Y Genedl Gymreig

iMk ont, r. P. ÚJÙ¡: P. Mae Mr Morgan Lloyd yn bygwth Mr T. P. Lewis. Djrwsdir ar aail dda fod y Toriaid t'r Eglwyswyr wedi Itoddloai erogi eu hunain er mwyn tori v, A [ 1 el rogi ou hunain er mwyn tori pen yr aelod dros sir FOB. Gwrthodai Me Morgan Lloyd sefyll o gwbl el eatead ganddo wrthwynebu unrhyw iesur « eiddo'r blaid Eyddfrydol heblaw Hoon Rule i'r Iwerddon. Mae yn barod i bleidio Dadgysylltiad a Dadwaddoliad,- ac maa personiaid Mon yn foddlon iddo wneyd 01 gall trwy addaw hyny, droi Mr T. P. Lewis allan. Oad fe wel Y mneill duwyr Mon trwy ryw ystryw fel byil Byddai yn warth iddynt droi 6G cefnau ar Mr lowis yo awr ar ol iddo ymladd ea brwydrau yn erbyn y gelya. Unig amean "Toriaiii Eglwysig wrth ddod a Mr Morgan Lloyd a!lan, yw disgwyl y rhwrgir felly y blaid Ryddfrydol-ac y gallant y tro aesaf prio Tori eydnabyddedig i mewn yn erbyn Mr Morgan Lloyd oe y gall ef y tro yma droi Mr T. P. Lewie alias. OtM-Mww .AruerJ- Oododd Mr W. G. Thomas gweetiwn • gryn bwy. yn Mwrdd Vagal Caernarfon yn ddiweddar. Mae yn hysbys fod YOlt waddoliadau addyagol yn jahlwyf Llanbeblig yn cael eu rhoi yn gyfangwbl i'r Ysgol Genedl- aethoi Mae yr Yøgol hono yn hawlio'r Fee Grant gan y Llywodraeth ar y tirey.bod wedi diddymu r Scheol fees." Ond, ,81 yw yr ¥egol yn cadw y gwaddol- iadan hyn yn He school fees rhai o'r plant, ae ar yr an pryd yn hawlio'r fee grant' Ar y -tir so bed wedi diddjrmu'r "schoolfees," aaent 18 agored i'r ey- huddiad en bod yn ayna arian y cyhoedd drwy dwyll Mae y cwestiwn yn an newydd ae yn un pwysig; yn nn y dyiid holi i tMwo tddo, nid yn unig yn Nghur- n?doa. 1a aWob rhan o GYNru He natfou. md jiL "u at yegolion yr EGIWYL Deffroed Ynneillduwjr Caernarfon ati mewn pryd. Cymer etholiad tair-blyn- yddol y Bwrdd Yagol le yn mhen pym- thefnos, a dylid gofaln am Ymneillduwyr fynant holi i mewn rr «westiwn yna, ac i hawl yr Eghry. i drawnfaddiantergw&dd. oliad gwerthfawr yma. olOJalMl Prin y eredwn y teimla I Cymry sir Gaecffrddin yn rhyw ddiolohgar iawn i Mr Gwilym Evans, eadeirydd y Cyngbor girul, am ei awgrym- iadau at y Gymraeg ya ei araeth o'r eadair ddydd Mercher diweddaf. Yr oedd dweyd wrth Gymry yn eu gwlad an hun, ae yn eu Senedd Leol eu bus, Y caniateii iddynt aiarad Cymraeg oe na fedrentSaesneg yn taflu anfr. hollol ddt- raid ar y genedl a'i hiaith. Nid feleoater o ganiatad, end fel mater o hawl, tybiwn y dylai Cymry sitrid Cymraeg mewn: cyfarfodydi o'r fath, gan egluro yn Saesneg fel mater o gwrteisrwydd yn tlDig i'r rhai anffodus hyny na fedrant Gyaraeg. TyWem fod Mr Gwilym Evans yn GtenedlaetWwr Cymreig trwyadl, yn arddel ei but, ya ddisgybl i Tom Ellis, ond wele ef yn ceisio Die Shon Dafeiddio un o'r siroidd mwyaf Cymreig. Was hi ddim o'r tro Gwilym, yn wir; rbaid bod yn ffyddlon i'n hegwyddonon, ten ——.

Bwriada Dr 8APNDNM ??'X'?!  ei isebyd. Yr .,thDOI ddiweid.f galwødd Jchydi'lJreillioD ?"?' WUhegaeaM e<thM?eMt9bMt*.

| YR ESGOB MORGAN. DADOB.CHUDDIO EI GOF- GOLOFN. Diwraod yn Llanelwy. [OAK xur OOHKBTDQ AILBZNIG ) Qwlyb a (wlaweg oedd yr hia ya nghym ydofaeth Caeraarfee bsreu ddydd Oweaer diweddaf, ac ofawa na oheid biadda i fyasd trwy y aaretneai e ddadorchaddie sof-golofn yr Kigob Mergu ya Llaualwy. Oad ya raidul ciliodd y cymylau, a ilmti yr haul i dywyma yn ai boll ogtaiaat. Erbya i asi gyraldi Llaaslwy, yeh/dig wedi an ar dleg, yr «dd ya ddtwmoi hafaidd a hyfryd iaws. Tr *add ol.r Mdd?ao) ar Foifs Rbadd)M, a'i hea gasteli ystlsuyUd ya gwylie.i drosto. Edrychai diaaa fachaa Llantlwy yu diss aoghyffiedia, yr Bjlwys 4hdeidol ya si chanol, a thai yr ardd;lt«a eg'.wyi.g fel plant o'i chwmpas. Nid oedd ytoa uaaawr arwydd fed din imo,llduol yn u>y«'d i Synaerydlle. Yr oedd pobp.-th yo aawel a tgyffco. Cyfeiriais fy nghasaraa at y Deandy, yr hwa a saif ya mken isaf y ddio* gerllaw y bont I". crotsi'r afaa Elury. Nid oadd y Daoo i mewo, ood diagwylid ef ya,, ya fain. Arweiaiwyd fi'n garsdig i'r drawing room i'w arm. I basw'r sniu heibio destareaais ddarilea at o Ilfran Farrar, ddigwyddai fod wrth l?w; ondsM na cb»wa ryw lawer o with law; d*dtit of yo daclus ya ei ol, a chymera's i fyny ystori o waith awdares led adoabyddas. Tr oedd yr ystori yo no ddifyr iawn, a chya fan ychydig yr oeldwn wedi ymgoHi yn llwyi yaddi. Bon aID ryw broffeswr yr oedd, a g*a»t'a ienanc oewydd dd'od i'r wlad boo o Australia. Yr ceii yr awdares ya gwybod mwy am eaetbod nag a wyddai ant broffsswyr, oad er hyny yr oedd yr ystori ya via ddifyr. Cyn hir, randd byaag, dyma glatigwr yn gwoeyd ei y o ddangoaiad, a phwy oedd oad y Parch Lloyd Wiliiama, goruchwyliwr Cymrei); y Gymdeithas er Lleiaenu'r Efengyl. Dick >u y cofia rhai o'm darllenwyr am tlaDo. Ychydig fisoedd yo ol bu'r Genedl yn ymoted yn chwyrn ar ept.bnl o'i eiddo y" y AationeU Mnittv ar yr Eglwys yn Ngby.uru. Cawsom ymgom ddifyr am yr hilynt, ynghydag amryw byDcian ereill. ymben ycbydig ysaunwyd i ni gan nifer o gletig- wyr oraill. Wadi ymddiddaa mwy can lai eyffrediool cetua fy hnn yn tinted ihjgol- ygon gwlaidyddol Bwrdeidreft Arfoo ft cblerigwr fcynawg o Feirienydd. Yingymer- odd y elerigwr a'r dasg o'm hargyhoeddi i fod Syr John Paleetoo, ar wabaa i wleidydl- iaetb, ya wall dyn Da Lloyd Goorgd. Drwg geoyf ddweyd as fa rhyw lawat o arddeliad ar ei weiaidoraeth. Cytonasom i anghyt- 000. Yr oedd fy agbyfaill clerigsl yn edoaygydd ealoneg o Tom Ellie, aD yn baroa mai yofydrwydd ltoarigawl oaid i Amaethon Da aeb arall dd'od allan ya ei arbyn. Stcr haais ef y bnasai yn edoaygydd llawn mor galoiMg o Lloyd George pe buuai'n byw yo no e fwrdeiadrefi Arfon. Yna eefaie ymddiddan #yUr Deon. DymWr tro tycttf i ni gyfarfod, ao yr oadd genyat lawer n betlue i son al8 danyni-ei aithyglau ef a'r eiddo y Parch Evan Jonea yn y Qtniiten; y drafodaeth fa rbyagddo a'r Obt*rv*r and Erpmt parthed dyfoiol y degwm gweia- ion ffarmwrs" Mo. a Lleyn, a'r angbysnron yr oaddyat ya orlod ddioddet, a 110 o betkan ereill "rhy laoaag i'w hsnwi." Creadur llawn egoi a nwyflaat ydywlr Daon, grweith iwr dfiino na all fod ya llonydd. Er nad yw yn aaghofia ei arddas, y maa wrth ymddiddan yn llawn aibri fal uo o'r becbgya ysgol a boffir gymaiot gauddo. Aeth yr aaiaer heibio yn dra chyflyao, Erbya i at adgffoerthn'r dyn oddimewn a Ilanimeth a isliresid yn gar&dig ar eia oyfer yr oedd yo 1M. bryd i "i ?0°?" am yr EKl"J' OtdeHioL Yus yr oedd y gwasanseth, yr hwa oedd yo Gymraeg, i ddeohren am ddan o'r glocb. Krbya i mi gyraedd yao yr oedd yr adeilad dan ei saee, ond bnm ya ddigOD ffodna I ddarganfoa darn < ids o gadeiriaa beb ea lleawi. Niioeddwn ondprin wedi eisteddpan ddMik Parca Hagh Janes (W.), Larpwl, a'r Pranowr J. E. Lloyd, yo awr o Goleg Baager, Ir f, o a abymeraaant faddiaat o'r ddwygadairwigeraill oedd with fy oehr. Wedi darlies y gweddlan a llith nagynodd yr ArehMiaeon Griffiths, rheithor Cistellnedd, i'r pwipnd, a thraddodadd bragatk hyawdl t hyoy o dyrft 81 a gaffsi la yn yr Eglwys. Nid Oil raid i'r Arakddiaoia faybarch wrth lythytaa eaambliaeth. Mae mot beblogaidd gyda'r Tsaneilldawyr ag yw I1da'r Bglwya wyr, a ehyn hyn ba yo gwasaoaetba fwy nag anwaith fel eaaelwr newa achcsioa o aoghydfed mewa eglwrsi Y laoeilhlaol. Y mae ya Ddadgysylltwr aiddgar, De yn Rbyddfrydwr digon selog i fod yn aelod Vr National Liberal Clab. Bibrydir fid y pethaa bra wedi bod yo rbwyatr ar ffordd ti ddyrekafitd eglwysyddol. Oad y naa hona ya wybodaath ry ryfedd i ail; DÏ3 gallaf eddlwrthi. Oymeradd ei destyu ya Jesus, Iy-t. 7— Bath y use y eeryg hya yn ei arwyddocam i ebwif Y aae y aetyg hya ya fjffadwriaeth i f.i"i.& Iar,,1 drca bytb." Yr oedd 1- ya dlyr i'r E8¡8b Kerlan mewn amryw batbaa. Tr oedd y ddaa yn wladgarwyr, y naill ya eara Israel a'r Hall ya ears Cyoara. Arweiniodd Josaa yr Iaraaliaid dr., yr lerddeaea i whit yr addewid, a daa«Modd yr lagob Morgan y ffordd i's Cynary, trwy raddi y Llasern Ddwyfol YP as dvqlaw, o gaddae y Cinnl- oaaeedd i oleaai erefyddol. Yr Kigob oedd "aerea ferae egtar" diwygiadan erefyddol j Cymrn. (Jaraaai yr Arekddiaeon weled eefgolefa anfawr wedi ei ehyfodi mewn man eaaalog ya Nabymrti, wedi ei gwneyd o geryg a Dadd"1d <a? t gfeigiM Gw!&d y rynian, a'r rhai hyny w<dt caboli ?tD ddwylaw aaeibien Gwalia; ar ben ochaf y Slofn gellid goeod eerf-ddelw o'r Eogon Mdtgan, II yna euwaa yr hen ddiwygwyr Oyasreif—Howel mitnis; Jonea, Lign. ddowrer Kawlanda. Clangoitho; Charlea o'r Bala; John Bliat, Obrittmas EvaDS, Williaaa o'r Ware, Henry Rees, Owilym Hiraetkog. beehgyn Talsarn, Roberts, AMIWA. GHffitk^ Ciatalla#—oad eywirodd ei ham-Griffithih Llandeilo. Gellid gweled gwan arattl wyneb eblegid eataxymeriad yr ArchdCaaen, ao wedi rr gwaaaaaetb fyaed dreeedd aafwyd aml ehwerthiniad iackas yn ei gyleh. Ar ddiwedd ei bregetb apeliodd yr Arohddiaeon aID fwy o nndeb ya mhlith crefyddwyr Cymru. At waban y mae y llwythaa eto ya earn bod ya Nghymra. Ae y mae hyny yn difa ea nwth ao yn gwea- wyno aa bywyd i raddaa mawr. Ai oai .th' wt rhyw Gi!<*t y '?1' M' pil y liwythM dd'*d at M <ydd t 1r o? <dd y rhan olaf o bregetb yr Arobddiacea. yr ken a barhaodd am taa deugafa asnnyd, ya hynod deisaladwy at effaitbiel. I YM awd *B? I I .ed trwy y Mremoat o ddadorebnddio'r ??ottf? y e1ericw" hyd «aenayaaa gsryaian. &hoes y D?oo Maul fw MB? M y? "y Mw'r Tad, &'r Kah, a" LISla' tyaodd yr E<<ob y i""w q g syo etr? awroddiar y pl.f.. Rho.. y Deon baniu M?t i'w t?a, a hyebywdd y cynbelid y eylarfed, Did yo yr yagoldy, fel y bwriadesid, oadaaaigylch y geiofa 10 yr awyr agored. Yr oedd amryw gaooeedd o bobl yn brsieael, to ai foasai Ile i'w haoer yn yi ysgeldy. Yainailldaadd y clerigwyr i'r eglwys i ddaderehaddio'u honaia o'n gwisgoedd aglwyaig. Cymeraf yr egwyl winii i ddwayd gair am y Rof gelefn ei han. lisif rhwng yr eglwys a'r fferdd, yn T llseyn lis aatai gyat, mor agos ag y gellid barnu, on grees y fynwnnt, w ho* ddtnytt??yd ya tct<M Cromwell. & de<*yd4<M ydynt Ilry¡ HeitingtoB.tM y aerflwyd 7 delwan allan o garreg a clwir yn Piak Aaeaater." Tybir fod y cerryg hy. T rhai Kbye? ellid gael ..rth..fJU dy- &a & d yr d(saga ? tywydd. Ni4 yw y golofa yn nehel iawa, ac y maa wedi ei rhana. megis, gyda cbroes ar y pen Dof. i dri ullaur l' oil yn ..ty!t ar ?M ° "? YmM?rf wytbo*glog,ac y. -hob UD o'r wyth oehr y -? delwan o mYr fa ?° ddynt ryw law ya Bth?itbttd yr Ywy?M 1'r 0 mtaeg Yr wyth hyn Tdynt-yr Z.?b Mo?M. yn fwy?bar fofdd. ? B.?Mo. &i.h? D?.e..P?y. T DMa Gt?d'aM. D. John D&Yiw, XdMOA6 Prys, B? fwobuy. Y Mae M hMWM wedi ea eerifo o danynt, yngkydsg eglarhad h?neayddjt byr, y uwbl ID yr hen LJth I UynnMg, a? eitbrio yr Ea^ob MorgM, Mw yr hwn, fel y mae yn ei I, sydd yn yr ih t i Lladin. Adyiladwyd y golofn gan Mr Cotiu Tawkesborv,a gwnaed y delwan gan Mr M&'tyo, Chaltinham, yn g?eithrwda I dan gyfMwyddyd Mr Prothero, o'r nn dref, ;r hwn oedd y ?'?f. Y mae y Knf- golafn ya no ysbleoydd mewn gwiricnedd^a dylai pab Cyocro fyna golwg ami pan el Tr gyntydogaetk. Ghtesya n8 bai mewn aaa mwy publigaidd. Oold yma y ba yr Ksgob farw, I" yma y oladdwyd of, ar lIa wyr aeb pa le y mae ei weJaillion ye gorwedd. I' oiti,)di y golJfn 12tp. Pdtk ddadjrchudd- iwyd hi yr otdd dyled o 30p ya arOI. Hyderaf y cafwyd digon ya y oaag'iad a wnaed yo y cyfarfod i g.iri') y ddylet kon Oad y aaa y Lwyfan a gaduil wrth echr y g'Ijta wedi el louwi u'jfliit.i et >, a'r oyfarfoi eyhosi ixis ya dechrea. Y eadeir- ydd ydyw yr Ea^ob Idvards, gwr llsi o gorphrlacth a Uwytach ei "Ylleb M'i frawti, y diwaddar Ddeoo Eiwardd o Ptngor. Mae y llwyf^a dan ei sing a wyr eglwysig, hob ea gynaa gwynion. a gwei.idgi)8 YmaeUl- du >1. Cynrycbiolil y M'jthd^istia.d, yo aystj t'r Feibl Gymdeithus. gaa DrDieken? Lewx, yr Annibynw)r gau Dr David Roborts, y Wasteyttd gan y Parch Hugh Janes, y EaJyldvyr gan y P* ch Owen Dnies-yr oil, hablaw lIaRer e;e;ll, yr A'chlderwydd OIwyifarlJ yo ea mysg, yr b". a draddododd englyn i't g,f-gomfo, yu c,tl eu llettya am y dydd yn y Pklts gas yr Eajeb. Dywedai y Proffeiswi J E. Lljyd ei fod ef yn cyorynhioli lltlywyr Cymro. Qifod a bjli.i i mi adrodd areithiau y gw<ibanol siatadw^r. Darllaaedd yr Begib araeth Seisuig deilwng as ur'ldiaol, fel y gweddai i Eigob yn traethu rhioweddaa an o'i ragdenotiaid y" y gadair elIotwl. Yaft rhoddodd y Par JO W. flsghea, Lhoawchllya, yr yagrtlenydd, gryohodeb n banes y symndiad o'i gyokwvn. Dilyowyd ef gan y Piirck H. A. Jaoa»?«» diweddar ddeon Llanelwy, ond yo a*r Pufathriw Coleg Chelteaham. Dygodd ef dydiJlaetà ucholiddys,teidiaeth Gycareig. Efa fll nn o byrwyddw^r mwyaf dylaowadol y e/mad- iad. Yna traddododd Dr Di k<ios Lewis un o'i anerehudan pert a dimiul, y rhau gyutaf ya S toanag t'r olaf yn Gymr,u'g, y naill mor litbrig a'rllall. Cymbara> Dr David Roberta yr Ekgob Morgan i'r Wydlfa, brenbinea y tirv atin, Nid dyn mawr i seot neu blaid otdl, ond dyn mawr i gooedt gyfan. Cyd- nabyddid ai wasauaeth gan bawb o bob sect acobohiplaid. Cymwynaswr ceoedl ydjedd yr Es(ob Morgan. Araeth Saisnig, lawn o frwdfrydedd, gawd gan Arohddiaeon Tre. fa'dwyo, yo t.rafoa y gwabaacil gyfisith- iadaa o efrydydd ieithyddul a hanes- yddul. Traethwyd gyda hyawdledd effeitb- hi ¡"wn ar Ddylaowadao Beibl yr Esg-b Morgan ar grefvdd, m"aol-leb, ae iith Cymrn/1 gan y Parch Hugh Jones. Wrth fyned heibio rboee ddyrnod led drom i'r ysgrifeowyr Cymraig a berthynant i ysgol JLilafar Gwlad." Er yr hill dincorydda a wavir arai, barnai y cedwid i fyoy bnrdeb lleoyddoi yr iaith kra ptrbai y Beibl mewn bri. Dyma araath twyaf gallang a mwyaf hyawdl y cyfarfod yn ddiddadl. ir oedd yr aaiser erbyn hyn wedi rheieg yn mhell, a ba raid i'r Parch Owen Dalies a'r Proffeawr Lloyd "doriyn fyr." Teimllli., Pareh O. Dawiee awydd diolch na ddarfa i'r esgobinn Cymreig ufaddhan i'r gyfraith Seoeddol a's gorshymynssai i gy€eithn'r Beibl i'r Gymraeg, eblegid eredai at foasent yn gwneyd y gwaith agos oyetal ag y gwnaed ef gan yr FsfobMorgio. Yr otdd y Proffeswr yn faloh 0 r anrhydedd a gynrychioli lleyg- vrvr Cyoara ar yr aingylchiad dyddorol a phwyaig. Gwnaeth y Deon Owen nn sylw pur bwrpaaal a phert. O^fisitba'r Beibl i iaith y bobl woaethai yr Esgob Morgan yr nodd sagen a hyd am gyfioithu'r Beibt ni ddarllenid ef gin luaws mavrr a',& cymydog- ion, a'n dyledswydd ni oedd ei gyfieitba iddynt 1n ein bacheidM a'n bywyd 'b .y. o ?' dd.aI,; cySeitha Hyfr mawr cariad a ph"rleb a rhmwedd a pbob daioni oedd braiot awchtf y Cri'tion—bod yn Feibl bycban<i'r bobl yr oedd yn byw yn ea 1D18g, a d'od a gwi- ionoddau mawr crafydd hyd et on hymyl mewn iaith a ddealtil gaaddynt 011. Wadi -"Im'r diolebiadaa arforol, Delm. dnol i'r Eegob a'r Deon am an oaredigrwydd taag at yr yrawalwyr, daeth y ayfarfod i derfyniad. Nid oedd ood prin amser i red eg am yr oraaf i ddal y tid-i 'bump—y gweitb- rediadan dyddorol a haoeayddol wedi parhaa dr < dair awr. Am yr arsaf yr aethn«» iBau. Yr oedd y platffjrm wadi ei lenwi fc dieitbriaid. Yn ea mysg sylwais at Air a Mr Herbert Lewis, yr hwn a fydd yn A.S. yn faaa. Yr aedd yno gletigwyr rif y dail. E,byfddd iawo, ni welaie ond no gweinidog Ymaeilldnol ye Llaoedwy iheblaw y Thai a beeodaeid i gymeryi rban," ac un a'r ardal oedd lawow. iDylasai fod 1DO a laiaf fwy nag ua. Groun iddynt adael i'r amgylshiad oasia heibio heb fanteisio arno i ddaogos act parch igoffadwriaeth na fll'o gymaiatcysswyaaswi i'w aenedl. Ar blatSorm garsaf y Rhyl. paa eNd fy abria yo olwJRO yaaith, gwelw.a yr Arahddiacoa Griffiths a David Bjberta, WtMttm," ya oerdded frauh-yn- uiraioh. yn ddwfn aaewn difyr ymgosa, ac nia gallwn lai na eibrwd wrthyf if hna ddyrauniad am heaaint tag a dadwydd a defoyddiol i"r ddan hyaafgwr tiriaa. Dyaia'r elwc alaf _lei. ar ddim ddygai i'm maddwl y gWthrediadaa dyddorol yr oeddwn wedj eael y fraint « gymeryd rtaaa yoaaynt, er oad oedd y rnaa hono ead yr eiddo jwrandawr ac edryebydd. Yr oedd Ileed y oerbyd o Doriaid enawdal o iLtegr, a thrafaelwyr swrw o Gymra. Aaadd oedd peidia gwraede ar en hymddiddan, end yr u,;oh Margftn" aedd yn orwydra drwy fy meddwl i. Llo^gyfarthwa fy has fadtfawd wedi bod yn ddicon evredig i gaaiatan i mi fod yn 80 o'r orhai syotaf i weled ei gof- golofa. Bydd llawer Oymro ya eym»ryd I pererindad i sylla arai, a bydd ein holafiaid yo falch ddarfod i ni, er wadi aedi am ages i dri cltao' ulyaedd, anrhydedda liD hnnain trwy oeoi i fyay gaf-«olofn mor bardd i gad* enw yr Eigob Morgan mawa hti Wele esglynion Clwydfardd i'r gof- golofa Y mawÜI Dtloet<>r Ibrg"D,-a'1 g*. fa  maw rth jl =iddl" ?_ A dmee Air Ner—g'vy.ber RUn— I'w hynod iaith ei boom Ya y dwl nlwl bW& eanedl ni—ya byw A bod heb oleiai, 0 dan loea a ohroee a elsrf. Ar riniog aer trnenL Wele's awr mlr mtwr a mln—yn aaol Efleinio'n gwyl ddiddan; A e(\! a-fol dwyfol dan, I gi waith fawrygir weithlan. Ar ael yr ail farwolaath,—ein oenedl Fu'n owyno mewn alaath: Gair Da", Nef, ein Rwared wnaath 0 bydtw r tmwybodMth. Ei sylwedd aydd yn moesoli--da gwlad- A gwledd o eleuni: A thrw hedd Duw-Ua a Thri, 'K ddail i'w chrefyddoli. Dalw Dow sydd ar bob dalou,Wi feddwl Owfyddir yn drylen; 0 mor ga yw'r Gymraeg wen,— Iaith lor yn mhob llytbyren.

BM« Cooea —Ounm A" CONrOzr* 1X9.—"By a thorongh knowledge el the aatoral laws wldela gevern the operatioas of dtgeeiion and oatrltioa, and by awafel applieation of the floe properties ef well- selected Ooaoa, Mr Bppa bag proTldad ou breakfMk tables with a delioately da"urd b«T«it>e« which may saee cs many heaTy doctors' hills. It U by the jadiciona lUll of such Irticlea of diet tHIH ooostiaatian aaay be gradually built up xistit stroag enough to re- Hint every Undeaoy to disease. Haadreda el sabtla maladlw are floatiag aroand ua ready to attack wherever there 18 a weak poiat. W. may eaeapesaaay a fatal shaft by keeping ear- aelrea well fortified with pare blood aad a properly noarished frame.' Oivil Strtit* <?M?.—M*de aimp?y whb boIlinr wa!r or t?UL Sold only io psok,to br Grooera, i.b*?iod-l' JAMM Co., HeoMtfth? Cbemista, LOSMUK*

I METHODISTIAID CTLM. AIDD Y DEHEUDIR. I CYMDEITHASFA CASNEWYDD. I Cynkaliodd Methodistiaid Calfinaidd y Dehendir en Oymdeitbasia Chwarteral yr wythnos ddiweddaf yn Casoewydd, o dan lywyddiaeth y Parch William John, Pes-y- barit. Yr oedd llaaws o gynryohiolwyr y gwahanol Gyfarfodydd Mis ti yn breseaol, Ie yn eu plith yr oedd y Parchu J. Cynddylan I ones, Oaerdydd William James, Abardar; Thomas Bess, Merthyr; Thomas Bdwards, Cwaaavan George Phillips, Pontaewynydd; J. Morgan JSDeJ, C aer dydd y Prifathraw Edwards, Balii Aaron Daviee, Pontlottya, &c. Cymerodd e.stsddiad oyntaf y Gym- deitbasta la asa dri e'r gleoh prydaawn ddydd Mawrth, ac ar ol rhadeg ye fryaiog dres y rhaglea a ddaeth i'n llaw gwelesa ar nawaith nad aedd ya oyawye y ua mater yn gefyn llawer 0 aaiaer i'w ymrfrio, end aid fel hyny y bu. Rhaglaa nea ddim rksglea, gwaith non ddim gwaitk, rhaid siarad mewn Cymdeithasfa, onide Did Sasi," mo heni ac aid oedd Oymdeitbaafa Casnewydd yn eithriad i'r rheol yn y oyfeiriad yma. Yr oedd rhai wedi edrych ya mlaea am ddadl hoath ya nghy- farfod y lolatearisid ar yr ymdriniaeth ar y rheslaa newyddisn mawn oysylltiad k dewis blaeaoriaid, oni fe'a sioaswyd. Ba y blaen oriaid yn ddoefcb i gyfyagu y ddadl i'w eyloh bwy ea baasia, yr hoc a gariwyd yn tnlien am tua phedair awr o asuser mewn ysbryd (toeth a phwyltog Panyn cyzlwyao adrodd- iad o'r ymdriniaeth i gyfarfod eyffredinol o'r Gymaufa dywedodd Mr Williaua Morgan, Dowlais, en bod yo ygtyried y mater mer lwysig fel ag i'w ohirio hyd y Sassiwn oeaif. Bkaaai Mr Morgan y blaeneriaid, ac yr oedd yn rhaid en tana ovarioard i ddaa ddosbarth, sef, klaeuoriaid gormesol, a blaensriaid diwaith, ao nid aedd ef yn gwybod yo iawn pa nn o'r dosbarth Y" oedd y gwa.tlsf. Beraid fod y dd&dl Xdi gwneyd llawer o log, a mwy na thebyg y ca y cwestiwn ei deifyna yn Nghymdeithasfa itlanfairmaallt, Yn arof a chats CyfarM Misol Myowy darileaodd Mr William Oriffithearchddiacen y air, bapnr yn galw 1,1" tfymdsithasfa at safyllfa bresaool Cymrn t't anghenrheid- rwydd i helaetha dylaawai y Qenbadaath Gartrefol, non drefnn rhyw toddien ereill i gyfarfod & chynydd y boblagaeth. Dywedai Mi Griffith fod y boblogaetk yn ystod y doog mlynedd diweddaf wedi cynyddn yn ajoa i ddm gan'mil ya y DII. Yr oedd y cynydd yn ystod yr amser hwn yn bnm* mil a d, ugain ya sir Fynwy yn naig. Fe gan- fyddir mai Saeson, Sootiaid, Gwyddelad, a ehesedloedd ereill aydd yn gwnayd i fyny y cynydd mawr hm-dyoion ag y maa Methodistiaetk ya ddieithr idiynt, a lie i ofni fod y Difer lnoaocaf o hoaynt yn lied ddieithr i'r Efengyt a'i hordinhadan. Cafodd aylwadan Mr Griffiths gymeradwyaeth mawr, a datganodd amryw o'r brodyr en oyd- ymdeimlad A, r eman. Ar 01 i'r Parehn Thomas Levi, Aberystwyth, a J. Cynddylan Jones, Oaerdydd, siarad, penderfynwyd argrapha sylwadau Mr Griffiths mewn pawphlod, a'i ddanfoa i'r gwahanol Gyfar. fodydd Misol, mawn trefn i gael yr holl eglwysi i syaaad gyda hyn o orohwyl. Tebyg y gwna yr eglwysi yn dda gyda hyn o beth ond ea awys ystyriad. Y mae y ffaith fod eglwys y D6 wedi aasgla a thaln yn agos i lOO.OOOp at achsa yr Efengyl yo brawf ea bod yo medda ar lawer o nerth. Oasglwyd hefyd droe 30,000p at ddyled y capeiao, a thna 80,000p at jiwbili y Genadaeth Dramor. Pwy didywed nad ellir gwneyd oyffelyb beth at y Uanadaath G.krtrefol I Mae perygl, fel ag y aylwodd Ur Cynddylan Jones, i ro'i ein hoU fryd ar Cassia, ac i anghofio Cymra boblog. Nid ydyw y dyddiadnr again mlyaedd, fel pobpeth arall, beb ei fanteieian a'i anfanteis- ion. Disth cais o Gyfarfod Misol Dehaa Aberteifi yn dymnno ar y Gymanfa Gyffred- inol i drefnu fod dyddiadur yn cyawys colofnau i roddi cyhoeddiadaa hyd y iwydd- yn 1900. Mae yn dabyg mai y rheswna dros wneyd y cais oedd al8 fod y blaeneriaid yn pryna dyddiadnr ag oedd yo cvnwys Babbotban fljnyddoedd lawer ya y blaen; j ao nid oedd y pregethwyr, meddid, yn gwalid na rhetwm dros wrthod. Ar ol ychydlg o siarad penderfynwyd trosglwyddo y mater i sylw pwyligot y llyfran. Paslwyd y rheolan gyda golwf ar dder- byniad fr weioidogaeth a ynygtwyd gan y Gymanfa Gyfifredinol, tj of ythydig o ad- gyweiriadau. Yr oedi yn dda gan bawb weled y Prif- ¡ athraw T. Charles Edwards, Bala, ya bre- aaaol, a chafodd dderbysiad oroesawgar gaa y Gymdeithasfa. Pan yn diotch aaa an teimladaada dywedai y Doctor yredrychaiya mlaen at yr adeg y dymanai weled uo Oalag i'r boll Ryfuneeb. Nid oedd am i'r Gogledd fyned i'r Deben Bac i'r Dahen fyned i'r Gogledd, ond gallai fod aaewn lie eanolog fel ag i fod yn gyflsas i'r ddwl dalaeth. Diolehodd Dr Edwards yn wraiog am ddymnniad da ei gyfeillion. Mewa arasth fywieg galwodd y Parch Rhya Krana, Use- wrtyd, ysgrifaaydd Coleg Trefeces, sylw ai y symadiaa sydd ar droed i gasgln y own o 10,000p at y soleg. Bwriedir dathln jiwbili yr athrofa drwy guglu y ow- yma. x mae air Frysheiniog eiseee .wedi addaw gwneyd IOOOp i gyobwya. At ol i ereill siarad a blaid j madiad penderfynwyd aafan anog- aeth i rhell eglwysi i wneyd easgliad at yr I amean. Hefyd, awdordodwyd Mr Itrrlo i fyned e cwmnu i øeRla. Bhoddwyd derbyoiad brawioi i'r Parch J. 0. Jonea, Minnesota, America, yr hwa aydi yn brasenol ar ymweliad i gwlad ei daaaa. Brodor o ran nchaf fit AbariejE ydyw Mr Jenea, ond trealiodd ei yrfa athrofaol ya y Bala. Nid yw wedi bod yn yr Amerin and rhyw wyth mlynedd, ata y mae wedi eyrhaedd oryn enwogrwydd fel dyn a phrrgethwr. Ya nnol A ohais o Gymdcitihiefa y Gogledd, penodwvd y Parehn J. Oyaddylan Jonea, D.D., Lewis Ellis, Rhyl; It Jermae, Gwrecsam Themaa Bats, Merthyr; Edwin Williams, M.A, Trefeeea: ac Ellie Edwards, Ml., Bala, i gyfarfod 1 aifei oyffelyb a beoodir gan Eglwya Heaadnriaathol Lloegr, yeglfa a cbyfa,'fyddiad y Synod Heaad- nriiethol ye Birmiagbam yr wythaos ddi- weddaf ya Ebrill. Disgwylir i r eeahadoa hyn i ystyried yn mhellaeb, Ie yn en manyl- ioo, y materion ag y eytonwyd arayat yn y flwyddya 18M gan Gymanfa y Methodistiaid a Synod yr Henadoriaethwyr, gada galwg ar ddwya y cyfryw i weithrediad modd y dele y d&wy e?twya i aodob mwy tgM A'a ?lydl. G?'ed etthd am y di?tddM BMohn John P,)weU, *Iauawr; Beajtmm Morris, Abwhoaddn David Jones, Methyr; Tbomaa Bow lands, Aberdar; a William 5 nes, AberMifi; a pheaderfynwyd danfoa oydymdeimlad y Gymdeitbasfa t', perthyn- asan yo an gaur. Ba t<n?y!c?iMM na asbomwyd mabon- !Dt J. hwyoU i M* William Joa-. Birmingham—yr ymgtHydd UadeM ctrM yu?i"t M?eyg a,,Z:iIm fi::?.)d y btemol Di lid o t r bei aaerehiad gan Mr Jones ar "Ddylea y capeiao." Cred Mr Joaee na ddylai an oapel gael ei adeHadn 08 na bydd haner y ddyled, o leiaf, wedi ei okasglo. Hea gwes- tiwa ydyw hWD, ae f maa wedi bod geibroo uawer Cyfsffad Mieol a Chymanfa mewn gwahanal ffarian. Bto, mae yn ddigon poaibl y gall Mr Jonas lwyddo yn ei amaan • ddwyn hyn oasagyleh. Peadsrfyawyd fod y brodyr eanlynel i gaol liD hordaiaia i gyflawn waith y weia- idogaetb J8 Nghymanf* Awst nesat:- Mrs Eraa R. Peaese; Edward Jonea, Capil Arts W.T%omM, Gileal; William Davies Llantwit Yardre; D. 1L Phillins, Tylora town' Bhys JMM, 06fa!D.L.Jenkma Bf'-tB.?y?; Thomas W.htMM, Now Radnor; a Idris Thomas, Llanwyno. Traathir ar Natar yr Eglwys gan y Pareh J. Morgan Jonae, a thraidadir yOynghor pa y Pareh Thomas Levi grymui gan y Prif- athraw T. 0. Edwards, D.D., Bala; Parehn T. Reee, Melthwr J. Paleaton Jones, M A, Bangor; William Williams, Aber- tawa; Thomas Bd lards, Owmivtn, Ati ac yr oedd pob arwyddion fod Pen Mawr yr Eglwya yn arddel y gwadwri. Yr oedd trafniadaa llaol ya bobpeth a ellid dJisgwyf, a eharedigrwydd y syWUion ya ddlderfya.

r AMDDIFFYN YR EGLWYS. j Cyfarfod Diniwed yn Mangor. I [GAK ADEODDBBWBV'Y GBNIDL."] i [ r-- Udganwyd llawer gan newyddiadnren y Torlai4 o fliea y oyfarfod a gynhaliwyd ya Mangor er amddiffyn yr Eglwys. Pwysid yo drwm ar yr Hjlwyswyri fod yn breganel, ac adgofli iddyat y byddai Arglwydd Penrhya ya y gadair, fed y siaradwyr yn rhai da. a chanmolid yo seilldailhyawdUdd Dsoa Llaaelwy, yr h, oedd Ds'iiostheaas y cyfarfod. Hwyliais fy nghamran i'r ddinas ssgobol aes Weaer, a chanfyddais In mawr o glerigwyr IQ hwynebaa tu'r Penrfcyn Hall i waeyd «n gerea i gallw y Safydli&d ar ei draad. Wedi oael mynediad i mewn gwelais fod y nanadd yn orlawo. Rhaid oedd tala am fynid i'r seidaa blten, ac yr oaddynt ya llawn—bonsddi^esau gio mwyaf. Yo garedig iawn gwnaatb hyr- wyddwyr y cyfarfod ddwy ddarpariaeth ar gyfar y rhai allaaai fod yn yr e steddleoedd rbyddion, set trefaa fod nifer o faeddgaid- gaidwaid ya breseeol, a chlnde llwythi o flawd lli yne, a'i daena yn htea trwehas ar y llawr. CynHan gwreiddiel oedd hwo i rwyatre 1 gymeradwyaeth gael ei ddaogos mawn modd poblogaidd, rhag, efallai, i hyoy wneyd y siaradwyr yo nertout. Dylent gael breinWb ar y dryshfeddwl ya ddiymdroi. Addarnid y llwyfan I kothotue plmnii, yr lIy. oedd yn arwyddoeael iawn o'r estrenes yo Nghymrn. Yn y gadair eiatedaai Arglwydd Penrhya, ar ta 01 iddo Syr Bicbard Balksley, Mr Ellis Nannay, yr Anrbydeddos Filwriad Wesl, Cadben Stewart, Milwriad Platt. Mr Yonng, ac ersill o arwainwyr y Itaygwyr, yn nghydag Arshddiaeoa T. Wdliams, Parch William Morgau, Ctero»rfoo; Parch Williatn Edwards, fher BAnger, so ereill o urdd- ssolion Eglwysig. I ddeohren y cyfarfod rhtddodd fioer poblogaidd B'¡lIgor emyo Gymreig BLDtn i'w ohaoa,—" HoNt'f wyf dy drigfan dawel," ao ar ol hyny canwyd 6m,n Seisaig. T**o yn ebwithig ar fy ghta st oadd c!yw<d cana enayaan ol/1!gr-1 ei& mewn cyf&rfod politM'ndd. end dyna, fel yr ymddengys, yw arfir yr Eglwyswyr. Wadi eina mawl, cododd Arglwydd Peorhyn ar ei dreed, a thraddededd yr araeth oreu a gafwyd yn y cyfarfod. Addefai mai Yilt. neilldnwyr oedd mwyafrif ei gymydogiao, a'i fod yn derbyn pob parch oddiar en lIaw, a dymanai yntaa yn dda iddynt hwythau. Ni fyddai ef yn ymvryd o gwbl i daliadau eiefyddol y rhai a ddenaat i gysylltiad ag af, gan yr ystyriai mai mater personol i ddyn ei bus oedd ei grefydd, sc na ddylai t rfedd- ianwr na meistr gwaith arfer nnrhyw ddy- laawad yo y eyfeiriad hWD. Erfyniai ar i'r ddadl ar Ddadgysylltiad gael ei dwyn yn olsea mewn yspryd gweddi. Cafodd ei arglwyddiaeth wrandawiad altud. Y siaradwr nesaf oedd yr athrylitbgir Mr Helm. Ei dasz ef eedd ateb areithiau y syfarfed gynhaliwyd yn y Penrhyn Hall bythefaoa ya ol. Haerai fod y Dadgysyllt- wyr wedi rhoddi ymresymu o'r naill do, ac yn ei 18 ceir diiilaetb, gwyrdroadan, ao, ychwanegai, gelwydd ooethlymyn. Gair derbyniol gan y rhan Eglwysyddol o'r gyunlwfa oodd falae)iood," a rhoddasant gymeradwyaeth nchel iddo. Wedi ychydig oregyw.sdroddil fel hyn, gyda'r esgus nad oedd dim yn yr areithiau hyny yo gofyn en àatlb, llithrodd y gwas cydog hwn yo aatnriol i'r beD Iwybr eoch drafaeliodd gaa waith. Ua waith y gwrandewir Dan y .it.i, ..th o eiddo Mr Helm, bydd genym syniad gweddol glir pa beth a ddywed mewn areithiaa dilyool. Ya ystod yr araeth hon daeth yn berfftith amlwg fod Difer fawr a Ddadgyeylitwyr yn bresenol. Pan S'ybwyllodd enw Mr Gladstone, boddwyd ei is gin daianan o gymeradwyaeth, fel y methodd fyned yn mlaon am beth ameer. Cymerodd yr II. peth le pan grybwyilai enwan Mr Lloyd George a Mr T. E. Ellis. Diwaddodd trwy gyoyg panderfyniad yn eoademnio Dadgysylltiaa a Dadwaddoliad. Ya aw, wale arwr y cyfarfod yn dod yn ml"n- Deon Owea, a Lanelwy. Ryw- fedd, rhyw an deea all yr Eglwys yn Ngbymru ei gyayreha yn ei phedsir ellGb. aetb, a Deon Llaaelwy yw ei deon ar hyn a hryd. Dyn cymharol fyr o gorpholaeth ydyw, o yaddangoeiad gwylaidd, ei wyneb wedi ei aillia, III yn gwisgo gwydran. Dar- llenais laaws a ,i ye If& a mawr oedd fy awydd am ei glywea ya siarad agybooddoo. 3Ti ddymaawa gymeryd maatais anheg ar neb, eithr yn sicr esmgymeriad mawr yw twou am" hyaw Is d Deon Llanelwy, fel y gwnai na O'ik cyfoesalion Toriaidd. Nid ya ei ddentaa aieitkyddol y mae caddiad ei gryfder. Cyhuddiad trwm yn erbyn areitk- wyr y DadgysylHwyr yw 8" bed yn hyawdl. Ni raid i'r aa ahaBynt eiddigedda wrth y Deon yn y oyfeiriad hwo. Mae ganddo eya iadaa rkyfedd lID bwyslais a goslef, at nia gallai hyd yn nod y rhai mwyaf dexaaiyael o'r Eglwyswyr beidia gwena waithiaa. Teimlai beth bet- Tasder, meddai, i ddyfed i Eangor i greesi oleddyfaa &'r Yaneilldawyr, ac yataa wedi bod yn cydaao A hwy i ddad- arcbadMe eefgalofn yt Eagob Morgaa yn y prydaawn. Eithr gan fod Esgob Bangor wedipwysa arno i ddyfed, eydsyniodd A'i C_Ù8. Gwr dylanwadol yw yr Esgob Llwyd. Ychydig wythnosan yn ol Ilwyddodd i gael ymdrechfa ryng-genedlaethol ji gicio'r bel dg"d i Faogorfi'yn ddilynol cafodd y Coleg Hyfforddiadel i raagar; to 18 awr wele ef werii llwyddo i gaal F Dean yaa. Llefarsi y jjeen ya fwyn am yr xmaeuiaawyr, ya aarbenig y rhai hyny a ad ydynt Rydofryd- wyr. Am faieh ei araeth, ail-dwymsiad yaoedd o'i erthyglan yo y "Traetbodydd" a'r Geninen." Ni ddywedodd ddim newydd. Wedi i'r Deen eistedd, rhoddodd Ar- glwydd Pearhyn y eyaygiad i'r cyfarfod, pryd y cododd taa banner y gyonlleldfa on awySaw o'i blaid. Oofynedd a oedd rbywun yn erhyo, a chododd tua?r na nifer drachefo w dwylaw. "Caiiwyd gyda mwyafnf mawr," meddai y Caieirydd. Gwnaeth Syr Bichard Balkeley araeth ddestlns, a naws gsafyddal iawa ttM. a'r Parch David Jenes, Llallfalr P.G., yr was medd. )(&e', olaf yn llawer dcethack areithiwr na'r Pareh David Biebarde, rfactiniog. Wadi diekb IVdadeirydd, ac adde yntaa gydna- bod ynaddygiad da y dort. ymwahenwyd. Niwaa lino gyfarfodydd o'r aator hwn "t&t dim ar alwynion Mtbyd y Dadgy- I"d. Gellir y.i. elw yr ?iwytwyr ar y erfuWd,a y pir N. Gobeithmf y bydd pob 4tyladad t m heidlo mer ddiniwed a hwa.

SWTDDOGION TR OBSEDO. I Pwy i;fa Kedda Awdardod? I [GAN YB ABOHDDEBWYDD.J I [AT OLTOTDD Y ORAAI)! AHWTL SYR,-G&S fod 7na ymholi par- hans 18 fyayeb yn nghyleh awyddoeicn, awdardod, a hawl Gersedd Beirdd Yoys Prydaia, darllenar yn Y CheyddcniMlur, o dan y pir Budd, a eheir yno ertbygl detlwng ar y pwaj, o waith yr anfarwol Gweirydd ap fthys. Gwelir nad can 8S gair o giybwyIliad am archdderwydd yoo,ase ye Ysgrifyran Iolo Morgaawg ychwaitb; ac nid oee hawl use awdardotlchwaitb gan neb fel arckddtrwydd yn aaig i ro'i ei droed ar faen o'r Orsedd oni bydd 1" Fardd ao yn Ben- oerdd Cerdd Dafod, beblaw hyny wedi ei arddo yn 01 braiot a defod Goriedd Beirdd Yays Prydain, Â8 er fy mod i wedi eael fy ngilw o daD yr enw a archdderwydd fel braint fygedol ao anrbydeddns, nid wyf on iota cymwyaaeh i gyflawai y awydd i ro'i nrdd a graddan gorssddol i't eyfryw a deilyngant hyny wadi en manwl arholi, eithr gwnaf hyny yn gwbl yo rhinwedd fy ewydd fel bardd gorssddol, yr bon a gyflen- wais ar y flwyddya 1835 hyd ya bresenol. Bbaid f geidwad y perth fod yn llygadog a gofalo* pwy a ollynga i mewn o hyn allan, gan fod lis i ofni fod yna ami i estron aaorddadigyngorossa ar bawl gyfreithlawn eyleh yr Otoodd-Wyf, yr eidducb, &c., Abpo% Bba 21fo& Cl.Wy?ARDD. 1 Abe?', Bb<N 2Ued.

IRHTDDFRYDOTR LLEYN. I RUIF I. I GYDA IRI T. E. ELLIS A. LLOYD I GEORGE. I [GAIT KIT GOHEBTDD ARBENIG.] I [Snw—Bwriedir yr etthy?t hen i fod y gyntaf e gyf,as ya da,in?i. wfyl fa theimid gwleid- Iddot y.etí::g;eigt;'nI; oBodind efvrnig gM y Toritid &f y Blaid Rydd frydol. Y,gr? "ouir yr 011 ehonyat g.. bersoaea ,dd. cymtwyadar arbenig at y (;th. M Y.Pi.,r at roi dM??H 'd cywir a byw 0 .efvllf petuaa yn y gwaheaol atholaethau.— GOL, Y Gtntdl Gyareig. I Nid wyf am gael adroddeb o'r cyfarfod- ydd," ebe'r Gjlygydd pan yo rhoi i mi grnisiwn i fynei dros y ffplIrfl i edrych «n- sawl(i Rhyddtrydiaetb Llayn; nil &it- adrodiad or anerchiadan, eileb o'r pea- derfynialso, a gtiriad y pleidleisiau o ddiolohgsrwcb i'r siaradwyr a'r eadeirydd, a rllywbetlt felly sydd wedi cael ei wneyd gan- waith o'r blaen, wyf am i ddarllenwyr y Genedt gael y tro hwn ond pictiwr byw o'r o'r hya a welsooh ao a glywsoch yo Lleyn." G,th'r oyfryw gomisiwn, yote, cychwyn- ais o Gaeraarfon ddydd Sadwrn diweddaf, ac yn mhen yr awr a haner, ar waetbat himm-iofeawch swyddogion a diogi peiriaoaa'r Cambrian, cefaia fy hun yn ngorsaf Pwllheli, n'r dref feahan, er oad oedd yo ddydd march- aad, ya ymidanLIoe mor brysar ae mor bwysig a Larpwl nen Llandain. N d hir y bam cyn cael ar ddiall fed yoo fwy na marchnad yn cyffroi a ohyohyrfu y dref a'r oyleh. Comiog events cut their shadows before," medd y Saiø, ac alBlwg oedd fod yr etholiad eyffrediool agoshaol eisoes yn tatla ei gysgodioo drss y rhaubuth yma o'r wlad fel lltwer lie arall. Yr oedd Tom Ellis a Lloyd Ge)rge ar ymweliad a'r bwrdeisdrefi yma, a Nefya a Phwllheli ar Qaenaa ea traed 1 weled a chlywed y ddan Gyinro ieuaao sydd wedi gwaeyd mwy nag un dau ddwsia o'r aelodaa fa ya Nby y Cytfredia blaen, i argyboeddi Senedd Prydain fod Cymra yn bad a'r Cymry yn fyw i'w hawliaa Wu hiawnderan. I DICHKLLION Y GBLYN. Cefais allan wrth holi hefyd fod y Toriaid wrthi am en bywyd. Bu V Primroe League. yn cynal eu cyfarfod blynyddol gyda rhwyeg yr wythnos ddiweddaf, oniyrueiieacy- farfod mor aych a mynydd Gilboa. Rhwydd oedd cinfod fod Pwllheli yn nn o amddiffyn- feydd Rhyddfrydiaeth. Ceid prawf o byn yo y ff.ith fod Syr John Pulestou yn ohwilio am dy yoo. Hen gena ydy Syr John," ebe an o'r trefwyr wrthyf; mae yn ceisio bacha am bob man. Dyna fo wedi gwneyd ei hnn yn ddyn mawr y Steddfod yn Nfango:, a mynai ini gredn mai fo ddaeth a'r Frenhines hono i'r dref. os Bad yn wir mai efe a'i ooronodd hi. Wedi hyny dyna fo yn Gwnstabl Castell Caernarfon, ao yn dallu y bobl yno. Y cam nesaf oedd ceisiogirynn pysgotwyr Ctonwy hefo'r mussels, ac yrwan dyma fo am eio twyllo ninau drwy chwilio am dy yn Mhwllbeli, ac oe gall gael no, bydd yn gwenn fel llawn lloer ar bob dyn a dynes all ei belpio i gael votes yn y dref yma. Ood waeth iddo beidio, tydi pobl Pwllheli ddim cymaiat ffyliaii ag y mae Syr John 1n dybied chwaitb." I FOBTHUDD NEWYDD I BWLLHZLI. Pan ddeuthym i Bwllheli yr oedd golygfa brydferth a swynol ar y llyn mawr o ddwfr hallt estynai o ymyl yr orsaf gyda gjdiea'r dref a'r hoU ffordd yn mron i'r mor. Yo mhen chydig orian eto," eba fy oghyfaill, bydd y trai wedi cymeryd lie, a'r llyn dwfr ym, wedi diflann, gan adael y llaid a'r badreddi yn ea boll haurweh ar ol —pictiwr o'r hyn fyddai'r bwrdeisdrefi yma pe ciliai U.nw Rbyddfrydiaetb gan roi 8y< John Paleston yn Miod i ni yn lie Lloyd Georga." "Oes dim posibl gwneyd rbywbath,' meddwn, i wneyd y dwi yma yn arhosol, i gael harbwi liawo i Bwllheli ?" "0. byddwn mor gall a ohadw Lloyd George fel ein baelod Seneddol bydd hyny wedi ei sicrhan cya pen tair blynedd," oedd yrateb. ".Gwyddooh ddarfod iddo ef a Mr Kllis woeyd brwydr yn iawn o honi yn y Parliament am gael grants gan y Llywodr- aetb i sicrhan 'Fishery Refage Harbours' ar linau Cymfa, ao inaeot wedi llwyddo i gael addewid amodol. Heddyw ba nifsr o'r pysgotwy; 1ma gyda'r ddau aelod Seoeddol o flaea y Cyoghot Trefol yn oeisio cymhorth y rhaiay i gychwyn y peth. Felly mae lie oryf i obaithio y bydd gwedd arall ar Bwllheli cyn hir." I PWY ALL KIN HEIRU ? Ond," meddwn inau, oni all Syr John wneyd cystil a Lloyd George ? Mae o yo oymeryd arno mai fo sydd wedi gwneyd pab peth dros Gymru bellach." Ydi jrn reit siwr, mae o wedi gwoeyd gwyrthian mawnon, os medrwa ni ei goelio," oedd yr ateb sychlyd. "Ond y Rhydd- frydwyr fydd mewn awdnrdod cyn pen ehwech mis, ac mi fydd yn all over ar Syr John i gael ffafran y pryd hwnw er mwyn rhoi help llaw i'w wnaed yn aelod Seoeddol. A'r gwir am dani, Lloyd George sydd wedi gwneyd mwy 01 haner y pethau y mae Syr John yn oymeryd clod am danynt; ood y mae George yn rhy wylaidd i bwffio ei hnD. Ondi mae pob rheawm yn dweyd os ydyw Lloyd George wadi llwyddo cystal gyd't Toriaid sydd yn ei gashan gymaint, v bydd ya llawer mwy tebyg o Iwyddo rbagor fyth pan fyddy Bbyddfrydwyr mewn awdardod. 1- Cefais fod fir ngbytaill yo adlewyrchu bars a theimiad y rhai mwyaf pwyllog ao ystyriol o'r blaid. Rhyw greadoriaid gwamal yn cymeryd ea oylcharwain gan bob awel ddysgeidiaetb yw y rbai demtir gin wca, a sirioideb, ag ysgydwad llaw Syr Jnbn Polestoa i dybied ei fod ef yn ea cyfrif yo gyfeillion mynwesol ganddo. Sauged an o honyet ar ei draed, fel y gwnaeth y North Wales Obsetver and Express," a dinoetha y Marchog ei ddanedd gan gyfarth a chwyrou gynddrwg a'r corgi gwaethaf ei dyaher fa erioed. 0 dipyn i bath daver etholwyr i'w adoabod yn well Efallai y caf gyfle yn fuan i ddweyd mwy am dano, ond ar hyn o bryd hanes gweithrodiadau dydd Sadwrn diweddaf sydd genyf. CTTAfirOD A BHAGLI9 NEPYN. I Oafwyd cyfarfod rhagorol yn Nefyn. Ar waetbat y ffaith mai Fy nghadsirydd," ys dywedodd Syr Joho, etholwyd i'r Cynghor Slrol, 110 mai fel oiwrad i Gwnstabi Caernar- fon ys adrychir ar y eyn?hofwr ar hyn o bryd, Mae pobl Nefyn hefyd yn decbreu d'od i ganted mai esmgymeriad dybryd fyddai iddynt anfon Tori i'r Senedd erbyn y daw Mr Gladstone lito yn Brif Weinidog. Mae'r llanw yno yn eyflym droi yn ffafr Lloyd George, ae yr oedd arwyddion digam syniol yn y cyfarfod prydaawn Sadwrn fod pethan yn dechrea d'od i'w He. Ac mae Rhyddfrydwyr Nefyo yo beaderfynol o gakeir gwaith da yn mlaen. Nid ydynt yn myaed i orphwys a byw ar areithiaa Ellis a George. Maeat wedi trefaa cyfres o gyfar- fodydd am yr wythuosan dyfodol. Yr wytbnoa hon bydd Machreth wrthi yn eo goleno; yr wythnos nesaf bydd Gwyaoro yo en hegwyddori ya nghyffes ffydd ceoedl- aetboldeb Cymreig; yna daw y Parch W. Morgan, Betheada, i'w cadw rhag syrthio oddiwrth rbs t't wythnos ar ol byny disgwylir y Parch Owen Davies, Caernarfon, i'w bedyddio fel Radicaliaid oydoabyddedig. BhwDK pobpeth, 01 pobl Nefya yn fnan en gwala a'a gweddili o fwyd politioaidd. Bydded iddynt yn nerth y bwyd hwaw weitliio yn rymaii ac yu ddiflino i argyhoeddi pob an ei frawd a phob an ei gymydog, a eheir gweled y ffrwyth yn yr etboliad. CYTAMOD PtrLLJDLJ. [ Yo yr hwyx cynbaliwyd cyfarfod llwydd- ianns anarferol yn Mhwllheli. Yr oeddwn yno at v fanyd i'r amser y cyhoeddwyd y cyfarfod, ood'yr cedd y nenadd eaag yn orlawo hyd y drysaa, a phrio lie i sefyll. Gan fy mod i wedi cael fy nireinao a ehorph- oraeth mwy o faint JU" cyffredin, cefais gryn an hawader i gael He i eistedd, ond dyoddefais yr anghysnr yn llawea gan ei lwyr anghofio yn mwyhad y eyfariol. Yr oedd Mr David Evan Davies ya llyw- ydda yn ddeheaig. 10 yn ei araeth sgoriadol yn lioogifareh Pwllheli ar y dewiaiad doeth I a wnaethant yn yr ,th.lid diwdjaf. I r,Fa Y. mbel ach, Mae r becbgyn Cymm yn dechreu gwaayd en cM lyn,ySenedd,.acyndaugoseabodyyi wlad- weiawyr penigamp. Syuwn i ddim na (? fyw i wet'd Mf E1^, yr M'od df() sir Feirionydd, yn Brif Vt eioidog Prydaia Fawr." B'le bydd Mr Lloyd George y pryi hwaw ?" gafyaai y Parch 0. L. Roberts ya gellweirns. Ond yr oedd Mr Davies ya rby ben i gaal ei ddal. 0, syr," ebe fe, bydd Mr Lloyd Gaorge aaill ai ya Dwraa Cyffrsdinol nea yo Arglwydd Gaoghellydd yn eistedd ar y sash \ql,.kn Cynygiwyd y penderfyniad cyotaf, an o ymddirie^aeth yo y blaid RhydJfryd il, a Uawenydd am fad Dadgyaylltiad a Did- waddoiiad ya selyll mor ache] ar y rh'el»ii w:« dyddo), gau y Paroh S. P. Elwal-is, ya cael ei eiliegno Mr Anthsoy, a'i gef..og gooD Mr Buiab. Gwyofe Evans. Dooisl iawa oedd Mr Aathocy yn cjfsirio at yr Ui.dcb- wyr fel gwr claf ar ei wely angaa, y oyridai yn resyn ei ddwrdio yn ei gystudd ott. Pan oedd ef ya siarad daetb Mr Lloyd Georga a, Mr Ellis i fewa 511 ilawa o ysbrycloiitotbi cyfarfod Nefya. Cododd y dyrfa ar ei tiiraed, a derbysiwyd y ddinsrwr piWig- aidd gan fan.lefau ereesawal, y rhii a adnewyddid draehefa paD geiiidd yr a,iiocl dros y bwrdeisdrefi i siarad. Yr oedd gan Mr Lloyd George sraeth finiog, hyawdl, ac argyhoeddiadjl. Yr oedd ei gytoiriadaa at Syr John Pulejton a'i djnll o gario'r frwydr yn mlaen iair hipas so osddynt aagearbeidiol. Y GWIR AM BYSOODFEiDD CONWY. Rywsat nid yw Mr Lloyd George hyd ymit wedi sylwsddolt'r niwed mae s'hoo meddal Syr J»ha Paleston yn WIVM! i asgwra cofn emsell i Ryddfrydwr r.wn. I hya, yn ddiiu, yr ydym i briodoli'r ffaith ha ddarfa i Mr George, cytk yr wythooa rldi. wadaaf.ddatguddio'r gwir am banes pys,'od- feydd Conwy a Royal i; s Nant!le. Am y bluenaf dywedùud DII fis cyn i Syr John ysgrifena ei iythyr, yr oeddwu i wedi bod yu (failtin achos pysgotwyr Conwvgar bron yr awdardodau, ac mae yn fy meddi<.Dfc lytbyr oddiwrth y rhai byny y cyds>;ji>-n6 1'm oaie. Oad cyn i'r penderfyniad yma gael ei wneyd ya hysbys, ymyrodd Syr J',bu yn yr achos, gan den ar draws pob rheol o gwrteisrwydd mewn achosion o'r f.f], a myoed tu cofo i'r aelod Seneddol field ar mater mewn llaw. W ai iddo ef gaol y wybodaeth, wele ef yn rhathro i't wasg er darbwjllo'r wlad mai efe wnaeth y cwbl. Yr noig wahaniaeth rliyngom yw, mai noyfi oedd y cyntaf i wueyd y gwaith a Syr John y cyntaf i hawlia'r clod." ROYALTIES Y CHWARELATT. Cafwyddadieniad cjffelyb am y Boyaltiea hefyd. G*yr ty nghydaelodan S-neldo' ebe Mr George, "hanes yr amgylchiad hwnw, Ba Mr Ellis a minau witbi am wythuosaa yu Nby:y Oyffredin, yn ami YD gwyJi- taa dri a phedwar o'r gloch y boren am gyfieas- deran i wasgil at ystyriaeth y Llywodrteth gwestiwn mor bwysig i chwarelwyr Arfon a Meirion. Yn yradeg bone, ac yn ystod yr wythDOsan hyn o ymdrecb, ni cliLdodd Syr John Palestcn na bya na lla'a i'a cynoithwyo. -I A'i ef, yn ol ei dystielaeth ei huo, i'w wely ya mbell cyn canol nos, gan adael iy nghyfaill Mr Ellis a minau i wylied droa fuddiaaaa chwarelwyr Cymru. O'r diwedd, llwyddasom, a pbaa, ar ol wythn-aan o ymdrech gwyliaiwros o'n heiddo yr ("erid y peth ar gael ei gjflawni, dyma Syr John Puleston, ar anogaeth rhyw gyfeillion Toriaidd, un boiea yn sroesi'r yetryd i swyddfa'r Llywodraeth, yn cael gwybod sut yr oedd pethau yn sefyll, ao yn y fun ya canu ei gloah ei hnn mai efe cedd wedi. gwneyd y cwbl oil 1" ABWB Y OSEGYN OLB1SIOK—A'i OABDOD. Yr oedd y gynolleidfa yn mwyohaa y dadleniad hwn 10 llawer iawn gwell nag y mwynba Syr John a'i gefnogwyr «a, aarllen. "OsywSyr John Paleston," ebe Lloyd George gyda gwowdiaeth llym, "08- ydyw Syr John Paleston ya dewis ym- ddanges o'ch blaen fol arwr y aregyn glei.-fion, a sylfaenn ei hawl i'ch pleidleisiaa sr hyn a'ir cyffelyb, mae can' croesaw iddo wneyd. Hyd yn nod pe bai yn dweyd y gwir pan ya hawlio mai efe sydd wedi eoill y ffafrau byo i chwi, ni bydd i mi gyatadla Ag ef am yr an- rbydedd. Cymeraf fy Slfllt sregwyddori nr blaid Rydd frydol, a myoaf ddysga fyngh/d- genedl i beidio brd mor wasaidd a cheidio chwe' cbeioiog fel ffafr ac fel cardod, pan mae ganddigyfiawn bawl i sofren. Gormod o'r caidota ff^ftaa byebain yma,arhyfieb o hawlio eia hiawnderau, sydd wedi bjd genym yn yr amser aeth beibio. Me Syf Joha Polsstoo a'i gyd-Doriaid yn cyny i chwi fel cardod Ie fel ffafr, 01 ewch &r e.01 glioiaa o'u blaen, ae oa tyawoh e oh bet yn ostyngedig oddi ar aieh paaaa, ryw swllt neuddiu; ond m&e'r filaid Ryddfrydol ar y llaw arall, yn eich dysgu i sefyll ar eicti trael fel dynion i hawlio yr again snlit sydd ddylsdus i chwi 1" Bobol anwyl I dyna cheers I Yr oedd pobl Pwllheli yn ei gwal'd hi! Gwae fi na welai pobl Conwy a Chaernarfon, a phob rhan a Gymra hi hefyd mewn pryd. Maerit yn liwr o'i gwel'd hi hwyr neu hwyracb, ond da fyddai iddynt ei gwel'd hi cyn yr elo. dydd gras etholiad eyffredinol heibio. ILLIS YN ZRGYDIO. Gwelaf fy mod eisoea wedi myned dros y terfyn gosededig i mi caa ysolygfdd, a rhag- iddo daflu'r owbl im'r i ran iddo dafl n'r cwbl i'r fasged, ihaid i wi roi heibio ar hyn yr wythnos hon, gan addaw diwedda'r ysgrif yr wythnos nesaf. Teilynga Tom El-is erthygl gyfan iddo ei hna. Mae y dadleniad wnaeth yr aelod dres sit Feirionydd o ffog-wyrthian Syr John Pnleston yu ddoniol, ac yn wettti aroa wythnos i'w ejywed, Fely hefyd am Deon Owen ac atbeistiaid Ftrainc; Joseph Cham- berlain ae Ymneilldawyr Cymru; chwarel. wyr Fiestiniog a Thy'r Arglwyddij a pbethais dyddorol wele, au I eheir hwyi t ya argraffedig yn ngholofaan'r Grn" Gymreiy.- yr wythuos nesaf. 1,lydl,1 (1'w larhmi.)

I GWYL FA WR Y CHWIRELWYR. Y mae parotoadau helaeth yo prysur fynad yn mlaen gogyfer a'r wyl fawr ayrd i'w chynal gan chwarelwyr Gogledd Cyiam yn Nghiernarfon ar y 7ej o F.i-am- gylchiad nad oes ei gyffelyb wedi cymeryd lie erioed o'r blaen yn hanes y dosbarth pwyais hwa o weithwyr. Disgwylir i Gaer- narfon ar y diwrnod bwnw gynifer a saitlk mil n chwaielwyr o Befheada, Llanbeiis» Nantlle, a lleoedd eretll. Cyahelir cyn- hadledd arferol UndebyChiparelwyr yn y beren, so yn y prydaawn cymer cyfarfod cyfcoeddns anfettn le yu v Pavilion, 0 daa lywyddiseth Mr W. J. Parry, Y. H. Dis- gwylir i anereb y cjnnllijd hwn Syr John Gorst, A.S ,aelod o'r Weinyddiasth bresenol- Mr W. Abraham (Mubon) A.S., ac ere-ii. Cydihwng y ddau gyfariod cynhelir ar- ddangosiad mawreddou trwy wahh l chwarelwyr yn gorymde'thio yr heolydd, pob uo a i yenoden* Y mae saildy, ?oabyddaaNant?e, L'anbetM, Daoro? Waepfawr.F?tin ?. f un n?a ddwy erait? wedtMdaweaj?ftMMtk ar yr Mbtyaur.

SI0MIANT. Byd y siomedigiethao yw (hwn. Clwytr wyaloD parbaas gan rhai wedi cael on siotni. Siomir ral yn en plant, en perthynasan, slix cyfeillion. Ersill a (rIlDt aiomianl yn eu an- tariaethan maeoaolio!, nea ryw ddy-gwyliadatr eraill am lwyd liaat bJdol. siomir llawer ym. en dysgwyliadaa am wsllhad o afiaohyd trwy gynjjhorion meddygol a gwahanol gylfyrfau. Oad y mae an saeddyglyn yn eithriad. Ni siomwyd neb a wntetb brawf Sag ar QCIVLN-K BITIIB"! GWILTM EVA^8, an wellhad odd.w"h aahwylderao y cylla, yr afa, a'r gian. Rhodd- woh brawf arno, M-io mriddygon, ffaryllwyr, efrydwyr. pro. getbwyr, a tbaltbwyr, yn nghyd* pbawb rbddaeant u brawf arno yo anfryd unfarn gyda golwg ar y Quinine Bitters bya. Tyatiant ell mae hon yw I I Maddygiaiaoth orou yr oes" at b)b math o wnadid.

yn daer a hyawdl am fwy o undeb chydweithrediad cydrhwng y llwythan I yn ngwersyJl Cymru. Ai onid oes rhyw Gilgal yn rnywle lie gall y llwythau, ydyut eto yn my nu bod ar waiian, gyu- gyfarfod ac angbofio am gwahaniaathad. Yo y cyfarfod cyhoeddus drachefn I cyfeiriodd yr Esgob Edwardi, y Prif- athraw Jainei, ae amryw siaradwyr ereill at yr nn pwnc. Difyr yw son am undeb, I ond ofer yw cau llygad yn wyneb ffeithiau. A ydyw undeb cyflawn a chalooog yn bosibl rhwng crefyddwyr Cymru tra pery petbau fel y maant I Ai onid yw undeb yn tybio cydraddoldab I A ellir uno pobl i'u gilydd; tra y mae gagengdor o anghydraddoldeb crefyddol yn ea gwahanu ? Yr Eglwys#yr yn Llanelwy oeddynt yu llofain am undeb, a hwynthwy sy'n gwneyd eu goreu i rwystro ei sylwedfduliad. Noson dydd y dadorchudd- iad, wedi bod yn y prydnawn yn ymbilio am undeb, brysiodd y Deon i Fangor i daflu rhwystr ar ei ffordd. A ydyw tin cyfeillion yr Eglwyswyr yn yetyried yr anghysondcb dybryd y maont yn euog o bono t Llefant am undeb, ac anghofiant y ffaith fawr nas gall undeb gwirionoddol fodoli ond cydrhwng y itawl my'n sefyll ar yr un tir. Un o'r bendithion mwyaf ddiiynai Ddadgyiylltiad fyddai aaesur helaethach o undeb crefyddol nag aydd yn awr yn boeibl, tireiyn na. ehedwid y ffaith hon mown cof gan y rhai sydd byth a beunydd yn galw am undeb crefyddol ya Nghynaiu.