Y Genedl Gymreig

LLYFR GWERTHFAWR.—Da genym ddeall na fydd eisiau i neb o ddarllenwyr y Genedl adael i unrhyw lyfr gwerthfawr yn eu meddiant gael ei ddifetha o eisiau cloriau nenv-yddion. Mae y Welsh National Press Co., Swyddfa'r Genedl, Caernarfon, wodi sefydlu cangen o Lyfr-rwymo yn eu gweith- feydd, a gellir danfon archeb am rwymo drwy unrhyw un o'r 1500 dosbarthwyr jierthynol i'r CWRlni yn Nghymru, a chael y gwaith yn ot yr un modd wedi ei orphen yn rhad a thestlus.

MARK THIS !-The champ'on of quality is the Knight of the blue Cross. The Prinoess says Blue CroM comptrea ftvo rab)y with other teas costing more money." S jld in lead packets by gro.ers everywhere. Other qualities of "Blue Cross Teas sold at Is lOd and 23 4d per lb.  STOC HELAETH o Leehfaen, Marble, ? a Scotch Grauiw, yn y CEMETERY WORKS, DINORWIG STREET, yn ymyl y (Drill Hall miwydd), CAERNARFO? R. WILLIAMS, Perchenog. R. WILJIANIS,

LLTVR GWKUTMKAWH—L)a genym ddeall na fydd eisiau i neb o ddarllenwyr y Ginull adael i unrhyw lyfr gwerthfawr yn eu meddiant gael ei ddifetha o eisiau cloriau ntwyddien. MM y Welsh National Press Co., Swyddfa'r G,Il, Caernarfon, wedi sefydlu can gen o Lyfr-rwymo yn eu gweith- feydd, a gellir danfon areheb am rwymo drwy unihyw un o'r l iOd dosbarthwyr perthynol i'r CWllwi yn Nghymru, a chael y gwaith yn ol yr un inodd wedi ei orphen yn rhad a tbeetlus.

Y DDIRPRWYAETH I LA.Fun. I V JlltI, mHHtsnum, YOUNG, I A VIVIAN TGAN Y MRI W. J. PAltRY A W. J. WILLIAMS.] XI. I Gan ein bod yn ?wr wedi?rphoncm i I. y mr Vi,i,tii i ??r?-ig. ac hcfyd pa bcth fL wnaeth ar ol dod y?. m?r bell ?y mae ei dy?ol?th o Ht? y Ddhpiwy?t-t? ?i gwneyd hyny yn .tuglnc? rhei(liol bydd i ni yn 1 rdyst mlaen i edrvch i mewn yn mliellacJh jiied yn i?ttpth a roddwyd ?nddo. Fe M-mcr Mr Parry v cya'-usdm prcsenol i gywiro dau o ?.ugynicn?u argrapli- Ydd?l vn ei dystio?eth. un o ba rai sydd ?d ?uydJ md ychydig ar Mr Vivian. Yn MM ar?cmr ei M ? dwoyd y gellir olrhain "l?ir rhan o bump o r damwein- iau i ?-ho.ion n?.?spnt yn digwydd o gwbl dan arolygiaeth briodol y Llyvvodiueth. Yr hvn a^ daywedodd ydoedd, y gell.d olrhain "dwy ran o bump i'r cyfrw achosion. Mae v caniargrapliiad arall l w ganfod jn 9701. Dylai fod vn "Dorothea" ac nid Dinorwie." Nis ?Uwn gredu fod y cam- .r?rhi? yn? we?i catixarwain Mr Vman o KwM. gan fod yr atebiad yn datgan, "Daeth yr holllei l?vr.. boddwydyehw? abu v ev?h yuo .m iis?ld." Yr o«ddy a'clth- ?yn b?Mth ?dn.hyddus i Mr V??..c ni ddylai y c.m?Kr?rh?d yma,  iiis gallai chwaith, fod wedi ci gamarwain; yo unig vr oedd yD ?b ci bwrpas i ddefny ddio un- ,n? be? yn ci ymdrcch i greu .ughredm- iaeth yn nhystiolfteth Mr Paxry. Ar y mater o I OEDRAN CHWARELVTYR, I nid yw Mr Vivian yn ei atebiad ijwestiwn 24,644 mewn gwiriolled(I I cyffwr(ll y mater o gwbl. Nid yw y tablau a rodda yn lirofi o gwbl beth yw cyfartaledd ot, ran y chwarelwyr o'u cymharu a gweithfejdd eraill; ac yn sicr nid yw yn profi Dad yw gwaith chwarelwyr yn beryglus. Gan ein bod wedi ymdrin a'r mater hwn yn gyflawn yn ein liatebiad i Mr Young, ni wilawn ym- helaethu arno yn mhellach. 0 berthvnas i'r cwestiwn o FFAFRIAETH, vr ydvm yn cydnabod ei bod yn bur IUl- hawdd i ddwyn cyhuddiad fel hyn gartref, am y gellir d'od a phob math o esgusodion yn mlaen. Gall y prawfion fod yn bernaith argyhoeddiadol i feddyliau llawer ohonoiu, ond y mae y rhesymau neu yr esgusodion a gynygir yn ami yn ymddangosiadol gywir. Gallwn anturio dweyd cymaint a hyn,-Mue y dynion yn credu nad yw Chwarel Dinor- wie vn rhydd heddyw oddiwrth ffufnaeth yn cael ei ddangos i Eglwyswyr a Oheidwaa- wyr. Hoffem weled rhestr o'r holl ddynion ag sydd wedi cael eu dyrchafu i swydtli, yn ogystal ag o'r rhai sydd wedi cael eu gosod mewn bargeinion da yn Dinorwig er 1S86. Arweinir ni i grodu, oddiwrth y cyfryw wybodaeth ag sydd yn ein meddiant, y buasai y cyfryw restr yn dangos fod rhan fawr o'r personau ffafredig hyn yn Eglwys- wyr a Cheidwadwyi Os na bydd y rhestr, pan gyhoeddir hi, yn proti yr hyn a ddy- wedwyd wrthym, byddwn yn fwy parod nag y mae Mr Young yn yuiddangos ei fod, i ymddiheuro i Mr Vivian am ganiatau ein hunain i gael ein camarwain i'r fath raddau fel ag i gredu fod y fath beth yu bosibl. Y mater nesaf yn ei dystiolaeth a gawn sylwi amo ydyw mator y IIENSIOIIERS. Gellir gweled hyn yn 28,082, lie y dywed,- Mae Mr Parry yn cvfeirio at bensiortrra y Penrhyn a'r Ysbytty, ond am ryw reswin nid yw yn gwneyd un- rhyw gyfeiriad at Dinorwig." Gallem hysbysu Mr Vivian mai "rheswm" Mr Parry dros beidii eyfeirio at Dinorwig ydyw nad oedd yn hoffi siarad am unrhyw both nad oedd yn berffaitli sicr yn ei g-ylch. Xid oedd ganddo y defnyddiau i'w alluogi i wnevd hyny am Chwareli Dinorwig, tra T oeddynt gandJo yu achos Chwareli y Penrhyn, a dyma y rheswm dros gyfeirio yn unig at y Penrhyn. Buasai Mr Vivian wedi gTViieyd yn ddoeth pe weii gweith- redu ar yr un egwyddor. Dylai Mr Vivian fod wedi sylwi hefyd fod hyn wedi ei roddi mewn atebiad i gwestiwn ganeiras o Devonshire, a'i fod wedi nodi Penrhyn fel engraipht, ac nid fel yr unig achos. Buasai yn ddrwg gan Mr Parry amddifadu Mr is,.iheton Rmith o unrhyw glod. Yr ydyni yn caniatau y gallasai wrthod ysbytty a blwydd-daliadau, ond ni buasem yn cenfigenu wrtlio pe y gwnaethai felly. Mae yna ddyledswyddau arbenig yn ogystal a breintiau yn gysylltiedig a chvfoeth. Nid ydym yn sicr a fuasai yn enill dim wrth wneyd i ffwrdd a hwynt. Pe buasai ef, a meistriaid llafur eraill, yn gwneyd hyn, teimlwn yn sier y buasai y chwyldroad agoshaol yn cael ei brysuro yn fawr, Ni fuasai hyu yn unrhyw cuill iddynt hwy. Yn ddiamheuol buasai yn euill dirfawr i'r dosbarthiadau gweithiol. Ary cwestiwn o BRISIAU OWERTIIU I gwelwn fod gan Mr Vivian rywbeth i'w ddweyd ar hyn yn :!4,H50 a 24,0,57. Yn y cyntaf dywed,— Yr wyf yn barod yn ystod y flwyddyn hon wedi derbyn rhyw gant ae ugain o lythyrau yn fy livsbysu mewn effaith fod archebion yn cael eu hanfon i leoedd eraill oherwydd fod fy mhrisiau i yn rhy uchel." Ac eto yn ei ail atebiad rhvdd gopi o lythyr a dderbyniodd, medd d, yn Ebrill, 1891, yn mha un y mae masnachwr yn ysgrifenu, Mae y di.it/,ant» a dderbyniasom allan o brisiau Caemarfon ar gyfartaledd fel y canlyn 15 y cant a 2} y cant; 16 y cant a 2J y cant; 10 y cant a 2] y cant; 14 y cant a 21 y cant." P'am yr oedd yn angenrheidiol i Mr Vivian i ychwanegu,—"Nid wyf yn barod i roddi y blynyddoedd yn fanwlA oedd arno ofn i ni gyiuharu ffigyrau o berthynas i rliS"IJllllt8 mewn chwareli eraill 'i neu i gy- mharu ffigyrau er cael gweled pa fodd yr oedd y cyflogau yn amrywio yn ystod y blynyddoedd hyny yn y gwahanol chwareli ? Beth bynag allai fod y rheswm, mae yr atebion uchod yn profi yn eglur ddau beth: 1. Fod Dinorwig yn y blynyddoedd hyny wedi colli archebion oherwydd ei phrisiau gwerthu. 2. Ei bod wedi prcfi yn golled i ber- chenogion chwareli lie mewn canlyniad i'r gweithwyr, am nad oedd ganddynt un restr gyffredin o brisiau, ae am nad oedd dealltwriaeth briodol yn bodoli cydrhwng y gwahanol feistriaid. A'r rhai hyn yw y pwyntiau a ddygwyd yn mlaen gan Mr Williams yn ei dystiolaeth, a pha rai yr oedd Mr Vivian yn tybio ei fod yn ateb, ond mewn gwirionedd yr oedd yn eu cadarnhau trwy ei dystiolaeth ef ei hunan. Gan ein bod wedi cyffwrdd a hyn o'r blaen yn ein hatebiad i Mr Darbishire, gadawn ef YUla. I Mewn dau fan yn ei atebion i 24,644 a j I 24,«S:j, yr ydym yn cael syniad Mr Vivian I am [ OYNHYRFWYR A ClIWARELWYR. I I Mewa perthynas a'r cload allan dywed, I ? "Yrwyf yn meddwl mai gw(?ll ydyw I dweyd fy mod yn ystyried fod y dyaion I wedi cael eu cyffroi i'w hymddygiad gnu II gynhyrfwyr a rhai o'r tu allaa."  A fydd i Mr "ivian fod mor garedig a rhoddi i ni ei brawf o hyn Mae amgylch- iadau y Cload Allan yn ddigon adnabyddus a hredwn ein bod wedi ei wneyd yn ddigo lelir, yn ein llythyr blaenorol, fod y toriaa allan yn Dinorwig yn Gorphenaf a Hydref, I 1»85, yn wirfoddol a hunan-gynhyrflol, ac I yn bor?Mth rydd oddiwrth ddylanwad M- ri?y? Ti 0 'r tu ",Uan, Ond am Gynhyrf- wyr," yr ydym yn casglu yr ystyrid un- ihyw weithiwr H liawlki ei iawudertu yn "Gynhyrfwr" gan 1\1,1' Vivian. Os fdly, 0C syn na byddai IUWY ohonynt i'w cael yn y wlad. Yn 24,6S;j ychwanega Mr Vivian,— A hyn wyf yn ei grcdu yn gryf, ac addefir gan fWYllfrif fy lisglanciau yn ddirgelaidd, a gwnant hyny yn a;ored,- pe yu rhydd oddiwrth ymyriftd yeynhyrfwr ac eraill o'r tu allan, yn nwylaw pa rai, y mae yu ddrwg genyf ddweyd, y mac y mwyafrif. Yn ymddangosiadol, mae y mwyafrif hwn yn ddiffygiol hollol yn y nertli neu y gallu i feddwl drostynt eu hunain; gwell ganddynt ddilyn yn ddall, heb feddwl, y cyfarwyddiadau a roddir iddynt mewn modd anuniongyrchol gan bersonau neillduol o'r tu allan." Yn y frawddog hon yr ydym yncaelllawn icsur Mr Viviun o n hoglanciau." Edrycha arnvnt fel cynifer o benweiniaid, heb north 1I1ud\lwl, na phareh i wirionedd; acheb ben- derfj-niad o'u heiddo eu hunain, ond yn U)m yn ddall heb feddwl y cyfarwyddiadau a roddir" gan "mill. Pan y gwelwn beth yw barn fanwl Mr Vivian o'i "hoglanciau" a ydyw yn rhyfedd ei fod yn ytlllldwyn "ttynt fel ag y gwna ? Os yn gywir bydd raid iddo ychwanegu eraill at ei reolati sydd eisoes yn or-gaeth. Mae y eyfryw sylwadau gan unrhyw ddyn am ddynion otano.—acyn en wedigpan y mi.ey rhai hyny yn mysg y m wy- af deallgar, darllengar a da eu hymddygiad o hollddosbarthiadaugweithiolydeyrnasaphob gwlad arall, yn annioddefol a chreulawn. 0 bit both y inae yn feddwl y mae y dynion wedi cael eu gwneyd os yn ystyried y gall- ant lywodraethu eu hunain yn ngwyneb y fath sarhad Mae yn dda genym wybod fod chwarelwyr Dinorwig yn gyfartal yn lIlhob ystyr, ond un, i'r Anrhydoddus W. W. Vivian. Cawn yn nosaf gymeryd mewn llaw ei sylwadau ar FYTHYXOD I'R GWEITHWYR. I IGwelir hwn yn 24,011. Wrth gyfeirio at gwestiwn ac atebiad 6,904 yn nhystiolaeth MrWiHmms.s? I (G.) A oos genych unrhyw dai neu I freintiau ereill yn rhad ? (A.) Nacoes." Dywed:— Wrth weled hyn dymunaf ddyweyd fod genyf yn h areli Dinorwig letty Y" 7 o' w (barracks) yn rhad Z gyfer oddeutu 420, ac y mae tenantiaid y Vaynol ag sydd yn gweithio yn y chwareli yn rhifo oddeutu 710, ac y mae d'od i feddiant o fwthyn cysylltiol a'r chwarel yn cael ei hystyried yn rhagorfraint fitwr." Rhaid i mi ddywoyd fod yr atebiad hwn y mwyaf camarweiniol ac i.nghywir. A J dylai pawb fod o fewn cylch gwybodaeth Mr Vivian ei fod felly. Nid oes unrbyw esgus dros hyn pan gofiom fod yr ysgrif wedi cael ei pharotoi yn mlaen llaw, a'i hanfon i'r argraphydd ao i'r Ddir- prwyaeth, a chywiro'r prawfleni. Mae y datganiadau hyn yn gyfryw ag y gellir eu cadarnhau neu eu gwrthbrofi. Dylai hyn fod wedi cael ei wneyd gan Mr Vivian. Gan ei fod wedi goddef iddo ei hunan wneyd y datganiad yn y ffurf y gwnaeth, bydd i ni roddi i'r darllcnydd gyfleusdra arall i faniu pa mor bell y gellir ymddibynu ar ei dystiolaeth o flaen y Ddirprwyaeth. Cymerwn y BARRACKS yn gyntaf. Nid yw yr oil o'r rhai hyn wedi cael eu hadeiladu gun Mr Assheton Smith. Mati y rhai hynaf wedi cael eu hadeiladu gan y dynion. Adeiladwyd y rhai diweddaf, mae'n wir, ganddo ef, am ba rai y telir swm bychan gan y dynion. Nid ydynt felly yn rhad, yn sicr, Mewn pertliynas i fythynod y gweithwyr ar yr ystid, buasai Mr Vivian wedi gwneyd ei atebiad yn fwy eyflawn, a gvneyduiwyo gyfiawilder a'r Ddirprwy- aeth, a'r gweithwyr, ac a Mr Assheton Smith, pe buasai wedi ychwanegu fod y 710 TENANTIAID ar Y stad y Vaenol, pa rai ydynt weithwyr yn Chwareli Dinorwig,—yn y mwyafrif inawr o aclwtion, yn byw mewn tai a adeiladwyd ganddynt hwy eu hunain, neu eu rhieni, ar brydlesi liyncd fyrion, ar ranau o'r tir salaf yn y wlad. Mewn llawer iawn o achosion y macnt yn byw mewn tai felly a adeiladwyd gan y gweithwyr, prydlesi byrion pa rai sydd wedi dud i fyny, a Mr Assheton Smith wdi cymayd lntt!,liul,t ohonynt. Y mae y rhai hyn yn dai nad yw ef wedi gwario dim arnynt, tra y mae y gweithiwr tlawd wedi suddo ei enillion caled-a phris ei fywyd mewn rhai achosion-wrth adeiladu tai a dyfrffosi a gwrteithio y tir; ac yn y diwedd yn gorfod edrych ar arall-sydd yn dra ehyfuethog-yn eymeryd meddiant o'i gurtref anwyl, os syuil; ac efe a'i deulu yn gwbl at drugaredd y gwr eyfoethog. Mae y eyfryw gyfmith yn anghyiiawn, a dylid ei symud yn ddioedi oddiar y Deddf Lyfrau. Mae:y eyfryw gyfrcithiau yn gwneyd caetliion o weithwyr gonest ac urddasol. Mae hawlio fod clod yn ddyledus i Mr Assheton S-nitli am fodolaeth y tai hyn yu wrthun. Pa beth sydd na fyn y meistr tir glod am dano os â yn IlUhu.n mor bell a h)-it. Yr ydym yn addef fod Mr Assheton Smith wedi ydym yu cyfran fechan o'r 710 bythynod hyn. Gallant gyrhaedd rhif o 60 neu 70 y fan bellaf. Ond y mae hyn i'w ddweyd am y bythynod hyny a adeiladwyd gan Mr Assheton Smith,—nuie eu rhenti yn uwch na thai traill h'u maint a adi itudwyd gan eraill a few n y cylch. Pa beth y mae hyn yn ei hrofi Ai nis gall Mr Assheton Smith fforddio i osod ei dai yn ol y rhenti arferol a delir yn y cylch i bcrchenogion tai craill Neu a ydyw cael gwaith yn Chwareli Dinorwig yn cael ei gymeryd i ya- tyriaeth wrth benodi rhenti y bythynod hyn Os y naill neu y Hall, nid yw yn un- rhyw glod i'r tirfeddianwr. Bydd i ni fyned gam yn mhellach a dywedyd, fod y ground rents a godwyd ar y cychwyn ar y gweithwyr tylodion hyn, a hyny ar bryd- lesoedd byr, byr iawn, yn afresymol i'r eithaf. Mewn rhai achosion mae prydlesoedd wedi cael eu rhoddi i adeiladu ar greigiau diffaeth nad oeddynt yn werth dim i'r tir- feddianwr, a'r swm o 10s a 16s y bwthyn yn cael ei godi fel ardreth, gyda'r rhagolwg, a'r sicrwydd, y byddai y graig a'r adeil- adau ami yn myned i feddiant y tirfeddianydd mewn 30 neu 40 mlynedd. Dyma fel y inae ar ystad y Vaynol. A oes ar Mr Vivian eisieu i ni neu y Ddirprwyaeth roddi clod i Mr Assheton Smith am hyn ? Bydd yn teilyngu clod os y dychwela fedd- iant o'r byddynod hyn—o'i wirfodd, au nid cael ei orfodi i wneyd hyny trwy Ddeddf Senoddol—i'r bobl dlawd a'u hadeiladodd, neu i'w gweddwon nou eu hamddifaid, pa rai a orfodwyd i fyw yn galed am y blyn- yddoedd y Imwyd yn talu yr arian fenthyc- iwyd gan y Gyindeithas Adeiladu. A llawer noson bryderus a dreuliwyd gan y gwr a'r tad yn ystod y blynyddoedd hyny. Mown llawer o achosion y mae y graig noeth nad oedd yn rhoddi dim i Mr Assheton Smith 50 mlynedd yn ol, yn awr, trwy lafur ac arian ei weithwyr tlodion, yn dwyu iddo 4p a 5p am bob bwthyn a adeiladwyd ami. A v w hon yn wlad Gristionogol ? Nis gall hon, ,th bynag, f,)d yn gyfraith Gristionogol. Br galluogi y darllenydd i gael rhyw syniad plI. fodd y gwneir hyn, bydd i ni ei gyn- orthwyo. Yr oedd o Ebenezer i Marchlyn, j ae o Foel Gron i Fodrbi wan, ycbydig flynydd. au yn ol mewn cydmariaeth, i gyd yn dir I niynyddig; ac edrychid arno gan y wlad fel I tir eyffredin. Aeth Mr Assbeton Smith i I I feddiant ohono. Rhyw 40 neu 50 mlynedd yn 01 caniatawyd prydlesocdd byrion o 30 j mlynedd i oddeutu SO neu 100 o weithwyr yn I Chwareli Dinorwig. Yr oedd pob pry dies ?Yn cynwys ychydig aceri o'r tir hwn yn ol J ground rent o ryw 4p yr uu. Gwuriodd y ( gweithwyr ar bob rhan mewn aded"u a f gwrteithio o lOOp i 300p. Pan ddaeth y brvdles i fyny oymerodd perchenog y tir feddiant o honynt, a chyfododd y rhenti i symiau yn amrywio o 7p i I(II). Mae y tit hyd yu uod yn awr, ar 01 ei wrteithio, rhy wael i IMilll oiiil i hori a tliyfu \VIUI A yw Mr Asshcton Rmith yu teilyngu un- rhyw am ganiatau y prydlesoedd byr- ion hyn, ar y fath delerau, ac yna myned i feddiant o'r ewbl ar rierfyn y tyinhor Mae y oyfrvw weithredoedd yn ffurf tra enillfawr ar eluseii. Khydd i ddynion WI lith a chyflog. Derbynia werth y cyflog mewn ¡¡'Ifur, Yn mhen amser derbynia hyd yn nod y cyflogau yn ol mewn gwelliantau ar ei ystad, Wrth derfynu v rhan hon o'n ba iolygiad, ni wnawn ond yn unig gyfeirio Mr Assheton Smith a Mr Vivian at hanos FFARM FACHWE.V. Gwna lc iddynt ill dau, ac agora eu llygaid i weled fel y mae gwertli yr eiddo wodi cynyddu hch unrhyw ymdrcch ar ran y tirfeddianydd, ond yn hollol trwy lafur ac enillion y gweithiwr tlawd. Bydded i'r cwestiynau hyn gael eu srofyn 1\'11 hateb :— I: Beth oedd rhent Ffarm Fachwen dri- ugain mlynedd yn ol ? 2. Pwy adeiladodd y 58 o dai sydd ami, ac ar bit draul J* 3. Pwy sydd yn awr mown meddiant o'r tai hyn 4. Pa swm mae yn dderbyn yn flyn- yddol oddiwrth y tir a'r tai a adeiladwyd ar yr un ffprlD hon yn unig ? A dyni inwn ychwanegu un cwestiwn arall a ddylai gael ei ateb gan bob pleidleisiwr trwy y wlad ddydd y polio,— 5. Pwy ddylai fod perchenog cyflawn hyn oil !J (riv harhnn.)

BETIIAM IIWN!j—"Bethamhwn! gofyna'r Bardd, neu y Pregethwr j>an wedi cyfan- soddi rhyw waith (lybia ddylai gael ei osod o fown cyrhaedd pob darllenydd yn Nghymru. Mae yi ateb yn syml, gyrweh ef argraphu yn llyfr testlus ac i'w adverteisio yn helaeth yn.y Oniedl, Ymgyniera Cwmni'r Wasg Genedlaethol Gymr(>ig(Cyf), Swydda'r Genedl, Caernarfon, a phob rhyw fath o ar- graphu a rliwymo llyfrau. j

====== MARK THIS It 18 not what w read but what we idmember th%t make. ua wise there- fore rememb3r to "k y )ur gr,?cer for 'Blue CroM Pekoe dnu hong, at 2a per Ib. (t?k? no substitute). "Blue Groas" is the champion i of quality. Sold only in lead packets by grocers everywhere. Other q oalities of BIll" I Uross TeN old at II IOd and 2i 4d per lb.

ODION 0 HRKFORRIS. I [GAN PHILO.] I H.tELFItYDFDI) GWI'INII)()(-Yr wytlinos ddiweddaf anrhegwyd y Parch Gomer Lowis, Abertawe, ag amryw bethau drud- fawr, lIe ya pit plith bwrsed o aur. Ac wedi eu derbyn diolcnodd yn galonog am danynt oil, ac yna cyflwynodd bum' giui ar hugain i'r ysbyty, puiii I gini i'r rhai sydd allan o waith, a chyffelyb swm i wahanol sefydl- iadau. Fel dywedodd y Faeres lwrtli,) ei fo,1 wedi rhoi ci aniheg i gyd, bub fwynhaii dim ami. Wnl," ebe Gomer, ymddibynu ar ein gilydd yr ydym; a phawb yn ymddi- bynu ar Dduw." Both ddywed y Parch Lewis Ellis am yr hunan-ymwadiad o'r fath hyn, tybed ? SWYDDKA ARGRAPIEN AR DAN.-Boreu ddydd Ian, torodd tAn allan yn swyddfa argraphu Mr Jones, Morriston a Plasmarl. Sut, ac yn lulia ran o'r swyddfa, y torodd y tan allan sydd yn anhysbys hyd yn hyn. Hefyd, mae siop Mr Llewelyn Thomas, chemist, yn gysylltiedig: a thrwy ymdreeh y fire brigade i ddiffndd v tin, fe ddistryw- iwyd pethau gwerthfawr i Mr Thomas. Torodd y tftn allan yehydig wedi dau o'r gloch y horeu, a rhoddwyd y gadfloedd drwy y telejihone i Abertawe, lie yn inhen deugain munyd yr oedd y peiriant tin ac un ar ddog o swyddogion i fyny yn Nhreforris. Defnyddiwyd tair o bibellau go fawr am driugain o fynvdati ar y tin. Fe fydll y golled yn agos i ddwy fil o bunan. YR ALCANWYR.—Adeg lied farwaidd yw diwedd blwyddyn i'r alcanwyr. Ond mao pelydrau gobeithiol yn llewyrchu dros y tywyllwch jnesenol i'r dyfodol, er hyny. Credwn y bydd ymddygiadau a gweithred- oedd amryw o'r alcanwyr yu y gorphenol yn troi yn athrawon celyd amynt yn y dyfodol. Gobeithiwn y ca arweinwyr AJcania ddigon o ddoethineb a gwybodaeth o ysgol protiad y gorphenol i arwain yn ddiogel dros gwestivnau y llafnau duon, a'r dippo, &c., i'r dyfodol.

I HUNANLADDI-ti) IN XOS, I Achos Poenus. I Prydnawn Sul, y 25ain cyfisol, sef dydd Na(lolig, darfu i Robert Williams, Pendref, Dwyran, Moil, gyflawni hunanladdiad trwy dori ei wddf A chyllell boced. Gwr ieuanc pump ar hugain oed oedd Robert Williams, yn iioddef er's ainser maith oddiwrth y dar- fodedigaeth, ae yn ol pub golwg nid oedd terfyn ei yrfa ymhell. Nid yw yn debyg y buasai fyw ond ychydig ddyddiau yn hwy. Gofynodd i'w chwaer am ei gyllell, gan fod amo, meddai, eisiau trin ei ewinedd. Tra yr oedd ei chwiver allan o'r ystafell wely plan- odd ei gyllell hyd y cam yn ei wd,if. Cyrch- wyd Dr Evans, Gelliniog Ddu, yno yn ddioed, yr hwn a wniodd yr archoll, a bu y truan fyw am oddeutu dwy awr ar ol hyn. Y rheswm roddodd dros gyflawni y weithred oedd fod yr ymdrech am ei anadl yn rhy galed, Be fod yn well ganddo farw na byw. Nos Fercher cynhaliwyd trengholiad arno o flaen Mr Jones-Roberts, trengholydd y air. Rhoddwyd tystiolae'th i'r jierwyl uchod gan ei ewythr, Mr John Jones, a dychwelwyd rheithfarn o hunanladdiad tra mewn ystad o anmhariad meddwl. Yr oedd y trancedig yn fachgen ieuanc o gynheddfati meddyliol cryfion tuhwnt i'r eyffredin, ac o gymeriad moesol dilychwin. Yr oedd yn ddarllenwr mawr, ac yn gydnabyddus a'r rhan fwyaf o'r awduron diweddar ar athroniaeth crefydd. Nos Sul hefyd, yn yr un lie, by farw Mr John Jonos, taid i'r Robert Williams uchod, yn ei unfed flwyàd a phodwar ugain. Yr oedd ef yn un o frodorion hynaf a pharchusaf yr ardal, ac edmygid ei gymeriad gonest ae unplyg gan bawh. Bu'n "rhedeg car" am flynyddoedd lawer i Langefni, lie yr oedd yn dra adnabyddus. Claddwyd y taid a'r wyr yn mynwent capel Dwyran, o'r hon eglwys yr oedd y ddau yn aelodau, pryd- nawn ddydd Iau, y Parclin. J. Williams a Thomas Jones yngweinyddu. Cydymdeimlir yn ddirfawr a'r teulu yn eu trallod bliu a chwerw.

BETII AM IIWN?—"Beth am hw)i? gofyiM r Bardd, neu'r Pregeth wr pan wedi cyfansoddi rhyw waith dybia ddylai gael ei osod o fewn cyrhaedd pob darllenydd yn Nghymru. Mae yr ateb yn syml, gyrwcli ef i'w argraphu yn llyfr testlus ac i'w adverteisio yd helaeth yn y <If in-dl. Ymgymera Cwmni'r Wasg Genedl- aethol Gymreig (Cyf) Swyddfa'r Genedl, Caernarfon, a phob rhyw fath o argra phu a rhwyrno llyfrau.

I Gwnlclimai. I CERDDORTAETH oedd testyn darlith ragorol Mr W. T. Samuel, G. and L., Aber- twe, yn addoldy y Bedyddwyr, nos Fawrth, Rhagfyr 2-iain. Da genym ddeall fod y eyfeillion yn yrsddoldy uchod wedi pwrcasu harmonium hardd, yr hon a chwarcuir gan Mrs Palmer Parry, Bryn Ala.

Fachwen. i Nos Fercher diweldaf brawyehwyd trig- olion y Fachwen, Dinorwig, gan y newydd galarus fed Mr Griffith D. Jones, Ysbytty, wedi hoddi wrth ysglefrio ar lyn Pcnrallt. Yinddengys iddo ef a phump o gyfeillion fynerI at y llyn yinhen tipyn ar ol d'od o'r chwarel. Mentrodd yntau ar y rhew yn un o'r rhai cyntaf, er i eraill ddweyd wrtho ei fod yn tori, a chyda'i fod wedi mynerI yeh- ydig ffordd suddodd o'r golwg ac aeth dan y rhew. Methodd ei gyfeillion er pob ymdrech a'i achub. Yr oedd yn fachgcn ieuanc hynorl o ddymunol, a pherchid ef yn fawr gan bawb a'i hadwacnai, Cynhaliwyd trengholiad ar y eorph ddydd Gwener, o flaon Mr J. H. Roberts, trengholydd, pryd y dychwclwyd rheithfarn o "Farwolaeth ddamweiniol.

LLYFR GWEKTHFAW;—Da gonym ddeall na fydd eisiau i neb o ddarllenwyr y Genedl adael i unrhyw lyfr gworthfawr yn eu meddiant gael ei ddifetha o eisiau cloriau newyddion. Mae y Welsh National Prc, Co., Swyddfa'r Otaidl, Ci-ernarfon, wedi sefydlu cangen o Lyfr-rwymo yn eu gwcith- feydd, a gellir danfon archob ain rwymo drwy unrhyw un o'r 1500 dosbarthwyr porthynol i'r Cwmni yn Nghymru, a chael y gwaith yn ol yr un modd wedi ei orphen yu rhad a thestlus. gpps's COCOA.—GRATE ROT AITD COKFOBTIJTO.— By a thorough knowledge of the natural laws which govern the operHtioii.sof digestion and nutri- tion, and by a careful application of the fine pro- perties of well-selected COCOA, Mr Epps has pro- vided our breakfast tables with a delicately flavoured beverage which may save us many heavy doctors' bius. It is by the judicious use of such articles of (liet that a constitution may be gradually built up until strong enough to resist every tendency to disease. Hundreds of subtle maiaaies are tloatimg around us ready to attack wherever there is a weak point. We may escape many a fatal shaft by keeping ourselves well fortified with pure blood and a properly nourished frame '—Civil Service Gazette.——Made simply with bciling wa rormilk. Sold only in packets by Grocers, labelled—" JAM99 E.. & Co., Homcnopathic Chemists, London." Yr oedd boneddwr un tro wedi colli ei holl amynedd uyd ig un o'i weision, a galwodd ef i'w ystafell ond ar ol rhoddi gweri dda id lo, dywedodl, yn y dull arferolRhaid I ni ymadael." ihfar!d y gwas, Itan godl eiben amforuenf ac yna dywiidodd, gan eirych yn dd frifol: Y mae ya wir ddrw4 genyf I d yn rhaid i ni ymadael, eich anrhydedd ond Os rhai-i, a a, laf ti ofyn, i ba le y mae eich an- rhydedd yn myn'd Rhoddodd y meistr I brawf aratl amo.

KINtiSLANl) SCHOOL, I AMWYTHIG. Cynhaliwyd yr arholiad haner-blynyddol yr wythnos olaf o'r term. Profwyd y bechgyn yn holl bynciau eu hefrydiaeth, a dengys y rhestr ganlynol pwy oedd y rhai bbcnlLÎ yu y dosbarthiadau yn y gwaiianol by* nciau. Nid oos ond enw y bbienaf yn cael eiroddi yma, ond darpcrir rhestr fanwl i'r I holl rieni yn dangos safleoedd Oil plant yn mhob pwne. Yn y rhestr ganlynol dodir vr oiiwau VII ol trefn y wyddor — Darllen. -T E Davies, James, H Morris, Phayro, a Tomlins. Adroddiadaoth.—T Owen, J DRoberts, W E Roberts, a Tomlins. Ysgrifenu.—W D Jones, R Jons, Lewis, H Morris, Phayre, Rowlands, Tomlins, T Williams, a W Williams. SiUebiL -C Bunney, RA Davies, Jackson, li Jones, T OweD, a D P Roborts. Gmmadeg.-Gittins, W. S. Morris, T. Owen.ac F Piper. Cyfansoddiad.—T E Davies, Gwilliam, Jackson, R Jones, F Piper, D P Roberts, Tomlins, a T Williams. Daearyd(liaeth.-W M Davies, A Owen, a T. Williams. Hanesyddiaeth. A Owen, Phayre, a Tomlins. Rhifyddiaeth.—R A Davio-8, Gittins, R. Jones, Lewis, H Morris, D P Roberts, Walkor, a W Williams. Rto Fe ldyliol. -W M Davies, R A Davies, G williain, F Pipor, R Jones, J D Roborts, a Walker. Mesuroniacth.- W M Davies, Gittins, D P Roberts, a Walkor. Book-keeping.-W M Davies, W D Jones, Lewis, P Piper, a T Williams. Invoices.—R A Davies, W LI Jones, R Jones, G Owen, a W Williams. Lladin. — S Owen, R Jones, P. Piper, Phayre. Ffrancaeg. -W M Davies, S Owen, G Owen, Tomlins. Groeg.—T Owen. Arluniaeth. (Freehand) Jackson, G Owen, Phayre, (Geometrical), Jackson, Phayre, Walker, T Williams (Model), Phayre (Scale), Phityre. Llawfcr (Pitman). -J Cams, Gittins, W D Jones, Lewis, T Owen (cyfundrefn arall), Phayre, Jackson, W S Morris, G. Owen. Euclid.—T E Davies, Jackson, S Owen. Alsoddeg. -W M Davies, T E Davies, T. Owen, Phayre, Walkor. Aiuaethyddiaeth.—Gittins. Gwybodai th Ysgrythyrol.-W M Davies, Jackson, H Morris, W S .Morris, Pha/Te, W Williams. Military Drill.-W E Cariss, Gittins, Lloyd, F. Piper. Dyma eto v rhai blaenaf ar y rhestrau dyddiol a ehyffreilinol :— Ymddygind d:&R) A Davies, R Jones, Lewis, Lloy 1, A Owen, Phayre, D P Roberts. Diwydrwydd, a destlusrwydd gwaith.—W M Davies, T E Davies, It Jones, G Owen, Walker, T Williams, W Williams, D J Jones. Pry on db.-D;ty Boys: W M Davies, R A Davies, J Piper, H Morris, P Piper, Walker; boarders: James, R Jones, A Owen, D P Rolicrts, T Williams. Cysondeb.—Day Boys: R A Davies, W M Davies, F Piper, P Piper, Walker; boarders: T E Davies, Gittins, Ll,)yd, A Owen, W Williams. Yn ystod y tyinhor diweddaf lilac pob I sir yn Ngogledd Cymru wedi cael ei cliyn- rychioli gun feehgyn a llanciau yn yr ysgol hon. Y inae deg o honynt yn mhlith y buddugwyr uchod, a dengys hyn y gall ieuengctyd Cymru, pan yn cael chwareu teg, ymgvstadlu yn llwyddianus a Saeson pur. Un (>iiodwed'iion arbenigjy Kingsland School yw y manteision neiUduol sydd i Gymry ddysgu Saesneg. Dygwyd y term i derfyniad trwy gynal cyfarfod adloniadol yn yr ysgoldy, yr hwn oedd wedi ei adduroo yn brydferth ar fyfor yr achlysur. Cymerwyd rhan gan y isgyblion ac ercill, a chafwyd darlleniadau, adroddiadau, canu lleisiol, caiiii offerynol (y crwth a'r berdoneg). Yr oedd yr ysgol yn llawn o rieni a ehyfeillion yr ysgolhoigion, a threuliwyd tair awr yn hynod o ddifyr. Wrth ddiolch i'r cyfeillion am eu presenoldeb dywedai y prifathraw, Mr Owen, y byddai yn dda ganddynt glywed fo,l yr ysgol yn dal ei thir er gwaeihaf y eydymgais cyn- yddol, ac na fu un ainser, tra dan ei ofal ef, mor lewyrchus as ydoedd yn bresenol. Yr oedd y disgyblion a'r athrawon wedi gweithio yn • galed drwy y tenll, ac wedi teilyngu eu gwyliau. Hyderai y byddai iddynt eu mwynhau, ac er ei fod yn ddigon parod i ffarwelio a hwynt yn awr, byddai yn barod i'w croesawu yn galonog i ail-ymaflyd yn eu gwaith ddeclireu y term nesuf. Gwelir oddiwrth golofn yr hysbysiadau y bydd yr ysgol yn uilllgor Ionawr 19eg.

LI,YFR GWERTHFAWR.—Da genyrn ddeall na fydd eisieu i neb o ddarUenwyr y (¡"IlI./1 adael i unrhyw lyfr gwerthfawr yn eu meddiant gael ei ddifetha o eisiau cloriau newyddion. Mae y Wolsh National Press Co., Swyddfa'r (iened!, Caernarfon, wedi sefydlu cangen 0 Lyfr-rwymo yn eu gweith- feydd, a gellir danfon archeb am rwymo drwy nnrhyw uu o'r 1500 dosbarthwyr perthynol i'r CwmBi yn Nghymru, a chael y gwaith yn ol yr un modd wedi ei orphen yn rhad 1\ thesthl".I

Porthdinorwic. I WATCHNIOHT.— Cynhaliwyd Watchnight yn ngliapel Elini, nosGalan. o dan lywydd- iaeth y Parch D. Marriott, ac arweiniad Eifionydd. Hefyd, gwasanaethwyd gan Gor Minydon, Miss Maggie Owen, Miss Williams, Mii R. Cefni Jones, E. Heulyn Jones, John Williams, Henry Williams, Joseph R Jones, David Richards, &e. Cafwyd cyfarfod rhagorol, a chynulliad Wuosog.—Guhehytld.

Arthog. I I MADAWIAI) Y PARCH J. HOWELI.S.— Nos Wener diweddaf cynhaliwyd eyfarfod oyhoeddus yn ngliapel yr Annibynwyr ar yr achlysur o ymadawiad y Parch J. Howells o'r lie i gymeryd gofal dwy eglwys yn agos i Groesyswallt. Siaradwyd yu uchel am ei gyiujriad fel gweinidog da a chyfaill cywir. Anrhegwyd ef a phwrs yn eynwys 20p 9s, Cyflwynwyd yr anrheg gan Miss Roberts, Llwyngwril, a diolchodd Mr Thomas mewn araeth fer a phwrpasol. Cymerwyd rhan yn y gweithrediadau gan y Parchn Z. Mather, Abennaw: R. Rowlands, Llwyn- gwril; Mri Evan Jones, Lodge; Howell M. Jones a John Timothy, Friog; John Davies, Penrodyn; Lewis Evans, Ynvsfechan, a John Wynne. Arthog terrace. Llywyddwyd y cyfarfod yn fedrus gan Mr C. Roberts, Ynysgyffylog. Yn ystod y cyfarfod cyf- lwynwyd anerehiad i Mr Howells, yr hon oedd wedi ei goreuro yn brydferth a'i fframio yn ysblenydd.

BETII AM HWN ?-" Beth am hwn R'' gof- yna'r Bardd tWll y Pregethwr pan wedi cyf- ansoddi rhyw waith dybia ddylai gael e osod o fewn cyrhaedd pob darlleuydd yn Nghymru. Mae yr ateb yn syml, gyrweh of i'w argraphu yn llyfr destlus ac i:w adver teisio yn helaeth yn y Genedl. Ymgymera Cwmni'r Wasg Genedlaethol Gytireig (Cyf), Swyddfa'r Genedl; Caernarfon, a phob rhyw fath o argraphu a rhwymo llyfmu. Rlioddir rhyddhad oddiwrth besweh mewn denir munyd gan Pulmonic Wafers Dr Locock, a rhodd- ant iachad Bicr a buan i guthttm, ditrfodedi eth, nWJ'd, pesweh, bronchiti., a phob math o anrw, yl. ueraii yr anadl a r vsgyfaiut. At anhwylder.au y giau a r galon y maent yn ddiguro, tra mew .1 poenau o dan y orydcymalau a'r nerfau y maent yn gweithio fel y ,?. Xid .,?, di.? amil ?? rydd nos- ;i";r;'stllecddfy¡.!t Yu;: ion a siamdwyr cyhoeddU9 y maent yn 8.1"nhris- ia4wy at glirio a chryfliau y llais. Y mae iddynt flm dymnnol.J Mewn blychau Is 1 e, 29 9e, 8 6c, ao 118, Gwerthir gan yr hoU fferyll- iyr.

UENEDIGAKTHAU, PUIODASAU, MAHWOLAKTHAU I Genediaet hau, Lloyd—-Rliag -1, piiod Owen Lloyd, Glan- ypwll, Blaeiiau Ffestiniog, ar fab. Peters-Ion 1, piiod Mr Edward Peters, Williams street, Caernarfon, ar fab- cyntaf-anedig. WUtianis-Rhag 7, pnod Mr Owen Wil- liams, Tyddyn Bach, Ceidio, ar ferch- marwauedig. Prioilasau. Davies — Owens Rhag 20, yn Nghapel Dinas, Llangefui, gan y Parch H. Hughes, cofrestrydd, Mr Hugh J. Davies, Gwrec- sam, a Miss Mary Ellen Owens, Bettws Penrhyd, Amlwch. Hughes-Jones-Rhag 2.1, yn y Ta.bemad, Blaeuau Ffestiniog, gan y Pai-eli Dtvil Roberts, Rhiw, a Mr Daniel Humphreys, y cofrestrydd, D. R. Hughes, 137, High street, a Miss C. Ellen Jones, Tanrallt terrace, y ddau o Fiaenau Ffestiniog. Hughes --j,,n,S Rhag :!H, yn Nghapd Jerusalem, Bethesda, gad y Parch T. Ro- berts, yn cael ei gynorthwyo gan y Parch D. D. Jones, Upper Bangor (ewythr y briodasferch),Mr John Hught-s.Cloth Hall, Bethesda, a Pollie, ail ferch y diweddar Robert Junes, Cloth Hall, Bethesda. (Dim cardiau. ) j ones --Griiffth-Rhag 27, yn Nghapel Bethel, Penygroes, gan y Parch W. Elias Williams a Mr Daniel Thomas, Mr Joseph Jones, Fron, Gwrecsam, a Miss Ann Griffith, Alun House, Penygroes. Jones—Jones—Rhag 24, yn Nghajiel Twr- gwyn. Bangor, gan y Parch J. Owen, B.A., Gerlan, Mr Henry Jones, Tanyfoel, Bethesda, a Miss Mary Jones, o'r un lie, Jones—Pritchard—Rhag 27, yn Nghapel Twrgwyn, Bangor, gan y Parch John Owen, B.A., Gerlan, Bethesda, Mr H. Jones, Tanyfoel, a Mary, merch henf Mr D. J. Pritchard, Tanyfoel Farm, Pethesda. Kirkl,atrick--Marks-Rhag 20. yn Eglwys St Cybi, Caergybi, gan y Parch Robert Price, B.A., curad, Mr Henry Kirkpat- rick a Miss Rachel Marks, y ddau o Gaer- gybi. Ll,,yd-Hu,l.*)nL -Rii. 30, yn swyddfa y cofrestrydd, Caernarfon, Mr Edward Jones Lloyd, 12, St Helens street, a Mrs Mary Hudson, Mountain street, y ddau o Gaemarfon. Lewis—Edwards—Rhag :11, yn swyddfa y cofrestrydd, Caernarfon, Mr Richard Lewis, ;11, Bangor street, Caernarfon, a Miss EUen Edwards, Taleition, Gram Dol- benmaen. MeNabh-Jones-Rhag 27, yn swy tdfa r cofrestrydd, Caergybi, o flaen y Parch William Lloyd, cofrestrydd. Mr Patrick McNabb, 32, Station street, a Miss Anne Jones, 1, Tower Gardens, y ddau o Gaer- gybi. Owens—Roberts—Rhag 31, yn swyddfa y cofrestrydd, Caernarfon. Mr James Raw- son Owens, I, Castle ditch, Caernarfon, a Miss Mary Jane Roberts, Llwyndu Bach, Penygroes. Own- Williams-Rha 2\ yu| Nghajel Coch, Llanberis, gan y Parch R. W. Hughes, Preswylfa, a Mr J. R. Jones, cofrestrydd, Mr Richard Owen, Garnedd- wen Lodge, Llanfair P.G.. a Lizzie, unig ferch Mr Thomas Williams, Eilian ter- race, Llallberis, Parrv--Willianis -Rhag 30, yn Hyfrydle, Citergylii, gan y Parch W. R. Jones a'r Parch W. Lloyd, Mr Williain Parry, Bryn- luor terrace, Caergybi, a Miss Margaret Williams, Kinmel street, Rhyl. Williams—Parry—Rhag 26, yn Ebenezer, Llangefni, yn mhresenoldeb Mr J. J. Gray. cofrestrydd, Mr Charles Williams a Miss Ellen Parry, y ddau o Cocdw.g street. Llanerchymedd. I Williams-Pritdl.rd--Rhag 31, yn N-hapel Cynulleidfaol Abergele, gan y Parch Morgan Davies, Mr Robert Williams, Topvglob, Moelt'ra, a Miss Elizabeth Pritehard, Tyddyn Eos Cefn Meiriadog, Llanelwy. I'r ddait' hyn, 0 Dduw yr hodd,-) n rhad Rhinwe.ldau'th olragaredd,- [rho, Ar hyd byd, hyd rimog bedd, A u rhan fo'r net 'n anrhydedd. Marwolaethan. I Humphreys—Rhag 21, yn Summer Hill, Caergybi, yn 25 mlwydd oed, Mrs Han- nah Humphreys, priod Mr John Hum- phreys. Merch ydoedd yr ymadawedig i Mr Owen Evans, gynt o'r Coffee House, Summer Hill. Jone,-IthagfN,r 29. yn 39 mlwydd oed, Mr Evan Jones, stone cutter, 9. Edward street, Caernarfon." Jones—Rhag :1S, yn dair blwydd a dau tis oed, Mary Madryn. anwyl blentyn Mr a Mrs W. Jones, City View, Bangor. Jones—Rhag 31, yn Ariandv Cenedlaethol Uyiuru, aetliesua, vyinnitrea, anwyi onou John Jones, a merch y diwetldar Barch David Jones, Treborth. Martin Rhagfyr 23, yu ei breswylfod, 21, Cross street, Caergybi, yu dra sydyn, Mr Robert Martin, pier master, ac am 15 o flynyddau yn ngwasanarth Cwmr; y City of Dublin yn Nghaergybi. Roherts-Rhagfyr 13eg. ar ol hir nychdod, yu tiS mlwydd oed, Hugh Roberts, Tyny- gate, a gynt o Efail y Pare, Llandyfrdog, Mon.

COYGOLOFNAY STOC FAWR. CYN PRYNU COFGOLùFX BYDDED I CHWI ALW GYDA HeGR JONES, MARBLE WORKS. CAERNARVON.

Porthitpthwy I No rerch. diweddaf mwynhaodd aelodau yr ysgol nos a'r Young Men's Club swper ardderchog, yr hwn a ddarperir iddyut gan deulu urddasol a chareiig Treborth bob blwyddyn. Ar derfyn y wledd cafwyd cyfarfod hynod ddyddorol. dan lywyddiaeth Mr J. R. Davies. Yn ystod y cyfarfod caf- wyd canemui gan Miss Beatrice, C. Davies, Mrs Russel Coliuan, Mrs Haberslione, Mrs John lL Davies. Dr Haberslione, Mri Edward Evans. R. D. Thomas, a John H. Roberts adroddiadau gan Xii W. G. Williams John H. R"j,lts, ac anerchiadall gan Mr Richard Hughes a Mr J. H. Davies. Cyfeiliwyd yn ystod y cyfarfod gan Mr D. H. Davies a Dr Habershone. Nos Ian, bu Mr J. R. Davies. yn cael ei gynorthwyo gan aelodau eraill o'r teulu. yn arddangos yr hyn a fawr fwynheir gan y .osbarth ¡"upug,â o'r ardal, yn ogystal a rhai dipyn yn hyn mewn dyddiau, sef y Magic Lantern. Dangoswyd cylrt's I) ddar- luniau ysblenydd, v rhai a dderbvnient gymeradwyaeth uchel y dorf fawr a ddaeth n nghyd.

Fe wneir achw) niad cyffretliuol fod y rhan fwyaf o cocoas yn anrheuliadwy; ogyuiaint ag fod y broffeswriaeth feddygol wedi dangos yn 'I f os yn ddiweddar fod yr alkalies a ddefnyddir yn rhy ami giui wneuthurwyr trauior, yn nghy- da uiater bras, yn ffurfio sylwedd sebond- aidd sydd yn hynod o beryglus i iechyd. Gydl golwg ar cocoas a wneir gyda gofal, megis eiddo Mr Cadbury, nid yw y gwrth- wynebiadau hyn yn bodoli.— Whitehall Review.

COCOA CADBURY.—Dyma'r Cocoa sydd yn j ddianol ar adnoddau cnawd-gynyrchiol ac ynte osglwyddo nerth a grymusder arosol.—Health RHYBUDD invvsn, LLYFR-RWYMO RHAD, Mae Cwmni'r Wasg Genedlaethol Gymreig (Cyf)., Swyddfa'r Genedl, Uaernarlon, wcdi agor cangen newydd pi "II Pd Swy; wedi aie.r ymgymeryd a phob rhy? bth;, LYFR RWYMO. Felly, o. oe" geny,h HEN LYFRAU GWERTHFAWR CYLCHGRONAU, LLYFRIU MEWN" RHAYAP neu unrhyw fath o lyfrau eL»ieu eu RHWYMO YN RHAD NEU YN HARDD, jjeUweh si< rhan Ilyny yn SWYDDFA'R GEXEDL, CAKKNARFON. Gellir OR mvn;r anfon yr ar h<ibion yn union- gyrehol, neu drwy unrhyw lID o'r 1,500 DOSBARTHWYR sydd yn dl)bartlJ1l'r GENEDL, Y WERIN, YR OBSERVER AND EXPRESS. Y TRAETHODYM). CYMRU, CYMRI' R PLANT, Y LLUSERN, neu unrhyw eraill o'r PAPYRAU, CYLCHGKONAU, N-EU LYFRAU, jrj-hoeddir yn y Swyddfa hon. Gellir gyru'r gwaith yn ol wedi ei orphen y" dda a thestlus, yn sv-pv-nau y do-barthwr 11^- i. Neu os mynir, gellirj anfon y Ilyfr dd^jiunir i rwymo yn gyn,-h?,i i'r Swyddfa, a dvl weF. v gwaith Wdi ei orphn, drwy'r P'n Post i unrhyw gyfeiriad. Paham y gyrir gwaith o Gymru i Lundain i'w wneyd pan ellir ei gad Ihwn < ysul ac mor rhated YX XGHYIRU Onid dyledswydd pob un -vlll yn earn ei wUd yw Meithrin Mas^ach Gartrefol ? Mae o bwys i clwi gofio fod YR HOLL WAITH yn y gangen newydJ hon yn eael ei wneyd pt SWYDDFA'R GENEDL. Nid ydyin yn gyro ein parseli i Lund;\{,i eu jrwncyd i tyiiy yno, oud YR IIOLL WAITH G AN GfXRf vs I S\VYDDFA'I-t GEXKDL Cyfeirier pob guliehiaeth fel hyn Gorachwyliwr, Cwmni'r Wasg Genedlaethol Gymreig Caernarfon. ALMANAC Y GENEDL. RHYBUDD PWYSIG. Gyda Rhifyn yr wythnos nesat (Ionawr lOfed, 1893), RHODDIR AXRHEG 0 ALMANAC DAR UMEDIO, AR GYXLLrX PRYDFEBTU AC l'X ARBENIG GYMREIG. CYNWYS A DOIIAETII U WYBOOAETII FUDDI0L I BAWB. Gan na argreffir oud nifer penoiol, aehiUi nM gellir ail argraflfu'r Abnanae, Jylai y rhai fwriadatit ei gael roi rliybudd prydlon i'r Llyfrwerthwr n": Dosbarthwr agosii PlUS GENHDL A'R ALMA.VAC CEINIOG, Gwelir ei jod wedi ei ohirio am wythnos oheiwydd amgylchiadau anorfod. Argraphwyd a chyhofddwyd gan y t??. enogion, Cwmni'r Wasg Gcncd?'tho' Gyiureig Cyf.. yu eu swyddfeydd, B<?'' clava Road, Caernarfon,

CATARRH, HAY FEVER CATARRHAL DEAFNESS. A NEW HUME TREATMENT. 8dere. are not generally aware that theee are conlaiou8, or that they are due to the pretence of Mriog parasites in the lining membrane of the m?" and eusta'iisu tub?s. !licrQICOpic research, however, has proved this to be a fact, aRd the remult is that a simple remedy has ben formu!ated whereby theae distressing diseases are rapidly and penMrenUy cared hy a few siwple applica- tioM made at ho e by the i atient once in two weeks. A pamphlet explaining this new treatment is Mnt UD rowipt of 2d stamp by I A. HpW Dix?y. 43 and 4., Ewt Bloor it. Toroetc,.CMMhh <

Dolgellau. I LLYS YR YXADOX. — Dydd Mawrth gwysiwyd dau lane ieuainc o'r Dinas 'ger- bron yr ynadon am luehio ceryg pont yn yinyl y Dinas i'r afon, a thrwy hyny ni- weidio y lie. Cafodd un ei ddirwyo i as a'r costau, a'r llall, yr hwn nid yinddangosodd, i lp a'r costau. Yr Heddgeidwad Ashton oedd yn erlyn. _Gwnud archeb gan yr ynadon ar Mr Bunn am gyflog amryw weithwyr, yr oedd yn eu dyled am weithio yn ngwaith aur y Foel.—Oedwyd achos W. Jones yn erbyn Richard Richards am bythefnos. GWLEDD NADOLIO Y TLOTTY.— Drwy garedigrwydd y gwarcheidwaid cafodd dotlinid y tlotty giniaw a. the rhagorol dydd LInn. Yr oedd y boneddigion a'r bonedd- igesau (janlynol yn hrescllol; Mr Morris Jones, cadeirydd y bwrdd, y Misses Jones a Miss Wilkinson, Plasucha, Mr a Mrs Francis Evans, Wnion Villa; Mr Richard Williams, Tauygader; Mr a Mrs Whitehouse, Bryn- mynach; a Mr W. R. Richardson.

I Pwllheli. LLYS YNADOL.—Dydd Mercher diwoddaf, o flaen y Mri Owen Evans, R. Carreg, B. T. Ellis, a J. C. Williams Ellis, dygai Jane Jones, Aberdaron, gyhuddiad yn erbyn ei gwr, John Jones, o ymosod ami amryw weithiau, a gofynui ar i'r fainc wneyd arch(?b i w rhyddhau oddiwrtho gan fod ami ofn byw gydag ef. Ymddangosai Mr ?Arthen Owen droa yr crIynes, a Mr Ivor Parry dros y diffynydd. Tystiai yr erlynes fod y diffynydd wcdi ei chamdrin amryw o weithiau er pan ddarfu iddynt briodi tua blwyddyn yn ol. Ar un amgylchiad gollyng- odd gynwysiad llawddryll heibio ei brest. Yr oedd amryw weithiau wedi bygwth lladd ei hun. Gwnaeth y faine archeb yn caniatau cais yr erlynes, ac i orfodi y diffynydd i dalti y swru o bed war swllt yn yr wytlinow tuairat ei chadw hi a'r plentyn.—Jane Williams, Aberercb, a. gyhurIrIiii Richard Jones, JJwynmafon Isa', o fod yn dad i'w phlentyn anghyfrcithlon. Ymddangosai Mr Ivor Parry dros yr erlynes, a Mr William George dros y diffynydd. Galwyd amryw dystion ar y naill ochr a'r llall. Taflwyd yr achos allan.

I Llanrwst. -1 Mewn llys ynadol arbenig a gynhaliwyd ddydd hu eyhuddid Thomas Evan Jones, 'Refail Uchaf, o dori i mewn i focsljierthynol i Robert Roberts, gwas Bryn Morfydd, a chymeryd tair punt ac ychydig o arian ohono. Cymerwyd ef i'r ddalfa nos Fercher gan yr Arolygydd Jones. Cyfaddefodd ei fod yn euog, a chafodd ei ddedfrydu i garchar am chweeh wythnos gyda Ilaftir c-aled.

Damweiiiiau ar y Rhew- Er nad oes ond ychydig dros wythnos er pan y dechrcuodd rowi yn galed, y maeyn alarus IlhJddwl fod oddClJtIl deugain o ber- sonau wedi colli eu bywydau trwy ysglefrio mewn gwahanol ranau o'r wlad.

RHEWI I FARWOLAETH. Foreu Mawrth deuwyd o hyd i ddynes sengl, 4!) mlwydd ood, wedi rhewi i farwol- aeth mown mynedfa gerllaw ei thy yn Stockport. Yr oedd ei thraed yn noeth, a gorwoddai ei hesgidiau yn ymyl. Y d; b- iaeth ydyw ddarfod iddi ddiosg ei hesgidiau er mwyn gallu cerdded yn well ar y rhew, ac iddi yn ddilynol syrthio. Yn hwyr nos Sul yr wythnos ddiweddaf gwnaed darganfyddiad dychrynllyd mewn lie o'r onw Chapel-en-le-Frith, yn swydd Derby. Yinddengys i nifer o fechgyn I iauainc fyned allan i bleseru Oil hunain yn ystod y dydd, ond tua'r prydnawn collwyd dau ohonynt, o'r enwau William Birch- enough, a George Hibbert. Yn* ddi- wcdJarach d:wthpwyd o hyd i'r ddau yn gorwedd yn nghefn ty gerllaw gwtty. Yr oedd y blaenaf ohonynt wedi rhewi i farwolaeth, tra yr oedd y llall inewn eyflwr haner ymwybodol, ac yr oedd gobeithion yr arbedidei fywyo.

I MARW AR Y MYNYDD. Hysbysir am ddarganfyddiad adfydus a wnaed ar fynydd Aberafon yr wythnos ddi- weddaf. Ar y mynydd deuwyd o hyd i gorph inarw Mr Richard Phillips, foreman yn ngwaith alcan Margam, wedi ei lethu gan yr oerni eithafol.

DAMWEINIAU EREILL. Dydd Mercher, aeth dyn ieuanc, o'r enw Oliver, o Manchester, allan i ysglefrio gyda dwy foneddiges yn Hanbury Park, sir Gacr, pryd y boddodd mewn canlyniad i waith y rhew yn tori. Yr uu dydd, trwy anturio ar y rhew l,an yr oedd yn rhy deneu, boddodd bachgen o'r enw Frank White yn yr Avon ac mewn canlyniad i anochelgarwch ey- ffelyb bu bachgen arall o'r enw Martin foddi yn Worthing. Tra yr oedd nifer o feehgyn yn ysglefrio yn Oulton Broad, ger Lowestoft, torodd y rhew a syrtliiodd dau o'r bechgyn i'r dwfr. Llwyddodd uniddianc,ond boddodd y llall. Yn Dumfries nos Fercher boddodd dau o feehgyn o'r onwau Maxwell ac Armstrong. Yn ystod yr tin dydd bodd- odd bachgen o'r enw Oliver ger Newcastle, un ar;tll yn Upton Park, ac un arall yn Dyn- church, Kent. Cafodd Mr Arnold Forstcr, yr aelod Sen- eddol dros ranbarth o Belfast, ddiangfa gyf- yng rhag boddi ddydd Mercher. Yr oedd ef a chyfaill o'r enw Mr Arnold yn ysglefrio, pryd y syrthiodd ei gyfaill a dyn arall drwy y rhew ac wrth geisio eu li-wbub syrthiodd Mr Forster yntau hefyd i'r dwfr. Daeth torf fawr o bobl i'r lie, ac yn ffodus achub- wyd y tri dpi. Yn Brenchley, Kent, ddydd Gwener, deu- wyd o hyd i gorph dynes ieuanc o dan y rhew mewn llyn, Y dybiaeth ydyw ddarfod iddi syrthio i'r dwfr tra. yn ysglefrio. Yn Springvalc, ger Penistone, ddydd Sadwrn, yr ocdd dau frawd yn ysglefrio, pan y torodd y rhew. Cwympodd un ohon- ynt i'r dwfr, a bu y Hall foddi wrth geisio ei achub. Ni chafwyd tywydd mor galed er's llawer o llyuydJall, ac, ya ol pob ymddangosiad, ceir parhad ohono am rai dyddiau eto. Yn ardal Caernarfon, yn'ogystal a thrwy yr oil o'r wlad-ac ynneilldu.il yn nghymydog- aethau y trefi poblog—mae rhai miloedd o'r trigolion, er's tua phymthegnos, wedi treulio y rhan fwyaf o'u hamser haniddenol ar y rhew. Boreu ddydd LIIID ilisgynodd cawodydd trymion o eiru.,

ADOLIGIAD Y WASG. Fy nyddiau a ddarfuant fell mwg."— Anthein angladdol er cof anwyl am y Parch J. R. Williams, Nazareth, Pont- lotyn, Rhymni, a hunodc yn yr Iesu, Medi Sfcd, 1X92. I'w chad oddiwrth yr awdwr, J. Cledan Williams. Pris 2g.— Llaudeilo: J. Jones and Sons. Yr ydym yn llawen yn cyfarch y cerddor clodwiw Cledan am ei ddestlusrwydd yn dethol blodau paradwys i harddu bedd un oedd yn anwyl ganddo. Y mae yr anthem hon yn cyfateb i'w hamcan i'r dim: ceir ) ii y symudiadau cyntaf y syniadau fydd yn ein taro yn gyffredin wrth y ty cyn hebrwng y corph tua thy ei hir gartref; ac yn yr ail 8ymudiad ceir hen don fel ymdeithgan o lfaen yr elor tua'r fynwent; ac y inae y tryd- ydrl symudiad yn gorphen y gwasanaeth claddu trwy arllwys olew i glwyfau y rhai galarus trwy gyfrwng y geiriau cyurhm.l Gwyn en by y meirw," &e. Declireua yr anthem yn hynod o drymaidd a dwys, a pharha felly hyd y symudiad olaf yr hwn sydd yn llawn hoenusrwydd, oddi- gerth ychydig fanau ar y geiriau, "Fcl y gorphwysant oddiwrth eu llafur." ac yeh- ydig gymysgedi teimlad yn cael ei aw- grymu yn y diweddebau. Yr ydym yn deall mai nid dyma y tro cyntaf i Mr Cledan Williams fod yn eistedd dan yr ywen i arllwys ei gerddor.aeth i'r awelon. Y mae cantorion Cymru bellach yn lle i gyfarwydd a ffrwythei awen mewn ein a moliant. rr E/iifit'il at v Galatiaid.—Gan y Parch Abel J. Parry, Cefnmawr. Nis gallwn feddwl am ddim mwy priodol ar ddeclireu blwyddyn newydd na dwyn i sylw eindarllenwyry llyfr byelianond gwerth- fawroeiddo Mr Parry ar yr Epistolat y Galat- iaid. Nid oes dadl nail oes gan yr Epistol ei genhadaeth arbenig atom fel cenedl yn yr oes ddefodol a seremoniol yr ydym yn byw ynddi. Ac wrth ddwyn ei esboniad allan yn y ffurf rill". credwn fod Mr Parry wedi gwneyd gwasanaeth amserol a gwerthfawr i'w genedl. Cawsom yn bersonol bleser Be adeliadaeth wrth ddarUen yr Esboniad fel y deuai allan yn rhanau yn y Traethxlydd am y flwyddyn ddiweddaf; ac y lUae yn dda genym ei weled wedi ei droi allan yn llyfryn hylaw fel y mae, Be am bris uior nodedig o rad, sef dim ond chwechciniog, Oes llyfrau rhall ydyw yr oes. on,l y mae perygl mewn dwyn llyfr allan yn rhy rad, fel ug i arwain rhywrai arwynebol i dybiol mai diwerth ydyw y llyfr, beb ei ddarllen naï astudio o gwbl. Anffawd fawr fyddai i neb dybied hyny am y llyfryn hwn. Y mae yn esboaiad ar gyullun uewydd; ac nid yu unig y niae y cynllun yn newydd ond hefyd y mae holl ymdriniaeth yr awdwr a materion y llyfr yn llawn newydd-deb a thlysni. Dengys yr awdwr fod ganddo syniad clir am amcan y llythyr, ac hefyd ei fod yn feddianol arjy medr i gyfleu Y syniad liwniw yn glir i'w ddarllenydd. Y lilac yr "Attodiad" yu inhauny ceir Ymresymiad vllythyr wedi ei daflenu" yn ychwanegiad gwerthfawr at werth y llyfr. Canmcliaetb eithafol o anheilwng i'r llyfr hwn fyddai defnyddio yr y madroddystryclebo 1, Ei,o(I 'yii Ilawn werth y pris a ofynir am dano." Yr ydym yn galonog an-ig ein darllenwyr oil i'w brynu gyda brys a'i ddarllen, a deuant heb ddiin dadl, i deimlo fel ninau fod Mr Parry wedi gwneyd caredigrwydd mawr a'i genedl wrth ei gyhoeddi am bris mor isel. Y lilac wedi ei argraphu gan Gwtnni'r Wasg Genedlaethol Gymreig, ac os ydyw yn i" ysgub blaen- ffrwyth" o'r cynhauaf Uenyddol sydd i ddod allan o'r swyddfa hon am y dyfodol, y mat rhagolygon gobeithiol am yiubortli iaclius i'r oes sydd yn dod. GOLYGYDD COLOFN YR ANIBYNWYR. I

( I'arhad (J t/lrlalm 7 J. filldir i'r Galashiels. Gwlad braid, fugeil- aidd, goediog werdd, fa gynt yu llawn o swyn, Ond yn y dyddiau hyny yr oedd y coed Yn llawer luwytrwohus nllg yn bresenol, ac nid oedd ond ffordd gul nad allai owl dim farchogwr deithio oehr yn ochr tua glanau V Tweed arianaidd, lie, wedi hyny, yr oedd Syr Walter Scott a Wordsworth i grwydro yn nghwmni'r awen. Yn awr, y inae swyn- Ion y Tweed yn anhysbys i'r dduwies Clod end eto nid vw ei ItYyuiau arianaidd yn cael eu halogi gaii ffrydiau melinau. Ar bob tu i'r afon y niae'r eoed a'r prysgwydd a v llwyni blodeuog yn tyfu yn wyllt a thrwchus; ond nid yn rhv drwehus i guddio'r drein o bell ar fryniau'r Eildon sydd fel ymylwe i r gorwel dmw, Ar y prydnawn du sylw, y mae cwmni bychan o ddeudaog o wyr yn llawn arfog- aeth yn marehogaeth drwy y coettir ar ochr aswy yr afon. Wrth sylwi ar eu capiau dur, eu gwallt eneifiedig, a'r dull tawel diyiiibtitt gar o iarehogaoth, y mae yn liawdd peled mai i'r blaid Gyfamodol y per- thynant; ond y mae gwisg hocw-wych bluf- gobynog nn o'u liarweinwvr yn ei osod alJaa fel on o'r meirchfilwyr brenhinol. YMMtdun MtJI o'u penaethiaidyn ymddangos mewn gwisg u gwedd yn debyg i un o saint Cromwell; ond nid ocdd t'Ï wallt tywyll, na'i wynebpryd, na'r pelydr prudd-fardd- onol yn ei lygaid duon, mwy na gwallt llathraidd a wèn lawen ei gydymaitli, yn eu dymodi fel Albanwyr Iseldirol. Ac yn awr ac eilwaith, clywir ambell air achlysurol rhyngddynt mewn iaith felndaidd, oud Lolloll _??h 'fin i goed-dduwies m yr afon loew sydd gerllaw. F.11 Y. Syr Farchog, yr ydych eto yn ymwthio yn mlaen i'r eastell hwn yn nghanol y coed Gobeithiaf y cyrhiteildwn ynooyn y nos." Itchy-dig iawn wyf fi yn ofni cael ein dal gan y nos, y Milwriad Jones," meddai ei gydyinaith, yr hwn y iiim y darllenvdd eisioes wedi ei adnabod fel Marcliog Glyu- dyfrdwy." Cymer galon, Filwriad yforu, ef- allai, y byddwn yn troi penau y meirch at fryniau Meirionydd." Nid wyf fl yn gwybod, farchog, paham y dvlwn i lawenhau wrth feddwl am hyny. Y mae Meirionydd yn wlad lie y mao dynion nwydwyllt nior ami ta gwybed hllf. Ac eto, yr wyf yn ofni y Uwyddant yma cyn Ae eto, MMdylier y buasai raid i ni edrych ar Dabernacl yr Arglwydd yn cael ei ddyw- chwelyd, a Phabyddion lie jUoheldirwyr fel yr Amaleciaid gynt yn meddianu'r wlad." Wel yr oedd yn dda fy mod i gyda thi, Filwriad: onide, ni fuaset byth yn cyrhaedd yma yn fyw. Yr wyf wedi gwneyd iddynt hwy dy gymeryd fel dyn adgas anianddrwg. Ond a dweyd y gwir, Filwriad, yr wyf yn I methu a dirnad paham y dylecli chwi fel Cymro ofalu am y Piwritaniaid Seisonig hyn." Ocheneidiodd y Milwriad. Mynych yr edliwiasai Syr Owen hyn iddo o'r blaen o dro i dro, ae yr oedd yn destyn gofid i'r Milwriad fod v cyfaill yr hwn yr oedd ei! wladgarwch yn al'dio mor rymus at ei genedlaetholdeb yn parhau ei hun yn estron pur i'r Deyrnas Nefol hono, yr hon y credai ef fod ganddo a wnelai a'i sefydliad ar y ddaiar. Yr oedd Syr Owen wedi gwasan- aethu byddin y Pengryniaid yn ddigon dewr a fFyddlon, ond ychydig o ymddiried oedd gan eu penaethiaid ynddo, Tra yr oedd ei gyfaill Syr Roland Vaughan yn enill clod a gogoniant yn myddinoedd y Brenhin, yr oedd Syr Owen wedi gweled pda gofid lawer o ddynion o is gradd na ttyr Philip Galton wedi eu rhoddi uwch ei ben, ac yr oedd yn eanfod er ei ofid nad oedd el wladgnrwch Cymreig yn ei gymhell i ochri'r Piwritan IIlwy nag oedd wedi ei wneyd i'r Marelifilwr Brenhinol. Ond yr oedl) n parhau i freuddwydio breuddwyd- ion. Yr oedd yn canfod y gallai y penaeth- iaid fod yn anfFyddlon a hunanol, eto, y gallai fod yn mblith y bobl (teimlad cryf o wweh, a bod rhai yn whlith y Piwntaniaid yn teimlo y dylasai Cymru, fel yr Iwerddon a'r Allmn, wnoyd defnyddo ymrafaelion cartrefol v Saeson i sicrhau rhyw gymaint o annibjiiiaeth. Yn y cyfamser, yr oedd rheswm arall hefyd, am yr hwn ni soniwyd o gwbl, yn dirgel wahanu y ddnu gydymaitli. Wedi cweryla a Syr Philip Galton. yr oedd Syr Owen wedi arwain Jones i'w noddfa yn v mynyddoedd, ac yr oeddy ddau weili trefrm dihangfa y ddwy foneddiges Ysgotaidd i'w gwlad enedigol. A fel yr oeddynt yn ef, ?l ar forlan NvyUt M'?i- dd cusanodd Syr Owen law yr ?rglwy?d r, yr 0, l?d hithau wedi ei wahodd i'r Alban pan fyddai y cythrwfl drosodd i'w hawlio fel Cl briodferch. Ac yr oedd y Piwritan dreng wedi bod yn dyst dystaw o'r aipgvlchiad, oherwydd yr oedd yntau hefyd yn cam Eleanor ac yn rhyfeddu ambell dro pa fodcl yr oedd yn ddichonadwy i harddweh daearol Marchog Glyndyfrdwy allu enill calon mor dduwiolfrydig, tra yr oedd yntau yn feddianol ar ragoriaethau uwch ffydd a dianwadalwch. Ond dyna oedd ewyllys yr Arglwydd, ac yr oed ef yn niyned gyda cnalon ymostyngol gyda'r amcan scfydlog o wneyd ei witith fel dyn yn yr ymdrech i wneyd cenedl yn genedl rydd. Yr oedd SJT Owen wedi llawen ymgymer- yd a llvsgenhadaeth oddiwith arweinwyr y Senedd i ymweied a rhai o brif wladweinwyr yr Alban, er ei fod wedi crybwyll wrth y Mil- wriad Jones, yr hwn yn annisgwyliadwy a ddeallodd ei fod yn gydyinaith. Y lilac y ffaith eich bod chwi i fyned gyda mi o'r hyn lleiaf yn brawf nad ydynt wedi fy mwriadu i yn bresenol i'r un dynged ag Uriah yr Heth- iad, oherwydd ni feiddiant wneyd niwed i garenydd y Milwriad Cromwell." Trodd gwasanaeth y llysgenhadwyr yn fethiant. Marchogas/int yn mlaen i Ogledd- barth Ysgotland i gaufod fod chwyldroad gwleidyddol wedi tori allan yn y wlad. Yr oedd teyrngarwyr yr Ucheldiroedd, o dan Moiatrov, wedi trechu'r deyrnas. Yr oedd Argyll wedi ei orchfygu, ac nid oedd gan ei ynuynwyr ond ychydig amddiffynfeydd drwy'r holl wlad. Yr oedd byddin y Cyfamodwyr, dan arweiniad Leslie o Leven, weffi eu galw yn ol gyda brys gwyllt o Loegr, a Montrose ei hunan wedi gwersyllu gyda'r Fcheldirwyr yn nghanol y wlad drwy oa un yr oedd ein teithwyr yn cisio gwiieyd tn ffordd. Yr oedd pob tain o'r ffordd, gan hyny, yn llawn o beryglon, oherwydd a chaniatau iddynt fod yn ddigon ffodus i gyfarfod a ininteioedd Iarll y Leven, gwyddM y Milwriad Jom"! yn dd? na fyddM y derbyniad a roddid iddo fel Annibynwr yn dtbyg 0 fod yn un rhy gyfeillgar. f I'n■ harhuu.J