Y Genedl Gymreig

AT EIN GOREBWYII. I Ty BIIf kksaf.—Gwibdaith drwy Lydaw, Onlofo y Gerdd, Y Cymdeithasau Ffab- ianaidd, Traed y Siiph. Lla o ohebiaethau lleol aiUo o Uditfyg gofod. iii" Gofaled ein gehtsbwyr anfon pa cyo- yrchiou at y rkrfyn nestf gvutdd fytti ag y gallont. Oherwydd (jwylno'r Groghth Pasg bydd ya acgeortiatdiol i ni gael pibpeth i law yn gv»t tug arf r.

CHWAREU A PHETH DIFRIFOL. I Dro yn ol apwyntiwyd Dirprwyaeth" Frenhinol i gaeglu tyatiolaethaw a ffeith- lau yn Dghylch oriau gweithio ar y rheil- ffyrid. Credid fod rhai cwmniau yn goifodi eu dynion i weithio oriau rhy ieithion, yr hyn oedd nid yu unig yn gam â'r dynion eu hunaio, ond hefyd yn gosod hoedl rhai sy'n teithio gyda'r xheilffyrdd mewa perygl. Chwilic i jnewn i'r cwestiwa pwysig hwa oedd Amean penodiad y Ddirprwyaeth. Yn mhhth ilawer ereill rhoddwyd tystiolaeth San Mr John Hood, meistr gorsaf ar linell y -Cambrian. Yr oedd tyetiolaeth Mr Hood yn adlewyrchu yn atiffafriol ar <G«runi y Cambrian, ac ymddengys i'r €yfarwyddwyr ddigio eymaint wrtho M9 .ei droi yinaith o'u gwasanaeth. Amlwg yw fod y: helynt yn cyffwrdd egwyddoc hanfodol bwysig. Os dealla gwasauaeth. yddion au bod yn peryglu moddion eu bywoliaath trwy draethu yr hyn a wyddant o flaen dirprwyaethau y Llyw- odraeth nid yw yn debyg y bydd tddynt ddyweyd dim allai fod yn atiffioriol ir sawl sy'n ea r)-flogi. Canlyniad anoenel- adwy byuy fyddai gwncyd gwaith y cyfryw ddirprwyaethau yn ddirym. Nid oes neb yn myntumio i Air Hood ddyweyd dim oDd y gwir. i ddaIÍlI iddo chwaitù wthio ei dystiolaeth ar y Ddirprwyaeth. Cafodd wahoddiad i ymddangos o'u blaen, a tbraethodd yr hyn a wyddai trwy brofaad personol oedd yn wir. Eto cafodd ei droi o. le. Nos lau dygwyd y mater i .sy,lw «T»y •»r Cyffredin. Trwy ddiswyddo Mr Hood am roddi tystiolaeth i ddirprwyaeth frenhinol, gorchwyl yr hon oedd eyflenwi tSenedd i ffeithiau, yr oedd Cyfar- wyddwyr y Cambrian yn euog o ddiystyru rbagorfreintiany 7y. Feily oi eHid gadael i'r mater baeio beibio yn ddiaylw. Rhaid oedd i'r Ty sefyll i fyny dros ei urdda. a t awdurdod. Gwysiwyd y Cyfurwyddwyr —Mri Maclure, A.S., Buckley, Hawkins, a Conacher (yr arolygydd)—o fhen ba; y I Ty. Gan oi fod yn aelod o'r Ty cauiat- awyd i Mr Maclure aros yn ei le, tra y tlafai y tri buneddwr arall o flaen y bar. Yr oedd y Ty wedi ei lenwi bob twll a I chornel. Dywedodd Mr Maclure, a' chadarnhawyd hyny gan Mr Buckley, fod y Cyfarwyddwyr yn gofidio yn ddiifawi, I ohorwydd yr hyn a ddygwyddasai, ac yn gwueyd ymddiheurad llawn a chalonog i'r Ty am iddynt, yn anfwriadol a thrwy anwybod, ddiystyru ei ragorfreintiau. I Yna codndd Mr Conybsare, a g ifynodd a oedd y Cyf irwyddwyr yn barod i adfer Mr Hood i'w hen le fel meistr gorsaf, ond dywedodd y Llefarydd fod y ewest- iwu allan o drefn. Archwyd i'r C, fav- wvddwyr ymneillduo o'r Ty. Ycacynyg- iodd Syr Michael Hick, lkah fod i'r Llefarydd roddi gair o gerydd i'r Cyfar- wyddwyr am eu gwaitb yn dib-isio rhagir- freintiau y Ty. Teimlid fud y gosb yn rhy dyner. Cynygiudd Mr T. P. O'Connor welliant i'r perwyl y dylai y Cyfarwyddwyr naill ai adfer Mr Hood i'w le neu roddi iawn sylweddol iddo am ei droi i ffwrdd. Bu cryn siarad ar y pwnc ar y naill ochr a'r llall. Bygythiodd fyn'd yu ddadl boeth a miith. Ond o'r diwedd wele Mr Gladstone ar ei draed. Cydnabyddir mai efe, ac nid Mr Balfuur, ydyw gwir aiweinydd y Ty. Mewn matcrion o'r natur yma, yn mha rai y daw urddisolrwydd y Ty i'r cwestiwn, nid oes neb all lefaru gyda'r fath awdur- dod a'r Hon Law Seneddol." Tybiai ef fodgwelliant Mr O'Couuor yn myned yn rhy bell. Nid oedd a wnolt. y Ty a barnu rhwng y Cyfarwyddwyr a Mr Hood, ac nid oedd gandd) hawl i orchymyn iddynt i'w adfer i'w le. Yr oil oedd gan y Ty i'w wneyd oedd condemnio gwaith y Cyfarwyddwyr yn dibrisio ci ragorfreint- iau, a chredai y byddai cynygiad Syr M. II. Beaoh yn ddigon o dan yr amgylch- iadau, Dilynwyd yr Hen Law gan arary w siaradwyr ereill. Y diwedd fu i'r cyfar wyddwyr gael eu galw yn ol i'r Ty, ac i'r Llefarydd roi gair o gerydd iddynt. Fol yna y terfynwyd yr helynt. Y path mwyaf poenus ae awgrym- iadol ydyw y dymer ysgtfn a pha UIl yr edrychai y Ty ar y mater. Yr ydym wedi dyweyd fod y Ty wedi ei lonwi bob twll a chornel. Yroeddbron bawb yno, a phawb yn chwerthin yn gulonog. Mwynhai yr aelodau yr hwyl o weled y Cyfarwyddwvr yn cad eu gwysio at y bar, ac o glywed y Llefarydd yn eu ceryddu. Fares ddoniol oedd y cyfan, a mwynheid ef fel pe bai hantomílJS mown chwareudy. Beth yw yr esboniad ar yr ysgafnder rhyfedd hwn ? Ai onid oedd y mater yn un gwir ddifrifol t Ai oni ddylai y Ty ei drafod mewn tymer ac ysbryd difrirfol ? Nid oes ond un atobiad yn bosibl i'r ewestiynau hyn, ac eto chwerthin am ben y eyfan wnai yr aelodau. Beth yw yr esbooiad? Bythefnos yn ol yr oeddym yn dyrv-eyd fodynyTy gynifer a 62 o gyfarwydd wyr rheilffyrdd. Nidyw yn debyg fod yr un ohonynt yn teimlo yn rhyw ddig- Ilawn iawn wrth Gyfarwyddwyr y Cambrian. Y maa yn y Ty hefyd 33 o aiianwyr, a'r rhai hyny, yn ot pob tebyg, ¡ yn coleddu teimlidau o barch a thynerwch tusgat y cyhuddedigion. Cufier hefyd am yr 186 masnachwyr, a'r 209 tiifeddian- wyr, ac nid naturiol i lawer o'r rhai hyn gydymdeimlo yn rhyw ddwfn iawn Al Mr Hood. Dyna'r esboniad, a'r wers ydyw fod angen gwerineiddio Ty'r CyfTredin. Nid oes yno ond wyth o gynrychiolwyr llafur, ac y mas dirfawr angen ychwanegu at- eu nifer. Pe buasai yno ragor o'r dosbarth yma nid fel pantomime yr edrychasid ar y mater. I ryw raddau cWtlatiwn t hwng cyfalaf a llafur oedd yr helynt yon nlyn a Mr Hood. Cafodd cyfalat y fuddugoliaeth dan grechwen a chwerthin. Beth yw wyth aelod llafur yn erbyn >C62 t Dylem ychwanegu fod amryw o'r Rhyddfrydwyr mwyaf Idaen- llaw wedi bod yn ffyddlou i'w hegwyddor- ion, ac wedi yrnladd yn ddewr yu erbyn y cyfalafwyr Toriaidd. Yu mysg yr adran yira o'r blaid teiwlir uiesur holaeth o anfoddlonrwydd parthed ymagweddiad yr arw-einwyr Rhyddfrydol. Ni fydd helynt noslau yn hollol ofer diffrwyth. Dengys, o'r hyn lleiaf, y fath angen y ay am fwy o'r elfen werinol yn-ein Senodd.

Cynghor aumwol. Ysgrifenodd Mr Stuart Rendel lythyr at Undeb Cynulleidfaol Saisnig Gog- ledd Cytarit y dydd o r blaen, yn ynhwn y traethai riti pethau y byddai'a dra buddinl i ni dalu sylw iddynt. Nis g liai arahaniaothu, meddui, ihwng Ymneillduaeth Cymru a'i chenedl- aetholdeb, ac edrychai gydag amhouaeth ar yr ymdrecWon a wueid gan rai i'w gwahanu. Wrth ddyweyd hyn yr oedd Mr Rendel yn traethu culou y gwir. Nid yw eiu ilymneillduaeth ond yr arwedd grefyddol ar ein cenedlaetholdeb. Fel mai Rhyddfrydwyr ydyw y Cymry yn wleidyddol.rfelly Ymneillduwy-r ydyut yn grefyddol. Nid yw'r Ceidwadwr yn Gymro ffyddlon o ran ei wleidyddiaeth, ac nid yw'r Eglwy«wr yn Gymro eelog a thrwyadl o rAn ei gref) dd. Pa le bynag y ceir y Cymro pur, Ymneilldnwr ydyw mewn crefydd a Rhyddfrydwr mewu gwleidyddiaetfc. Yn>yr ymdi ech fawr sydd bellach yn ugoehaugofaled pub Rhyddfryd. wrfodyn ffyddlonl Yuneiliduaath ei wlad a phob Ymueillduwr yu ffyddlon i'w yddfrydiaetb. Mown geiriau ereill, bydded pob Cyinro yn 6ur i'w wlad. Aiolygiaeth yr Undebaa. a Gwyr ein darilenwyr fod Mr Murray Biewne, arolygydd undebau gwaicheidwaid Gogledd Cymru, yn cae l symud i arolygiaeu* rhasbirtn Birming- ham a Rhydychaio. 0 hyn allan it) gyfuair Gogledd Cymru gyda'r Oeheudir, a'r arolygydd yno ydyw Sais o'r enw Mr Bircham. Ni fedr Mr Bircham air o Gymraeg, ac nid yw ya cydymdoimlo o gwbl a syniadau Cymreig, llao yu gyd. nabyddue ond i raddati bychain ag amgylchiadau Cymru. Dywedwn yu ddibetrus mai Cymro ddylai ddal y »wydd bwysig hon. Caragymoiiad dybryd ydyw gosod S*is 'j drafod materion nas gellir eu tratod yn briodol heb wybodaeth o iaith a- auigylchiaduu Cymru. Symuder Mr dircham i ryw ranbarth arall, a phenoder Cymro yn ei le. Boyootia YmceJlduw/r. Yn 1889 aeth yr E«gob Edwaids i Gsrnyw, ac yno tradaododd araeth ar yr. Eglwys yn Nghymru, yr hon araeth a gyhoeddwyd yn ddilynol yn bamphlet, Dywedai fod Mr Dillwyn wedi haeru yn Nhy'r C) ffi-edin mai eglwys broselytiol oedd yr Eglwys yn Nghymru, ac fod yr arglwyddi tir yn def. nyddio eu dylanwad i berswadio pobl i I droi i'r Eglwys. Yr wt f yn a(litibod Cymru yn dda," meddai'r Esgobyn Trurc, "Myrwyfyndywoyd yn beudaut inti y mynegiad yn anwiredd." Rbyfedd fel y maeamgylehiadauyn dirwyn yn mlaen. Yr oedd fferm yn Ngher gydruidion o'r enw Penybryn yn wag, ac amryw yn treio am dani. ,Yr ymddiriodolwyr ydynt yr Ee?ob Edwarda a'r Parch John Jones, rheithor Cerrigydruiclion, a darfu i'r olaf ysgrifenu llythyr at un o'r ymgeiswyr i'w hysbysu fod yr yraddiriedolwyr yn awyddus i benodi teulu Eglwysig i'r fferm. I Pa fodd y eveona yr Esgob yr ymddygiad hwn o'i eiddo a'i araeth yn Trur«? Gwir fod y rheithor yn awr yu djweyd nad I oedd a wneio yr Esgob rldim yn ymarferol a'r mater, g"n ei fod yn ymddiried y cwbl i'r rheithor. Hyd yn nod a chan- iatau hyn oil, (jallwn ofyn pa fodd y cysosa yr Esgob ymddygiad y rheithor a'r araeth esgobyddol yn Truro? Y (faith yw nad yw y Parch John Jones ond yn datgan yn onct ac ar goedd yr hyn a "neir gan y rhan fwyaf o dirfeddiauwyr Toriaidd Cymru. Gwyddom oil fod yr hyn a ddywedodd Mr Dillwyn yn y Senedd yn wir. Gwaded E-gob Llanelwy a wado, y ffaith yw fod arglwyddi tir Cymrn ya gwneyd eu goreu i lenwi eu ffermydd ag Eglwyswyr. Sonia y Parch John Jones am y Prifathraw Edwards a gweinidog Capel Ty'nrhyd. Ai ouid ofer ydyw ymresymu fel hyn t Yn anffodus yn nwylaw pendefigion Toriaidd ao Eglwysig y mae bron yr oil o dir Cymru. Toriaid y Ufheudir. Hynod mor anttodus yw Toriaid y Dehoudir! Yo air Faesyfed, er engraipht, yr oeddynt wedi dewis Syr I Herbert Lewis yn ymgeisydd seneddol, ond hysbysir yn awr ei fod yn tynu yn ol. Dyma'r trydydd boneddwr er dechreu;r ftwyddyn sydd wedi gwrthod arwain Toriaid Maesyfed i'r g&d. Nid yw pethau nemawr well yn Aberteifi. Yno dewiswyd Mr W. Jones, Birmingham, yn ymgeisydd. Mewn cylchlythyr a arwyddwyd a- ran y gymdeithas Doriaidd gun y Milwriad Davies Evans, o High Mead (yno y bu Chamberlain yn traddodi ei araeth rybudd i Ymneilld wyr Cymru), desgr fir Mr Jones fel Methodist. Pleidia D ladgysylltiad, ond nid yw yn cymerad- wyo Dudwaddoliad. Rhyfedd, onide, fod Toiiaid Abertoifi yn derbyn fel ymgeis- ydd un sy'n pleidio Dadg;sylltiadi Ond rhinwedd mawr Mr Jones ydyw ei fod yn gwnhwynebu YmreolaethirIwer(ldon. yll ngolwg y Toriaid y mae y rhinwedd hwn yn cuddio eu holl bechodau ereill. Ymddengys, modd bynag, nad yw yr oil o'r Toriaid yn foddlon ar y dewisiad. Ysgrifens- Mr Marshall Griffith i'r "Aber- ystwyth Observer" yn condemnio y dew- isiad yo y modd mwyaf llym a diarbed. Dywed na chyhoeddwyd y fath gylch- lythyr erioed gan gymdeithas Geidwadol. Ei gyngor i Doriaid Aberteifi ydyw peidio addaw eu pleidleisiau i Mr W. Jones, yr hwn a ddesgrifia fel blitidd yn nghroen dafad" Gwoll ganddo i'r sir gael ei chynrychioli gaa elyn agoied fel Mr Bowon R)wlauds na chan Brummagem politician fel Mr Jones. Ai tybed fod ymweliad ac araeth Mr Chamberlain wedi airywio Toriaid Aberteifi 7 Y maent, a dweyd y lleiaf, yn lied gymysglyd eu syniadau ar onestrwydd gwleidyddol, ac y mae Mr Marshall Griffith yn haeddu canmoliaeth am ei wroldeb yn traethu ei len mor ddiamwys.

GWARCHEIDWAID UNDEB CAEKGYBI A'U TRYSORYDD Dadlea Brwd. Yn ngbyfarfod diweddaf Gwarchei0waid TIudeh Ca^rgybi to y Valley, ddydd ilawrtb, Mt tt. Williams yu llywyddo, cafwyd dadia brwd ar gwestiwn y drysor- sddi,fth. Cofus gan ein darilenwyr mai y trvcorydi ydyw Mr J. Moreton Pritchurd, U- H., as iddo g*e! ei benodi i),n oedd ya maiiager y National Provincial B ink, Cier gybi, yr bivu yw yr ariaody lie y oaae ef ya breaeo'J'l yn gwoeyd basatiB ag ef yo bre- senol, ond gwrthwyneba y gwarchidwaid hyn yn bendant, gan fod yr ariandy arall wedi rboddi pob boddlonrwydd iddynt hyd yma. Coistwyd gaa Mr Pritchard ymddi. swyddo, ond gwrthodai woyd hyny, ood yo dlilyool yuiohebwyd a Swrdd y Llyw- odrafttt <Lh»I ar y mater ganddo a chan y Ow«rcheWlwaid. To y cyfsrfod diweddaf darhyniwyd gohebiieth o Fwrdd y Llyw- odmech L-ul yo auigau llythyr maitb ag oe ld Mr Pf.tchard wedienfoB yno, agofynai y Bwrdd bwnw ata-sylwadao y Qwarcheid- waid ar y cyfryw. SylwaivMi Pritohsrd ya y llythyr tud fban-Ilelaftif byibao—o'r Gw.,rcb.dw,GJ. wedi bod, oherwydd amoin- t <n politijavdd, er y oyiucrent aruynt mai o blai.! cynildeb yr oeadyut, yn ei drwble ef gan Reioto ganddo ytudd.swyddo am ei fod yn defhvn Sp 0 gvflnsf. Gwrtbdyhtiai Mr Foulkes yn bendant sad oedd a woehi gwleidyddiaeth ddim a dyldn. wadu arno et yn y mliter i'w gyoyg, ond byddai iddo if tra ar y Bwrdd wrthwyoebn -tala cyfl >g i't trysorydd, gan nad oedd no- ,rbyw undeb araU yn Ng-igledd Cytnra ya gwcevd byey. Gwrthdystiai hefyd yn t:rbyo y dcfiiydd ag oedd We Piit-cbard wedi wneyd o'i eaw ef yo y llythyr. At-bai Mr Ptitebard mai matar o faro o?dd y cwostiwn bath oedd en bamcanian ttoWV yn syi,ud yn hyn. -Bylw..i Dr Roland Williams mai cael ei osod i Nwr fel ffaitb yr oedd y path yn y llythyr, ae nad oedd yno nnrnyw ^Tiibwyliiid so tarn, a phvyaii ef a Mr F -iu kss yn drwm ar Mr P.itchard ddyweyl 1, un a ccdd yn Copod y peth i lawr fel ffjitoh, ond daliai Mr Prit jhurd i baern mai mator o bro ao nid cweitmn a ffavth ydeadd byll C/wyd geiriaa achel i diilyn ae yn y dr.t,,daeth cyhuddai Dr Roland Williams a Mr Pritihard en gilydd o fod yn dyweyd celwy^d." W,Ii dadf-,i brwd a maitb ar y owostiwn, tynodd Mr Pritcbard yn ol y.cybnddiad yn ertiyn IIlr Punlkcs a Mr John J.,Ioyd o t..d wedi syaind yn y uister i amoaiii-in politic- :!idd. Ar gycygiad Mr F.ilkm, y-n caal ei e-lio gin Dr R ilind Williams, pwiwyd peader- fv:j* ;d cijibod yn agor eirfcif neNydd yn y N. P Bui hyd nes y bydd yr anghydweled- iad yuii wodi ei benderfyiu, a'a bid yn «y!arwy()do yr overoeers i dalu y .«Mlt hyd iyny i'r ariaody hwn. U,,¡Heuwyd Jlytbyr odliiwrtla Mr P. A. Smith, maumger pret-enol yr ariandy, yo cy^ir.) pe:baa ag aidd wedi yuoddanjg b yn lhtbyr b a-vacol Mr Pritchard* Yu mysg erfi:k JiyibyeA Mr Suntb mat yr .rjautiv a- nid Mr Pritchard fydisiynrhoddi l),-i,t.y.' yr ariaa 08 byddai y swai wedi bjld.'g NU tyr yo, bano. Y ag t. J.i vnvn bid 18 y b-ine Pr oawaith yn v t r! y hi- blynedd diweddaf ydo.d.i yo u, M vwrth, 1880, pryd yr oedd yno 1944". ac yr i Kid -Aeii bod o 1600p ) tTOOp if, glut Y:I tJt ,J çr "delZ yma. Hoiyd diolehai yn gyoh< « ar cyfarwyddwyr yr arijndy am y ce(n<ig«fth oodiyat wedi gael gan yr. Uo ii-6 yu ystod y deuiiuin mlyoedd di- wed'-nf.

ARDDANGOSFA OEFFILAU -1 CAERNARFON. Dydd Siawrn diweddaf cynbaliwyd cyfartod o bwyllgor y thm ocbod, d.n lywyddiaeth yr Anrhydeddas F. G. WYOD, (J y!,ilif,,n, yo ystafellyr ynadoo. Cae: naI- Hyhtsodd yr ysgrifenydd fod Syr R. B-k.l.-y He iicydsynio i fori yo llywydd y am y flwyddyn ddyfodol, a'i fod ei danysg ifiad b .enCMol. Eawyd amryv o foneJdigiun fel b'rnlloyr, a gircbymyowyd i'r ysgrifeuydd y i I-Ilynt. Dylid crybwyll en bod t'l. u<ii.i.(.-riaid yo y rhan yma o'r wlad, ddyu-n o brofiad aeddfed, ac wedi g»»enyrida ii be.miaid eisoee yn mbtif kiddaogoifeydd y deyraM.

LLYTHYRAU O'R SENEDD. [GAN MR T. E. F.LLIS, A.S., A MR D. LLOYD GEORGE, A.S.] EHIF VII. CWBSTIWN Y TIB YN NGHTMRCT. Mae pwnc y tir yngraddol i nill eile prioa- ol yo Bgwieidydjia^th I'fydai«. Mae a wnelo V pwnc bwn fwy a rhyddid a chynyid y vretin nfig od:d an arall. Yn, Senedd- dymor hwn dygryd dan gjnygud i wella ''midfan'r tir-Mesur Chaplin a Meant ormin. P.4 un o'r ddan hyn sydd ag addswid a gobaith y dyfedol yoddo I Wrth gwrg, nii yw y naill na'r llall yn gyffawa. Ni ddyg- wyd 80 ni ddygir an mesnr i setle pane y tir yn ei gryaswth. Nid ydyw deddfaa ttroi un o«s yo gymhwys i ces arall. Fol.neh o'r mwyaf ydyw beio Glidstone aurnsd ydyw Oedif Dirol fawr 1881 wedi sitlo pwnc y tir yn yr Iwerddon. Ond dyQa'r dd.,d f dirol fwyat eyrhaeddgar bas wyd ym Mhrydsin yn y ganrif hon. Hebddi ni fnasai yr Ajhbouroe Acts a'r Irish Land Parchssa Arts—dftddfau pryniant tir-yn bosibl o gwbl. Hebddi ni cbawaai Ucheldirwyr yr Ys<otland en deddf dirol ardrierchag. Heb- ddi ni faasti gobaith i Gymro gael gwared i enrhyw raddau o bnollef landlordiaeth. Hebd ii ri fydd Mesur Cbaplin o nnrbyw weith gwiti neddol i Gymrn. Pe buasai Mesur Tir Cymrn weii p.8io, boasai yn alirio ffordd ac yn gwasttdban y llwybr i Fesor Chaplin. Ynddo ei huo buasai Mesar Tir Cymrn yn anmbrisiadwy weithfawr i amaetbyddiaeth a rhyddid cymdeitbasol Cynaru, ac ymhen ychydig flynyddau buasai ni weithredind yn rhnddi eg a gwaed a by wyd yn Mesar Chaplin. Bebddo ui fydd Mesnr Cbaplio yn Nghymru ond llytbyren farw i wawdio gobe thioa Uafurwyr t r Oymra. Mae yr egwydiorioo sydd yn rhedeg trwy Fesar Oymrti yn angenrheidiol tiag at lwyddiant aorhyw gynllan er gwella -deddfan'r tir. CANOLBWYNT 3MUR CYMRU. Beth ydyw canslbwyot Musur Cymro ? P. sitdtirCymra gan awdardsd llywodr- aethol canolog, cyfrifol a theg. Heb hyn ofer ydyw pob cynllnn i brynu tir ar delersn ar bi rai y gall person neigul nea 'r eyavhor i-irol oea'r genedl ei brynn, ai ddal a'i drin yn ddigolled. Beth ydyw yr egwyddor arall ym Mesur Cymra Difodiad y gyfun- ,i,efn o ddal a thrin tir ar ddaliad blynyddol. Mle s'orwydd daliadaeth wrth wraidd tfyniaut amaethyddiaeth. Dywed rhai nad ydyw Mesar Cymrn yn ddigoo etog. Ond fel y gwelwyd yn Nhy y Cyffredin mlle'D ddigin eaog i ddycbryna a gwylltio. pob Ten. Oni ar bi dir y dywed thai Rhyddfrydwyr nad ydyw yn ddigon eaog P Bn prif withwynebiad ydyw Dati ydyw yu cynwyscynllan pryniant mawr. Ahe tri cbynllnn o'r fatik yn cael en eynyg gan wtbanol rai. I (1) Nationalisation i'r Wladwriaeth gymeryd meddiant o holl dir y wlad. Os cynygir gwa-tvd hyn heb ad da'iad i'r medd- iaowlr presenol, antnhosibl ydyw. Addefa pob dyn rhesymol sy'n dadleu droa y cynllnn hwn fod yn rhaid tain i'r meddiaawyr presenol. Ond faint (tylid dala ? Beth ydyw pris rhesymol, gwelthiol y tir ? Dyna'r mater gor-bwyaig ag y buaaai Mesar Uvmrn yn ei setlo. (2) MunicipalimtUm—i'i ICynghorau Sirol a Lleol brynu bawl y meutr tir presenol, ac Joa i'r Cynghoran osod y tir i'r bobl i'w amaetho. Ond at ba bris y gall y Cyng- bnrau brynu y tir I FA blwyddyn brwydr Waterloo mae rheoti YDYØ Mon wedi cod o 80 OOOp i l^O.OOOp. Gwyr pawb. ond meistri tir M"0 a Tboriaid fel Chaplin, load ydyw 180.000A) ynrheotiadteg i Fon. Ondfelrheol with y rbqnt y prynir y tir. Ni fentrai Cyogbor Sirol Mon bryna ystad yn Mon am bris ao ar delerau y meistr tir. Baasai y Cynghor yn y Bankroptcy Court cyn bo hir. Gyda Mesnr Cymra cawsai Cynghor Sirol Mon wybod rheoti teg Mon. Gwaitb byehan wedi hyny fnasai set!o pa sawl blwyddyn o rent ddyltd dalu fel pris pryn- iant yr Tstad, (3). Pratant Proprietorship—i'r hwn sy'n dal a thrio y tir ei feddiann. Gellid medd fod Chaplii yo ei Fesur yn amoao at byn. Dad 0'1 cbwilio gwag a gwuwdns ydyw. Cymer arao roddi laawl i r E"7n,lwdna ydyw, i brynn tir ac yna i'w werthn i'r hwn fo am, ei drin, a hawl kfyd i'r Oym?hot Sirol fenthyoa Brian i'r pcyawr. Ond (a). Mae Cbaplin a r loriatd wedi gomeaa rhoddi hawl i'r Cynghor Sirol i orfodi nurhyw dirfeddiaoydd i werthu on erw odir. Nis gall y Cyngh ir gan hyny gael tir lie bydi mwyaf o'i eisieu. (b). Pe bai tirfeddianydd yn barod i werthn, rhaid iddo gael ei bria ei han am dano. Mert' Gyngor yn bollot f at ei drogarodd, a gwyr Cymrn beth yw hyny.1 (c). Tybier fod ystad ar worth yn Mon nen Arfoo. Gwyr y wlad yn dda beth yw I" ocsiwn tir." Wele'r gwin air cwrw, wele gyfeillion y meistr a'r atiward, wete stock- brokers a gwoenthorwyr canwyllan nan dybaco neu wirod o Loegr yn dyhen am ustusiseth a ssfie sgweiar, wele siopwr llwyddianus a'i lygad ar d:pyn o dir, a "ele'r tenant drnan mewn otn a dychrya rhag colli firwytb ei lafar a'i gartref yn oynyg pris afresyttol yn erbya yr h011 gynygwyr ereill. Wele Chiplin yo awr am i'r Uynghor Sirol fyned i blith y cynygwyr. Yo lie dwyn tir i'w brva rhesymol, gweithiol. unig ganlyniad Mesur Cbaplin fydd'rhoddi pris afresyaaol cftrtiflciaI i dir. (d). Oni tybier fod y Cysghor Sirol trwy ryw wyrth ya medtn piynn tir yn Bed rwydd er IDWYD ei werthn drashefn i'r deiliaid. Yn ot no o adranan y Mesnr aim gall y Cvnghor Sirol gedi arian at yr anican hwo and oddeatn kWp am bob 1000p o werth trathol (rateable value) y air. Gwerth trethol air Gaerosrfon ydyw 600,OOOp. Gan hyny geill Cyngfcor y air fenthyca tipya dros 60,000p i'w daln yo ol yn mhen io mlyBedd. Rhenti amapthyddol air Gaernarlon ydynt 213,000p, A chyoieryd arwerthiadan diweddar fel safon, nis gallai Cyngor Sirol Caernarfon brynu tir y air heb o leiaf 6,560,OOOp. Gan hyny, nis gall Meant Chiplia, dan yr amgylcbiadau mwyaf ffafnol, ond cyffwrdd yr oofed no o giut a deg ar hagain o dir Air Gaernarfon. Nell cymarer air Gaer- fvrddin. M»e ei rhenti yn 440,000p. Cymerid 13 250,000p i'w phryna yn ot pria. ian v meietr tir. Gwerth trethol yeir ydyw 450,000p. Felly, J8 ol Mesnr Clwplin, ni byddai gan Gyrghor air Myrddin ond46,000p am hunercan' mlyaedd at brynu tir. Yn y air hono, gan byny, yr unfed ran < bedwar out o'i thir a gyffyrddid gan Fesar I ;Ohaplin. Y gw r yw, ayn deeliren pryna tir ar bwya trethi y air, rhaid dyfod l'r rhenti i'w lis Cyn yr amaetbir tir Cymrn yn iawa, rbaid i'r tyddynwr gael sierwydd yn ei gwtref am ffrwyth ei lafnr. Dyna welodd awdwyr Mesnr Tir Cymrn wrtb ei gyn- llnaio, a dyna, i Qymro ystyrgar, y were a ddi«gwyd yr wytloos ddiweddaf ya y dadleaon ar Fssnr Cbaplin.

!0' fiethesda. I Cyvasvoi) Abwnimwl.—rios 1.11 dt- w,dd,.t yn Hermon (M.C), cyubaliwyd cyfarlod Hdluniadidd.fyrus, o dan lywydd- iaetn Mr Lloyd, Douglas flill, ae arweiniad Mr John Williams, Yr Ynya. Cymerwyd I'bKn yoddo gan y rhai canlynolAnn? (kflitb, Hwybrmain H. W. Jones, M. Tht.mis, Penybont; Joseph Oliver, Heol Hermon Mary William*, YDlI E. Jones, Pant yr afo"; Lieiit I. HQghe, Heol Hrrm m; William Jones, Bron y foel Mimiij Lloyd. Douglas Hill Elisabeth Dav ts 0. J. Daviea. Catherine Jones, Tan y bwleh E. A. Williams, Bronbeulog; Thomas, Pen y rhiw Morgan Pnt- cbaid, Ricbard Oliver, Llwybimain; Ellis Jones, Tanybwlch, a'i gwmai; E. Jones, Gdnfron C. Jones, Tanybwlch R. Tham, Penybont MaM'«. Jones, Tai'rmynydd M. A. Roberts, Heol Hermon Tenorydd Mynyddig. Cyfeiliwyd gan Miw Minnie Lloyd; R. O. Jones, Qhiwlai; 1100 Eliaa Wil- liams, Vron^-en'og

"Mwyn" oeddtcttyn dtubth a diaddod- I 0 dd y bd,1 MOGU &us ha yn UM. I rftabaa.

NODION CARTREFGL. [GAN ANDRONICUS]. j HELYNT Y CAMBKIAJT. I Y mae yr helynt nchod wedi terffnn yn J Had debyg i'r hyn y disgwylid iddo, set bod I y eyfarwyddwyr wedi esel An g-ollwn!r yn rbydd o'r helbul, gydan yabydig o gerydd g. Mr L'efarydd Ty y Cyffredin. Jyw betb yn debyg fel bydd ysw:feistr yn galw ar hogitu dtwi i ddyfod i \t4n.t y ilawr i gael csrydd, gyda'r gwahioiieth na ddy- wedodd yLlefarydd wrth yr hngiin drwlf" "hold out your haad." Oad betti dn: Joho Hnod, y gorgaf-feistr drnan. a g;,fndcl si droi o'i le am '• ddweyd v gwir' ? Nid ydyw ef fymryn gwoll aUa" eblsg d yr ymdrafodaeth vn y S!nedd. Yr oedd yn adnabod Mr Hoed yo dda flynydd, odd yo ol dyn oym- wynasgar ydoedd, a bob smser yn barod i roddi atebiad civil i deithwyr, yr hyn na cheir bsb amsor gan feiot'uii gorsafoedd rheilffyrdd. Oni tra ya gyrawynassar a sirial gyda tbeitbwyr yr oedd bob amsor yn ofalns am eyflawni ei ddyleJswyddiin i'r Cwmni i'r llythvren. Mae yn lied debyg ra oba le fel meistr gorsaf ar y Cambrian eto nac ar nnrbyw linell arall. Y mae gcrmod o gydymdeimlad rhwog v cwmnitu a'a gilydd. Oad y mae Mr Hood yn dd;gon sicr o gael gwaitb, ac oi raid iddo gael lie da iawn i gael lIe gwlI na me'gtr gnrsif ar y Cambrian. Gwyddai Ceiriog hyny yn eithaf da. Yo wir, clvwais gllou rywon o sir Drefaldwyn fod Syr Pryee Jones, ymgeis- ydd Toriaidd am y Bwrdehdrdi, wedi cy- ineryd Mr Hood i'w wasanaeth oa felly bydd hyoy yn stroke ef policy" go dda ar ran Marchog tref y wlanen Gymreig. MORGAN LLOYD FOR EVER! I DyM oedd bloedd bechgyn bwrdeisdrefi Mon yo 1868, 1874, a 1880, pan yr eed? Morgan Lloyd yn ymgeisydd Radicalaidd a Gladbtooaidd am gynrychiolaeth y pedair tref-Amlwch, B«aum»ric. Caergybi, a Llangefni. Ydaoh chi yn cofio y I cownselor' byeban, dewr, o Drawsfynydd, yn dyfod allan yn 1868 yn erbyn Stanley fawr o Gsergybl, ac yn caal o fewn rhyw dri chant o bleidleisiaa iddo, er fod v gwr miwr yn cael cefnogaeth T->riaid*a Whigiaid mwyaf dylinwadol y sir. Wed'yn jn 1874, curodd y "cowDsallor bach" Captt n Verney a Hampton Leais, y ddau gyda'u gilydd, a thii chant a banner o bleidleisiaa with ei gefo. Yo 1880, cifodd lIJalk ever. Wel, dywed y Timet fod Morgan Lljyd yn dyfod allan yr etholmd nesal yo erbyo Mr Thomas Lewu i ymladd brwydr dros y Toriaid a'r Undebwyr. Tybed 1 Tybed ? Morgan Lloyd, yr hwn y bn agos i Ryddfrydwyr Meirion ei ddewis fel ymgeisydd yn 1886, onibai fod y coelbren wedi disgyn ar Mr Tom Ellis. Croesbolwr ardderchog ydoedd Mr Morgan Lloyd pan ydoedd yn ei prime. A gawn ni am foment groesholi y croea- Aolwrl "Cofiwch nad ydycb ar eich IIw-a snradweb, Mr Lloyd, fel y g;illo I rheithwjr' sir Fen a barn(wr) y wla-d eich olywed. Pan yr oedd eich henw gerbron y pwyllgor yn Nolgellau yn 1886. a ddarfu i obvii y pryd hyny ddyweyd nad oeddych yn plaidio Mesur Home Ru'e Mr Gladstone. Pe buaneoh wedi eich dewis yn lie yr &elod preaantl dros Feirion, Ai nn o ddilynwyr Mr Joseph Chamberlain a fuasech hoddyw 1" Etholwyr air Fen, oewch gylle i glywed Mr Lloyd yn ateb y cwestiynau yna pan ddaw o'ch blaen. Y mae ilawer o'r hen Ryddfrydwyr dewr a fnont yn ymladd dros Mr Morgan Lloyd, y Radical, yn J868 a 1874, o dan y dywarchen yo ngwnhanol ranan o'r hea Yoys. Ad- waenwn rai ohoeynt yn bersonol. ac yr wyf yn gwybod am rai a ddioddefasint yn eu nangylchiadan oblegid eu hymlyoiid wrth yr ymgeisydd Radicalaidd. Chwith fnasai ganddynt ;beddyw weled Morgan Lloyd ya myned oddiamgylch yair yn cario baoer y Toriaid. Ië, cofied Rhyddfrydwyr pybyr Mon, mam Cymru" mai banfr y Toriaid, oblegid nid ydyw byddin yr U Q- debwyr yn Mon yn ddigon lluosog i gario baner. Gwyddoch ohwi, bobl L'angefni, am y oerbyd hwnw fydd yo dyfod o Traethcooh bob diwrnoi marchnad, a Ilwyth o bobl Ilyda'a menyn- a'n hwyaa. Wel, yn ol yr bya aglywais, byddai y cerbyd hwnwjn ddigoa mawr i gario holl Undehwyr air Foa i'r poll. Felly, Mr Morgan Lloyd, na ydych chwi am ddyfod allan yo erbyn Mr Thomas Lewis, rhaid i chwi ymladd ochr yn ochr t'r dynion hyny a fnont yn 1868 i ac 187*4 yo ymladd & ebwi, ao yn dywedyd I pob drygair i'ch erbyn." HYN D 1 UIIOüUU YR HEN FAM. Yn mhob papyr a ddaeth i'm Haw y I dyddiau diweddaf ceir paragraff yn hysbysn fod gw inidog enwog gyda'r Methodistiaid YD Bir DdiDbych yn myned i adael yr Hen Gorpb, ac yn myned i gynhes gtl yr Eglwys yn Ngbymrn. Ood y peth mwyaf riomol mewo perthynss "r pwnc ydyw yr hyn a glywaia heddyw, sef mai y Parchedig Tbos. Ge o Ddinbych ydyw y gwr sydd yn myn'd i droi at yr Eglwys. Meddylier am fanyd am yrarcn-ddadgysylltwr yn darllen y llith- oedd yn Eglwys Henllan, neu yr Eglwys WaD, amflvvyddya Cro wir, cai fwy o gynull- eidfa na Mr Qladstoae yo Eglwys Penarag, Y peth nesaf gawn glywed am dano fydd fod y Parch Evan Jones, Moriih, yn darllen y ilithoedd yn Llanaelhaiarn, neu y Parch Gwynoro Dtviea yn cymeryd rhan yn Eglwye y Birmo. Cawn wel'd pethan felly pan y newidia yr Ecbiop ei groen a'r llew- pait ei fryohni." iDR SDOSRS YN BOHAKBNASFOl?. I Fel y gwelir oddiwrth yr hysbysiad mewn colofn arall, cynhelir gwyl arbenig Ddydd LlQO y Paeg, yn Eogsdi, Caernarfon, sef reotWa chynghardd, yn cael ei blaenori a tfefi parti; a (rltyr pawb sydd yn gwybod rhywbeth am dâ pattis, mai rhai tip. top fydd yno bob amser. Olli am eaith o'r gloch y bydd y wledd gerddorol yn dechren, prydyceir cyfle i roddi derbyniad ardderohog i Dr Bolaod Rogers, yr hwn y rhoddodd Deon Baogor y tack iddo am feiddio myn'd i gapel Ymaeillduol. Ond waeth heb sda, mae pawb yn gwybod yr hanes. Efe ydyw arwr y dydd yo air Gaernarfon y dyddiau hyn, ac y mae yn lied debyg y eymer canoedd o bobt y cydeustra i fyn'd i roddi llongyfarchiad i'r Doctor. Gwelaf hefyd fod y baritone enwog, Mr FfraDgeon Davies, yn myned i gymeryd rhan yn y cyfarfed. Ni raid wrth ysgrifenydd y Nodios hyn i gann eloch iddo ef. Y mae ei glodydd wedi en seinio yn y wasg Seisnig trwy'r deyrnas tair blyndd bellach, ac y mae Cymrn yn ei adnabod yn dda. Peth newydd befyd yn Nghaernarfon fydd gweled telyn mewn capel. Nid ydwyf yn gwybod fod "C1--thl y cans wedi cael si dreed i lawr yn Eogedi, nao nn o'i frodyr 'chwaith, o ran byny ond os oes nn yn digwydd bod yn llechu yn rhai o'r conglan 111 rhywle, fydd dim cysgod o bODO i'w gael ar 01 i fysedd oywrain Telyaorea Menai gyffwrdd tanaa nos y Pasg. Bydd wedi ffoi, fel ybtyd drwg Saul o lfaen telyn Dafydd mab Jesse.

Llandudno. Bni>n-«riroHiRDD BWTlWEN Y DDOL.-Nid yn ami y ca trigoliun Llandudno gyngberdd for ragorol ag a ga'wyd nos Fercher vn y Pavilion eant yma. Fel mae yn hysbrs i lawer fod y fonedd;gen dalentog Miss Lizzie Rowlands (Blodwen y Ddot), gynto Lanberift, wedt tynu sylw boneddigion y cylch hwn, a'lI bod yn tdmlo mai eu dylelswydd ydyw gwneyd en IfOT'U i feithria a n-dli tat nt Ilanclau a gwyrvfon ea gwlad. Bwriedir casila cranfa o 200p neu 300p tnagat roddi «ddys?gerdioro' drylwyr i Blodwoni ac y mae yn byfrydwoh genym alia nodi fod cryn dioyn o'r swm tnghenrheldiol elsioes mewn Haw. Er mwy ban y dr\" orrn Iho sylw yr oedd y ,n;7rdd bwn. Yn cynnrthwyo yr oedd M;an Mary Owen, R.A.M., Liundain; Blodwen y Ddfil, Miss Dora Grey, R. A.M., Hiss Jennie Fvanf, Porthmados;: Mri Gordon Williams, Tenorydd Infryn, J. C. Davies, Llangystenyn, a'r Llandudno Choral Society, yn cal en harwain gan Mr J. Robsrts. Ya yetod y cyugberdd cafodd Mlodau Cymdeithas C'udai St. loan en gwobrwyo a tbysty.grifau a mcialau am en ffyddJondeo a'u medras<wydd yn en hyntrferxdM. Ar?]wyddfe Mo tyn oedd yn ryawyno yr aarhegion. Cadeirydd y o"ghardd oedd yr Aarbydeddns H^nry Moftyn, BcdysgaOm,

[COLEG PRIFYSfiOL GOGLEDD ) CYMRU. r Y Gradd Mewn Dnwinyddinoth. Yn nghvfarfod baner blynyddol llywodr- »ft!iwyr y c deg hwn ddyid Mercher, o daa lywyddiaeth yr Anrbydeddus Filvriad Sackville West, cifodd Mr Rithboae, A.S. ar gynygiad S r Rjbftt Canliffe, ya cael tri eitio gan Mr R. A. Joaes, ei ethol yo un. frydol yn llywydd y eol'!g fel ol/n$dd i'r dtwedrfar I aril Powys; tra ap gynygi«d Mr J. R Diviest, ac b,li 4d y Parch D< Herbor Evans, dewiswyd Mr W. Cadwaladr Divies yo aelod o'r c/ughor yo lie y diweddar Barca Brihtbraw Thomas Lewis, o'r csleg Anni- bynoL Oyuasradwyodd y cyfarfod y symudiad sydd wedi ei gvchwyn er sefydla ysgoliriaeth goffidwriaftthol Powys, at yr hwo amcio y bwriiriir casglu swm digonol o arian i allaogi yr awdardodau i roddi ysgoloriaeth (\ 50p yn y flwyddyn, nen wobr flyoyddol ain draetb- awd yn y ctasuron. Y Parch Broffeswr Ellis Edward, yn unol a rhvbudd, a gfnygiodd benderfyoiad y dylai y Brifyegol i Gymru, mor faan ag y igfydlir, ymgymeryd o'r dechrea a sefydla arhnliadau mewn dnwinyddiaetb. Cofus i'r gyohadladd o gynrychiolwyr y cnlegau cenedlaethol. a gynhaliwyd yn ddiweddar yo yr Amwythig, wrthod cynygiad cyffalyb, ae vmesgusododd y ProfTeswr Edwards dros ddwyn y mater yn mlaen yn awr trwy ddy- weyd mai ymdrafodaeth irysiog a gafwyd ar y cwestiwn y pryd hwnw, ac fod llawer o'r cynrychiolwyr wedi ymadael o'r cjfatfod pan y penderfynwyd gwrthod y cyDy^iad. Oherwydd y lie mawr a roddid i ddnwinvdd- iaeth yo Ng'iyFora, Ianlonai y dylai y B if- ysgol ei gydnabod o'r dechreu.—Eiliwyd y cynygiad gan Esgob Llanelwy.—Gofidiai y Prifatbnw Reichel nas gallai gefoogi y pan: derfyoiad, a byny oblegid bara llawer mai caolyniad dwyn i mewn ddnwinyddiaeth i'r arholiadau ar y cyntaf fyddai oedi rboddi siarter PrifYBKol i Gymrn. Ni feddyliai am foment gau duwinyadiaeth allan yn gyfsn- gwbl. Cynygiodd welliant i'r perwyl fod ciler o flynyddoedd yn cael ea nodi yn y siarter yn ystod yr hwo y gallai yr awdnr- dodau wneyd darpiriadau i roddi gradd mewn duwioyddiaeth.—Eiliwyd hyn gan y Proffeswr Phillips am yr un rbesyuau ag y cynygiwyd ef gan y Prifitthraw,-Cofnog- wyd y cynygiad gwreiddiol gan Ddesn Llanelwy, y Parchn Dr Herber E. vans, Diniel Rowlands, J. Puleston Jones Mr W I A. D>rbishire, Mr Isgoed Jones, Ð C ereill, tra yr awgrymodd Dr Isambard Owen mai priodol fyadai i awdurdodau y gwahaDol golegau dawinyddol gyfartod i ystyiied pa beth a fyddai oreu i'w wneyd.—Yn yr yen- raniad pasiwyd cynygiad y Proffeswr Ellis Edwards gyda mwyafrif mawr.

GENETH 0 BORTHMADOG MEWN HELBUL. Yn Llys Ynadol Porthmadog, ddvdd Qwener diweddaf, o flaen Meistri Griffith. H. Owen, O. (Jsnond Williams, William Watkio a Dr Griffith, eyhaddwyd M.ry Davies, geneth 13eg oed, merch Cadoen Edward Davies, Madoo street, Porthmadog, o ladratta pwrs yn cyuwys 18i o bited Mrs Houice Williams, gwraig Mr Griffith Wil- iiaaQS, adeiladjdd, Poithmadog. Eilynwyd gan Inspector Pruthjro, ac amddifTynwyd gan Mr William George. Dywedai Mr" Willi ams iddi golli y pwrs ya bby M s Morris, New street, Porthmadog, ar y 12fed o Cnwefror diweddaf seth i r ty toa pump o'r gloch, a daetti Mary Davies i mewn tua deng munud br ei bcl; tra yo y ty daliai y tyst blentyn Mrs Morris ar ei glio, a chwareuai yr eneth gydig ef. Yr oeid yn sicr fod y pwrs gtnddi pto yn myned i mewn i dy Mrs Morris,-Crveshc1- wyd gan Mr George: Eisteddai mewo eadair freichiau gauedig; yr oedd yoo fwrdd wrth ochr y gadair; ac nis gallisai yr eneth fyned cydrhwng y gidair a'r bwrdd. 0 siop Wil- liam Pritchard yr oedd wedi myned i dy Mrs Morris. Yr oedd yn sicr fod y pwrs gaoddi yo myned i dy Mis M inis. Nis gwyddai piham yr aeth i dy William Pritchard i edrych a ydoedd wed i ei adael ar ol yno. Yn mhen taa thair awr ar ol myoed o dy Mrs Morris y caofyddodd ei bod wedi ei golti. Ni ddarfa iddi glywed Mary Divias yn cyffwrdd ynddi. L3w!s B. J?oee, clerc i Mr Thomas P,my, tim4er merchant, Portmadoc, a dY8tiai iddo weled Mary Davies, taa han r awr wedi pedwar o'r g och, ar y 18fed o Chwefror, yn taflu pwrs i lawr i cellar y Ciwb T-iriaidd, ac iddo anfon un o'r dynion, Mr Morris E. Morris, yno i'w godi.—Croesholtvyd: Yr oedd wedi dyweyd mai thwog tri a phump o'r gloch y gwelodd y pwrs yn cael ei dafla. Yr oedd wedi gwrttiod dyw-yd dim wrth fam yr eneu, oni y cai wyood yo ngorsaf yr heddgeidwaid beth ydoedd wedi ei weled. Ni wyddai pwy oedd yr eneth hyd tsea y daeth yr heddgeidwad ato. Ni ddarfu iddo ddyweyd wrLh Morris Evans pwy oedd wedi taflu y pwrs. Morrie Evans Morris a dystiai i Lewis R. Jones ddyweyd wrtho am fyned i godi pw, a oedd wedi cael ei d.t9u i cellar y Clwb Tori- aidd, ao iddo fyned, a chapl y pwrs yoo. Credai mai yr 17eg neu y 18?ed o Chwefior ydcedd, rhwog 3 a 6 o'r gloch. Croashot wyd: Ni ddarfu i Lewis Jones ddyweyd wrtbo mai Mary Davies oedd wedi taflu y pwrs i'r cellar; ba y pwrs yn ei feddiant am wythnos heb iddo son wrth neb am dano; pan ddaetb. yr heddgeidwad sta ydeailndd gyntaf mai Mary Davies oedd wedi tafia y pwrs i'r ceUar. Ni welodd ef y pwis ya cael ei dab. Sergeant Williams a dystiai iddo gyhaddo yr eneth o ladratta y pwre, ond iddi wadu y oybuddiad.-Criesholwyd Gwraig Morris Evaos a roddodd v pwrs iddo ef; yr oedd wedi ei gael ar y 26sin o Chwefior, ond ni cbymerodd summons yn erbyn yr eneth byd y 25ain o Fawrth. Dywedodd Lawis Jones mai dod o ddanfon bill Jr ydoedd pan y gwelodd yr eneto yn taflu y pwrs; dywedodd wedyn ei fod yn cofio pa ddiwrnod ydoedd oddiwith y llyfrau. Terfyuodd bya yr aoboa yn erbyn yr fn-stb. Neilldujdd y fainc am beta ams r, a dychwelasant ¡'I llys wedi pendorfynu ya nutrydol i dafla yr aohos allan. Yr oedd y llys yn oil,wn, a tbeimlid dyddordeb mawr yn yr achoB, gan fod yr eneth o deulu pirchas yn y lie.

n- Porthmadog. l.;WMNI J.'U:WYDD.l yn nnig y mae y fasnaca leol mewn adei'adu llongau yn myoed ar gynydd, ond da oadd genym wlad yo yr Investors' Guardian" yo manylion canlynol am gwmni newydd sydd newydd gnel ei ffarfig:(),VMni llong hwylio y 'Beeswing,' cyfyn^edi^. — C frestrwyd y cwtuui hwnar y 24a uo'r misdiweldaf gyda chyfakf o 14,000p, mewn cyfranddaliadau o 1001p yr 0'1. er pwrcasu a gweithio y 11 ng 'Baeswing' sydd yn awr yo cael ei hadei; ain. Y tunysg ifwyr yim, W n P itonard Portbmadig, broker; Giiffifi Piitohard, P.irthmadog, broker Dr J. H L.st;r, Abermaw, perchonog liongau; Divid Mori ii. Porthmadog, masnachwr llechi; J. R Pritchnad, Perthmadosr, arolygydd IIr:dcrl, Owen Junes, B-rthvg-st, pe ..htinogiliiogiu; C. E. Breese, M-iria L'dge, Poithuiudog, eyfreithiwr. Yr ar ilygwyr ydy..t y Mrl PritcLard, Brodyr. u'u Cwwni, y rlUI sydd ) dderbyn lOOp y flwyddyn a III y CRtot ar vr enillion wedi taiu pobpt th a tuyna ellau y lOOp a r.odwyd, yr hNU My,,1 i gynwys til i glercod, &• yn y swvddf Y mae yr arolyawyr hefyd t dua stt'o Bwyddia. costan yr hon nid ydynt i I -tl cioi lOpyny flwyddyn. Swydd.a gofri-strjdig, 6, Cornhlll. Porthmadog" Adeiledir y 11 B-eswiog gao y M.i Kussell a'o Cwrnni, Pottt Glaegow: ac 03 y bidd y 1IIri Pritchard mor Uwyddianos yn yr antwiieth honag y intent wedi bod y r, ng .n i llong^a lUi, ci ddylai y cyfraudd tlwyr Lrydctu "m y canlyitiadau,

Yk Hain: yn Vmledu.—Nid anfuddio ydyw rhoddi Cfl'irwyddiadau eto aut i vm. ddwyn pi y '? yr luaaeuza. Aed y o af i'r owely ar uawaitti, cyuiered 4.se o Vavl, s' V.iu Antibilioue Pill, a doseoC>ngh Mixture Hugh Darios bob peda r awr, goialer f d y eddyginiaeib yo v tv vn barod ac ui raid ofui IB.

t BOYCOTIO YMNHILLDUWYB. I Sye,— Dymanaf slw eirh sylw at y I llythyr canlynol, yr hn B ddaeth i'm Ha" yn ddiweddtir, a'1' bwu a sieryd drosto ei hun Rheitkor-ir Cerrigydriiidinn. Chwsfror 3ydd, 1892. "Anwyi. MR Josks,—Mewn atebiad i'ch llytnyr, yr hwn a'm cyrhsecdodd boreti heddyw, dyaiooaf eich bysbyan fy mod wedi derbya wyth o geisiadiu am Patiybryo n flaen yr emoch ohwi. Gn mai yr Figob fEsgob Llanelwy] a minau yw unig ymiidir- iedolwyr Pezybtyr, vr ydym vnnitnriol yn awyddu# i'w rboddi ideula o Eglwyswyr; ao wrth wjientbiir dewiriad terfynol, rboddir y flaenoriseth i ymgeisydd o Eglwysvrs. Deallaf y g.ill Mr.3 Edwards ddal Penybryn am ddoaddeng mis et os na caeir teoaot.. rydd foddlonrwvdd i'r partion. Dyma yw fy nhaiaihd ar y teater, Tybier mai Prif-athraw Coleg y Bala ft gweinidng capel Ty'n b. d fuasai ymddiriei- olwyr Pooybryo, til fyddat gao Eglwyswr ft an cysgod o obaith cael ei ddewis; a bydd i'r Edob 1\ mioflu weit'iredu ar yr an egwydder wrth bemdi tenant i Banyt ryx6 Gin ofi lio yn fawr ua baasai gmyf atfbiid mwy boddhaol i'w yin, a ehyda'r cffiou mwyaf csr.-dig,—Yr eiddoch ya gywir, (Arlvydfhvyd) J. JONES," Edwatd Jones, Ysw." Yn y llythyr hwn rhydd Rheithor Cerrig- ydmidi in ar ddeall yn be, dait na fydd gan. Ymnedldnnr yr no cysgod o Ohhitb cael ei ddawis, ac ymddengys yn uihdlach fid y peadnrfyriad hwn yn ffrwyth jmgyogbor'ad pwyll. g Rheithor Ceirigydruioion ac Eageb LUneiwy. Yn y cysylltiad hwn dydd irol yw gw-ientliur dyfyoiad byr n ddarlith a dratld dwyd gas yr Esgob yn Trnto, Tch, wedd 7,ed, 1889, a'r hon a gvboeddir yn awr o din y teitl Y G»i.ionedd a ji yr Eglwya yn NgOymra D y wedod d Mr Dill wyn y a Nb y y Cy ffredio,- fis Mai diwe Idaf, fod yr Eglwyi3 yn Nghymru yn Eglwyø aydd yn puselytie; a'i bod yn Ifa,th fud dylanwad y tirfeddianwyr o.'r than fwvaf o gyflogwyr llafur yn cael ti arfer or cael gan y bubl d,lyweyd mai Eglwyswyr ydynt, Yr ydwyf fi yn hooi fy rncd yn udoabod Uymrn yn dda, ac yr ydwyf yn dyweyd yn beudaot fod y mjnegiad ysL an^iteari." Yn 1589, condemnia Esgob Llanelwy y mynegiad fod tirfeddiaawyr Eglwysig yn ciihio tynn pobl i'r Eglwys drwy roddi y lltenoriaeth i Eglwyswyr wrth ddewis ten- antiaid. Yn 1891, fel titfeddianwrei honan, gwrthoda ddal IIlIao gysgod o obaith i Ymneillduwrgaei bod yn denant iddo. Mae Eglb Llanelwy mewn congl par annymnnol. Ithaid iddo naill ai addef fod ei osndiad yo Tiuro yu aughywir, neu ynta wadu pob cysylltiad rhYlIgddo ef a'i gyd ymddiriedol- wr, Rheithor Cerrigydruidion. Os mai yr olaf a wna, bydd iddo yo ymarferol addef ei fod yn euog o esgenlasdia m»wt trwy gan- iatau i'w gyd-yrnddiriedolwrgam-ddefnyddi# ei yoidiiriedaeth yn y modd y mae wedi gw-rieyd. Ya aier- dyledswydi atbanig yt Elsgob oedd gweled nad oadd ei gyd.ymddir-- iedilwr yn cymeryd mantiis anheg ar ei aefyllfa i hyrwyddo nnrbyw grtdo neill- dool. Pa olvg bynag a gymf-rir at gysylltiaa Eagob Llaoelwy a'r mater hwo, y omo yn eglur y dylid derbya ei areitbiau ecg.bcl gyda graddan mawr o amheuaeth a gofa!. Uall eicli darilenwyr farnu a fydd digwydd- mdau fei hyn o ryw gymhorth i'r sefydliact Eglwysig yn Ngbymrn. Nid yw ond un ewgraiplit o'r modd y ceisia yr Eglwys yn Ngbymra euill tir.—Yr eiddonh, iij., FxlW. Llewelyn Jonus. Diabyeh, Ebrill 7, 1892.

CYFARFOD DADGYSYLLTIAD YN MANGOR. Mewn cysylltiad &'r gysbadledd a gynhal- iwyd yo Mangor ddydd Llun wytiioos i'r diweddttf, o dan nawdd pwyllgor Rbyfel y Dadgysylltiad, adroddiai o'r hwo a ymddargoftodd ya ein rhifyn diweddaf, cymerodd cyfaifod cybojddus tLawieridog le yn yr liwvr, pryd y cafwyd cynulliid llaosog a btwdfrydig. Y llywydd ydoedd Mr D. Lloyd Gorget A.S.. yr hwn s gyfeiriodd at v gwahauol ystyriaethan a'i gwnai yu briodol i gynai y cyfarfod hwn ya Mangor ar yr adeg bra- senol. W, th wabardd Dr RflhuJ Rogers i cbwareu yr or.aD mewn addoldy Ymueill- du, 1 ni wnaeth y Daon end yr hyn a wtiid arm gsn y gyfraith. Dangosii hynyn eglur v mawr angenrheidrwydd am nawid y gyfraith hone. Ni bu Eglwys Loegr mewa cydyiudeimlad 11 wyr i obeoedl y Cymry, a dyma yr un Ifnifch fawr a wnai bawliaa Cymru i Ddadgysylltiad yn wahanol i eiado Lloogr (cymeradwyaeth) M >wo araetli nerthol cynygiodd y Parch Evaa Jcne3, Gaernarfon, y pan. ',) d y ey.'ai-f:) d deifyoiad canlyuol:—'Pod y cy'avfad hwn yo argybo iddedig fod cysylltiad yr Egiwjs "r Wladwriaet'i yn gi-ces i pgtvy i lor on y TestaTieut Newydd as ya rhwystr i lwyddiant cretyrld ysprydol yn y wlad, ae yn mheliaell t't fara tud bod- olaeth yr Eglwys lei sefylliad gwladrl yn Ngbyuu'uyu tira:s as yuortiirwin crefyddol, cymdeithas)1, a gwleidyddol ar y geaed], ac yn ata fa ar ffordd dadbiygiad uchaf y bywyd cenedlaethol; ac yo ugwyneb yr ystyriaetoau hya, y mae y cyfaiiod hwa yii, bawlij Dadsefydliad a Dadwaddoliad yr Eglwya yn Nghvmrn fdl mesur o gyfiawnder a thegweh Wrth ddadleu fid pobpetb- br-u yn uofrydol o blaid Dadgysylltiad i Gymro, cyfeifioad y suradwr at waith y Demi Owen yo gadael allan o'i ystado^aa. 33,010 ag oeddynt yn bieidiol i'r diwyg-ad mawr hwn. Wedi sylwi ar y "tfawst'* yn llyg.d Esgob Basgir trwy yr hwn y gw.ii "y Melhoditttaid )n liywodratthi* byrud u cyhoeidos yu Ng iymru." dywed- i dd to i ysbryd yr oes, hllfn ttlent Gym- reig. a niter mawr o'r Eglwyswyr mwyaf e4%vydd,,r,,I, ya ffafr Dadgyn,litad. Ya toh'itj yr Eglwyswyr byo yr oedd Rhei_ ihor Llaii,e. haiard, Rbeithor y Bermo, yr hnn oe.id wedi gwneyd enw iddo ei hun fel "pr,f y bedd"- (cnwertbia)- a Deon Bai g r, yr hwn oedd yn aowyl gariadns <rawd," cudirn yn y ffydd ^chwe.th:n). Hfy:, oyna Dr Rigers, dvn a ddstgioodd nid edrvcbai ar addold.i Ymaeillduol ond fel yitaftilloerld CyoKbc ddau. Magiii gyda Bilaani gynt t. ai meliJith on y dy,on hyn yn f. n'ii.h i Oymru (cymeradwyaetl )• Y Pauh J Maehreth Re-s, Peusgrces. with o y peodertyn ad, a ddywe^odl, pe y 5'Ay;-ii'»LVii ef y buasai D «d6ysy ltiad ya drygu c efydi, byddai yu fil g«r.ll gttn> do- ef, yu t ytr ioli na'i bleidio, aiosambytho dan y aiitanteLino ag y dyoddefai Yuite ll* dnwyr o danynt (o-.meradwyik, tr,). Gyda goli4'g ir yr ym-prech bresenol i droi o'a capel gyLnllei lta o Ymuei.lduwyr yn Llan- bryumai hyoer «i ef y byddoi i'r gynull- idfa y.-oladd hyn a lan i'r pvtdraw (cymeradwy- a tii). Os lk Hoaeutoyo ni byddei-t ya. "'1- j II d-ji:WD« ;i r !>r*jr en*og a aaaeiuatt ..tun o Lanbryinoair (uchel gy i,era«wya-tb) befld yr oh.n te'. ai.iiaid a.vy etife loiaetli yn a V Fe ri- ny-i v«di cml g. r -hyinyo D b. dal idttym roddi cr.iesiw i w<ii.i ogi n Ym« nei •: ju ea ta ('-C,wii)dd"). Pan gy>ei!. i jsrynaetb y p th»u byn y ihy- t i ydoedd fud oe^wm yn cael oi dalu bi. ( fi. y pei d.rf nitd ga>t v Pf-rchi R. M rn ( V), li tties l a'r Parch Abel J, Pj» Ty e yna ii ø d ,f A r c ygiad Mr W. J. P,, rry, Y.EL, ya cael e 0 i■> ao Air I,i. »«lyn J tee (>»gri enydi .'r.u--iad y D*dif»y\\t a-t). d1 ;«.»yl i'r ar>i<v»yr ,o »r g.nyg-ad yttet Ism-i i y.v.iui,. yn ia.il • i e lw t b Mr H nr/ Lewin, i-a-iiwyd di i.bgarwoh oyMyb it | caueifyO u

PWYf Yr noa 11 wet t ) hyabytil V g" rtb, wy,.e', Mr B yo Knl arts, •» S, yn yr -tci- d .s f, <!n tr W. H>imphreiH, A'> if- n. I)vw 1 yB vr mai Vr ftiitrd Bariefi, Ctierne,fon, "vwr Y.IJeyjd daw eedig Ycltycl g h" dd yn cy11 ud enw Mr H. Duj j (J .rtei a'r ymgQ .i«-_th