Y Genedl Gymreig

Y WESLEYAID. j [0 DAN OLYGIAETII WESLEY.] I Nid yn fynych y byddwn yn ymgymeryd a chwythu udgyrn a galw i'r gad, yn erbyn ac dallai rlld ein distawrwydd yn aclilysur i rai ein hamvybyddu. Ond or nad ydym yn bobl IUM thol y„ Nghymrn o'n cymharu ag onwaduu oreill, medrwn ymladd pin brwydvau, os bydd ungen, a hyny a wnawn gyda I'hwyllgor I _Y BIIIF-A'riiltOFA OyNiREIG. I Cydnabyddwn wasanaeth hunanymwadol A thfawr I\dodan y Pwyllgor yn ym- ladd dros lnnvliaii a buddianau eu cenodl a'u gwlad, Mawr ddiulch iddynt am hyny. Nid ydvin yn meddwl fod yn mryd n'h o honynt i amvybvddu y Weslevaid Cymreig yn liprlyn a'r Urif-athrofa ;fl ond y maent yn gwjiontliur hyny yn y siartor ddarparcdig y cytunwyd ami gan fwyafrif o'r Pwyllgor. Yu ol dai vKidaoth y siiwter, nid oos neb i fyned i mown mil raddau mown Duwinydd- iaatli ond fvdil wedi mynod trwygwrs 0 addysg mown "Colog Duwinyddol yn Nghymni." Nid y gwrthwynobiad ydyw gwuoyd mynel trwy gwrs o addysg mewn Colog Duwinyddol yn ovfodol. Ond y mar gwnoyd mynod trwy gwrs o addysg mewn Coleg Duwinyddol y/u XyftymrH yn orfodol, yn cau allan efry wyr Wosloyaidd yn hollol. I'rrthynu i'r enwad bedwar 0 Sefydliaduu Duwinyddol; ond y maent oil yn Lloexr — Didsbury, ger Man- ,chester; Handsworth, gor Birmingham; Headingley, gor Leeds; a Richmond, ger Llundain. Mao y rliai hyn yn pert hyn )7 un faint i GymrH ag i'r Saeon a'r Scot- iaid, yn ol eu rhif yn y Cvfundob. Mao pob ymgeisydd am y weinidogaeth i fyned trwy g'W rs o addysg yn y tlaillllen y llall o hon n." oodigerth fod aT!lylchia!1au anorfc)d yn atlf" ar y ffordd. Hwyuthwy ydjnnt oin eolc!a,1 fpl Cymry. Nicl)')'11 debvgol y claw auigylchiadau i alw am sofydliad colog nrall yn Nghymru. 0 dan y fath amgylchifdau. a ydyw yn dp can ofrydwyr Woslovai'ld allan o ymffoisio am raddau duwinyddol yn nglyn Vr Bvifathrofa am yr uni^ ddigwyddiad fod colegau yr enwad allan ü Gyniru ? Diolchwn i Mr POWELL, Wrexham, am gyrvg fo,1 "yn Nghvmru" yn cael oi adaol allIIn o'r darbodaeth, er mwrn gosod v rbagorfraint yn nghyraodd efrydwvr 'e,ieyairl,l, ac i'r Proffoswr ELLIS EDW.\I:DS am eilio hyny. Po cymorasai aelodan <'roill y pwyllgor amsor i ystyriod y mater, crodwn yr ar?yhoedd?sid hwv o de?-ch y cynvgiad. Mae ?wrthwynpbi?d Dr ISAMII\1!1)6WE.N' i'r cynypiad yn brawf nad oodd yn ei ddoall" Who suggested that England should provide for its own theological students." Nid oedd a fyno y cynvgiad o gwbl i daqtaru ar gyfer ofrydwyr Soisnig. oit(I ar yier efrydwvr Cymreig o Gymru, ac ar gyfor Cymry. Dvwedwn eto, nad ydym yn moddwl fodaelodauy pwyllgor yn bwriadu wneyd cam a neb; ond y mae y cyfyngiad a nodwyd yn amddifadu efry<iwyr Wosloyaidd Cymreig o ragorfraint a ddylai fod yn i) gored i bob Cymro, yn enwodig Cymro o Gymru, a byny am yr' imig ddigwyd liad fod yn rhllid iddo fyned i Loegr i dderbyn ei addysg dduwinyddol. rae v syniad yn wrthun. Mae y camwri yn ddvbryd. Ymleddir yn ei eybyn hyd angeti." Codir gwrthwynebiad i'r Siartor yn rnh ib modd, lie, yn mhob JUan; ac os narl ydym yn gyfartal mewn rhif yn Nghymru i'r onwadau ercill, am ein bod yn ddiweddaraf yn d'fod i'r maes, yr ydym yn nglyn a gallu sydd yn ddigon ei ddylanwad gtpda'r Scnedd a'r Weinyddiaetli i atal y Siart-r hon i fyned yn ei blaen. PWYLLOOR Y BREINTIAU. Nid pawb hwyrach sydd yn gwybod fod Pwyllgor o'r fath yn perthyn i'r Cyfundob, gwaith yrhwn ydyw gofalu am ei fuddianau yn ei bcrthynas adeddfwriaeth, ac a symud- iadau (;yhoddus yn gyS'tcdinnl. Mac y Pwy??nr hwnw yn awr yn darparu dau Fesar i'w dwyn gcrbron y Sened -?un yn ymwnovd a jxtviivj a mceriwj heolydd newyddion cyfochrog a lleoedd o addoliad, a'r llall yn ym neyd a 'eompuhnri/ aquisi- till" rf sites ar gyfer codi addoldai. Mite angon am yr olaf hyd yn nod yn Nghymru. Yr ydym wedi cl. wed fod Wesleyaid Rhyd- yfoel, ger Llanddulas, yn cael anhawsder i sierhau tir i adeiladu cipel arno. Mae safle y capel pvesenol yn rhy gyfyng, ac yn rhy damp. Cmninon sydd o'i g vmpas, a gallosid meddwl na buasai un anhawsder i gael darn o common i adeiladu capel arno; ond y mae hwnw o dan awdurdod yr Eeelefiastidil' Commissioner). Cyfarwyddyd y rhai hyny ydyw i'r ymddiriedolwyr fyned at y Lml of the Manor, ac os ydym wedi cael deall da y mae y ffordd at hwnw fel at Baal, am nad oes lief na nob yn atob. Dyma y sibrwd sydd wedi ein cyrhaedd. Tybed fod hyn yn wir ? Erfyniwn am gael y ffeithiaugan y Parch O. M. ROBERTS, sydd ar y tir. Dylai y mater gael ei ddwyn i'r goleu, oblegid bydd yn gymorth i basio y mesur a orfodai berchenogion tiroeld i'w werthu am bris rhesvmol tuagat godi addol- dai arnvnt. Yn mha le y man Mr HERBERT ROBERTS? Efe ydyw cynrychiolydd Sen- eddol y rhan yma o'r sir. Dylid galw ei sylw at y mater, a'i roddi mown cyflous ;ra i wno/d defnydd o bono. ADDT80 EXWADOL. I Mae Pwyllgor Addysg yr enwad wedi cael ei wthio i gornel. Hawlia Bwrdd Addysg y Llywodraeth helaethiad ac adgyweiviad rhai o ysr-oldai yT enwai er sierhati parlmd o'r arant. ° Rhaid i'r Bwrdd Addysg wneyd hyny i fod yn ffyddlawn i'w rwymedigaeth. Ondy mae sefyllfabresenol cwestiwn addysg mor sigledig ac anmhenderfynol, trelllion I presenol yr addysg mor drymion, a galwad- au ereill am ymarferiad o haelioni mor llu- osog, fel y mae y rhai sydd o dan gyfrif- oldeb yn mcthu a gwybod ar ba law i droi Dyma un o anfanteision addysg enwadol. Dylai y rhai sydd yn selog drosti fod yn foddlon i ddwyn ydraul; os nad ydynt foddlon i hyny. dylent fyned i mewn am addysg anenwadol. Mae hyn yn ein hargyhocJdi yn llwyrach nag enoed mai 'gwaith y Llywodraeth ydyw darparu addysl- fydol ar gyfer pawb, ac mai rhwym- edigaoth penau teuluoodd ac eglwysi Cristionogol ydyw gofalu am addysg gref- yddol-pawb ei waith ei hun. WESLEYAID ADERT-TWE- Anhawsder mawr yr enwad yn y dref boblogaidd hon ydyw dyledion trymion yr addoldai, yn enwodig y Saeson. Anhawdd ydyw svmud yn fywiog a chyflym o dan bwysau baich. Effoithia hyn, nid yn unig j ar Abertawe ei hun, ond ar y wlad oddi- I amgylch yn ogystal. Os na bydd y galon yn curo yn gref ac effeithiol, y mae yn dylanwadu ar yr holl aelodau. Abertawe ydyw calon y rhan yma o'r Dywysogaeth; ac nid yw wedi bod yn curo yn rymus ac effeithiol. Ond y mae arwyddion adfywiad yn cymoryd lip. Maent yn blino yn dwyn eu beichian. Y IIIant am gael ysgafnhad er eu galluogi i symud yn mlaen yn fwy chwim ac effeithiol. Hyderwn y lhvyddant. Mae angen am ddylanwad crefyddol nerthol yn y cwr yma o'n gwlad. Mae XTchel-Eg- Iwysyddiaeth yn gwneyd ymdrcchion egniol, ac y Mae Ymneillduaeth yn teimlo oddiwrth hyny. Y mae yn annaturiol gwoled hen faes llafur Stephen Hughes, Gomer, ac ereill, yn dychwelyd yn ol at egwyddorion llesg a difywyd. Beth y mae yWesleyaid Cymreig yn ei wneyd ? Mae ganddynt gapel da, ac mewn lie cyflues. A oes llewyrch ar I yr schos

YR ANN BYNWYK. [0 DAN OLYGIAETH ANNIBYNWR]. Y PARCH PEVR WILLIAMS. I Cofnodau y papyrau Seisnig am yr wytli- nos ddiwoddnf fod y gweiuidog ieuanc, tal- e ltog, a phoblogaidd, y Parch W. PBI. WILLIAMS, Lower Clapton, wedi caelgalwad daor ac unfrydol oddiwrth hen eglwys gyf- rifol East Parade, Loods, fel olynydd i'r di- wddar Barchodig Dr COXDER. lilapnorydd Dr COXDEK Y11 y maos oe 1d y Prifathraw EEYXOLB^, yn awr o Athrofa C usl u it. Fil yna, fo wolir fo 1 yr cglwys ar hyd y blj*- ydduu wedi mwynliau y woinidogaeth fwyaf pur a choethodig. Nid ydym yn gwybod both a vna Mr WILLIAMS gyda golwg ar symiul, ond os mynod a wnaiff yr ydym yn teimlo yn gwbl sicr y gwna olynydd toilwng i'r cewri a fu o'i flaou. Y iiiae Mr WILLIAMS, fel ei pnw, yn Gymro llawn sel a than dros ei g. ned). Y lIlilC yn enedigol o Trcffynon, ac wodi derbyn ei addysg yn Ngholeg Abcr- lionddu. Y niae ei yrfa woinidogaethol wedi bod o'r cychwyn yn mhlith y Saeson, ac y mM wedi bod yn oithriadol o lwydd- lanus. ITrddwyd ef ■ hyw wyth uilyned(I yn ol yn weinidog ar eglwys fechan Soisnig yn Troedyrhiw, ond sym- udodd yn fuan i eglwys y Tabernacl, Bristol, ac yno dringodd i boblogrwydd tuawr. Llanwodd capel yn fuan, ac ym- Iwlodd ei glod i'r Bnfddinas. Cafodd alwad i Clapton Park, ac yno ymaearhyno bryd. Nid ots dadl nad yw yn un o'r prc- gothwyr mwyaf poblogaidd yn Llundain. Gallwn, fel coneal, doimlo yn wir falch o hono. Pa un bynag ai aros yn Llundain ai symiul i Loods a wna, yr ydym yn galonog yn dymuno iddo bob llwyddiant. ACIIOS TLLEFLYS. Nid pawb o'n darllenwyr efallai sydd yn fcwvlfod am y brofodigaeth loin sydd wedi goddiweddyd yr eglwys yn Treflys, Betbes- da, nltlCS gwoinidogaoth y Parch R. Row- lands. Yn y flwyddyn 1883, gorfu iddynt dynu eu capel i Jawr, a'i ail-adeiladu, pryd nad oeddynt wedi cael ei wasanaeth ond prin ddeuddeng mlynedd, ac newydd gwblhau talii am dano. Yr oedd y capel wedi mynod yn beryglus i addoli ynddo, am fod dwfr yn tori dan y sylfaeni, a'r adeilad yn malmio, ae yn rlioddi ffordd. Costiodd hyn, ynghydag ail-adeiladu y capel, iddynt dros ddwy fil o bunav. Talasant fel eglwys ar ddydd yr i, agoriad y SWill o £600. Ond y mis cyntaf wedi yr agoriad aetli yn chwyldroad yn y chwarel, ae achosodd hyny symudiad llawer o'r ael- odau o'r ardal a cliyfyngdra mawr yn am- gylcliiadau y rhai oedd yn aros. Y mae yr eglwys, er gwneyd ei goreu, yn ystod y chwe' blynedd diweddaf heb fedru talu ond 130p o'r ddyled, tra y maent yn ystod yr un cyfnoil wedi talu dros 400p mewn llogall. Y mae yr eglwys yn awr yn gwneyd apel gyffrodinol :at eglwysi yr enwad trwy yr holl wlad. Y mae MrAlowlands yn bsrsonol wedi t-oithio eisocs lawer iawn yn y Deheu- dir yn oasglu at yr achos. Bydd yn ddrwg, yn ddiau gan lllwerddeall fod Mr Rowlands, gan orlafur, wedi cael onmhariad ar ai iecliyd; ond deullwn, gyda llawenydd, ei fod yn gwella. Byddai cyiraniad, pa. mor fychan bynag, nid yn unig yn dderbyniol gan yr eglwys, ond yn ddiau yn galondid i Mr Rowlands, gweinidogaeth felus yr hwn sydd mor gymeradwy yn ein boll enwad. Y mae yr achos heb dilim dadl yn haeddol o bob cefnogaeth. COFIANT Y TRI BRA WD 0 LANBRYXMAIR. I Bydd yn llawen gan lawer yn ddiau I ddeall fod cofiant y tri ferawd o Lanbryn- mair, sef J. R., S. R., a G. R., yn awr yn ymyl bod allan o'r wasg. Yr oedd y tri hya yn gymuriadau o bwys mawr yn hanes ein honwad yn Nghymru yn ystod y ganrif hon. Yr oedd S. R. yn un o'r galluoedd cryfaf yn hanes ein dadblygiad gwladol a chenedl- aothol. Yr oedd J. R. yn ei ddydd yn un o'r pregcthwyr mwyaf nerthol a feddai y gonedl, a'i ysgrifbin yn swyno y werin a'r miloodd" trwy gyfrwng y Cronicl bach, y ffordd y mynai. Yr oedd G. R. hefyd yn ei ffordd ei hun yn un o'r cymeriadau hynotaf ac yn gyfuniad o'r lienor a'r gwladwr. Golygir y cofiant gan y Parchedig Dr Pan Jones, ae nid oes amheuaeth gyda y fath olygydd a gwrthrychau am ei wreiddioldeb. Dwy fil, mae yn ymddangos, fydd yr argraffiad cyntaf, ac y mae 1840 eisioei wedi eu gwerthu cyn ei ddygiad allan. syn SAMTEL GRIFFITH. I Bydd yn bleser gan lawer yn sicr nad adwaenant Syr Samuel Griffith yn ol y cnawd, ddeall am ei lwyddiant. Y mae wedi eiethol yn Brif Farnwr Queensland. Y mae Syr Samuel yn Gymro, genedigol o Ferthyr Tydfil, yr oedd ei dad un &dog yn weinidog yr eglwys Seisnig yw Heol y Farch- nad yn y dref hono. Ac y mae y mab, er pob dyrchafiad cymdaithasol a gwladol sydd wedi dyfod i'w ran, wedi dal yn ffyddlon i grefydd ei dadau ac i'r enwad Annibynol. OOLBO BALA-BANGOR. Dydd Gwener cyfarfu pwyllgor tvefniadol a phwyllgor efrydiaeth yn ystafell y llyfr- gell. H wn oeM y cyfarfyddiad oyntaf 0 oiddo awdurdodau y coleg ar ol penodiad y prifathraw. Daeth aelodau y pwyllgorau a. eu gilydd yn gryno iawn ag ystyried fod Pwyllgor Breinlen Prifysgol Cymru yn cyfarfod yn yr Amwythig yr un dydd M Annibynia yn cymeryd rhan aMnHtw yn symndiadauaddyagol Cymm y dyddiau hyn, i fel mai anffawd yw i bwyNgonm pwysig fel hvn gyfarfod ar yr un dydd. DeaUwn fod yr holl fyfyrwyr oedil ar. brawf wedi eu derbyn ar y sawd, a bod yr oil o fyfyrwyr y flwvddyn gyntaf i barhau eu hastudiaeth yn Ngholeg y Brifysgol am y gweddill o'r flwyddyn. Clywsoin fod adroddiad athrawon y Coleg hwnw am waith y dynion ieuainc am y tri mis diweddaf yn burffafriol ary cyfan,acyn tra rhagori ar eiddo y flwyddyn ddiweidaf. Sibrydir fod y pwyUgor mew-II teiuilad godidog ac yn amcanu am waith o ddifrif, fod y Prifathraw Evans yn gafael yn ei waith yn wrol. Gwnaed un awgrymiad teilwng o sylw, sef fod i adroddiadau o'r pwyllgorau gael eu cyhoeddi drwy y wasg. Nid ydym rn credu mewn "Siamar Seren," a lies fyddai i'n holl sefydliadau pe caffai gweith- rediadau eu ilywodraethwyr oleu dydd. Bydd yn dda gan gyfeillion y coleg ddeall fod y Prifathraw M. D. Jones yn gwella yn gyflym, ac y geUir disgwyl ei weled gyda hyn yn cvnorthwyo yr hen sefydliad sydd mewn cvmaint o ddyled iddo. Deallwn i'r pwyllgor bondorfynu coisio cael Cynonfardd 1 roddi anorchiad i'r myfyrwyr, da iawn; gresyn nad allai ein colegau enwadol gadw athraw mewn araethyddiaoth rhyngddynt. AMRYWI03T. I Ap Vychan" ydoedd testyn darlith y Parch D. S. Joncs, Chwilog, yn Aberdaron, nos Lun diweddaf. Cymerwyd y gadair gan Mr Evans, Bryncrocs. Yr oedd cynull- iad da wodi dyfod ynghyd, a Mr Jones yn ddoniol iawn yn dweyd hanes, ac yn elfenu cymeriad y gwir athrylithgar Ap Vychan. Dywedir y bydd eglwys y Tabernacl, Liverpool, nos Sabboth ncsld, yn dewis olynydd i'r diweddar Hybarch Ddr John Thomas. Nid oes sicrwydd eto pwy fydd yr etholedig. ond credir yn sicr y bydd yn olynydd toilwng. Deallwn fod y Parch L1. B. Roberts,Caer- narfon, wedi bod yn claddu ei dad yn Pen- trauyncyriier. Bu yr hen wr yn pregethu yn gynorthwyol am dros driugain mlynedd. Yr oodd yn ddeuddeg a phedwar ugain oed. Heldwch i'w lwch. Y mae y Parch T. E. Davies, Abergele, wedi cael y brofodigaeth lem o golli ei briod yn ei hen ddyddiau. Yr oedd i Mrs Davies air da gan bawb. Dyimmwn i Mr Davies bob cysur yn ei adfyd.

CW.UNl'it GENEDL' A'U I OWEITHVVYK. ydy,, yn ilyf; yr hyn a ganlyn o'r I Typographical Circular, cyhoeddiad swydd- ogol Undeb GweithfMl yr Argraphwyr yn Lloogr a Chymru:-Deallwn fod gwaith argraphu cyffredinol y Mri D. W. D?vies a'i I Gwmni wedi cael ei drosglwyddo i Gwnmi y Wasg Gonodlaothol Gymreig (Cyf.), porchen- ogion y (hnedl Gymrciy, y Werin. a'r North Walrs Observer and Express, y rhai a fwriad- lint gario yn mlaen waith argrapliu yn ei wahanol ganghonau ac ar raddfa eang, dan reolaoth Mr Beriah Gwýnfe Evans, nowydd- urwr galluog ae adnabyddus iawn drwy yr holl Dywysogaeth. Ponodwyd dirprwyaeth i yniwoled a Mr Evans ar ran y ganglion leoi o'r Undeb, a chawsant drle bvniad crocsawgar ganddo. Dywododd Mr Evans wrthynt ci fod yn ererIl1 mewn cario allan yn yinaiferol yr hyn a ddysgid ganddo, a chan fod y cyliousdra wedi d'oll yr oodd yn llaivn fwriadu cario y fttsna.ch yn mlaon ar yr cg- wyddor a argymhollir gan undebau gweith- fllOl, a dywododd yn mhollach y gwnai bob yindrech i gario allan roolau eu luindob. Ddydd Mawrth, Rhagfyr 20feJ, hysbvs- wyd gwoithwyr y WII'g' GOl1olll:wthol Gymreig gan Mr Beriah Gwynfe Evans, y rhoolwr, fod y Cwmui wpdi pondovfymi IIll- rliegii pob un oodd yn 'ou gwasanaetli a Christinas Box." Yr oodd pawb i gael ei ddowis o'r pethau canlynol:—Dynion priod: Twrci, gwydd, chwe phwys o beef neu mutton; dynion dibriod: ysgyfornog, hwyaden, pod war pwj-s 0 beef neu mutton; prontisiaid, fowl neu dri phwys o beef neu mutton. Ar ol ymgynghori gyda'r gwragc,lt1, &o., tynwyd allan y rhestr gan ynol: 3 twrci, 20 o wyddau, 3 YR- gyfarnog, 12 o hwyaid, õ darn o mutton, 11 eto o beef, a 3 fowl; cyfanswm, ,9. Ddydd Sad wrn, mfonwyd rhodd pob un i'w dy, gyda nodyn yn dymuno Nadolig Llawon oddi wrth Gwmni y Wasg Genedhtcthoi Gymreig.

iloe wen. MARWOLAETH Mn EDWARD ELTAS, GOUSWEN,—Yr wythnos bon y mao genym i gofnodi marwolaeth y boneddwr a'r amaothwr carcùig uchod, yrhyn a gymerodd lo am un o'r gloch prydnawn ddydd Llun, yr cilfoll cyfisol, wodi ychydig wytlinosau o waeledd, ond a orphenwyd gan ddymod o'r parlys: yr oedd yn 70 mlwydJ oed. Gellir dywoyd am dano ei fod wcdi bod yn noddwr da ae yn wir ymdrechgar gydag achos addysg yn ardaloedd Roewon a Thalybont am yn agos i hanor can' mlynedd. Costiodd addysg i Mr Elias lawor iawn o'i arian yn ysbaid yr amscr uchod. Bu yn llvwydd ar y Bwrdd Ysgal tra y bu yn aelod ohono. Bu hefyd am lawer o flynyddoerlJ yn oruohwjdiwr ar ran o etifell1iaeth Arg"lwyil,J Newborough, lie yn un o brif amaothwyr Dyffryn Conwy. Y dydd Iau dilynol, bobrvngwyd ei weddillion marwol i fynwent honafol Caorhun, a hyny gan un o'r tyrfa- oedd mwyaf a fu orioed yn y fynweut.— Llechidon.

I Llanrwst, MARWOI.AETU MRS THOMAS YN RUUFAIN. -Yr wythnos ddiweddaf, cyrhaeddodd y newydd trwm ni o farwolaeth Mrs Thomas, priod y Parch J. E. Thomas, gorucliwyliwr y Foibl Gymrleithas yn ninas Ehufain. Ni bu yn wael and am ychydig ddyddiau o'r afiecliyd a elwir hernia, pryd y barnodd y meddygon fod operation yn angenrheidiol. Cyflawnwyd hyn ar yr 17eg cynfisol, ac chcrlodd hithau ymaith ar y 19eg o'r un mis (Rhagfyr). Cafodd gynhobrwng anrhyd- eddus yn y Gladdfa Brotestanaidd Seisnig yn y ddinas hono, pryd y dangoswyd parch mawri'wchoffadwriacthhi,a chydymdoiinlad dwfu a'i phriod galarus. Pregethodd Dr Gray, gweinidog yr Bglwys Brosbyteraidd Y sgotaidd, ei phrogoth angladdol ar y Sabboth eystaf o'r flwyddyn newydd, oddi wrth ran o'r Gwirionedd Dwyfol, a llefarodd hi yn hyglyw yehydig funydaa cyn ei hymadawiad, sef Isaiah vi. 3. Dywed golygydd y Roman Times mewn erthygl arweiniol, am Rhagfyr 24ain, 1892:— "Gitdawodd Mrs Thomas gylch eang o gyfeillion yn Rhufain i alaru ar ei hoi, i'r rhai yr oedrI yn anwyl iawn, fel menyw o rinweddau lluosog, ae o qiatlitioti Cristionogol eithriadol. Teimla llawer o'r tlodion Ital- aidd golled fawr ar ei hoi, fel ffrynd o gyd- ymdeimlad ac haelioni eyson. Haedda oi rhagoriaethau disglaer fwy o sylw na'r nod- iad brysiog hwn." Merch ydoedd Mrs Thomas i'r diweddar Barchedig G. Griffiths, Pontypwl,-chwaer hefyd i'r diweddar Henry Griffiths, goruchwyliwr y Feibl Gym- deithas yn Neheudir Cymru. Y mae iddi ddau frawd yn fyw yn awr yn y weinidog- aeth yn Lloegr. Pan yn ieuanc bu yn cadw Ladies' Boarding School yn Mhontypwl, a thrwy ei dysgcidiaeth drwyadl, a'i meddwl eyflym, gwnaeth yr ysgol yn llwyddiant mawr. Ymbriododd &'r Parch J. E. Thomas oddeutu deng mlynedd yn ol, ac aeth gydag ef I faes ei lafur i Sardinia, ac am wyth mlynedd yno, gwnaeth waith gwronaidd cysylltiad Vi hanwyl briod i gael Efengyl Crist i afael a'r Sardiniaid pagan- aidd-babyddol. Oddoutu dwy flynedd yn ol penodwyd Mr Thomas yn brif oruchwyl- iwr y Feibl Gymdeithas yn Rhufain, a symudasant yno, ac yins eto bu Mrs Thomas yn llawn gwaith gydag ysgolion dyddiol a Sabbothol, a Uedaenu Gair Duw. Y mao Mr Thomas yn frawd i'r Parch D. S. Thomas, Llanrwst, a'i gyfeiriad ydyw: Rev J. E. Thomas, 51, Via Capo le Case, Rome, Italy.

I' RHYBUDD. I Dvmunwn hefyd rybuddio J cyhoedd i fod ar eu ffwyiiadwriaeth, ac edrych lod yr enw GWILYM EUNS' QuiNi?s BnTxRs ar bob potel a label. E, I?.g.l??h p?ll,,?h .? St.p y Llywodraeth .r b?b potel, a'r enw Gwilym Ev?, F. C S l\[,P,S" !Llanellv, yu argraphelig amo, efelychiad neu ddynwarediad 7 ?r hwn ydd yn

Y METIIODISTIAIi). [0 DAN OLYGIAETH METHODIST,] LEWIS JONES, PENTRE. Wele'r drydedd farwolaetli o blith gweinidogion y Rhondda mewn ychydig wytlinosau. Y tro diweddaf y clywais y Parch LEWIS JONES, Pentre, yn ymwneyd â gwaith eyhoeddus oedd mewn claddcdig- aeth, He bu efo yn gweddio gyda grym Marferot?rlnnybedd. Y S?dwm-cynt?f o'r flwyddyn cymerwyd ef yn waol pan yn cychwyn i'w gyhoeddiad; tredd gartrcf, 01111 cyn hir yiuddadblygodd ei waolodd yn b/lrlys, Paradd y nowydd am ei glofyd sydyn alar dwys i'w gydnabod yn y Deheu- dir, canys yr oodd nid yn unig yn bre- gotliwr cymoradwy, ond yn wr o ymddygiad hynllws a bonoddigaidd. Bore'r dydd Morchor canlynol, darfu yn ol ofnau ei gyfeillion, canys yr oedd buguil poblogaidd Nazareth, Pentre, wedi myned o'i waith i'w wobr. Ni fu eriood yn gryf o gorff, ond ni ddisgwylid iddo gaol ei gymoryd ymaith ynghanol ei ddyddiau, canys nid oedd eto ond wedi dochrou mynod i'r goriwaered o ran oedran. Gadawa weddw a phump o blant, ac eglwys woithgar a ffyddlawn, i alaru ar ei 0l, A tboimlir ei golled yn ddwys gan Gyfarfod Misol Dwymin Morganwg. DR EDWARDS. Diau fod cydymdeimlad ei frodyr yn ffynbonello gvsur mawri Dr T. C. EDWARDS yn oi waeledd, ae i'w doulu yn eu gond a u pryder. Mae yr oil o'r Cyfarfodydd Misol sydd wedi bod oddiar pan ddeallwyd fod ei gystudd yn drwm ac yn beryglus, wodi danfon negesau ato, ac nid wyf wedi bod mewn cyfarfod gweddi lie na wnaed coffa am dano. Llonwyd Cyfarfod Misol y Bala gan gcnadwn Dr Hughes ei fod yn ?weHft, ond oddiar hyny yr ydym wedi cael ein sioiui. Danfonwyd hefyd eu cofion ato gan Gyfarfod Misol Arfon, yn Mhonygroes, a chan frodyr Lleyn ac Einon- ydd yn Mhenmount yr wythnos ddiwoddaf. Fe ddywed GOETHE yn rhywle, pe dodi-I mcsen mewn llestr pridd, hi ddrylliai ei haneddle gwan cyn hir. Ac er fod Dr ED- WARDS wedi ei gymysgaoddu a gallu corph yn ogystal 4 grym athrylith y tu bwnt i'w gyfeillion, eto buom lawer gwait'11 yn ofni y delai'r diwrnod y dinystrid y plisgyn gan gadarn ymweithrediad yr yspryd tu fewn. Mae hyd yn nod dychmygu am foment symudiad Dr EDWARDS yn annioddofol. Byddai Inid yn unig yn alanastra i'r cyfun- dob ac i Gymru, ond hefyd yn destyn galar trwy rengoedd Anghydffurfiaotli y deyrnas. Nis gallwn ymatal rhag datgau ein gofid angerddol ddarfod Frgwrenwog athalentog hwnw y cyhooddwyd yn y Monthly Tidtni/s ei brogeth angladdol ar EDWARD MATHEWS, ymddarostwng i fyned allan o'i ffordd ddwy- waith i sarhau mab LEWIS EDWARDS. Od oes genym gwerylon a raid vm.jdial, gad- ewch i ni wnenthur hyny yn fawreddog. NODION 0 DREFECCA. Hynyma yw cyfraniad fy ngohebydd yn yr athrofa :—" Nid yn fynych y deuwn yn ol at ol y gwyliau wedi lleihau ein nifer gan angeu. Ond gwyddoch, mi dybiaf, am farwolaetli Mr B. G. EVANS. Ni ddaeth efe yn ol o gwbl i ddechreu ei drydedd flwyddyn yn Modi, a gwnaethom gasgliad ato, y term diweddaf, i'w gynorthwyo i fyned ar fordaith. Yr oodd yn rhy glaf i adael ei gartref, ac yn wythnos Nadolig caf- odd ryddhad o'i gystndd. Arfaethasai fyned i'r maes cenhadol, ac yr oedd ynddo amryw gymhwysderau at hyny. "Ar ddiwedd y term diweddaf cawsom ein rho'i yn y glorian am lafur y tymhor. Dan y drefn newydd fabwysiadwyd gan Gymanfa Maesteg, gorchymynir i'r athrawon ein dwyn i farn yn achlysurol, ac felly ymddibyna ein sefyllfa golegawl fwy ar yr arholiadau hyn nag ar yr arholiad cyhoeddus yn Mehefin. Mao'r ystafclllle yr esbonia y Proffoswr Williams (enw yr hwn adawyd allan, trwy ryw amryfusedd anesboniadwy, o Almanac y Genedl), fel Rabbi llarisidd, diirgelion y Sheect a'r pi", wedi ei harddu yn fawr gan adeilad bovk-cate anferth yn erbyn y mur. Yma mae cyfrolau hynafol y coleg wedi eu tros- glwyddo, er mwyn cael lie yn y llyfrgell i roddion EDWARD MATTHEWS a J. T. EVANS. "Mae teyrngarwch presenol yr eglwysi yn haedduclol. Nid yn unig maent yn haelionus yn eu eyhoeddiadau i aelodiu'r coleg, ond nid oat atalfa ar y galwadau. Chwi a glywsoch am amynedd JOB: mae'r bardd- bregethwr hwn fel PORTIA, a lliaws yn ei chwenych, yn eu plith Carmel a Nazareth, Aberdar, a'r Bwlch. Dywedir fod J. R. EVANS yn dorbyn yr alwad i Glos y Graig. "Mae dywadiadan y Prifathraw yn y Bala, sef y pregethau Vr anerchiad ar natur eglwya yn nghyfarfod ordeinio y cenhadwr o Gorwen, Mr WILLIAMS, i ddyfod allan yn y Pwlpud Cymreig. Bu Mr PRYS, yn ystod y gwyliau, yn tramwy Uawer ar hyd y ddaear, ac yn ymrodio ynddi. Dechreuodd ei hynt auafol trwy bregethu yn nghyfar- fodydd sefydlu y Parch J. M. JONES (o'r Bwlch) yn yr achos newydd yn Alexandra Road. Abertawe." Dan son am lyfrgelloedd, byddai llyfrgell Drefecca ddigon o lfaen eiddo'r Bala oni buasai am lyfrgell Dr OWEN THOMAS. Pur ddoniol a gwir hefyd oedd barn yr American wr hwnw ar ei ymweliad a'r Bala. Tystiai na welsai erioed waeth llyfrgell gyhoeddus nag eiddo'r Bala, na gwell llyfr- gell preifat nag eiddo Dr THOMAS. Rhaid fod pobl Trefecca yn eiddigeddu wrth y Bala, a REES EVANS wrth R. H. MORGA-F. Mae Lerpwl ei hun yn addaw tair mil at y Gronfa, a rhwng y cyfan mao haner y swm o ugain mil sydd ar Dr EDWARDS ei eisieu, yn gystal a bod wrth law. Cymaint gyfoethocach a mwy Hethodistaidd yw'r Gogledd na'r Do METHODISTIAETH YN 1892. Byddai ceisio desgrifio y flwyddyn yn fy ngorfodi, fel MACAVLAY, yn y rhagymad- rodd i'w Hanes Lloegr, i efelychu dullwedd THUCYDIDES a TACITUS yn eu rhestrau o gynwysiadau eu hanesiou. Gwelodd y flwyddyn sydd wedi ein gadael haner can'- mlwyddiant ein ceahadaeth yn yr India a Choleg Trefecca gwelodd lodaeniad y gen- hadaeth gartrefol yn y Forward Movement (yr hwn gyddbellach dan nawdd y Gymanfa Gyftredinol), ac agoriad Coleg y Bala dan y drefn newydd. Er gwaethaf drygfyd mas- nachol, mae eymaint a phedair o wahanol gronfaoedd. a phob un ohonynt ar raddfa helaeth, naill ai wedi eu cwblhau neu wedi eu dechreu; sef y casgliadau at waddoliad y genhadaeth, a'r ddau goleg duwinyddol; ac, yn ddiweddaf oil, y rhoddion ewyllysgar at y symudiad cenhadol yn y trefydd. Der- byniodd Coleg y Bala, a Chymru oil, siom- edigaeth erchyfl. trwy farwolaeth Dr lOAN LLEWET.YN EVANS, oddiwrth yr hwn y dis- gwylid arweiniad a chyfarwyddyd i ni yn nghylch Uwchfeirniadaeth yr Hen Desta- I inent; ac arweiniodd marwolaeth y Parch DAVID CHARLES DAVIES, yn Medi 1891, at ddau gyfnewidiad ymhlith athrawon Trefocca. Ac yn ddiweddaf oil, yr wyf wedi cael y gorchwyl pruddaidd o gwyno coll deuddyn y gellid priodoli iddynt eiriau VIRGIL am y ddau Scipio, --dito Julmina belli, y ddau daranfollt rhyfel:" nid oes eisieu eu henwi, Tra yr wyf yn ysgrifenu yr wyf mewn pryder dwys yn nghylch Dr CHARLES EDWARDS. Na ato Duw i Gymru ei golli ef eto; yn wir y mae y posiblrwydd o'i glefyd gael y llaw uchaf arno yn rhy ofnadwy i ni am eiliad ei ddychymygu. Dywed GoETHE yn rbywle, pe dodid meson i dyfu mowe llestr pridd, cyn pen memawr o amsor dinystrai ei aneddle gwanaidd. Er fod Dr EDWARDS wedi ei gynysgaethu a north oorphorol y tuhwnt i'w gyfeillion, eto amlwg yw nas gall yr hyn sydd naturiol o hono ddalhebei lethn gsn yr hyn sydd ysbrydol.

AT BAWB f PERT HYN IDDYNT WYBOD. JB20 0 WOBít! GWOBrt 0 UGAIN PUT!! YN GYMAINT a'n bod wedi ein hysbysu" fod I rhyw benon neu bers 0,?u c,g ':? (,d?b Y'U" I w y ?.'?'cli bod yu cynyg ar werth ac y- dd, QUIMIXE Brrrsm heb fod o'n g?eut=d ??i, a phan ofvnid iddynt am I QUININE BITTERS GWILYM EVANS I W, y prynwyr trwy Ihio arnynt rhyw ddarpariaeth arall t'hoddir y wobr uchod i'r neb a rydd i ni ryw hysbysrwydd ag a'n galluoga i euogbrofl, unrhyw un h T ?.? :.1 i, neu rddi I ;J¿u Jlle:: et:.neu rodlli

FFUGIAD (Forgery), I Arwyddwyd: QUINIME BITTEES MANUFACTCMN I GOICPAJTY (Limited), LLAXELLY. )

TYSTIOLAETH BWYSIG ODDIWRTH  Y PRIF FASNACHWYR CYFAN- j WERTHOL. Yr ydym wedi maanachu cryn lawer er y I flwvdd 1 n ISH, meIVn meddyglyn It elwir QUININE BITTERS GWILYM EVAXS, I ac yr ydym yn ystyried fod y titl J QUININE BITTERS I yn gyfiawn vn eiddo arbenig i Mr Gwilym Evans, I ac fod y geiriau hyn yn anwahanadwy gysylltiedig I a'i enw ef, a'r meddyglyn uchod. Qoruchwylwyr Cyfanwerthol yn Llun- I dain :— W. Sutton & Co., 10, Bow Church Yard. J. Newbery & Sons, 4, King Edward street, E.C. W. EdwMda & Son, 157, Queen Victona street, Evans, Lescher, & Webb, 60, Bartholomew Close. Barclay & Sons, Limited, 95, Farringdon street. ?arro? Sqi? '& Co., 1 to'7, Bush Lane. May Roberts & Co., 9, Moor U. E. C Hearon Squire Francis, 5, Coleman street, E.C. Goruchwylwyr Cyfanwerthol yn Liver- I pool :-3:= Evans, Sons & Co., Hanover street. I F, ?n,?CCo. i?"o", r Atoms & Jones, Sir Thomas' Buddings. ,.d.j & J_ ?? & Qa,. street, I _Lr, J. & Co.) QuMntnt.

Dolgellau. I Y BWRDD LLEOL.— Cynhaliwyd cyfarfod o'r bwrdd hwn ddydd Iau, o dan lywydd- iaeth Mr Mills. iSwuddog Mtddygol dros y Sir.—Ar ol i'r ysgrifcnydd ddarllen y cofnodion hysyodd Mr Francis Evans iddo ef a Mr R. Williams fyned ar ran y bwrdd i gyfarfod a gynhal- iwyd yn yr Abennaw i ystyriod y cwostiwn o bonodi swyddog meddygol dros y sir. Rhanedig iawn oodd y cyfarfod yn ou barn, ac ni ddeuwyd i unrhyw bendorfyniad. Lledu South Stre t. —Derbvniwyd y tenders canlynol >1111 y gwaith a fwriedir ei wneyd I yn yr heol hon: Mr J. E J ai. aos, 1 lp Is 8c; Mr Edward Evans, Sp 8s Sc; Mri David Williams ac Evan Roberts, 7p 10s 6e; Mri Jonathan Smith ac Evan Jones, íp 109 6c. IVnderfydwyd rlioddi y ddau tender olaf mown het, ac enwau y ddau flaenaf, sef D lvid Wil i tms ac Evan Robertvldaothant i fyny ac iddynt hwy y rhoddwyd y gwaith. Pout u l'ondy.—Am wneyd y bont uchod, derbyniwyd y tender isaf, sef ciddo Mr James Roberts, Maescaled. Y (foleuni Trydanal.—Daeth Mr Hall o flaen y bwrdd i geisio ganddynt i estyn yr ainser y camafeid iddo osod gwifrau, &c., tuagat oleuo tai o biimp i ddetigaiii iniynecid; os gwneid hyn, yr oodd yu bwriadu gwario tutl naw cant o bunau mown poirianau newyddion, ac mewn gosod gwifrau o dan y ddaoar, yn Ho eu rhoddi uwchben fel y maent yn bresenol; ond disgwyliai i'r bwrdd ymrwymo i rwystro unrhyw gwmni arall wneyd hyny.—Dywedai Mr John Ed- wards ei fod ef yn hollol yn erbyn creu unrhyw orfaeliaeth imonpoly), ao mai digon i Mr Hall a phawb cyffelyb iddo fyddai bod ar yr un tir a chwmni y nwy a chwmni y dwfr. Pe buasai ycwmni cyntaf wedi gofyn, ac wedi cael yr hyn ofynai Mr Hall yn awr, ni buasai ef yma heddyw. Ar ol ychydig drafodaoth pellach, gohiriwyd y mater hvd y cyfarfod nesaf. BWlmD YSGOL.-Nos fall cvnhaliwyd y cyfarfod hwn yn Nouadd y Sir. Ponder- fynwyd oodi y cwostiwn o'r cynUun i ddar- llen y Beibl yn yr ysgolion hyd y cyfarfod nesaf. Darllonwyd llythyr oddiwrth yr arolygydd yn bysbysii ei fod wedi cael ar ddeall fod presenoldeb y plant yn yr ysgol- ion yn ddrwg iawn. Penderfynwyd i ys- grifenu ato i ddyweyd y rhesyinau.-Pen- derfynwyd nad yw plant i fyned o'r naill. ysgol i'r llall o fewn chwe' mis i'r arholiad. Y GWAITII AUR.—Drwg genym ddeall fod gowaith aur Gwynfynydd yn mron wedi sefyll. Yn YSGOL Nos. Drwg genym orfod dywoyd mai ychydig iawn sydd yn man- teisio ar yr ysgol nos, er fod yr athraw, Mr Evans, yn hynod o lafurus gyda'r holl waith cysylltiol a hi. CVMBBTTTTASATT. Mae y Gymdeithas Ddirwestol yn fwy b]odetog nag y bu er's llawer o amser, ac mae y bobl oedd wedi bod mor ffyddlon er y dechreuad wedi cael ychwanegiadau dirfawr at eu rhengoodd.— Da genym feddwl hefyd fod Cymdeithas Efengylaidd y brodyr Wesleyaidd yn flod- euog iawn, ac fod arwydd llwyddiant mawr arni. YSOOLIOV Y MERCJIF.D.—Mao y brif athrawes llelvyrM, Miss Roberts, o'r dref hon, wedi dechreu ar ei gwaith er dechreu yr wythnos. Hefyd mae Miss Griffith, Wllcn- fawr, yr assistant mistress, a Miss Jones, Ganllwyd, hwythau wedi dechreu ar eu gwaith yr un amser. Eiddunwn iddynt bob llwyddiant. NEWYDD DA.—Newydd da i drigolion yr ardal hon yw fod Cwmni'r Genedl yn ym- gymeryd a phob rhyw fath o argraphu. Bellach ni fydd eisieu ond gyru archeb gyda'r post am argraphu o bob math i'r Welsh National" Printing Works, Swyddfa'r Genedl, Caernarfon, a daw'r gwaith yn ei ol wedi ei wneyd yn dda, yn ddostlus, yn furm, ac yn rhad. Y GOLEUNI TRYDANOL.— Nid ychydig ydyw y ganmoliaeth a roddir i'r goleu hwnw yn oin newyddiaduron Seisnig, ond pe gwelid ein hystrydoedd gellid canfod ar unwaith nad yw y goleuni llawn mor foddhaol.. Yn y cyfarfod diweddaf o'r Bwrdd Lleol apelia Mr Hall, y Contractor, am i'r bwxdd wneyd cytundeb idlo oleu y dref am ddeugain mlynedd, neu o leiaf yr oedd arno eisieu gosod y gwifrau i redeg dan y ddaear, fel ag i barhau am ddeugain mlynedd, ac i'r bwrdd ymrwymo i rwystro unrhyw gwmni i wneyd yr un peth. Cawn weloi beth a ddaw. YMADAWIAD.—Drwg oedd genym ddeall fod y Parch E. Vaughan Humphreys wedi gorfod symud o'r draf oherwydd gwaeledd iechyd. Bli raid i Mr Humphreys roddi i fyny feusydd ei lafur yn Llanelltyd a Bont- drlu ychydig fUnler yn ol. Dymunwn i :do wellhad buan. DARLITIr.-N os Ian, traddododd y Parch R. E. Morris, M.A., Gwrecsam, ddarlith ragorol i aelodau y Gymdeithas Seneddol, ynghyda lluaws eraill, ar II Ddarganfyddiadau diweddar mewn cysylltiad a'r Beibl." Cym- erwyd y gadair gan y Parch J. Williams, B.A. Mwynhawyd y ddarlith yn fawr, a thalwyd diolchgarwch gwresog i Mr Morris, ar gynygiad y Parch R. Williams, B.A., a chefnogiad Mr R. Jones Griffith.

Beaumaris. I CYFARFOD PREGETHU.—Yr wythnos ddi- weddaf cynhaliodd Methodistiaid Calfinaidd y 110 uchod eu cyfarfod pregethu blynyddol. Gwasanaethwyd fel y canlyn:—Nos Lun, Parch J. Williams, Brynsiencyn; nos Fawrth, Parch W. R. Jones, Caergybi; nos Fercher, Parch T. C. Williams, Gwalchmai; nos lau, Parch John Hughes, D.D., Cfler- narfon; nos Wener, Parch T. J. Wheldon, B.A.

Cwmyglo. I CYFARFOD YMADAWOL. — Nos Lun di- weddaf, yn Vestry-room capel y Methodist- iaid Calfinaidd, cynhaliwyd cyfarfod ym- adawol k Mr J. Roberts, gorsaf-feistr y lie hwn, a'i chwaer, Miss L. Roberts. Oher- wydd y cyfnewidiadau sydd yn digwydd ar y rheilffyrdd, y mae Mr Roberts yn gorfod ymadael i Bodfari. Yr oedd ei ymddygiad cyrnwynasgarTa boneddigaidd tuagat bawb y deuai i gysylltiad a hwy, hen neu ieuanc, tlawd neu gyfoethog, wedi enill parch a chymeradwyaeth gyffredinol iddo. Yr oedd ef a Miss Roberts yn aelodau ffyddlawn a defnyddiol gyda'r Methodistiaid Calfinaidd yn y lie hwn. Yr oedd hi yn un o har- monists y capel, a bydd yn anhawdd cael neb mwy ewyllysgar a ffyddlonach yn ei lie. Yr oedd yr ystafell yn orlawn yn y cyfarfod. Fel arwydd o deimladau da yr ardal tuag atynt, cyflwynwyd writing desk hardd i Mr Roberts, a china tea service ysblenydd i Miss Roberts. Cafwyd cyfarfod rhagorol mewn areithio a chanu, ac ar y terfyn cafwyd araeth a chanu gan Mr Roberts ei hun.— Cyfaill.

E:>r' Ooc-n.—GBATETOI AXD COHFOBTINO.— By a thorough knowledge of the natural laws which govern the operationsof digestion and nutri- tion, and by a careful application of the fine pro- perties of well-selected COCOA, Mr Epps has pro- vided our breakfast tables with a delicately flavoured beverage which may save us many heavy doctors' bills. It is by the judicious use of such articles of diet that a constitution may be gradually built up until strong enough to resist every tendency to disease. Hundreds of subtle maladies are floating around us ready to attack wherever there is a weak point. We may escape many a fatal shaft by keeping ourselves well fortified with pure blood and a properly nourished frame "-Givit Service Gazette. Mado simply with bciling water or milk. Sold only in packets by Grocers, labelled—" JAHES KPPS & Co., Homoeopathic Chemists, London. MARK TtlIS! -Tho champion of quality is the Knight of the Blue Croat. The Princess says Blue Cross' compares favourably with other teas coating more money." Said in leid pKckets by rocere everywhere. Other packets obf yI 'Aue CMM" TOM sold at Is 10d sud 21 4d per lb.

MAKCKNADOEDD. YU. I LERPWL, Ddydd Mawrth.—Marchnad araf a wnacdjme-vn gwenith, am o^tyngiadojc i le Y cuapwys, oddieithr yr Indiaidd, yr hwn oedd yn brin, ac yn da heb newid. Blawd tramor yn dawel, a'r prisiau heb ncwid; y cartrcfol yn dawel, am y prisiau diweddar. Iudrawn yn gwerthu am godiad o lo i lc y canpwys. Haidd yu bnn, ac yn ddrut?ch. Nid oedd d?. g?l? am geirch. Blawd eeireh yn dIll heb newid. LEUPWL, Ddydd Gwener.—Gweni#th yn dawel, gyda Jc o godiad mown rhai enroiphtiau ar ddydd Mawrth. Owcll gofyn am geirch, gyda Ie o god- iad ar brisiau ddydd Mawrth; gwyn newydd, 23 8e i 2s 9Jc; melyn, 28 2c i 28 4c; .du, 2. Ie i 28 3e. Indrawnjsn gadarn; hen, 4s i 4s-"jfc; Kiver Plate, 4h 2ie i 4a 3c. Blawd yn dawel heb gyi- nowidiad. CAKRDYDD, Ddydd Sadwrn.—Yr oedd gwenith cartrcfol a thramor yn gwerthu am godlad o 6c i .a v ehwarter. Blawd tic yn uwch. Cododd haidd ae mdmwn l? y ,?,?h Pys a ffa yn erbyn y prynwyr. Yr oedd y,?yi?y,,hio- ",ill v?,,Ia hb e,,?(L CAEHLOYW, Ddydd Sadwrn. C^enwa-i gwo Idol l wenith Seisnig, a'r prisiau 6c y charter yn uwch. (Iweith tramor yr un bru a'r wvthuos dic:.dd:}cniidr 6c nn; chwartor yn uwch. Haidd at falu a cheirch, 3e y chwarter yn uwch. GWAIR A GWELLT. LT,mn)AIN, Ddydd Iau. — Cyflenwad mawr I a'r fasnach yu dawel. Prisiau: Owair gonu, 05. i eto, ail-raddol, 70s i 3,5s; glofcr goreu, flosi 1158; eto, ail-rad lol, 758 i 9as gwellt, 3Js i 44s y llwyth. ANIFEILIAID. LMniDAM, MyMlM.-Cyaenwad bychani?wn o warthc- a'r mathau gvireu yn rhy bnu l gyfar- fod ?'r galw. Yr oed y ttrchn?t &r y cyfan yn dawel, oud gwerthwyd y cyfan. Defaid yn gd.- am hrMiM diweddar. Ychydig 0 loi: dim mmh- PmiM: G?arth?g 2, 4c i 4s 6c; defaid, s 4c i .? 4(?; Hoi, 3s 4c i 5. 4c Yn v Mchnad: w'ih:i 80; de?id, 1580; 1l:1Il. larchnad: BIEMINQHAM, Ddydd Iau.-Cytlenwn.d mawr; masnach yn dawel. Prisiau Gwartheg, 410 i 6Jc I v nwvs: defaid, 60 i "C y pwys.. BRISTOL, Ddydd Iau.—Cynygiwyd cytlmwad helaeth o anifeiliaid tewion ar werth, ..d y farch- nad yn dawel iawn; gwerthai y rhai eartrefol goreu am 60? y canpwys. Gwerthwyd defaid hefyd yn amf am 7cypwys; yllt, .5e i 51? p;; nm::ou,7,c ,i5?.yp.y.. t õlcr. ar werth-moch baewn, Ha i U?c; y pyre, 1? 60 yr 20 pw?s. Ni ?ed dim ?iiach mewn gwartheg. ?AtM?EOX, MyM iM.—CyBenwad bych?n, tehvg i'r hyn fu yn y farchnad h6n er's amryw wyth.o- Ychydig o brynwyr oedd vn bMsen?; ?7r f?,,?,- h -I'- 1 ,_Iyn,.d yn ddl* yd Ni chyuygid gwartheg c:'m ¿-d:; ?)'fynid fwyaf, a rhoddid prisiau da am anynt. Ychydig ddeMd oedd ar werth, a gwerthid yr ,?,y?i.? foch gyny?d am bmiau yr wythnos o r I:.ig i>rir:nl.fcodngŸrpruo cyfloion,i3pi 18p; sw ogod, lOp i lp; blwydd- iaid, 5p i 7p. la Dunux Ddydd Iau.—Gwell ?n,.?b, a ?h.f- wd gwerthiaut pur lwyr ar wartheg a defaid. hdSide;u;rii n:th:r::u.n. Prisia" Gwartheg, .Os i -Ms y can' p?ye defaid, de i 7c v nwys; wyn, .Os yr un; moch, .Os l 50s y ?' ?wy.. '? y fardm&d: Gwartheg, 2100;  GAEBDYDD (Roath), Ddydd Mawrth. Cyeen- wad pur fawr o wartheg. Prisiau: Gwartheg ?l"eu Ma OciOOs; to, il-,add.1, 54? I 5G?; eto, gwaelach, 42s i .8s Oc y can' pwys Uydnod "or-u?-l,7?? 8c;frn=ogiaid, 6c i 7e; m,¡ch atfac- wn, ??, i 109 6c; eto at bore, Ma 6c i lis 3c; hychod, Os Oc i 08 Oc yr ugtm pwys. I CIGOEDD. I ILTOCAIW, Ddydd Iau. -Cyflenwad gwedd-I ol hoddyw, a'r fasnach yn gadarn. Pris- iau: Beef, 28 Oc i 4s Oe; prime Scotch, eto, 48 Oc i 4s 2c; mutton, 2s Oc i 4s "4c; cig llo, <is ,0c i 4s 8c pore mawr, 38 8c 148 8c; eto, bychan, 48 lOc i os yr wyth bwys. I GWLAJf. BRADFORD, Ddydd Iau.—Y farchnad braidd yn farwaidd. Ychydig o fasnach mewn gwlan a wnaed er dechreu y flwyddyn. Merinos yn colli tir vn raddol. Lustre wools a mohair yn dal yn gadam, Cross- breliB yn sefydlog. Y fasuach mewn edafedd braidd yn siomedig. Gwehyddion yn cael eu cadw mewn gwaith pur dda. I YMEXYN. CORX, Ddydd Iau.—Ordinary—s; Firsts, seconds, 120s: thirds, 97s; fourths. 82s. Koo thirds, -s; Fourths, -s. MM.euted firidns: Superfine, -s; fine, 12>s; imM, His: Mild, -s. Yu y farchnad: 91 flrtans, 2 kegs, all mild. I CAWS. CA?EWYDD, Ddydd Mercher. —Cyae"? by? ?ch'ydigo.dd yn b?n. gwerthwyd v cJvf' an a gvnygid. Pri9iau:-C&ws CMrpMt 60. f? ? Mn' pwy.; Chedd?, 63. Cyuhelu- y farchnad nesa Chwefror 8. PWLLHBU, Ddydd Mercher. Ceirch, Ms Oc v peg; h?idd, 1;. i 0-; ymenyn ffH», Is 2c i Is.^y pwys; wyau tramor" 8s i õ: yr !20; wrou eartref, 8 am 6?; lper?hyll, 208 '?' 7 ?' .,?- nod, 2.6c?. 6c y cwpl; beaf, 5c i 7c mutton, 8c i 9c v pwys; ?ig Uo, 4c i 8c pore, 7c i M, e 9 e y AB^im!-Dydd &dwrn.-Y prisiau fel y cM?'-hai'M. Os Ocybwrnet; ceirch 0s 0c; ?0 Oc 0c y pwys = y?cnyn are.. 1. 3c i 1. 4? y ?': eto, haUt.o Oc 1 Oc y PWJ8; Rw?, 0c w Oc ??; towt., 39 6c i U y -wpt; hwy?d, o 4S 6c 5. v rwnl wT&n« H am swut. ABEB^m^Ddvdd Mun.—Gwemth, 58 6c i 69 y L 65 ^pwysk haidd, ? Oc ?'' 3?; ceirch gwyn n??ydd, ?Tec: du hen, 3. i 3. ScTb?et; wy?u, Oc 3:8n' tlk381:clf.1\; ?2?1s?ypw?; d.fd..d, 39 6c i 4s 6c Y WPI; c?cn ? 6c ?; hwy?d, 4, Oc i 's Od pytats, 2s 6c ?cMpwya; ltydg., 58 17s; turkeys, 58 i ,s. cfE?S. Ddydd ?wm.Saf<u y gwa- bnol bn?u fel ? 9&.IY-: Ymenyn ffrm o Is 2e i Is 5c y pwys; eto hallt, 18 lc i Is ?o ? Dw?' fow&,o3a 6c i 4.0c y ewpl; hwyMd. 4 ?i .?s' 6c y cwpl; wy?, 0 M i 12 am Is; pytatw, o 4c 139. °?Y?' Ddydd Merch.r.-?wenith. 9. Oc i 08 hob ;5midd, 78 i 8s k yr hob ? ceirch, 5o 6c i 6 6c yr hob. Pvtotw, 68 i Os. Ymenyn ffrm, 18 i ?s 6. y p?r'; et-, y nestri ba?h, Is 3c i Is 4c yp^s: etof S, U li| ils2cypwys;«lr^ 4s 60 15? O? y ?wpl; hwyaid, 0 ,s Oc i 58 3c y c"l; £ Au 8 i oX 1,. Bl.?d edht 21c y pwy?. Bitt, 0 t^ i 9c vpwys; veal, Oc i Oc y pwys; 6c i 8c y pwy*; lamb, 0c i 0c y pwys; mutton,a • Cr— -j Tiwyn Gwyddau 7c 18c y pwys. poR.Ùd:rrLhlh,i1 yr ho haida '81Li 10,; ceird?. 6a Oe i 7,s 6a en ffres, 1ø 18 He JP^ wyau, 9 i 10 am ls^dofednod, 3s Oc i? Oc Y ewpl; hwyaid,' i 5. 0. y .-Pl ymenyn R6,ti, 130 i He y ?"???WM -Ddydd Mawrth, I-"r 9fA.- li?ddd, l09 i 10s 6c yr 147 pwys; ^,7s°ci8s ec^l^: '8 4c i Is 6c y pwy.; wya,?, 9 10 am is; dof,ed1 no'd, 0s T Os 0c pcrchyll, 168 i 20s yr bl.?d c?ir-.h, 00. 00 i 60 y 252 pwys; pytatw, 28 9c j i ? yr 112 s .,h towio., 4,lc y pw3l, lai^wS, coch newydd, 4s 149 5c y 75 Pw3rs; hen Keirch, 38 4c i 4s Oc y 45 SXi^T; 11 4'il;5o f o^o, 7c i 5c i 9c mutton, 6e c' 7e  !Ie i IAg O, 7e i Oe; eig muttou, be i go ar?i 3m oc i'6s 6a y ?wpl hwyaid, oen, 9c i 0.; ?6c y cwpl: gwydwu, 00c; i 00, ypwys; wy?, 9 i 10 am 8Wllt. 'L??-D?d Iau.-Ceiroh,14s i(^0o Y p?g pytatws, 5. i 6s y mch ymenyn &-M, ?i l?y p??ya; wyau, 12 am Is; ?wyddau Os i Os yr hwyaid, 48 i 4s 6c y ewpl dofednod, 2s 9c i 38 6c y cwpl; beef, 7c.. y pwys; mutton, 8c i 9? y P?Y'! c? oen, 9c U0c ? p?y. c? Ua, 7o i 8e y pwys; pore, 60 i 70 y pwys; moch tewion, i 4 y pwys perchyll, 18s i 24s y pen.

CANOLBBIS YB YD. Cyhoeddwyd Yr a&v(ldi? ?ynol gan ?uu ?'s Y.. 4..go. y g_ werthwy,? a  diw(,ddu innawr 7, 1893, Yu ??OL a '1 5 a 46 Vitona, cap. 37:- — | Y swm a j wtbwyd. CMMUmo. Bus. B. C. Gwenith 31,059 4 25 10 gg t "a ceh..h 9,142 5 16 8 Dengy y tbl canIynol y, a&odliad am y, lyf.rbyi-I Y- Y bly-yddoodd a 18M i 1891 werthwyd. C?no?b??. Gwem?rH? dr Ce? Qw«nith. pdd. | C'?* ors. Bus. STBusftrs-Bus. s. c. s. 0. s. c. ifa 81,796 7,- 5 "0 1 11 6 j 12,w 7 » 1 81 B II 5 1891 66,4?24 g 112 0514 16,OT6 2 32 8 28 V S. 1898 48,361 5 100,369 2j 1818M A 30 I 29 2 20 6

Y GADWEN AUR. MARCIIOO GLYNDYFll- DWY. GAN J. ARTHUR PRICE, B.A., j (BARGYFKEITHIWR). PENXOD II. I (Parhad.) I Bloeddi:ti Jonos drwy agcll y mur, gan ofyn pwy oedd yno. "Jar/I Leven yd wyf fi," atobaillaisganv r Caalywydd Ysgotaidd, "ae yr wyf yn dy gynghori di, yn hytrach nag ystelciaii o gwmpas y mur yna, i agor dy byrth heb ychwanel;, o "Ac yr wyf finau yn dywoyd wrthyt tithau, Iarll Leven," meddai'r Milwnad Jones, "08 na ddangosi di drugaredd y bydd hi eto yn helynt waedlyd gyda thi. Yr wyf fi fy hun gyda'r Sencdd, ao wodi gwneyd fy rhan d,? wir grcfydd ar hwer m?ns gwuod- lyd yn y rhyMoedd yma. Ac y mM y rhan fwvaf o'r rhai sydd yma gyda mi yn mhlaid y Senedd, a daethant ynia gyda mi i'r wlad. hon i wasanaethu Senedd Lloegr." Os gwir a ddywedi," meddai Arglwydd Leven, yr hyn sydd braidd yn amheus genyf, yr wyf yn addaw i ti a phllwb oddi- mewn arbediad a nawdd, ac os ydych dros achos y Senedd a'r ffydd Brotestanaidd oewch ryddid i fyned i ba le y mynoon. una am y boneddigosau Seyton, y rhai sydd wedi gwneyd y Castell hwn yn ffau i deyrnfrad- wyr, gwnawn a hwy fel y gwelom yn orou." Yna Jones, pan welodd mai ofer fuasai gwrthsefyll, a orchymynodd i'r pyrth gael eu taflu yn agored. Ar y trothwy gafael- wyd ynddo, a chwcstiynwyd ef yn drwm. Ond yn ffodus iddo ef, adnabyddwyd ef gan un o swyddogion y Leven, yrhwn a fuasai yn ymladd ochr yn ochr ag ef ar faes Chalgrove, a chan fod ei bapyrau hefyd yn foddhaol, rhyddhawyd ef, a chaniatawyd iddo fyned gyda'r di- eithriaid i mown i'r castell, orielau a neuaddau yr hwn yn ebrwydd a lanwyd a'r milwyr Cyfamodol. Buont hwy yn llaw- drwm yn eu difrod ar y celfyddydwaith Bidalaidd a'r brithlcni henafol gwerthfawr. Cafodd y cernumau a'r darlumau eu darnio yn chwilfriw a'u chwyrndaflu i'r ardd islaw, a theflid i lawr y llllrigall, cleddyfau a'r banepau a addument y neuadd i'w mathru dan draed ac er gwaethaf Thybuddion y rhai mwyaf crefyddol yn eu plith, rhuthrai y rhai mwyaf brwdfrydig o honyrit i mewn i'r selerydd i wneyd bloddest a difrod. Yn nghanol yr helynt hwn, cymerodd yr Iarll ei eisteddle yn sedd lywodraethol y wledd- ystafell, a gorchymynai ddwyn y boneddig- esau Seyton ger ei fron. Wrth ei ochr safai Syr Philip, yr hwn a ymlawenychai yn sylweddoliar dialedd hirddisgwyliedig, tra yn mhlith y lluaws a'i hamgylchynai y safai y Milwriad Cymreig sarug, a'i law ar ei ymenydd, a'i waed yn ferwedig, ac yn benderfynol, os gallai, achub y fenyw a garai, neu ynte farw gyda hi. Yn fuan, dygwyd y boneddigesau ger bron, yn cael eu hamgylchynu gan filwyr yr Iarll yr oedd y boneddigesau yn llwyd-welw eu 9w.dl, ond yn b?rffiith ?.fn: ac yr oedd Eleanor yn dawel, ac Isabel yn ffroenuche! hyd yn nod ac yr awr gyfyng hono. Felly, enethod," meddai yr Iarll yn sarug, "ymaeeich gweitlirodoedd ysgeler yn caniatau i dy eich tad gael ei wneyd yn ogof lladron Ucheldirol a Saeson ystrywgar, wedi dyfod a chosp haeddianol arnoch, ac ni fyddai ond cyfiawnder A chwi ddioddef caethiwed am eich oes ac atafaeliad o'ch holl etifeddiaethau. Ond y mac gcnych gyfeill- ion yn eiriol ar eich rhan; ac os bydd i chwi gydsynio a'r telerau hyn, gallwch ddianc rhag y gosb a haeddweh. Yr Arglwyddes Eleanor Seyton, y mae boneddwr teilwng o Loegr, Syr Philip Galton, yn gofyn eich llaw mewn priodas." (Taflodd Syr Philip wfin oeraidd ar Eleanor), ac felly bydd i chwi drosglwyddo eich tiroedd yn yr Alban i'ch chwaer, oherwydd ni allwn ganiatau ein tiroedd i arglwyddi estronol, ac os bydd iddi hi drosglwyddo unrhyw hawliau a ddichon feddu mewn tiroedd yn Nghymru, gelli gael dy bardwn: a chyda golwg ar yr Arglwyddes Isabel, y mae ei thynged hi i'w benderfynu gan fy Arglwydd Argyll a'r Cynghor, ac nid wyf yn amheu dim," moddai Leven dan chwerthin, "na fydd iddo ef ddyfod o hyd i ryw foneddwr di-arian o dylwyth Campbell i'w phriodi, yr hwn a faddeua ei bradwriaeth er mwynei chyfoeth." "W el, yr Arglwyddes Eleanor," meddai Syr Philip yn ddirmygus, beth yw eich atebiad ?" "Fy Arglwydd Leven," meddai Eleanor, yn gadam, gan droi ymaith ei golygon oddiar Galton, y mae y dyn yna yn llwfr- ddyn ac yn fradwr." "Ydyw," meddai'r Milwriad Jones, "yr ydych yn dyweyd y gwir. Fy Arglwydd Leven, ni oddefaf y creulondeb hwn." "Bydd yn ddistaw, ddyn," meddai Ar- glwydd Leven yn ffyrnig, pe baet ti yn Biwritan ugain waith drosodd mi a'th grogwn di ar ganllawiau'r castell yma." Arhoswch, arhoswch, fy Arglwydd," meddai Syr Philip, na wnewch un sylw ohono. Y mae ein cyfaill hofF mewn llesmair yabrydol; ond am y boneddigesau hyn yr wyf yn tybied y gwn am gyfryngwr. Y mae yn bosibl mewn achos fel hyn fod cynghorwyr drwg av y ffordd. Byddai yn fendith eu symud hwy ymaith." Beth ydych yn ei feddwl, syr ?" meddai Leven yn frysiog. Gwyddoch am y carcharorion a wnaethom ar y ffordd yma-y Cymro ieuanc oyiliryblus, yr hwn a eilw ei hun yn Ar- glwydd y Castell hwn, a'i gyfaill." "Ha!" meddai Leven, "chwytha yr awelon ynte. Rhaid i ni atal y cerhynt. Dygwch y bradwyr hyny yma." Ao mewn ychydig ín!1ui!:n1 dygwyd Maichog GlyndyfrdwyaRolant Vaughan yn rhwym ac yn warehodedig o ffaen yr larll ymherodrol. is  ml. Nis gallai Syr Philip gelu gwen fuddugol- iMJhllS, yr hon yn fuan a droes yn ddi- gofaint o dan wen ddirmygus y carcharorion ieuainc. Gan hyny, syr, nid wyf wedi anghofio coed Corsygedol, ac yr wyf yn awr yn gobeithio ad-dalu am garedigrwydd yr amser a aeth heibio." "Ac am deyrngarwch a ffyddlondeb hefyd, Syr Philip," meddai Syr Roland, gydag ymgrymiad gwawdus. 11 Distawrwyddi" meddai Leven yn ffyrnig, "niddywedir ond ychydig yma; a'r hyn a ddywedir, myfi a'i dywed. Chwi, estron- iaid, y rhai a ddaethoch i'r wlad hon i godi ymrafael ac anghydfod, a gosbir yn y fath fodd fel na ddilynir eich esiampl. Ymaith a hwy, warchodlu, a saethweh hwy yn y cyn- tedd islaw," Trugaredd, trugaredd, Arglwydd Leven," gwaeddai y ddwy eneth. Chwardaodd yr Iarll. Ai tybed fy mod i wedi bod yn rhyfelwr o'm mobyd i fynu i gymeryd fy attal rhag gwneyd fy nyled- swydd gan ddagrau dwy 0 enethod penwan, y rhai yn fuan a gant ddigon o achos i wylo o'u hachos eu hunain ? "0, y Milwriad jones," gwaeddai Eleanor, os na chymer y dyn hwn drug- aredd amynt, achubwch hwynt." Yr oedd golwg arswydus ar y Milwriad. Edrychai ar yr eneth hawddgar a'i dagrau yn treiglo wrth ei draed. Meddyliai nad oedd dim ond y bywyd a geisiai hi ei achub yn sefyll yn rhwystr rhyngddo ef a hithau. Beth oedd ganddo i wneyd am ychydig eiliadau ond cau ei lygaid hyd nes y byddai i ychydig ergydion oddi isod ddweyd wrtho fod Eleanor yn rhydd. A pha hawl oedd gan y carcharorion arno ef? Yr oedd Vaughan yn un atgas a ohwerw anobeithiol, ac ai onid oedd Glyndyfrdwy y dydd hwnw wedi ymwrthod a'r achos eysegredig ? Ond mewn moment aeth ei chwerwder yspryd heibio. Aeth ei gydwybodoJrwydd yn ,,I a chan daro el drech na'i nwj'dwylltodd, a han daro et fotasen haiam yn erbyn y llawr fel pe buasai yn mathru rhyw ellyfi hudolug, tynai ysgrif-rol oedd yn ei logell, gaa flooddio, Gwel yr ysgrifen hon, Arglwydd Leven, a gwybydd ei bod yn gw:irantu ar- weiniad dyogel i Farchog Glyndyfrdwy, fy nghydwlftdwr, oddiwrth uti yr ydych ym gwybod ei enw, fy ngharenycld Oliver Ciomwell," a tliaflyld yr yegrlt' i'r Iarll, a gwybydd hefyd," meddai, fel y tynai ei gledilyf, "fy mod i'n d-!yle<liis i'r gwr leu- anc arall yma, Rvlawl Yaughall, am fy mywyd. Mor ddiweddar a dloo yr oeddwa yn ymdeithydd ae yn estron yn y wlad yma, claeth ef ai fintai heibio, arbedodd fy mywyd, a rhod .es i mi achles ae ymborth. Gwybydd gan hyny, os lleddi di ef, y bydd gwaod car- enydd Cromwell ar dy law. Gymdeithion, sofweh i fyny gyda mi." Yna'r Cymry oed4i o dan arweiniad y m'lwriad a 'Ivnasant eu eleltlyfau,gan ymSurfio yn g.. h o'i <1 cmta. Syllodd Leven ar yr ysgrif-rol, ac ar ag wedd benderfynol y milwriad a'i fintai fechan. Gwyddai y gallai eu llethu oni gwyddai ar; yr un pryd mai colled arswyduf ar fywydau fyddai y canlyniad, ae yr oedd enw Cromwell hefyd wedi llenwi ei galon galed a dychryn. Ac yn y milwriad dreng o'i flaen yr oedd yn gorfol cydnabod dewr- der, a meddyliai inai gresyn fyddai tywallt gwaod dynion oedd eisocs wedi ae yn allnog i wneyd gwrhydri dros y ffydd. Gan hyny efe a ddywedodd- "Gweinia dy gleddyf, fy milwriad dewr. Mac'n ymddangos fod un o'r carcharorioa hyn, er ei fod yn cidw ewmni rhyfedd, yn un o honom ni wedi'r cwbt. Gan hyny, t gadewch iddo ei ryddid, a'n harweuiiad (iyogel; ac am y llall, sydd fel dyn da a. milwr cywir wedi erfyn am ei fywyd, gadewch iddo yntau fyned, o dan berygl bywyd i beidio dychwelyd i'r wlad hon. Ac am y genethod hyn, cynierwch "hwynt ymaith, 'dwyf fi ddim am ychwaneg o yDl- rafael yn eu cyleh, ond bydded iddynt fod yn barod gyda'r nos i fyned gyda ni, a dsiwrck a gwin i'r bwrdd fel yr yfwyf iechyd da i'r milwriad dewr yma, carenydd ein cyfaill Cromwell." Ond, fy arglwydd," meddai Syr Philip. "Dystawrwydd, Syr Philip," meddai Leven, "'dydwyf fi ddim am drefn* yeh an?,g o briodas11 i ti. Mewn gwirion- "W 1 I,- -1. l?t eaa, masnacn aaigon gwaei yuyw i "1. Gwelais i di, ddyn, yn crynu fel genoth, nid fel un o'r genethod hyn-mow m.wy ddewredd ynddynt hwy na thydi -pan dyn- odd y milwriad ei gledilyf. Bydd yn ddys- taw, onide gall ddyfod yn helynt arnat ti. Wedi rhoddi taw taflodd Syr Philip edrychiad digofus ar Leven a Jones, dygwyd y gwin ger bron, ac yfodd Leven iechyd da. y milwriad a gwyr dewrion Meirionydd. Sylwai ar y pelydr o garedigrwydd a dy- wynai o lygaid gleision Eleanor wrth ym- adael a'r ystafell. Yn mhen ychydig oriau wedi hyny yr oedd mintai Iarll Leven o'r tu allan i'r Castell anrheithiedig yn barod i gychwyn, ac Eleanor ac Isabel ar feirch i fyned gyda. hwy. Yr ocdd y Milwriad Jones hefyd a'i ysweiniaid Cymreig ar feirch ac yn barod i ddychwelyd i Loegr dan arweinhd dyogel Iarll Leven, gyda bryslythyrau i Cromwell. Gan fod y boneddigesau yn marchogaeth yi rhan olaf y fintai, cafodd eu cariadom gyf- leusdra i gael ychydig eiriau a hwynt eyn cychwyn. "Gresyn garw," meddai Roland, "na allasai y Milwriad Jones berswadio Ar- glwydd Leven i chwi gad aros ym." Wei, y mae'n resyn," meddai Isabel, "er nad oes ond ychydig weddill o'n eartref yn aros; ond y mie. y Milwriad wedi llwydao x (lrefnu telerau da i ni. Yr ydym ni i fyned l un o'r castelli sydd ar lanau de-orllewia Ysgotland, He y gallwn aros fel math 0 garcharorion rhyddion nes yr yinostyngwm i drefniad yr etifeddiaethau; ond gan mai gwyr a feddylir wrth hyn, nid oes llawer achos i ofni dim oddiwrth ein harglwydd Argyll. Ond y mae Leven yn gyfaill i ni o'r bron, erbyn hyn, ac ni chawn ein herlyn bellach am ryw hyd," Os byddweh mewn castell ar fin y mor. gallwch ddisgwyl ymweliad diamheuol oddi- wrth rai o iorwyr dewrion Meirionydd." O. anwyl Roland, na pheryglwch eich bywyd eto ar un cyfrif;" ond yr oeddei gwyneb yn ymloewi wrth ei glywed ya siarad. Yr oedd Roland, wrth ganu yn lach ag Eleanor, yn murmur llinellau Montrose, » gerid y pryd hwnw fel y cerid hwy mewn oes ddiweddarach- But the inconsistency is such as you too should adore! I could not love thee, dear, so well, loved I not honour more. "Byddweh deyrngarol a ffyddlon, fy nhywysoges, Tywysoges Cymru yn y iy- fodol," sisialai Roland. "Gwelsoch heddyvr y Cymry dewrion. Yn ngwydd y nefoedd, Eleanor, mi af i grwydro dros Ewrob, fel y bu'm cyndadau yn y dyddiau gynt, i dd'od o hyd i gyfeillion i mi mewn rhyw wlad a chyda rhyw gyngrheirwyr tramor, rhyw genedl wedi ei chyffroi i yspryd rhyddid rhaid ifrenhiniacth ffroenuchel, drahaustalcn Lloegr ddychwelyd i ni y rhyddid hwnw am ba un yr ydym yn hiraethn; a phan ddaw Cymru yn genedl, daw ei thywysog i ym- ofyn ei briodferch."  Yna?r genethod, gan gusanu eu dwylaw i'w cariadon, a farchogasant ymaith i gaethiwed, ac ocheneidiqdd y Milwriad Jones unwaith yn ychwaneg. PENNOD III. "CYMRU Ft*, CYMRU FYDD." "T was told of thee the world around, 'Twas hoped of thee by all; That with one gallant, sunward bound, Thoud'st crush the ages thrall. Thy faith was tried alas, and those Who perilled all for thee Were cursed and branded as thy foes, Achusla gal ma chree." —IrishBalad. Mae hi yn noson oer yn mis Rhagfyr yn mhysgodle ramantus yr Abermaw, air Feir- ionydd, yn y flwyddyn 1676. Y mas preswylwyr yr ychydig lwtnvnoa gyaa gian y mur, yn nghydag ychydig nifer o amseth- wyr y mynyddoedd, yn ymwthio 0 amgylch y bwrdd derw dan do tywyrch y bwthyn bychan truenus a elwid yn Weety y Ddraig Goch. Yr Toedtt y pistyll-wlaw yn awr ac eilwaith yn ymdywallt drwy y ffenestr fechan, a gysgodid gan groen gafr, i wynebu y cwmpeini, ond nid i beri llawer o anghysur i breswylwyr tywydd-guredig glanau y moroedd, nac i luddio dim ar hwyl y telynor dall oedd yn y gongl gerllaw yn tynu mel o'r tannau man" wrfh gyfeilio caniadau brwdfrydig y c,mni. tra y llifai y metheglin o amgylch y bwrdd. Wrth ben y bwrdd yr eisteddai offeiriad y pi wyf, run William Williams. Yr oedd preswylfod y periglor hwn yn mhell yn y mynyddoedd, ond ar y prydnawn hwnw yr oedd wedi dyfod i lawr, a'i ysbryd yn bruddglwyfus i yfed y gwydryn olaf gyda'i hen blwyfolion gyda glan y mor. Oherwydd yr oedd y rhyfel drosodd, a buddugoliaeth wedi gwenu ar gad- arfau y Piwritaniaid. Yr oedd yr Abermaw a Harlech eto mewn enw yn nwy- law milwyr y Brenhin ond gwyddai pawb nad oedd ond cwestiwn o ychydig ddiwr nodau na fyddai minteioedd y Pengryniaid o Fon neu Aberystwyth yn meddianu'r ardal. Gyda hwy, wrth gwrs. y (leusi y Gweinidog Presbyteraidd, a byddM raid i'r OS?uTM Esgobol fyned i'r un Cordd ag yr aethat Mynachod y Vener a'r Eryrys gan mlyneoo yn 01.. Mewn gwirionedd yr oedd y Penglor. a 1 (frawd Robert Williams, A'oruchwyhwr Maenor Rhuthyn, yr hwn oedd yn cyàfíed ag ef y noson hono, wedi pendertyna diano. l ymaith eyn dyfodiad y gelynton. (Parhad ar ittdalm SN