galwadau wneir ar eu had- noddau gan y titfeddianydd, y treth. gasglydd, a'r offeiriad ae yn awr wele gwmniau y Rheilffyrdd yn d'od yn mlaen ac yngofyn am brisiau amhosibl am gludo cynyrch amaethyddol; cyfrifir fod y codiad yn y prisiau hyn yn eyfattb i dreth i/chicautgol ar y tir o 5s yr erw. Dydd Mercber diweddaf aeth dirprwy- aeth o amaethwyr at Mr MUNDKLLA— Llywydd Bwrdd Afasnach-i ddeiayfu arno wneyd rhywbetb i beri i'r Cwmniau ail ystyried y prisiau. Y mae y Bwrdd Masnach eisoea wedi vmobebu ag awdurdodau y Rheilffyrdd, ac y mae y Cwmniau yn addaw gostwng y prisiau i'r hyn oeddynt yn flaenorol. Os na fydd iddynt wneyd hyn, bydd i Mr MUNDKLLA chwilio am ryw gwrs i ymyryd yn edeithiol yn y mater. Yr hyn sydd yn gwoeyd ymddygiad y Cwmniau yn fwy eoademnadwy yw y ffaith fod eu sefyllfa arianol y cyfryw ag i wneyd y cyfoewid- iad yn hollol ddiangenrhaid. Y mat prisiau uchel rheilgludiad cynyrch amaethyddol yn un o'r rhwystrau Pwysicaf ar ffordd llwyddiant man am- aethwyr. Y mae eisieu cenedlaetholiy Rheilffyrdd, ond yn y cyfamser dylid gosod gallu gorfodol yn nwylaw Bwrdd Maanach i reoli priaiau cludiad.
Y Ddirprwyaeth Dirol yn dod.…
Y Ddirprwyaeth Dirol yn dod. I Heddyw dydd Mawrth) ?Kyferfydd y Senodd. Mae yn hy?ys bellach Vm"r l)0thau a w?ir fydd p?io<li Mrprwyaoth Dirol i Gymru. Ar ?ulyn?dau y Ddi'1mvyaoth ?a y gorphwys dyfodolamaethyddiMth yn ?hymru. 1'rl1rw>'ao, h .Yi»a y gorphwys dyfodol amaethyddiaoth ™ n y'U< VMr ao y y, landlordiaid, fel plant ybvd ln 4 yn gyffred'in, wedi bod yn gall yn .u conh.?cth. Gan weled y dydd drwg yu ?o?au, hwy a barotoisant 1 « gyfarfod Ffurfiasant UndebCyfnna?lyn.u plith eu h?am: ac m?nt wo<h W1 wrthi yn ddyfal "r's amspr bellach yn parotoi tyst?.?fth i'w osod gerbron y Ddirprwyaeth pan ddel A'r ffenftwyr? Beth am ?.?t hwy Amsant naill ai yn ddlfmw ?u meg.s wedi eu parlysw, gan adad i olwyn ffawd d?i fel y myno, a'u m?u a'u malurio vn yHwch. Gyd? yehydi? eithriadau toilwng, mL eyfangori)h mawr amaetliwyr Cymvu yn hollol annihar<xl i g-yfarfod u'v Ddirprwvaeth. X EHYGL Y FFERMWYH. Auitau y ?hrprwya<-th fydd hoh holl gw(???tiwn y tir yn Nghymru— cysyUtiadau .y landlord a'r t0nant' y rhonti' yr ?ei!adau,y??Ku?? ?h. nadoed(i a phob dun n.?? cysyUtiad daliad y tir. Nis gall y Dirprwvwvr wneyd Ary na gwahodd ty?'-??hau am y pethau hyn. Ae nis gauant wnwd adnddiad <md yn nnig ar y ?ithiau a usodir ?r eu hron. Pwy, ynte, a esyd y ffeithiau hyn ou Maen? Gwyddom y gwna y landlordiaid,—ond eu hoelir eu 5 f»tln o'r ?ton ,uiug geir gaaddyut hwy. A gwyddom ni, a gwyr y Serm? y fa h .t<,n ?-dA hono. Ac os na osodir acho" y ?rmwy, hochr hZth:Z, i'r Rtori,-yn ??' yn ??". ac yn eScithio!, gerbron y Ddirprwy" Mth, "?Uir dw?yd am ffermwyr C?nru, Hwy a dda-miwyd eisoes. Y OWIR AM FKEUMWYR Cymltu. I Und beth, moddwch, ellir wneyd? Mewn llu o engreifftiau byddai ffermwr futtsai yn rhoi tystiolaeth onest o linen y Ddirprwyaeth, yn peryglu ei fvwoliaeth a holl ddyfodftl ei deulu. Ehaid iddo, os dywed y gwir, a'r holl wir, a dim ond y p lr (ldweyd fed y rhent mewn nn W o bob deg o amgylchladau yn rhy uehel j ei fod ef yn cael ei drethu gan ei feist r tir am y gwelliantau wnawd ganddo ef ei hun neu ei dadau. ar y fferm; fod vr adeiladau yn anaddas, ac nas gall aael gan ei feistr roi adeiladau gwell iddo ond ar delerau nas gall yntau eu cyflawni; fod v ga"u> yn difetlia ei gropiau, ac na wiw iddo yntau achwyn am hyny; ei fol of a i wraig yn gweithio o foreu tan nos o Ddydd Calan hyd wythnos ar ol y Nadolig boh hIwyddyn; fod ei blant naill ai yn gweithio gartref heb gyflog, neu yn mynd i wasanaethu i rywle arall er mwyn onill cyflog, a'r gyflog enillir, neu a ddylid ei henul, yn cael ei llyneu i fyny i dalu'r rhent.J Dyma'r .q/(,lr am ugeiniau a ihanoedd o ffermwyr yn mhob sir drwy Gymru benbaladr. Ond pa fodd y ceir y gwir yma i'r amlwg ? Ni cheir ond arnbell ffermwr sydd yn dal tir o dan landlord o'r fath, yn ddigon dewr i fynd o flaen y I)Ilir th a dweyd y pethau uehod. Byddai y neb wnelai hyny yn ymgeisydd am goron merthyrdod. A chofier hyn: Mae landlordiaid Cymru yn gosod eu hyder i raddau helaeth iawn yn yr ofn gnasaidd y gwyddant sydd yn moddianu'r ffermwyr. Os ca'r landlord osod ei stori ei hun gpr bron, ac os gall rywsnt yn y byd gadw'r ffermwr rhag dweyd ei stori yntau, bydd pob peth yn iawn—i'r landlord. Nid gormod felly yw dweyd fod iachawdwriaeth ffermwyr Cymru yn ymddibynu ar wod y gwir o flaen y Ddirprwyaeth. BETH ELLIR WXEYD ? Ond both (,Uir wneyd ? Gellir gwneyd llawer yn mhob rhyw fodd. Mae yn  wir fod yr amser wedi rhedeg yn !uheU i berffeithio organization drwy yr holl wlad, I Ond nid yw ya rhy (idiweddar eto i achub y ffarmwr o safn dinystr. I
I -Cynllun Rhwydd i bob Ardal.
I Cynllun Rhwydd i bob Ardal. 0 ddiffrg cynllun gwell, perffeithiach, a mwy manwl, dymunwn awgrymu yr un a ganlyn fel cynllun ellid ei woithio allan yn nahob ardal dricil Gymru. Mae yn syml, yn rhwydd, yn rhad, ae efallai mor effeithiol ag y byddai un mwy cywrain. Pwqllqor Lleol. Ceir yn mhob cymydogaeth ddynion ydynt yn gyfarwydd a holl amgyichiadau ffermwyr yr ardal. Bydded i un o'r cyfryw wahodd dau neu dri eraill i'w gyfarfod ryw noson i ystyried amgylchiadau'r ardal. Bydded iddynt ymgynghori pa both fydd oreu i'w wneud. Os bydd amgylchiadau yn caniatau, gellid galw cyfarfod eyhoeddus o'r ffermwyr i ddewis Pwyllgor Gweithiol i weithredu drostynt. Os na bydd, myner Ptcyllgor Dirllel. Ni bydd eisieu i neb tu allan i'r Pwyllgor ei hun, wvbod pwy yw yr aelodau. O'tanfh y Pwyllgor. Gwaith y Pwyllgor hwn ddylai fod casglu a chofnodi fftithau am ffennydd yn y gymydogaeth hono. Gallant fod yn ffeithiau am eu ffermydd eu hun, neu am ffennydd eu cyraydagion. Gallant fod am ystad ou j meistr hwv, neu ystad rhyw landlord amll. Yr hyn sydd cisieu y w casglu ffeithiau yn yr ardal, a'u gosod ar gof a chadw mewn ysgrifen. Pa ffeithiau xydd eivieit F Gan farnu y gofala y landloriaid am en hochr eu hunain, a chan farnu hefyd mai tystiolaeth o blaid y ffermwr gorthrymedig sydd eisieu, a chan wybod mai dod o hyd i'r gwirionedd fydd amcan y Ddirprwyaeth, tybiwn, oddiwrth ein haduabyddiaeth bersonol o aingvlcliiadau ffermwyr Cymru, bydd ffeithiau yn dal perthynfta a'r pethau canlynol yn werthfawr:- RllE.vn.—A oes ffennydd wedi cael eu hailbrisio (rc-valued) neu eu gwerthu o fewn yr 50 mljuedd diweddaf ? Ai codi ynte gostwng wnaeth y rhent ar ol hyny ? A oes enghreifftiau eraill o rent fferin wedi codi o fewn eich cof neu eich gwybodaeth ? Pahaui y codwyd y rhent ? GWELLIANTAU.—A oes gwelliantau wedi cael eu gwneyd ar ffermydd ? Noder y gwelliantau-cloddiau, dreiniau, clirio tir anial, cau tir gwyllt i fewn yn gaeau, calchio, dyfrio, &c. Gan bwy—y landlord nen'r tenant? Os gaa y landlord- ar ba amodau ? Os gan y deiliaid, beth fu'r canlyniad P A ostyngwyd yn y rhent ? Beth gafodd y ffermwr am ei drafferth a'i draul pan yn ymadael a'r fferm, neu pan werthwyd y fferin ? C TUNDEBAC.—Enghreifftiau 0 amodau anheg neu orthrymus mewn Agreements. -kbjuLADAu. -Beth yw cyflwr y tai byw, a'r tai anifeiliaid ? Os oes adeiladau newydd wedi cael eu codi 8 fewn yr 20 mlynedd diweddaf, gan bwy-y meistr, ynte'r deiliad? Os gan y meistr, pwy fu yn cludo'r defnyddiau? Os y deiliad, a gnfodd efe dal am hyny ? A godwyd y rhert ar ol hyny ? PL.\NT—A y w plant y ffermwyr yn gweithio gartref ? A ydynt yn cael cyflogau ? Os nad ydynt, a allai eu rhieni dalu'r rhent a thalu cyflogau ? Os ya gweini allan a ydynt yn cynorthwyo eu rhienit dalu'r rhent ? Beth am waddol y wraig ? A oes enghreifftiau lie y flefnydJiodd ffermwr waddol ei wraig i welki'r fferm ? A beth fu'r canlyniad r A yw'r rhent ya cael ei dalu weithiau ag arian benthyg GAME.—Enghreifftiau o niwed wnaed gan game. A oes gan y landlord preurveA yn ymyl ffennydd ei ddeiliaid ? A oes bawl gan y ffennwr i'w lladd ar ei dir ? Os Enghreifftiau o erlid am ladd game. Beth am gwningod ? RHYBUKDIO.V.—A oes ffermwyr wedi cael rhybuddion i ymadael o fewn cof f Beth oedd y rheswm gviirioneddol ? Enghreifftiau o galedi. FREEHOLDERSBYCHAIX.—A oes ffermwyr wedijrynueu tiroedd eu hunain? A ddarfu iddynt fenthyca arian at wneyd hyny? A ydynt yn talu mwy o log nag aarferent dalu o rent ? Ai rhag ofn cael eu troi o'u ffermydd y prynasant y tiroedd ? k-P. OJ QWEITHWYR AMAETHYDDOL.—A oes llai nag a arferai fod ? Paham? A oes digon o dai i'w cael i'r gweithwyr angenrheidiol i weithio 'r fferm ? Pwy bia'r tai lie y preswylia'r gweithwyr ? Ar ba amodau y maent yn eu dal ? Pwy adeil- adodd y tai ? A oes enghreiphtiau 115 yr adeiladwyd y tai gan y gweithiwr neu y ffermwr, ond lie mae'r landlord yn awr yn hawlio perchenogaeth? A ydyw'r landlord yn barod i roi tir ar delerau rhad i adeiladu tai gweithwyr ? MYNYDD-DIR, A TlIIR CYFFREDIK.—A oes mynydd-dir, neu dir comyn wedi cael ei gau i fewn yn yr ardal, naill ai drwy Ddeddf Seneddol, neu drwy ryw ffordd arall ? Os felly sut yr effeithiodd ar ffennwyr bychain, ar weithwyr, ac ar bentrefwyr cyfagos ? A oes enghreiphtiau lie mae hawliau'r cyhoedd yn y cylryw dir wedi cael eu cwtogi, cr na ranwyd y tir rhwng ffermydd ? Oe rhanwyd tir oyffredin rhwng ffennydd, beth oedd yr effnith jn y rhenti ? A gyfrifir hawl pori ar y mynydd-dir neu'r comyn, yn ychwanegiad at werth fferm, ac os felly, a ydyw rheat fferm sydd yn meddu'r hawl pori yn uwch nag a fyddai heb hyny r Dyna enghreifftiau o tiatur y ffeithiau ellid eu casglu. Sut ilw detfnyddio v Y cwestiwn nesaf, ar ol caaglu'r ffeithiau, Sut y gellir eu defnyddio ? Y ffordd oreu fj-ddai i'r. Pwyllgor bcodi rhyw berson cymhwys i m'flwAHo'r ffeithiau am yr ardal, i'r Ddirprwyaeth. Ond gall y ffermwyr ofyn, Pwya a trosom ? Wel, barner fod John Jones yn ddeiliad ar ystad Arglwydd II wnah wn, a bod Robert Roberts yn dal fferm ar ystad Sgweiar Bethma, gallai John Jones roi tystiolaeth am ystad y Swelar, a Robert Roberts am ystad y Lord. Neu pfaUal y ceir rhyw ?'?Ao?f yn ddigon cryf yn ei asgwrn cefn, neu yn ddigon j. j g3?dymdeimlad a'r tenant /!??r< o'i gwmpM, i roi y dystiolaeth angen- r hiWol dl,,tynt. Neu ?'? rhyw fasnachwr, neu ardalwr arall na raid iddo ofni  vr un stiward, i weithredu M cyfryngwr i roi'r dystiolaeth yn Ue'rSermwyr. ?r' ?H? i'r tyst fod yn gwybod Saesneg. Ca roi ei <?<<o?<A yn Gymraeg. 0 ran L?*   nelvn a'r Ddirpr?aeth hon yn arbenig, ofalu yn mhob ardal Gy rotr dy?tiolaeth yn Cy??. -t? ;N  Ond' allwn dybied y posibilrwydd i holl ymdrechion y PwyHgor Lloo i gael ri • (irostvnt ger bron y Ddirprw? aeth, droi yn ofer. Beth wedyn ? Wel. ?'J?Md umo'r pwyor at OLYOYDD Y Genedl ynnodi'rhoUSeithiaugasgIwyd, ,n fanvlion a cheiNa yntau ofalu nad a eu Uafur hwy yn ofer. Pa bryd i withredu Ynawr. Heddyw. Nidoesamseri'wgoUi! Pabeth b3-nagwueirrhaidelwn('Y'll"-?"- ?.yuuux?uiwwrnocLynuwr  ?"? "—' bvna<r wneir rhaid ei awr )'11 golled ?-j?dferadwy. Peidiwch feuy aBg aros gan ddi8g^rJ piy%Cnd pwyg°Lddwch, ga alw'r PwyUgor 3,nghyd ? Ary get  Ond pwy, medd,%?ch ga alw'r Pwyllgor ynghyd? ??vt?hno. Ond pwy,moddwch, ga alw'r PwyUgorynghyd? Atebwn—Tvdi' Ie, tydi sydd yn darUen yr erthygl hon! Paid arcs I rywun arall wneud! G na di! Os bydd rhywun arall hefyd yn gwneud, purion. Goreu ? f Ond rhag o? na wna neb arall, galw di ddau neu dn' o th gyfeinion y?d? gyMnachol i y?yried y mater. Efallai mai ti ?dd a?hubydd dy r gdyr. ?? na ellir cael PwyllgQf. 08 bydd pethau wedi mynd i'r clawdd, os nad 008 obaith cael hyd y nod cynifer a dau Mudm weithredu gyda'u gilydd, yna, S?? ad?darUonydd caredig, g)? o fflthla ag a elH dy hun yn dawel; gosod hwynt nififfn yffrifen, gan r01 r enwau, a'r ffigyrau, a'r dyddiadau, mor gyflawn ag Bydd bOBlhl, a danloa hwynt i OLYGYDD Y Oemdl Ni chyhoeddir enwau neb, a gaofelir m ddiorelu na cha neb ond y Golygydd ei hun wybod pwy Rydd yn rhoddi, manylion iddo. Ond dylai ef gael yn gyfrinachol enw a chyfeir- iad y rhai fydtI yn ysgrifenu ato, mold y gall yntau ohebu yn mhellach a hwythau ddiolchgar am gael y ffeitmau KS?B?u. 0 ran hyny, teimla'r (Mygydd yn ddiolchgar am gael y ?itMau ?a un bynag a Surnr y PwyUgor ai peidio. Gofehr am wneud defnydd o'r Seittuau yn y modd goreu i gyyrrhaded can. • Ffermwyr Cymru! Deffrowch' SYLW.-Gyrir drwy'r poat ad-argraffiad o'r uchod am 28 y «nt.
LLENYDDIAETH GVMHELG. )
LLENYDDIAETH GVMHELG. ) NUDIADAU AR GELFYDDYD (JYLCliGllON AU CYMREIG. IONAWF, 1893. I Nid oes ac ni fydd ond un ainciiii, IlydLii, caredig i'r nodiadau hyn. Yr ydym am wella addysg Cymru, gwella gwladlywiacth Cymrii, dadblygu yr Eisteddfod Gymreig, puro ac ysbrydoli a chariad grefydd Cymru, aphaham gwella celfyddydau Cymru ? Nid gelyn yw yr hwn a wel ddrwg ac a gais ei Bymud; nid gelyn yr hwn a wel wyrni ac a gais ei unioni. Ysbryd godidocaf ein cenedl heddyw yw yr un sydd yn hiraethu yn ddwys am wella bywyd Cymru yn mhob cyfeiriad. V Gwir fod pob diwygiad yn beth drud i'r diwygiwr a'r diwygedig. Rhaid i bob diwygiwr dalumewnarian, teimlad, siom- iant, goddefgarweh, a chamesboniad ar am- canion-dyma wrtaith yr hadyd a heuir ganddo. Rbaid i'r diwygedig dalu mewn hunanymwadiad. Yr ychydig bob amser sydd yn dwyn traul y lliaws; yr ychydig sydd yn gweled gwaith ae yn ei wneyd; swydd greddf yr hunangar yw grwgnach a dwrdio. Ysbryd haelionus yw cenedlgar- wch, byth nis ceir ef yn ceisio ond yr eiddo ereill. Y mae llenorion Cymru wedi bod bob amser yn hael-galon. Cynyrch haelioni eu natur a than eu hysbryd, yw corff llenydd- iacth foesol a chrefyddol y Gymraeg. Ni wnaeth yr un ohonynt o ddyddiau awduron Uyfr Du Caerfyrddin a Llyfr Coch o Her- gest hyd yr olaf a ysgrifenodd lyfr, fywiol- iaeth fras oddiwrth ei ysgrifell. Nid yw corff ein hysgrifenwyr yn cael ceiniog i dalu cludiad eu hysgrifeniadau heddyw, chwaeth- achltal am eu llafur. Ymddengys mai dyna dynged ysgrifenwyr rhagorol ein prif gylchgronau a'n misolion. Argraffwyr a chyhoeddwyr Cymru gafodd yrholl rawu gasglwyd hyd yma oddiar facs Ilenyddiaeth, gydag yehydig eithriadau. Nid ydym yn grwgnach am hyn; ein dadl ydyw mai y llyfrau argraffwyd oreu ac a brydferthwyd helaethaf.IE gwychder celfyddyd dalodd oreu i'w perchenogion. Rhagorach defnyddiau, gwychach cel- fyddyd, a helaethach amrywiaeth yn eu cynwysiad, sydd yn cyfrif am boblogrwydd y cylchgronau Seisonig yn Nghymru. Gwelodd y Saeson er's talm fod y darlun a'r ffugchwedl yn hanfodol i lwyddiant a phoblogrwydd y misolyn; y mae cyhoedd- wyr Cymru yn araf agoryd cu llygaid i weled y gellir gwneyd golud o'r un mwn- glawdd drwy'r Gymraeg. Gwir y ceir yn y cylchgronau Seisonig ae Americanaidd olwg mil helaethach ar y byd a'i ami ryfedd- odau, a dysgir drwy y llygaid dlirgelion gwyddoniaeth nas gwyr y misolyn Cymreig ddim am danynt. Pan y galluogir golyg- wyr Cymru i wahodd darllenwyr i fwynhau manteision llenorol a swynion celfyddydol y wasg Seisonig, amlheir eu darllenwyr hwythau i'r degau o filoedd. Bum yn bwrw olwg ymofyngar rai dyddiau yn ol i hanes oelfyddyd ein cylchgronau o'r flwyddyn 1848 i lawr hyd 1864, ac y mae lie i ofni fod papur gwell ac argraffwaith" glanach yn nodweddu rhai o honynt yn y cyfnod hwnw nag y sydd yn awr. Ni ddylai hyn fod: y mae ei oddef yn gam a'r darllenydd, gan ei fod yn pylu ei chwaeth, ac yn gam a'r argraphydd am ei fod yn marweiddio ei uchelgais at ragori. Ymgroesed pob eybydd crin rhag myned yn gyhoeddwr llyfrau; nis gall malwoden ymsymud heb adael tystiolaeth amlwg ar ei hol mai malwoden a fu yno; felly hefyd cyhoeddwr crin, rhrdd yntau beth o'i ddelw atgas ei hon ar bobpeth a ymedy o'i I swyddflle Y gwyn yw na wnaeth celfyddyd yr ar- graphydd yn Nghymru ymsymnd yn nghyfeiriad cynydd i'r graddau a enillwyd ran rai celfau eraill. Ar yr un pryd gall y Cymro gyflawni gwaith glew ond cael defnyddiau addas at y pwrpas. Y mae amryw lyfrau wedi eu hargraphu yn Nghymru a ddaliant gymhariaeth ffafr- iol a llyfrau goreu y Saeson. Yn mhlith ereill saifJ/aW»iOjfwn,LlMiymddyfri; Gwaith Gwall- ter Mechain Geirlyfr Cenedlaethol Cymraeg, Sylvan Evans Bywyd a Gweithiau Etqrys; Emynau y Cytegr (argraphiad mawr), Dichon mai Enwogion y Ffydd, o'r holl lyfmu rhad, poblogaidd, yw y llyfr prydferthaf ei ar- gmphiad ar hyn o bryd yn yr iaith. Er mai yn Ysgotland yr argraphwyd ef, eto Cymry yn benaf fu yn gweithio arno. Á Gyda golwg ar gelfyddyd eylchgroaau Ionawr nis gaflaf wneyd dim yn well heddyw er dangos eu safle berthynasol na gwneyd bras ddosbarthiad amynt. Ni hoffwn flino yr un)golygydd,na digaloni yr un argraffydd ifane awyddus am ddringo i safle barchus yn ei gelfyddyd. Ni fynaf ddadleu a'r un ar- graphydd, ac ofer ymgwrcydu yn nghysgod yr hen esgus gloff, mater o chwaeth." Tueddir fl i ranu y pentwr sydd o'm blaen- fel hyn: 1. CYLCHOROXAU'B PLANT. I Doe. I. Tryscirfa'r Plant. I Cymru'r Plant. Dos. II. T-uvn/tudd y Plant. I I Defnyddia'r Tyivytydd Uythyrenau rhy fawr yn rhai o'i ienawdiaw i abeb i blyg y llyfr. Peth od yw het uchel, uchel am ben dyn bach; y mae llythyren fawr iawn mewn t llyfr o blygiad bychan fel dyn byr byr a het uehel, hir, am ei ben-ieusd angdydmarus. I II. CYLCHGRONAU'R BOBL. Dos. I. Y Tradhodydd. Y Genhilln.; Cymru, Y Drysorfa. Dos. II. Cyfaill yr Aelivyd. Y Cronicf. Y Dysyedydd. Dos. III. Pwlpud Gymru. Y Cerddor. (1). Y mae toll uchel cludiad llyfrau drwy'r Uythyrdy wedi peri i argraphwyr C;l? daefayddio Hythyrenau rhyfan a'u gweithio yn rhys glos pan gofir mai pobl ganol oed a hen, bobl yw corph mawr eu dar- llenwyr. Nid yw hyn yn weithred symwyrol o safle fasnachol. Clywais am ddan ddar- llenydd yn Rhagfyr diweddaf a roddodd i fyny dderbyn un o'n prif gyhoeddiadau am fod ei argraphwaith yn rhy fan. Y mae Cwmni'r Longmans yn ei Silver Library wedi dangos y geUir defnyddio papur rhad, ysgafn, teneu ond clos a gwydyn ei wead, i wneyd Uyfrau prydferth. Dylai llyfrau fel misolion fod wedi eu hargraphu mewn long primer a'u leadio mewn trefn i fod yn hyfryd-ddarllenadwy i'w holl ddarllfinwyr. (2) Peth dymunol yw idea o fisolyn ar ei wyneb. Y mae gwyneb-ddalen Cymru er enghraipht yn meddu idea o neges y cyhoedd- iad. Dylwai Cyfaill yr Aelwyd gael Ùùa, megis hen aelwyd Gymreig; Cymraes rywiog lan, a idmy. ywodrsethu ami, a bord gron a ff-tr gyda Uenonon prysur a dof yn gwylio'r byd ac yn pwyllog chwilota olion Cymru Fu. Wel, dyna ddigon heddyw, ^wyrach. Heb na mgter na dadl, ond deisynad am godi'r hen wlad yn ei hol."
|PWNC Y TIR. I
PWNC Y TIR. [AT OLYGYDD Y "QBNEDL."] I.—BETII YW PWNC Y TIR ? SYR,—Canvn inau, gycui'ch cared™ gan- iatad, gael tmethu fy lien ar bwnc y tir. I mi, fel i bawb yn y dyddiau yma, y mae dyddordeb anghyffredin ynperthyn i'r cwes- tiwn, a llawer iwn o drafod a thraethu ac ysgrifenu arno. Yr wyf yn ofni, modd bynag, 11a fedd ond ychydig ohonom ddim byd tebyg i woledigacth eglur. Hyd yr wyf fi wedi sylwi, nid 003 nemawr un yu dirnad maint y drwg, a'r canlyniad ydyw fod yr amrywiol feddyginiaethau a gynygir yn hollol anigonoJ. Ni fynwn yngan gair i ddilorni na byehanu y gwahanol gjTilluniau i ddatrya pwnc y tir. Sonir llawer am y "Three F's," ac nis gellir son goruiod. Rhent dog: da iawn. Ad-daliad am welliaijtau da iawn eto. Sicrwydddaliad: rhagorol. Llys tir i reoli yr hollbetliauhyn: ardderchog. Acetonifyddai yn unhawdd proti y bvdd.ii'r ffermwr, hyd yn nod pe cawsai v brcintiau goruchel hyn, i ryw raddau at drugaredd y landlord, ac na fyddai ei anibyniaeth ond rhanol ac ang- hyflawn. Gall y landlord gymhwyso y scriw mewn amryw ffyrdd heblaw troi'r tenant ymaith o'r ffenn, a diflas ddigynyg fyddai gorfodi'r tenant i apelio at y llys tir am bob ryw dreifflach. Yn ol fel y deallaf fi bethau, nid yw y cynlluniau a gynygir yn ddigonol, a rhaid chwilio am ryw gynllun gwell a mwy rhagorol. Maent yn dda mor belled ag y maent yn myncd, ond nid ydynt yn myned yn ddigon pell o lawer. Yr aflwyddyw na chymerir golwg digon eang ar y pwnc. Cyn y deallir ef rhaid ei astudio yn yr oil ohono, ae edrych arno o wahanol gyfeiriadau. Wrth ei ystyried yn uuig o un cyfeiriad nis gallwn lai na chyfeil- iorni. I gaol syniad am y Wyddfa rhaid i ni fyned o'i chwinpas. Nid digon yw edrych ami o Lanberis yn unig, neu o Feddgelert ) ynunig. Na, rhaid ei hamgylchynu ol a blaen, dringo ei hochrau, ac esgyn i'w chopa. Yrun fath gyda phwnc y tir. Un arwedd iddo yn unig a gymorir i ystyriaeth, sef perthynas y ffennwr a'i landlord. D& ydyw cymeryd yr un arwedd hon i ystyriaeth, e',y ,?n addef; ond cofier mai nid dyna'r oU o bwnc y tir. Mae i'r pwnc arweddau ereill, a'r rhai hyny yn meddu pwysigrwydd mawr. Nid cwestiwn i'r tenant a'r Iandloid yn unig ydyw cwestiwn y tir. Beth am y llafurwr? Ai onid yw y cwestiwn yn ei gyffwrdd yntau hefyd ? Beth hefyd am y fenedl, neu y bobl ? Mac hwn yn bwne, lyf l,fi, i wyr tref yn gystal ag i wyr fwlad. Y gyfundrefn dirol yn ei c?ryMwth: I;td f? dd testyd y gyfres hon o ysgrifau. Pan fo byddin yn teithio trwy wlad ddieithr a diffaeth, fe anfonir rhai cwmniau o'r milwyr ymlaen i dori ffordd drwy y brysglwyni, fel y galle eyfangorph y fyddin deithio yn ddirwystr.' Felly hefyd y mae gyda'r fy Idin wleidyddol. Symuda y fyddin ymlaen yn gryno a thaclus gyda'u gilydd ar hyd ffyrdd a dorwyd drwy y drain a'r mieri a'r corsydd lleidiog, dros nentydd ac afonydd, i fyny ae i lawr y bryniau, gan y pioneers fu wrthi'n ddyfal yn gweithio ae yn ymdrybaeddu yn y llaid a'r baw. Yn y mater hwn, perthyn i gwmni'r pioneers yr wyf finau. Mwy eysurus fyddai bod gyda'r fyddin, ond rhaid cael y pioneers. Rhaid tori ffordd drwy y goedwig anial; a'r peth pwysig i ni ydyw, nid pa waith a wnawn, ond gwneyd y gwaith a roddir i ni yn onest a thrwyadl. Minau a geisiaf wneyd fy ngoreu, yn ol y gallu a'r goleuni a rodded i mi. Bu y Siartiaid gynt wrthi yn ddyfal a ffyddlon yn tori ffyrdd. Bu Cobden a Bright a Villiers yn ymlafurio am flynyddoedd a'r d'rysni anial a'r corsydd lleidiog. Ac y mae genym ganoedd heddyw yn cyflawni cyffelyb orchwyL Cyn y gall gwladwânydd dynu allan ddeddfau, a'u pasio trwy sin dau dy o Senedd, rhaid i rywun greu y teimlad ey hoeddus sydd yn sefyll y tu ol i'r deddfau hyny. Rhaid planu drychfeddyliau yn mhenau pobl, a chyneu tan brwdfrydedd yn eu calonau. Mae eisieu egluro, hyfforddi, ac argyhoeddi cyn y gall y gwladweinydd wneyd ei waith. Rhaid trafod a dadleu a gwyntyllio pwne y tir yn drwyadl mewn trefn i gael syniadau iach a chywir yn ei gylch. Buddiol yw i bawb draethu ei len. Dichon na fyddo ei syniadau yn ddiogel, ond dichon y bydd iddynt allu«ai Ay wun arall i ffurfio syniadau rhagoracn a mwy boddhaol. Llin ar lin, ychydig yma ac ychydig acw: dyna'r modd y eodir i fyny yr adeilad gwleidyddoL Ar ol y rhagymadrodd daw penau y bre- geth, a phenau fy mhregeth i ydynt rywbeth fel y canlyn| Fod ein cyfundrefn dirol yn anghyfiawn drwyddi draw. dMI sylfaen, sef meddiant personol o dir, yn bwdr hollol. Fod meddiant personol o dir yn rhoddi i'r naill ddyn fantais anheg ar y ga Fod y meddiant per8ono l hwn yn cyn- ychu landlordiaid gormesol, tenantiaid gwasaidd, a llafurwyr tlawd ac anwy- u a. Fod yn rhaid diddymu hwn cyn y torir ar rwysg y landlord, y megir asgwrn cefn yn y ffermwr, ac y rhoddir cyflog rhesymol i'r llafurwr. Mai eiddo'r bobl yw y tir, ac mai ffol- ineb ydyw caniatau i greaduriaid mor ddiras 110'1 landlordiaid draflyncu cymaint o'i enillion, i'w gwario ar oferedd a llygr- edd pechadurus. Fod y camwri hwn yn pwyso yn drym- ach ar Gymru nag ar Loegr, yn gymaint ag mai estroniaid ydyw ein landlo&r 'dd.. )hi yr unig feddyginiaeth ydyw di- ddymu Zd=t pe?onol a chenedleiddio'r tir. ( Nid wyf yn ymrwymo i dmfod y mater yn y drefn a n N; uchod, ond nid oes pwys yn hynv. Ymdrechaf fod mor fyr, clir, a dyddorol ag sydd yn bosibl. Mae a p w n e yn un gwir bwysig, yn eymedd i Lwr yn ddyfnach Dag y mae y rhan fwyaf ohonom yn dychmygu. Dylai gael ystyriaeth bwyllog pob aosbarth o'r wladwriaeth. Mae gwyr y trefydd yn dechreu ei astudio o ddifrif; dygir ef i'w sylw gan y Sosialiaid rdi FfaMamaid, yn y WMg ac ar y llwyfan. Gwneir gwaith mawr hefyd gan Gymdeithas Cenedleiddio'r Tir, i'r hwn y mae rhai ugeiniau o'n hloda.u Seneddol yn perthyn. ewn gair, y mae y pwnc yn prysur wthio ei hun i'r ffrynt, ac nis gall neb fforddio bod yn ddifater yn ei gylch. Mae hwna yn esgusawd digonol, os oes angen esgasawd o gwbl, dros ddwyn y mater, yn y wedd hon arno, i sylw darllenwyr y Genedl.-Yr eiddoch, &c., MACSEX WLEDIG. I
IDARGANFYDDIAD ERCHYLL IN…
DARGANFYDDIAD ERCHYLL IN LERPWL. Gwnaed darganfyddiad erchyll foreu Iau mewn ty yn St. Mary's place, St. Mary's -e7 W t. Cafodd y drancedig, yr hon oedd vn wac], ei gadael ar ei phen ei hun laos,,luer hefo llusern paraffin wedi ei goleuo ar y bwrdd; a boreu Iau cafwyd hi wedi llosgi fel mai o'r braidd y gellid ei hadnabod.
COMFORT IN OLD AGE.I
COMFORT IN OLD AGE. An income of from ilu to £100 a year for life, commencing at age of 60, can be secured by any person now unler 50 years of age by the new peniion scheme of the Royal Ex- change Aasuranoe," a Company that has had a prosperous career for nearly two centuries, andpaidin c-ai ii salone upwards of £36,000,000. No medical examination ia required, and all premiums are retained in full with simple interest If the pension age-S not reached. A prospeotus may be had on application to the Manager, 8, Romford Street, Liverpool.
I 1>A1>G¥SYLLTIAD.j
I 1>A1>G¥SYLLTIAD. I Uwers yr Iwerddon. Yn ddiweddar anfonodd y Western Mail ohebydd arbenig i'r Iwerddon, i I wneyd ymchwiliad i effeithil111 Dadgysylltiad a Dadwaddoliad yn y wlad hono. Yn y rhifyn am ddydd Iau cyhoeddwyd erthygl derfynol y gohebydd, yn symio i fyny y tyst- iolaethau a gasglwyd ganddo. Dywed iddo wneyd ymholiadau gyda phob gradd o glerigwyr, o Archesgob Dublin i lawr; gyda phob dosbarth o leygwyr; gyda Phabyddion lien a lleyg, a chydag Inddewon. Dyddorol ydyw sylwi ar y casgliadau y daeth iddynt oddiwrth ei ymchwiliad. Cyn i'r mesur grLel ei basio dadleuai ei gefnogwyr: I (a) Y byddai iddo osod trigolion yr Iwerddon yn gydmdd a'u gilydd mewn ystyr grcfyddol. (b) Y byddai iddo brofi yn genadwri o lieddwch oddiwrth Loegr at yr Ilver- ddon. (r) Y byddai iddo symud ymaith bob teimlad o anfoddogrwydd, a chynyrchu heddweh rhwng y sectau. Ar y Haw arall dadleuai ei wrthwyneb- wyr: (u) Na fyddai yn fesur cyfiawn, gan y byddai iddo ladrata ei heiddo oddiar yr Eglwys. (Ii) Na fyddai ond dechreuad i gyfres o g segrysbcilio yn Lloogr a Chymru ac Y sgotland, (c) Y byddai iddo ysgubo ymaith y gwrthglawdd a ataliai lifeiriant anffydd- iaeth. (id) Y byddai iddo achosi dirywiad yn moes y clerigwyr, trwy eu hamddifadu o'u hanibyniaeth (ariSllol; ac na fyddai y cynulleidfaoedd yn allnog i gario y gwaith ymlaen yn ol y drefn wirfoddol o gyf- rann. Gwelir erbyn hyn pa fodd y trQd pethau allan. Mewn un cyfeiriad ni wnaeth Dad- gysylltiad yrhyn brophwydai ei gefnogwyr. Ni phiofodd yn genadwri 0 heddweh i'r Iwerddon. Ni roddodd derfyn ar y drygau boenent y wlad hono, ac ni thaw- elodd y cynwrf tirol. Y mae erchyllderau inileinig wedi cymeryd lie yno wedi Dad- gysylltu'r Eglwys yn gystal a chynt. Ar y llaw arall, nis gellir dweydfod Dadgys- ylltiad wedi dinystrio'r gwrthglawdd a dybid oedd yn atal llifeiriant anffyddiaeth. Nid yw anghrefyddolder ac atheistiaeth wedi llenwi'r wlad. Nis gellir dweyd ychwaith fod y clerigwyr wedi dirywio yn gymdeith- asol neu yn ddeallol, nac fod y cynulleidfa oedd yn niethu cynal yr achos ymlaen trwy roddion gwirfoddol. Y mae y lleygwyr yn cymeryd mwy o ddyddordeb yn materion yr Eglwysi; y gwasanaethau yn fwydefosiynol a chalonog; y canu yn weU; mwy o gyd- weithio rhwng y clerigwyr a'r Heygwyr; mwy 0 gyfranu at achosion cenhadol a dyn- garol; mwy o ofal am yr eglwys-dai, ac o gyfranu tuagat eu hadfer a'u| hailadeiladu. Y mae y pethau rhagorol hyn oil wedi cael en cynyrchu yn uniongyrchol gan Ddadsef- ydliad yr Eglwys. r» Nis gellir ameu am foment, medd y gohebydd, nad yw y Gwyddelori yn awr, mewn materion crefyddol, wedi eu gosod ar dir cydradd. 'Ar y naill law, nid yw yr Eglwyswyr eu hunain yn ewyno o herwydd eu rhyddhad oddiwrth y wladwriaeth; ac ar y llaw arall y inae Dadgysylltiad wedi rhoddi boddlonrwydd i'r bobl yn gyffredinol. Bodola yr undeb a'r cydgordiad mwyaf cyf- lawn rhwng yr Eglwyswyr, y Pabyddion, a'r Ynmeillduwyr. Nid oedd hyn yn bosibl dan yr hen drefn. Gyda golwg ar hawl y wladwriaeth i gym- eryd eiddo oddiar sefydliad, a'i gym' wyso at amcanion ereill, nid yw y gohebydd hwn yn datgan barn, v Gwnaed hyny yn yr Iwerddon, yn unol a dymuniad y bobl, ac y mae yr effeithiau a'i dilynodd yn ddaionus. Yn hytrach na chael ei golledu, y mae y sefydliad a "ysbciliwyd" wedi derbyn budd a bendith. Ac os bu felly yn Iwerddon dlawd, pa faint mwy y bydd yn Nghymru, gyda'i rhagorfreintwu a'i manteision mwy rhgrol Cofier mai nid y Genedl sydd yn dweyd hyn, ond gohebydd y Western Mail, organ gydnabyddedig y Toriaid | a'r Eglwyswyr, Nis gallai yr un newyddiadur Rhyddfrydol ddweyd dim cryfach. Ar un pwynt yn unig y mae y gohebydd hwn yn cyfeiliorni, neu o T eiaf yn anghytuno a'r Rhyddfrydwyr. Caniatawyd i'r Eglwys yn yr Iwerddo* y swm 0 haner miliwn o bunaii fel iawn am gymeryd oddiarni y gwaddoliadau preifat, ac nid oedd y swm Kwn ddigon, medd y gohebydd. Rhybuddia glerigwyr [Cymru i fod yn ddoeth yn y mater hwn. Yn Ile ymladd yn erbyn Dadgysylltiad, yr hyn Bydd bellach yn waith ho1r.lOfer a difudd, doethach fyddai iddynt geisio dod i delerau a'u gwrthwynebwyr, a gwneyd å hwy y fargen oreu fo'n bosibl. Folly; ai oni wyr y gohebydd caredig hwn fod Ymneillduwyr Cymru yn ystyried fod gormod o iawn wedi ei roddi i'r Eglwys yn yr Iwerddon, ae na fynent ddim byd tebyg i hyny yn Nghymru ?
CYFARFOD CHWARTEROLI ANNIBYNWYR…
CYFARFOD CHWARTEROL I ANNIBYNWYR ARFON. I Cynkaliwyd yr uchod y tro diweddaf yn Ebenezer, Bangor, Llun a Mawrth, Ionawr 16 a'r 17. Cadeirydd, Mr D. Prosser, Pen- is'rwaen, ac yr oedd yn bresenol nifer mawr o weinidogion a diaconiaid.—Gohiriwyd y ceisiadau o'r eglwysi hyd yeyfarfod nesaf.- Darllenwyd llythyr trosglwyddiad y Parch D. S. Thomas, Llanrwst (diweddar o Bedd- gelert), o gyfundeb Lleyn ac Eifionydd; rhoddwyd i Mr Thomas aderbyniad hynod siriol.-Addawodd y cadeirydd anfon cylch- lythyr prydlawn at yr holl eglwysi i'w hys- bysu o adeg y cyfarfodydd yn ystod tymor ei swyddosraeth.—Hysbysodd Mr Williams, Waenfawr, y bydd- yn galw sylw at y drysorfa gynorthwyol yn y cyfarfod nesaf. —Penderfynwyd anfon llythyr o gydym- deimlad at deulu y diweddar Mr R. Owen, Tyddyn Mawr, eymeriad glan, doniau am- rywiol, a sel wastadol yr hwn oedd yn ei wneyd yn gu ac anwyl gan y frawdol- iaeth oil. Penderfynwyd anfon cofion serchog y frawdoliaeth at Mr Rowlands, Treflys, a da oedd gan y cyfarfod ddeall ei fod yn graddol wella o'r afiechyd blin a'i cyfarfyddodd tra ar ei daith yn y De yn casglu at ei gapel. Addawa Mr Rowlands gasglu 370p ar gyfer 300p gan y gynulleidfa, yn gwneyd cytanswm o 670p. Galwyd sylw at Drysorfa'r Gweddwon. Gwelir fod y gymdeithas hon yn gwneyd gwaith rhagorol, ac felly yn haeddol o sylw a chefnogaeth. Y goruchwyliwr dros Gymru yw y Parch J. Rogers, Pembre.— Derbyniwyd casgliadau: Yr eglwysi, 2p 2s 6c; casgliad cyhoeddus yn Mangor, ip 128 Ie; pyfanswm, 3p 14 7c.—Y cyfar- fod nesaf i fod yn y Tabemacl, ljianrwst, yn J Ebrill, y Parch Ellis Jones i bregethu ar y pwnc, Cadwraeth y Sabboth, a Mr Ro- berts, Caernarfon, ar fater a roddir iddo gan I y frawdoliaeth yn Uanrwst. Y cyfarfod dilynol i fod yn Jerusalem, Llanberis, yn Nghorphenaf.—Pregethwyd gan y Mri, Evans, Henryd; Adams, B.A., Bethesda; Williams, Llanrwst; Morgan, Penmaen- mawr Price, Trefriw; a Thomas, Llanrwst. Daeth' cynulleidfaoedd rhagorol i'r oedfeuon cyhoeddus, a chafwyd rhwyddineb hvfryd i ddwyn yn miaen yr holl waith. Nid oedd pall sr sirioldeb a charedigrwydd Mr Ellis Jones a'r frawdoliaeth yn Ebenezer i'r dieithriaid.—Gohebydd.
[No title]
Traddododd Mr J. HARBtsON JONES ddar- litii ar Ddechreuad a Chynydd Wesley- aeth yn Ninbych," i'w gyd-drefwyr, Nid oes neb sydd yn fwy cyfarwydd a hanes yr achos yn Nyffryn Clwyd na Mr JONES, ac y mae ei wasanaeth i Wesleyaeth yn werthfawr iawn fel blaenor, pregethwr, a goruchwyl- iwr.
Y WEINYDDIAETH A (JHY.HRU-
Y WEINYDDIAETH A (JHY.HRU- Haeriad Rhyfedd. Fel hyn y dywed y British JVldy: "Boddhaol oedd gweled y Cynghrair Rhyddfrydol Cenedlaethol yn siarad mor ddiamwys parthed yr angenrheidrwydd am Ddadgysylltiad i Gymru. Tarawyd tant clir ar y dechreu gan Dr Spence Watson, ae nid oodd yr un pwne arall yn creu mwy o frwdfrydedd, Eto i gyd yr oedd yno ryw radd o amwysedd. Cawn y Daily Ohronide yn dweyd: "Byddai y pleidiau blaenaf yn Ysgotland a Chymru yn dra boddlon ar Suspensory Bill, yr hwn a roddai derfyn ar greu buddi:nau newyddion, ae felly rwyddhau y ffordd ar gyfer difotHant ter- fynol. Dywed ein cyfoesolyn yn ara phriodol, fel polisi cywreinbeth Gladston- aidd o'r radd gyntaf ydyw.' Yn hytrach dyweder, I f) ddai,' oblegid gallwn sicrhau y Chronid y gelwid ef yn dric digywilydd' gan y pleidiau blaenaf. Gwyddis yn dda, ac fe ddichob y by, d raid i ni gyhoeddi'r manylion, ddarfod i rai aelodau Cymreig, yn galw eu hunain yn Rhyddfrydwyr, feddwl unwaith arbed y Llywodraeth y drafferth o wneyd dim dros ryddid cre- fyddol i Gymru trwy y trie hwn. Mae hefyd yn wir fod rhai o bobl ffyddiog Cymru yn lied barod i gytuno. Ond y mae yn y Dy wysogaeth wyr nas gellir eu dallu na'u prynu, a gwelsant ar unwaith nad oedd y cynllun ond un i roddi yr holl gwestiwn ar y silff am amser amhenodol. Y can- lyniad yw, er fod llawer wedi ei siarad ar y cwostiwn yn angyhoedd, nad oes yr un Rhyddfrydwr Cymreig, hyd y gwyddom ni, wedi meiddio cymeradwyo y Suspensory Bill yn gyhoeddus. Wrth gwrs, fel y sylwa y Times, fe deflid y mesur hwnw aUan gan yr arglwyddi mor ddiseremoni a Dadgys- ylltiad ei hun os byth y daw y mesnr olaf ymlaen fe ddywedent nad oedd yr eth- olwyr erioed wedi ei weled, ac fod yn rhaid ymgynghori i hwy. Dyna syniad y Rhydd- frydwyr Eglwysig. Ond y mM y Cymry, ni obClthiwn, wedi hen orphen rhwyddhau y ffordd." Mae y ,,d yn barod, a'r gwaith i'w wneyd. Mae Mr Gladstone wedi gwneyd llawn digon mewn ffordd o oedi ac osgoi hawliau Ymneillduwyr. Fe ddibyna dyfodol ei Weinyddiaeth yn gyfangwbl ar pa mor onest a thwyadl y cyferfydd hwynt yn awr. Byddai Suspensory Bill wedi ei uno a :mesur Dadgysylltiad yn beth arall."
PENODI YNADOX YN MON. I
PENODI YNADOX YN MON. I Dadl yn y Cyngor Sirol. I Yn nghyfarfod diweddaf Cyngor Sirol Mon, cynygiodd y Cyngorwr John Lloyd Fod y cyngor hwn yn penderfynu, oberth- ynas i ddewisiad ynadon heddweh, mai y cyngor sirol ac nid yr arglwydd raglaw, mewn unrhyw sir, a ddylai gyflwyno enwau i'r Arglwydd Gangheilydd o bersonau i gael eu penodi yn ynadon heddweh, ac mai y cymt wysder gofynol ddylai fod, fod un yn drethdalwr yn y sir. Hafyd, fod copi o'r penderfyniad yn cael ei anfon i'r aelod dros y air, ac i Mr Cyril Dodd, A.S."—Dywedai Mr Lloyd ei fod ef yn gwerthfawrogi gwaith Arglwydd Raglaw presenol Mon, ac nid oedd ganddo ddim i'w ddyweyd yn ei erbyn; yr oedd wedi bod yn ddoeth yn ei benod- ond rhaid cofio eu bod yn rhwym o'i golli ef ryw bryd, tra y byddai y cyngor sirol yn aros.—Eiliwyd gan y Cyngorwr John Williams (Llanfair), yrhwnadynodd yn ol rybudd o gynygiad cyffelyb a fwriadai ddwyn yn mlaen. Dywedai nad oedd gan- ddo ef y ganmoliaeth a roddodd Mr Lloyd i'r Arglwydd Raglaw presenol, oblegid gwnaeth y Cyngor Sirol gais ato i benodi cadeirydd y Cyngor yn ynad parhaol, a chan belled ag yr oedd ef yn gwybod nid oedd yr Arglwydd Raglaw wedi cymaint a chydna- bod dcrbyniad y cais. Yr oedd hefyd wedi gwneyd penodiadau ar ol hyny, ac wedi myned heibio i foneddwr ag oedd y wlad we li anrhydeddu, ac un ag y buasai yn an- rhydedd i'r faine ynadol ei gael. Y Cyngorwr John Hughes (Amlwch) a ddy- wedai ei fod yn ystyried y cynygiad yn un gwrthun, gan fod arnynt eisicu gwneyd y cyngor yn weithfa J.P.'s. Cynygiai ef wewant eu bod yn gwneyd i ffwrdd ag ynadon, ac yn deisebu y Uywodmeth o blaid penodi ynad cyflogedig.—Eiliwyd gan y Cyngorwr W. Thomas '(Amlwch).-Cafwyd rheoliad y Cadeirydd mai nid gwelliant ydoedd hwn, ond cynygiad gwahanol, o C,th r i'r hwn y bu..d yn rhaid rh.drhyb.dd.-Y Cyngorwr Owen Morris a gefnogodd y cynygiad gwreiddiol. —Y Cynghorwr Dr Roland Williams a gyf- eiriai at y bwrdeisdrefi, lie mai gan y Cyng- hor Trefol yr *edd hawl i gyflwyno enwau i'r Arglwydd Gangheilydd, ac a oedd y Cynghor Sirol yn israddol i ryw gynghor trefol bychan ? Ystyriai ef y dylai y siroedd gael eu gosod yn yr un safle a'r bwrdeisdrefi, a chefnogai y cynygiad oddiar egwyddor y peth.—Y Cynghorwr Syr Richard Bulkeley a ddywedai yr edrychid amo ef yn gyffredin fel Ceidwadwr, ond mewn rhai pethau yr oedd yn tueddu i fod o feddwl Rhyddfrydol. 0 berthynas i'r cwestiwn hwn. nid oedd yn ystyned ei fod o fawr o bwys pa un ai y Cynghor Sirol ynte yr Arglwydd Raglaw a gyflwynai yr enwau, ond yr hyn a wrth- wynebai ef ydoedd mai bod yn drethdalwr ydoedd yr unig gymhwysder. Dylai fod yn rhywbeth llawer uwch, gan fod posibilrwydd rhoddi y gallu yn nwylaw mob o'r scums mwyaf ar y ddaear yn erbyn eu heddweh eu hunain. Tuag at gael cyfiawnder yr oedd yn rhaid cael ynadon o fysg y rhai ag I' a fyddai yn lleiaf tebyg o gael dylanwadu arnynt trwy ffafr neu deimlad.-Y Cyng- horydd Lewis Hughes a ddywedai y byddai y cymhwysder o drethdalwr yn sicr o ateb dybertion eyflawnder. Yn bresenol yr unig gymhwysder gofynol oedd fod eu llogell yn llawn pa un bynag a fyddai eu penau yn llawn ai peidio. A ydoedd yn bosibl y buasai y Cynghor Sirol yn cyflwyno enwau scum, y tir i gael eu gwneyd yn ynadon ? Nae ydoedd, oblegid yr oedd yr aelodau yn gyfrifol i'w cynrychiolaethan se i'r sir, 8C ni bg zai y eyfryw yn foddlon ond ar Jnadon o farn, deall, cymedroldeb, synwyr cy- ffredin, ac ymdeimlad o bwysigrwyad gweinyddu cyfiawnder.—Y Cynghorwr D. Rees a sylwai fod y bobl gyffredin yn yr amser aeth heibio heb fanteision addysg, ond erbyn hyn yr oedd manteision addysg yn gyfryw feI ag y gallai dyn a daW ardreth o bunt neu ddwy fod'yn holM gymwys i fod yn yn#d ac nid oedd ef yn gweled rheswm dros eu cadw o swydd oe byddent yn gyinhwys iddi.—Pleidleisiwyd, a chafwyd mwyafrif. o 25 dros y cynygiad, sef 29 yn erbyn 4.
YR ARCHDDIACON FARRAR. I
YR ARCHDDIACON FARRAR. I Un o feibion mwyaf dysglaer yr Eglwys yn Uoegr ydyw yr Archddiacon Farrar, awdwr y llyfr bydenwog, Life of Christ. Yn y Sunday Magazine ceir yohydig o'i hanes. Nid yw ei gyflog fel archddiacon ond tair punt yn y flwyddyn. Y mae hefyd yn ganon, ond y mae ei ganoniaeth wedi ei huno, tnvy ddeddf Seneddol, i rectoriaeth Sant Margaret, Westminster. Ymddengys mai lied lyehan ydyw ei fyflog fel rheithor hefyd. Wedi talu i dri o giwradiaid, mae y cyflog yn llai na'r eiddo 0 leiaf dair o I fywoliaethau y mae gan yr archddiacon hawl i benodi olerigwyr iddynt. 'Engraipht go dda, onide, o hunanymwadiad. Nid yn ami y oeir ei chyffelyb ymysg clerigwyr Eglwys Loegr. Dechreua ar Cl ddiwraod gwaditr am haner awr wedi wyth yn y boreu, &C ni cheidw noswyl hyd ddeg o'r gloch y nos. Treulia ei wyliau haf gyda'i deulu yn y wlad, a chymer fantais ar y seibiant i lenydda. Pan yn gweithio yn ei fyfyrgell bydd parrot yn cadw cwmni idao, a rhwystra hon ef rhag gorweithio.
I MR GLADSTONE AO EIDDO EGLWYS…
I MR GLADSTONE AO EIDDO EGLWYS LOEGR. YII. ei araeth ddiweddar yn yr Ainwythig fe wnaeth Esgob Uanelwy gyfeiriad at ddatganiad o eiddo Mr Gladstone parthed moddianau Eglwys Loegr. Mewn trefn i gael eglurhad pellaeh ar y mater anfonodd Mr Carvell Williams, A.S., y llyfhyr canlynol at y Prifweinidog;- 2, Serjeant's Inn, Fleet ft., E.C. Ionawr 24ain, 1893. Anwyl Mr Gladstone,-nia diwedd y flwyddyn o'r blaen ymddangosodd yn y newyddiaduron lythyr a anfonwyd, yn ol eich cyfarwyd- yd chwi, at y Parch J. T. Hurley, Ashton-in-Makerfield, yn yr hwn y dywedech nad yw Eglwys Loegr yn der- byn unrhyw gynorthwy o'r eronfeydd cy- hoeddus." Yn anffodus, ni chafodcf llythyr Mr Hurley, i'r hwn yr atebech, ei gyhoeddi; ond oddiwrth yr hyn a anfonodd i'r Liver- pool Courier ymddengys nad oedd a wnelo ei ofyniad a dim ond a'r arian a ganiateid trwy bleidlais yn flynyddol gan y Senedd, o berth- ynas i ba rai y mae eich datganiad, wrth gwrs, yn hollol gywir. Mewn rhai manau, modd bynag, fe roddir ystyr Ilawer eangach, ae, fel y credaf ii, hollol anghywir, i'ch geiriau; yr engraifft olaf o hyn ydyw araeth Esgob Llanelwy yn yr Amwythis; ar yr 17eg cyfisol. I gadamhau yr ymresymiad nad oedd eiddo'r Eglwys yn eiddo mnedlaethol dywedodd yr Esi;ob, yn ol adroddiad y Times: Yr oedd Lv Prifweinidog presenol 'wedi datgan nad oedd clerigwyr Eglwys Loegr yn cael eu talu an y ?aeth, ac wedi dweyd ynghorph yr wythnosau diweddaf nadoeddE?IwysLoe?r yn derbyn unrhyw gynorthwy o'r cronfeydd oyhoeddua. Felly yr 4d y dyn allai sefyll i fyny, a dweyd fod ddo?r EgIWY8 yn pehyn i'r genedl, yn anwybodus a diegwyddor. Yr wyf yn bur ymarhous i'ch blino yn yr argyfwng presenol, ond y mae yn bwysig na chamddealler chwi ar y mater hwn. Yr wyf felly yn gwneyd yn hyf i ofyn i chwi fod mor garedig a'm hysbysu pa un a wyf yn gywir wrth dybio fod eich datganiadau nad yw olerigwyr Eglwys Loegr yn cael eu talu gan y wladwriaeth," ac "nad yw clcrigwyr Eglwys Loegr yn derbyn cy- northwy o'r eronfeydd cyhoeddus," yn cael eu cyfyngu i'r ffaith nad yw yr Eglwys yn awr yn derbyn cynorthwy gan y wladwr- iaeth jnv /furl o roddion Seneddol, ac na iaeth *d ?,?l 'dynt ategu yr honiad nad eiddo .01 'ynfdl?th oI y.lyw gwaddoliadau'r Eglwys. Pan gaf eich atebiad gobeithiaf gael can- intad i roddi iddo yr un cyhoeddusrwjdd ag a roddwyd i'ch llythjrau blaenorol ar y pwnc.—Wyf, jr eiddoch yn ffyddlawn, J. CARVELL WILLIAMS. Y Gwir Anrhydeddus W. E. Gladstone, A.S. Wele atebiad Mr Gladstone 10, Downing street, Whitehall, Ionawr 25, 1893. Anwvl Mr Carvell Williams,—Y mae rhai o'r geiriau a diyfynir yn eich llvthyr, ac a ddywedir a ddefnyddiwyd genyf fi (ond nid wyinfy hun yn gwybod i mi ddefnfddio geiriau amwjs) o ystyr agored i ddadl, r.d ? w?f wedi datgan drosodd a throsodd fod eronfeydd (funds) yr Eglw.) s-a. chy- meryd y geiriau yn r ystyr a roddid iddynt yn gyffredin yn Neddf yr Eglwys Wyddelig -yn eiddo cenedlaethol. Ae erys hyn 3 n wir, er ei fod hefyd yn wir nad yw yr Eglwys Sefydledig yn Lloegr, fel yn yr Ysgotland, yn derbyn dim fel Sefydliad o'r hyn allaf alw yn ffynnonellau Seneddol. Hy- deraf y bydd i'r eglurhad hwn gyfarfod a'ch pwrpas, a gorphwysaf, yr eiddoch yn ffyddlon, W. E. GLADSTONE.
EGLWYSWYR RHYDDFRYDOL. I
EGLWYSWYR RHYDDFRYDOL. I Dydd Gwener cynhaliwyd cyfarfod yn Llundain i fyg. U.I,,b Eghvyswyr Rhyddfrydol, Mr G. ° W. E? Russ??.? yny gadair. yn ¡ :I::hirj, Frome Wilkinson a roddodd banes dechreuad y mudiad. Wedi i'r ethol- hane' dechreusd ?r ?;? d ?f l?ned dro8odd iad cyffredinol diweddaf fyned drosodd ymddangosodd yn y wasg gwynion o amrywiol fanan oddiwrth glerigwyr Rhydd- frydol, y rhai a ddywedent eu bod yn cael eu herlid ameu bod yn gwneyd eu dyled- swydd fel dinasyddion. Awgrymwyd fod i undeb gael ei ffurfio rhwng y clerigwyr, i'r dyben o amddiflryn eu gilydd yn ngwyneb yr ymosodiadau hyn. Cymerwyd yr awgrym i fyny gan y wasg Ryddfrydol, ac yr oedd nifer mawr wedi adaaw eu cynorthwy a'u cydweithrediad. Y cadeirydd a sylwodd nad oedd yfundeb hwn mewn un modd yn wrthwynebol i Ymneillduwyr. Ar yr un pryd, ni ofynid ond i Eglwyswyr, dd'od yn aclodau ohono, gan nad oedd ar weinidogion Ymneillduol angen amddiffyniad, yn gymaint ag mai Rhyddfrydwyr oedd y rhan fwyaf o'u cyd- grefyddwyr. Ni fyddai i'r undeb gymeryd ochr o gwbl ar gwestiwn Dadgysylltiad, ac ni fyddai i'w aelodau amcanu proselytio neb. Amddiffynol yn unig ydoedd yr undeb. Camgymeriad dybryd oedd tybio fod yr Eglwys o angenrheidrwydd yn Doriaidd. Yr Eglwys oedd cyfaill goreu y gweithiwr, a phrif elyn gormes a thrais. Gyda golwg ar Ddadgysylltiad, pa gyf- Ilewiau bynag oedd yn aros yr Eglwys, fe fyddai yn fwy parod i w cyfarfod pe fe I=Ly: ?fh 7 d efengyl ogoneddus ?,I,yd&d cydraddoldeb, a b.,w%:F,' %d.dpe Y Deon Kitchin (Winchester) a gyn- ygiodd fod yr undeb i gael ei sefy,Uu. Yr oedd yr Eglwys wedi esgeuluso pregethu !L.dd mawr fod dynion yn frodyr i'w gilydd. 0 ganlyniad yr oedd yn anhawdd cael y gweithiwr i edrych ar y clerigwr fel cyfaill, ac nid fel meistr. Nid oedd gan y cyhoedd, yn neillduol mewn rhanau gwledig, ymddined o gwbl yn y | deri?wyr. Oe I;M?"arad pellach gan yr Henadur PhiUips (Llundain), Mr F. A. Ch, A.B., Canon Bulstrade, Syr Walter Philli- mor 'y Prebendari yton ac ereill, pasiwyd Y'?y;gi yn nghanol brwdfrydedd mawr, J ac yna penodwyd pwyllgor dynu allan II reolau.
IDARPARIADAU LLYSEEUOL Y CYF-ADDABAF…
I DARPARIADAU LLYSEEUOL Y CYF- ADDABAF I IECHYD. Nid oes yr un amheuaeth mewn unrhyw feddwl diragfarn mai darpariadau llysieuol yw y rhai mwyaf rhinweddol a chydweddol a'r corph. Mewn gair, y mae ein hymborth fceunyddiol yn gymaint i gynal iechyd y cyfansoddiad ag yw i gynal nerth, ac i feithrin ei wahanol ranau. Fe gofalem fwy am mm ac ansawdd yr hyn a fwytawn, blinid ni yn fwy anaml gan anhwyl- derai? corphoroi. Mae HeryUwyr yn gyffredin yn y blynyddoedd diweddaf wedi talu mwy o sylw i lysiau nag a wnaed am gryn amser jn Baenorol, fel y mae yn bresenol amryw ddarpar- iadau Uysieuol meddygol yn Md eu cynyg i'r cyhoedd y dyddiau hyn at w 01 9 ,effy i Ir Ond y maent er hyny yn gwahaniaethu llawer me? rhinwedd a gwerth. Yr ammu mawr wrth ddarparu meddyginiaeth lysieuol yw cael allan brif rinwedd y llysienyn, i'r graddau mwyaf cyflawn, ac mewn cyn lleied o sylwedd ag y mae'n bosibL Wedi blynyddau o ym. chwiliad dyfal ac arbrawfiadau manwl, llwydd- odd y fferyllydd enwog, Mr Gwilym Evans, F.C.S., i dynu allan 0 amryw o'r llysiau a'r planhigion goreu a mwyaf rhinweddol, eu prif rinweddau. Y llysdau hyn ydynt Quinme. Sarsaparilla, saffrwn, lafant, dantyllew, crwynllys (aentian), a'r cynghaw (burdock). Llwyddodd nefyd i gyfartalu elfenau gweithgar y Uysiau hyn yn y modd mwyaf hapus er mer- hau cydweithrodiad llwyddiannus yr elfenau- meddyginiaethol a gynwysent. Y mae y medd- yglyn rhagorol hwn erbyn hyn yn fyd-adna- byddms wrth yr enw Quinine Bitters Gwilym Evans. Nid oes un feddyginiaeth all gystadlu ag ef mewn effeithioh-wydd i symud ymaith holl anhwylderau y cylJa, yr afu, a'r iau. Mae ar werth gan bob neryllydd mewn poteli, Is lie, 2s 9c, a 4s 6c yr un. Neu gellir eu cael am y prisiau uchod oddiwrth y perchenogion:- Quinine Bitters Manufacturing Co., Limited, Llanelly,
I 11 CYMRU."
I 11 CYMRU." I Rhifyn Dwbl Ionawr. I Fel prawf 0 boblogrwydd y cylchgrawn cenedlaethol olygir gan Mr Owen M. Ed- wards, gellir hysbysu fod yr oil o'r argraff- iad cyntaf o rifyn dwbl Ionawr, 1893, pris swllt, wedi cael ei werthu allan o fewn deng niwrnod ar ol ei gyhoeddi. Nid oes yn awr yr un copi i'w gael. Bwriedir dwyn allan ail argraffiad os ceir digon o archebion, a gofelir am argraffti digon o'r rhifynau di- lynol i gyfarfod a'r galwad digyffelyb. Dylai arehebion am unrhyw fis fod mewn llaw erbyn y 12fed o'r inis hwnw.
DADGYSYLLTIAD t N NGHYMRU
DADGYSYLLTIAD t N NGHYMRU Ail Ddarlleniad y Mesnr- Nos Sadwm diweddaf, mewn senedd leol yn Nghymru pasiwyd trwy fwyafrif mawr, ail ddarlleniad mesur cyflawn er Dadgysylltu a Dadwaddoli yr Eglwys yn Nghymru. Yn ein rhifyn nesaf rhoddwn goní o'r mesur fel y'i pasiwyd nos Sadwm.
DAMWAIN AR Y RHEILFFORDD YN…
DAMWAIN AR Y RHEILFFORDD YN MON. Boreu Sadwrn yr oedd tren o gerbydau gweigion yn myned o'r Gaerwen i Amlwch i'r diben o gychwyn o'r lie olaf fel excursion am Lerpwl, ond pan oddeutu milldir i Amlwch aeth y pum corbyd agosaf i'r peiriant oddiar y rheiliau. Yroedd un o'r cerbydait wedi troi ar ei ochr ac yn gorphwys ar y coed oedd yn ffurfio fence ger y rheil- ffordd, a niweidiwyd y ffordd yn fawr. Nis gallai y tren oedd i adael Amlwch haner awr wedi saith y boreu, na'r "rxnrsion o ?dd i ddilyn gychwyn; ond oddeutu haner awr wedi deg y gallwyd gweithio y trens gan belled a'r fan y digwyddodd y ddamwain o'r Gaerwen, ac un arall i'w chyfarfod o Amlwch, ac yna newidhi y teithwyr 0'r naill i'r Uall. c yrha?d.3KI4 y breahiown yang o Fangor i'r lie yn fuan, a disgwylid y byddai y llinell wedi ei chlirio erbyn boreu | LJun.
I YR ARGYFWNG YN YR AIPHT.
YR ARGYFWNG YN YR AIPHT. Llythyr oddiwrth Mr E. D. Bryan, Cairo. Fel y canlyn yr ysgrifena Mr E. Davies Bryan, Cairo, at gyfaill yn Nghaernarfon: Anwyl Gyfaill,-Yr wyf yn anfon i chwi y papyr Ffrengig Bosphnre, sydd yn cael ei gefnogi gan lywodraeth Ffraine, a'r Egyptian Gazette, y rhai a roddant i chwi syniad am y cynhwrf yma ar hyn 0 bryd o berthynas i'r cyfnewidiadau yn y Weinydd- iaeth. Hwyrach na fydd yn any 1 lorol olrhain pa fodd y daeth hyn oll o gwmpas. Rouiller Bay, proffeswr Awstriaidd y Khedive, oedd wrth wraidd yr helynt. Gwlad yn orlawn o dywysogion ydyw Awstfa il y gwyddo-h, y rhan fwyaf ohonynt yn y."I a'r oil ohonynt yn eithafoI o f,dcb, Nid oedd ?m"r w dywy?og, ond yr o"dd ya Awstriad; ae er y mae yma bu wrthi yn brysur yn gwthio syniadau i benglog y Khedive ienane a dibrofiad. Perswadiai ef mai efe oeddpenaeth gwladyr Aiuht, a'i bod yn hen bryd iddo arfer ei awdurdod fel y cyfryw. Yr oedd y Khedive yn llyneu ath- rawiaeth Rouiller yn dra rhwydd. Y mae 0 anian falch ac uchelfryaig. Y dydd o'r blaen yr oedd yn croesi llinell y rheilffordd yn agos i Alexandria, ac ymddengys i yried- ydd cerbydres safai gerllaw gychwyn ei beiriant yn rhy fuan wedi i'w Uchelder groeHi. Mynodd gael gan gwmni y rheil- g ff?Zd ddi,;wyddo y gyiiedydd druan. Yn ddiweddar yr oedd yr Awstriad Rouille wedi bod ar delerau hynod gyfeill- gar a'r consuls Ffrengig a Rwsiaidd. Pan heb fod yn y palas gyda'r Khedive byddai gyda'r consuls hyn, y rhai a'u defnyddient fel offeryn i weithio allan eu cynlluniau, ac i deimlo pulse y weinyddiaeth Seisnig newydd. Ond darfu i'r Khedive ddyrysu pethau yn hollol. Nid oedd y consuls yn disgwyl iddo ddiswyddo Mustapha Pasha Fehmy mewn dull mor sydyn, nac yn yr amser y gwnaetb. Yr oedd I ustapha wedi bod yn wad am hn.?u, ac ar un adeg ofnid am e; &dier- 1 lad. Cydymdeimlir yn ddirfawr ag ef, ac ystyrir gwaith y Khedive yn ei ddiswyddo cyn iddo fod dair awr o'i wely fel creulondeb anynol. Gallai y peth fod yn angeu iddo. Bu yn weinidog ffyddlon i'r Aipht am amser maith. Yn fuan wedi i'r Khedive gael ei goroni gofynodd Twrci iddo ddiswyddo Mustapha a'i gvdweinidogion. Gwrthododd, gan ddy- weyd nad oedd a wnelo Twrci a materion cartrefol yr Aipht. Tybiai y gallai drin Lloegr yr un modd yn yr argyfwng presenol. Ond yr oedd yn camsynio. Ymddygodd Arglwydd Cromer (gynt Syr Evelyn Baring) yn amserol a phenderfynol. Dangosodd i'r Khedive nad oedd am oddef dim ynfydrwydd na thriciau. Cliriodd Rouiller a'r consuls Ffrengig a Rwsiaidd o'i ffordd fel cywion ieir odcliar ffordd ceffyl wedi rhedeg. Iddo ef yr ydym i ddiolch fod yr argyfwng wedi terfynu mor fuan ao mor foddhaol. Y nae Rouiller druan wedi ei yru yn nghylch ei fusnes. Y prifweinidog newydd ydyw Riaz Pasha, yr hwn sydd wr gwladgarol ac o gymeriad uehel, er nad yw yn un hawdd iawn cydweithio ag ef. Cyn y cyrhaedda y llinellau hyn Gaer- narfon fe fydd pobpeth drosodd, mae'n debyg. Ond fe fydd i'r cipdrem brysiog hwn o hanes yr argyfwng eich cynorthwyo i ddeall yr hyn a gyhoeddir yn y newydd- aduron.
< -_u. -Caerlleon--
< -_u. Caerlleon- MlWYS ALBION -irARK.—Y mae'r eglwys uchod wedi talu y ffyrling ddiweddaf o'i dyled, a bwriadant gael eu jiwbili o hyn ir Pasc er llongyfarch eu gilydd a chyd- lawenhau am fod eu hymdrechion wedi eu coroni k llwyddiant mor fawr. Hefyd, y mae'n llaweriydd genyf allu cofnodi fod eglwys Albion Park, yn absenoldeb t i gweinidog (Sabboth, Ionawr 23ain), wedi penderfynu codi ei gyflog i 150p. Y mae y weithred yma yn siarad yn uchel am weith- garweh yr eglwys. Hir yr erys y teirnladau da sydd yn ffynu rhwng Mr Davies a'r gynulleidfa yn Albion Park yw gwir ddymuniad- Bonhomif.
Deiniolen.
Deiniolen. CYMDEITUAS LENYDDOL DISGWYLFA Cynhaliwyd cyfarfod o'r gymdeithas hon nos Iau diweddaf, dan lywyddiacth y Parch David Jones, pryi y cafwyd papur yn nghyd&gM-brawBondyddorolar "Fferyll- iaeth pethau cy?redin," gan y ?n John Williams, Helen Villa, ac Elias Pritchard, chemist, Ebenezer. Ar gynvgiad Mr David Williaus, yn cael ei eilio ?n Mr Thomm D. Williams, pasiwyd pleidlais o ddiolchgarwch iddynt.
Criccieth-
Criccieth- Dydd Mercher diweddaf bu deiliaid Ysgol Sabbothol yr Annibynwyr yn mwynhau te a bara brith yn y Town Hall. Cyfranogodj rhwng dau a thri chant o'r darpariadau. Yn y capel am chwarter i saith o'r gloch cYn- baJiwyd eyfarfod amrywiuthol, Ca??- ydd, y Parch W. B. Marks. ArweinldtJJ Mr Roberts (Uew Glas). Wedimyneddnr7 ryglen anarferol o ddyddorol, ryflwynwyd anrheg i Willie B. Marks am ei w, yn chwareu yr harmonium ar ei ymsdawiad i Lerpwl. Yr anrheg oedd dressing case. Cyflwynwyd ef iddo gan Mr B Wilhams, Ty'nllan, diacon hynaf yr eglwy* yr hwa roddodd amryw gynghorion gwerthfawr iddo ar ei fynediad oddtcartref. Diolchodd y gwr ieuanc mewn ychydig eiriau pwrpasol^ | Cafwyd cyfarfod rhagorol*