Y Genedl Gymreig

TE AELODAU CYMREIG. I Pa Beth Maent yn ei Wneyd. CYNGUORAU RUANBARTHOL. I Mewn atebiad i M' D. A Thomas, dy- ) ^redodd Mr R..lf. nr vn Nhy y Cyffre(lio,nt,a Ian, fod y Llywtidrjeth yn awyddos i fyned yn mta?n gyda'r Meent 8t Mfy<«n Cvng- borln Rhtt.b?tthot, a'a ho1d vn b%Tod i'w ddwyn yn mlafn y cyfl**u«t'a cvntaf y barrerit y gt'llid ei Ratio drwodd. Ni dder- bynioddef unrliyw hyubysrwydd fodanghyf leustra mawr yn cael ei achosi olierwyad fod y Mesur hwn I,r gael ei ddwyn yn mlaen. ADDTSO OANOIBADDOL YN NOHYMMT. ] Cyboeddwyd Memr Mr S. T. Evans IIr ewella DeiiJf Addysg Ganolriddol yn Nghymrn, a cbofnogir ef Ran Syr Hussey Vivian a Mr T. K. Ellis. D-irpita ei (liwy Bdran bwysicaf (1) y gill unrliyw Gynghor Sirol gyfraeu fat yggoloriaethau mown nn- rhyw sir arall or budd ysgolheigion o'u sir en hunain (2) nad yw yr boll arian a gyfrenir it addy-g gauolraddol a ehelfydd- ydcl o dan Dieudf Addvsg Ganolraddnl (Cymru) 18S!), ac o dan y Dd-ddl h o, i fod yn fwy mewn un flvrvddyn na'r 8wm n gan- lateir o dao Ddeddf Addysg Ganolracidol 1889 (3) lie y by,,d -i rhan o'r draul i Ref. ydlu yBgolo i .tth iu non gynbsiliadysgilion yn caai ti ildwyu gin Gynghir Siiol sir arall, fod cynalKr y sir hono i giel cynrvcb- ioliad teg ar fwrdd llywodrtotnol y ovfryw ysgol. Trefm yr adran artll yr adag y gallir talu yf arian gan y naill Gynghor tlircl i't Hall. MESUR TIR I GYMRU. Yn Nhy y Cyffredin, ddydd Mercher, cynyeiodd Mr T. E. Kllis aii-ddarlleniad Meenr Daliadaeth Tir yn Nghyraru, ae wrth wneyd hyny eylwodd fod y Mesnr hwn, o ran ei brif egwyddorion a 'i ddarpariadau pwyeicaf, 0fl aein y Ty er's chwe' blynedd, er mat hwn oodd y tro cyntaf iddo rail ei ddadlen. Oellii gofyn ar ba wybodaeth Seneddol yr oedd y Mesur wedi ei seilio rhaid oedd iddo gyfaddef ei fod yn fyclian iawn. Cyfl-nwii y Ty beanydd A llyfraa gleision helaeth a to bob paith o'r byd o'r bron eithr ni ddywedwyd dim wrth yr aelodau am cefyllfa gymdi-itbasol se amaeih- yddol Cyniru (clywch, clywcb). Ni wadai neb mai ar>aetbyddiaath oedd prif alwedig- seth Cymru, eithr pin beaodwyd y Ddir prwyaeth i eiryih i mewn i'r ddirwasgfa mewn 8maetbyddhetb ni apwyntiwyd yn selod cbhnt yr uti Uvmreig, nVr ua fcooeddwr a ddalitii gvsylhiau, nniongyrohol cea au- tmiongyrcbol, åg aiBaotbyddiseth yn y Dywysocaeth, ac ¡,i ''»l*yd yn mlaen fel tyst yr an £ f?rmwr o Oymrn, Boddlcn^dd y Ddirprwv; ctb ar gymery-l tvstiolaeth Ar- glwydd l'nrbyu n't baitijf yn uuig 0 OgleJd Cyuiru. Giliai Ar^lwydd Penrbyn wi bii.Vff rodui tystiolatthan par dda o'u aafle hwy o rdrych ar betbaa; eitbr pe byddai mid i UoMdiioodd yr Ysgotlandnon yr Iwerddon (idibynn yn uti;g ar eirwiredd a chywirdeb yr hv.ab.Vs,I-dcl a geid gan y tirfeddUowyr a'a bailifs yn nghylcb cjflwr ffermwyr y rhaoaa hyny, by4dai i'r Ty hwn deimlo yn dra actoddluwn ar dystiol- seth felly (clywcb, c'ywcb). Add,fai fod y Ddirprwyaeth weli peuodi ditprwywr cynorthwyol dr0 Uytilru. Un o a ut gwyr 33wrdi Cyfraitb y Tlodiou ydoadd, un analloog i siarad yr un g-iir o Gyrnr teg, ao Oblegid y ffaith boa ni al!ai ddal cymundeb a caw o bob deg o werin Cyrnra; ao ni wnaefch gymaliit a chymeryd grdc gymeryd tystiolatthau y toniintiaid, eithr anfooodd res o gwestiytiau i ysgrifenyddion gwa- lianol fyrddau gwnivbeidtvaid y tlodion. Yo lS8>i, pan yr oedd pwon Diliadaetb Tir ye Nghymru yn cael ei drafid gan y Ty, dywed- 1 odi Mr Jjbn Morley fod achos eryf wedi cael ei wneyd ulhu, a: y dylid gwneyd ymchwiliad ic!do, f.tbr gnu mai Gwuiuyrtd- laetb DuiuumI "t- 'd mown KwdorJud gwith odwyd hyd yn nod hyny. Yr oe<d yr aeloan Cymreig yo yraatd h vu yn ddir- prwywyr droo et, betbolaetbau-(Mr Glad- stone Clywoh, clywch ")-u dylad- Bwydd amlw^ nedd dwye yn ml.en ar bob eyfleusdra achos mawrifeimwyr a gwerin eu gwlad (oymeradwyaeih yr Withblaid). Gallai rbywoti ofyn pa fodd yf oedd yn gws- hanisetba rhwog Lice4t a Chymru. Y theswm cyntil oeid DItS gallai yr aelodau Cymreig siarad oad am Gyiurn; gwyddent fwy am gyHwr Cynira nag am eiddo Lloegr. Rheswm arall osdd DB ddymnaai yr aelodau Cymreig bendarfyna pa ddiwyg ladan yr cedd tieriuwyr Saisnig nwwa angaii am danyot. Eithr yr oedd hefyd noaweddion miliduol mewn amaetbyddiaeth yuNgbyBra as yn nghyaylltiadan y tir-feddiauwr a'i daoant, ag oedd vn gwahaniaethn yn ban- fodol a4 eiddo L'oegr. Fel y dywedwyd gan Mr John Morlev, nid oedd y gyfon- drefn o dir ddalindatth wedi bod yn rbyw lwvddianin iawn gartref. Yo Doegr yr oedd y tirfeddianwyr a'r tenantiaid or un iaitli, sc, a'n cyt.ervd yn gyffre4inol, o'r un Hrefydd a c lys>.ian politiciidd. Yn Ngliymri ceid paiaa yn hnllol wahanol. Yr oedd y gwahaniaetu mewn iaith yn gwneyd gasjeudcr ag y cytaddefai y tir- feddiatiwvT u'u goruchwvlwyr oedd yn eu cbedtli dF%n ali'tt Niewu crefycid cpiid y naill ddoshhrth wedi tu llwyr ysgura oddiwrth y Ac mewn gwleidyddi,,ttth yr oedd eistedd!eo?dd y Ty '\r ocbr y Liy. wodraeth ya diigon o bruwf j r chwy!droad oedd wedi cypicryd l'e yn y niater bWlII (cynieradwv> etb yr ^rthhiaid). Hincr canrif yo ol cynrychiolid Cymru yn yoi- arf-r-I g'ft' y b.a'd D:t!« dd, eithr yn d lyn y di'l'y,zif\d crdlddol dHJth y d:wyg'l/od p litioaidd, 1\0 yn aw yr oedd huidd yr 0'\ o'r gydr) chioln eth Uywr, ig yn WJyddlrydol. Yn Lloegr, vr o«dd c -vdn;ibod arfar gwiad yn rhvddtiau gweitiJia4 aHD gyfundrefu t:r ddaliadaeth Be Ilid yn naig b-dolai yr arferion hyn yn N.by rrn, eithr arfdrud oedd y ewbl irewn t'r ^dalt dneth Ge t idd. Petb cymborol cldiweddir oadd gojod tir wrtb gytIlDr:ch: do yn n«!iflf dynion sydi ynfyw, arferadgwlad o«dd yn Uywedrietha tir-ddali»da=t' Y diedi, fodd byuag, yn ygtod yr huw caurif ddiwsddaf, er yr a Il. ladcle.,YII(,l a gwicidyddc1, yw i dir- feddianwvr rodd; eu gwyncban yn erhyn yr atferion b) u, fel yn awr y ceir bron ) ii mhob cytundeb adranau yn dileu yr at feriün hyn. Diddymil yr a>fsrtad i deoaot a ddenai i fwn i ffvrm dalu nid yn unig wert m;irobnadol y stoc, eithr swm Beilldutl »e: eoodwUl. Yr oedd y prydles- Ðedd ('ecid Fynt. YIl ;;ffrdiu yo ambos,hl yn awr, ao yr oodd yr arifind i arla1 mab non bertbynss a«>r a i'r teuint Rad ei ffatui ar ei farwolaetb wdi )Iwyrd?atf?d meWQ csniyD- iad i'r cwra oectd v h: fed ?aowyr w?dt f) gv- meryd, Gd(\ !toh ar b trt", yr oerld blwl- ian f weri" w(,,di cael at, a cbyfaadelodi ArglwyJd Peurbyu h d cryn .nbawade" "PJ' c? mervd He ar ei y»t»d ef ??dd fod tir porfa y tena.t.? wedi cael e1 'gan»iw- Cafodd Arglwydd en- X?,n,t?wy ei eaflo, nifer o bed.dwa^ at ei waa»^tth arbenig. a j^dodd dreth lIeillduol ar y rh&obartb, er dod &'c ffermwyr ?w synwyraa. Gn ddityou rbesyman a ddygai Mr Gladstooe yu miaes i gythwohlo v ?n.rau tu O??i?dywedodd fod :vtw y b0neddwr acrhydeddo" fod y tM- Sia? G?y?etiK yn tdmlQ ya y?m .d? ° wrtb v tir y gmwyd ac y magwyd h1 .n,. a'r b?n )r o.ddynt bwy en hn.am wedi bod vn ei drin yo wir bobllytbyren am dsoa tad Cymrn. Dr«h«fn, yn Nffbymro vi l1Ðrl sIf 'n cysar y ffermwyr yu 1I.wer is nag oi,Od )n Lloegr (olywcb,elywcb) Prin y medrent, yn ol addefiad Mr M >rley, gael "t?p n y Ilinyu yn "g?. ?o yr Mddvnt T Tb?i goreu yo yr boll deyrnas am ?UM hardreth yr hyn a Rodai o'u hargy- booddiadan crefydd >) a'u ha^d .gi™«n  A", bvolvniad wrth eu Sefmydd. S. ,? cvft?' y gwabMifttth a fodolai ?. ) ???)? oedd .?crwydd y denautiaeth-y drwl( mw)ltf .Ti1d yn ami i ao.?-a.th ? tir. ffermwv, eithr bef,d 1 tma??n" ,A y tir, Darllenodd yr aelod ? ? ,jy cytnndeb, ya mha an H ^t Jd Jt« «.i>a i 0 gw?! kr cytuodebau, Mmewn un n Mou Jaoid allaa ddarpari%dau Deddfan y Dal- adan Tirol 1875 a 1883. Dywedodd Mr Gladstone mai on o'r rhesyman droe ansiorwydd daliad tir yn yr Iwerddom oedd gwagariad annhrag?rog rhybnddion i ym- adael o'r tfrmydll. A grMQi y boneddwr Mthydeddn* (Mt Gladetone) na feiddiai y ffermwyr yn y rhan fyaf o eiroedd Cymn; ymddangoa ar y liwyfan gwleidyddol oblegid y rhybuddion hysy t (Lieisiau Cywilydd"). Ni feiddieot ycbwaith ym. lino A'n gilydd er en buddiant hwy 110 banaio, fel y caiflf gwe tbwyr L'oegr: a phan ygnnaedymdiech feily,(i«:nyddiwydbygyth- iun i'w troi o'u ffermydd er en dwyn i'w synwyraa. Nis gellid rhoddi cyfraitb yr ypgyfrDood a'r cwniogod mewn gweith- rediad. Rheswm arall a ddygii Mr Goai, t-tone yn mlaen droa el feaur tir Gwyddelig oedd y troi i ffttrdd a gymerai Ie yn yr Iwerddoo. Pa faint byoag oedd yr Iwerddon wedi oi ddyoddef yo y cyfeiriad hwn, gallai (Mr EIlil) ddyweyd fod haner siroedd Cymra wadi dyoddef oddiwitbhyn befyd, ao fod adgofi^n chwerw am danynt yn Ir08.10 nghnf trigolion y firoeid hyny. Ar ol etholiad 1859 cafodd llawer o fferm- wyr garen sir Feirionydd eu trni yn ddi- drugaredd 0'11 ffermydd, ac yn 1868 gwoaed yr an peth yo siroedd Caernarfon, Aberteifi, Cierfyrddin, a Meirionydd. Yn 1889 ae yn 'ddilycol cymerodd cynhwrf y degwm le, acfol oinlyniad trowyd rbai o'r ffermwyr gereu 0'0 C6rtre6 Bm wrthod talu y degwm. Rbeum arall Mr Gladstone 03dd fod ymgais yn caal ei wneyd i gndi yr ardrethi ar boeo troi y tenantiaid i ffwrdd. Rhoddodd Mr Eilis engraipbt, ya mha va yr yr oedd y tenantiaid weui gwneyd gwelliantaa eu hnnain, ac yn cael eu gerfodi i dalu rbagor o ardretb. Yti 1787 eymerodd ffermwr yn Mon brydles am oes am ardreth o 19 yr acer. Pan gyoierodd ei fab y ffarat codwyd yr ardreth i 108 yr acer, as yu ddilynol i 16s, er na ddarfu i'r tirfeddianwr warie yr un geiniog ar y t r. Ar farwolaeth y mab bu ei weddw ya trin y tir am un-itilynedd-ar-bymtheg, 110 yo ystod yrawderhneodwyd yr ardreth durgwaitb, fel ycyrbaeddai y awm ochel o 23j yr erw, so nil oedd y tirfeddianwr wedi gwarhdim ar y fferra hyd o feyn rhyw ddwy nan dair blynadd i derfyn y deaantiaetb. Dyledswydd y Senedd oedd gofala fod ymddygiadau fel hyn yn anmbos'bl (cytuer- adwyaeth y Rhvddfrydwyr). Addefni fod thai tirfeddianwyr yn gwneyd yr hyn a ystyrient bwy yn ddyledswjdd yn y cyfeir- iad hwn, eto eitiiriadau ydcedd y rhai hyn, ac yr oedd gwrteiU i'jd y diS sthdir a'r rhan fwyaf o lawer o'r gwelliaDttu pa-haol wedi eu gwneyd vn tryfaogwbl gan y tonantiaid. Prit ddaipaiirtdau y Mesar codd fod awdur- dod ant ibyn,)l yu penodi BWrn yr aidretb a thelvriu y denantmt th (^yineradwyaeth yr Wrthblai.i) Er pi-, fi yr i ngenrheidrwydd am yr yiuyriad IIwn, rbo idodd yr aelod aurhydeddos ffiy;yrano adr. doiidau swydd- ogioo treth yr io::wid, yn dingus y coiiaid oedd wedi cynn>r>d lie yo vr Rrdrethi. 0 ams^roedd y rhyM'eid 5 NRpoleoa byd 1843, cynyric!»d-i yr iirdie'i i yu L'o-gr o 34 miliwn o hun iu l y9 luiliwo-t-ynydda117 y cant. CynydJod-t ardrethi Cymrn yn yr nn cyfnod o i.POO.OOOp i 2,400,Ofl()p- cynydd o 25 8 y emit, llhwog 1842 a 1880 cynyddodd ardiethi Lloegr o 39 miliwn i 481 miliwn—-ycydd o 23*5 y cant yn Ngbyuiru c idosaut o 2,400,000p i 3,200 CO'Jp -cynydd o 34 0 y ettrt, E. 18SO goetyogodd p:itiau pob peth a gynyrcbir -it y tir gym- aint ag o 40 i 60 y oant; ond tra y gostyng- odd yr ardrethi yn Lloegr 20 y cant, yn Ngbynoru, ag eitiirio ychydig nifer o ea- greifftiau yu niba rai y trowyd symiau rhesyroul yo 01, nid oedd y gostyogiad parha)1 ond 4 4 y cant. Yn Lloegr yr oeid yr ururfthi wedi dyfoj i lawr i'r bya osdd- ynt yn 1842, sithr yn Nghyraiu yr ooddynt yn awr 2>6 y cant yu uwch nag oeddynt yo 1842 ("Cywilydd "). Nid oedd y tirfeddian- wyr Cymre g, obligid yBtyfnigrwydd, an wybodaath, tlodi, wedi syiweddoli y goetyng- iad yo y prisian, dyoldeflidaiiv ffermwyr, y thai i dalu eu hardreth a beidieut dalu i'r ronsnaehwyr, ac a dalent lai am lnfar nag a ddynuuoent, ac ar yr na prya a leninycient arian ar feichoiaeth dyu arall. Nis gallai kyn fynel yn tnisin am byth. AI nD ffermwr ar ol y lhil dan ddwfr, ao yr oedd cyflwr y dcsbirth yma yn gyfryw ag y dylai y Sunedd ar uawatth ohwilio am ryw fedd yginiaeth it e. oyfer. Rhesvm arall droa safydlu bwrdd i benJerlyna yr ardretb eedd anwaatadrwydd yr arcin.th drwy y Dywyiog- aetb. Hwyraeh y dywea,.d fnd y Mtsnr hwn yn layned yn mhollach na'r Mesur Owydd el g, wrth ofyo am dtleraa e- i'r taaantiaid ond yr oedd hvft yu boiiel angAnrheidiol, oblegid nfrcsymoldeb llawer o'r oytondebaa hyn, ceiii allun bob cedlf a bauwyd gan y S»n?id, ac arddodid dirwyon trymien as y torid y telerau. Mewn eytundeb aeilldaol a ddaliai ) ii ei law, gosodid i lawr fod y tenant i roddi gwydd bob Nadolig i'r tirfedd. ianwr (chweTthin). Gnrfodid y tenantiaid hofyd i wylied yr helwriaeth, ao i roddi hysbysrwydd ypghylch harwbslwyr. Yr oedd y darptiriadau hyn yn orthrymua i'r eithaf (eyineradwyaeth yr Wrthblaid). Ceid :iraiiin nwlldool hefyd yogbyleh y cropiau a allesid ea tyfu. Ar olymgynghoriad gyda ffarmwyr ac erei l, datb ef i'r cacgliad na allai ard/ethi teg gaal eu peaodi drwy gyflafaioddiad, gan fed hyny wedi troi allan jn fethiant trueous yn yr Yagotland a'r Iwerddon, ao yr oedd hefyd yn gyfondrefn afroaga a cbostns. Ni thrafaid yn y Mesar ycbwaith fod priaiwr i bjnditrfynu 8wm yr u-dretb yo cael ei uidi gan y cvoghoraa sirol, gan y gallesid horn gan on gwrth- w.voabwyr na ddqlid rbcddifytlfath awdnrdod yn nwylaw bwrdd wedi ei ethol ar liuellau gwleidyddol. Gan hyny, eynygid fod yr awdardod oin^iog—y Iitywodraeth— i nodi tri n ddynicu vii ddirprwytot'it, y ihii a fyddai yn gyfrifol i bsoderlynu te'eran rhesymol ao ai dreth deg ar gvB nnrhyw un o'r pluidiau (clywcb, clywcb). 011 oedd aDfanttia ya nglyn a'r ddiiprwyaeth, eu hanwybodaeth o acgeniou lleol fydcai hyny, eithr darparai y Mesur foi pob cyogor sirel i gyflwyoo i'r ddirprwyseth enwau p9rsonau profiadol mawn auianthydrtiaeth a phrisio tir, a rhoddid awdardod i'r ddirprwyaeth alw am gymhtrcb prisiwr Ileal. Byddai costau y ddirprwyaeth yo disgyn ar y Dy- wodraetb, a choatau y prilwyr lleol ar y eynsorun sirol. Taimlid Bad oedd y Mesur heb ei ffaeleddan, ac nad oedd digon o rag- ocbeliadaa yndd. ag a ddymonai lUwer o'r aelodaa, ond fallai y byddai i'r Ty yn y pwyllgor ddarptru llawn Jdigcn o'r rhai hyny. Gan bjnv, gofynai i'r Ty ddatgan ei fain ar brif egwydderion y Mesnr: ao with wflled y camwn a ddyoddefai y ffermwyr Cymreig o dan y gyfondrefn brdoeia), y gwt.&,ixt eu dyledswydd i'w nniawni (oy- naeradwyaeib yr Wrthblaid). Mr C. W. Gray a gynygiudd fed y Meant yn cael ei ddarllen yo mbeu y thwe mia-yr hyn fyddai cystp-I a'i wrthodiad—(cymer- adwyseth y Co;dwadwyr) Cydymdeimlai ef a dyad^efiid3n y tenantiaid, eitbr yr oedd ef yn argyhoedded g u. fyddai i'r Meaur fod o gyrnaint bndd i'r fformwr Cymreig ag a dyb,ai v-- aelod anrhydeddus dioj Feirion- ydd. Fel y deal'ai ef, yr oedd y ffermwyr Cymreig yn waeth tillau na'r rhai Seianig. Nid oedd ef yn barod i auiheu hyny, gan nad oedd ef yn gydnabyddus ag amaetbydd iseth Gymreig; eithr os y dyoddefai fferai- wyr Cymreig fwy na'r thai Seiioig, greiynai trostynt o ddyfnder ei galon (clywcb, clywcb), Pey pesid y Meaor, byddai cyflwr yr ainaethwr yr UIl m'lr druenaa Eg d w yo awr ao o ddechrel1 ei araeth i'w diwedd ni ddangosidd Mr Ellis o gwbl pa fodd y gallai y ffgr nwr fod ynllwyodianna gyda phrisiau ibsI preaenol oynyrchion amaethyddol. Dy- monai ar yr aelod anrhydeddaa i beidio rhoddi y rhai a eisteddant ar faitio flaenaf yr Wrthblaid mewn aefjl fa y byddai raid iddynt bleidleisia yn erbyn y Meenr. Gobeitbiai y byddai y aelod Bnrhydeddua yn foddlon ar alw sylw at Y mater heb ei bwyso yn mlaen i yoiran/ad. Ni reddai y ovoghor bwu am yr ofnai bleidleiaio yn eieibyn, gan nm fueflai ginddo y petruster lleiaf i fyned i'r lobb;, yn erbyn nnrhyw feaar y bareai ef fod yn amhosibl ei gano allan (oymeradwyreth y Ceid wad »yO • Aralwydd Cranborne a eiliodd y cynygiad -fod y Meaur yn oael ei ddaillen yn when y chwe mis. ? Mr GladBtone a ddyw?odd foi Y ''?' tiwn yn dd'amen yn m. pwyHg, ond nia ^oeaa ef yo talmlo ei fod yn bod M hyn o bryd gafnogi ail-ddarlleniad y mesar. Yn nn peth, aid oedd y wlad eto yn add fed iddo. Dymnnai ef wahann y cwestiwn yn llwyr oddiwrth bolities, non o leiaf oddiwrth bleid- ian politicaidd. Nil gallai hawlian y fferm; wyr yn Nghymra ddibynn ar pa no ai Toriaid ai Bhyddfrydwyr oeddynt. Caisiai ei gyfaill anrhydeddaa (Mr Ellis) ddwyn i mown i ddebeubarth yr ynys egwyddor oedd hyd yma wedi ei cbyfyngn i grefftwyr yr Alb er Iwerddon. Ood yr oedd am- gylchiadau Cymrn yn dra gwahanol i'r eiddo y gwledydd hyuy. Er iddn ddywayd hya nid oedd yn dymano dyweyd ca faaaai eti yn y cyfryw feaur pe profid, ar ol ymchwiliad pwyilog, fod ei angen (cymerad- wyaetb). Yn ei fara ef yr oedd ei gyfaill anthydeddus wedi eymnd yn mlaen yn thy 1 frysiog o dan ddylanwad cyfreitblawn ei wHdgarwr.h Cymreig, yn fwy brysiog nag y gallai Ty y Cyffredin, fel y cynrychiolid barn yr holl wlad, ei gaolyn. Yroedd Mr Ellis wedi dengrp yn ddiainea fod gwahaniaeth rbwtig Lloegr a Cnymru, Yr oedd rhenti wedi codi yn gyflymach ac yo uwcb yn Nghymrn nag yn Lloegr hyd y flwyddyn 1880. Dadlenai yr aelod dros Air Feirion- ydd befyd nad oedd gostyogiad cyfartal wedi cymeryd lie yn Ngbymru er 1880 ond yn aoffodns Did oedd gandio y ffig/rau i brcfi y gosodiad. Byddai yn ddytoanol iawn oael y ffigyrau byoy. Yr oedd ei gyfaill aorhydeddus hefyd wedi dangos gyda cbryn alia y gwahaniaeth mawr fodolai rhwng eysyllti-idau meistr a deiliaid ya Nghymrn thagor yr hyn oaddynt yn Lljegr. Nid oedd eisieu dyweyd llawer am y gwa- baniseth crefyddol a pholiticaidd, ond yn sier yr oedd yo rhaid fod y gwahaniaeth yn yr iaith wedi dylanwadQ yn fawr iawn. Yr oedd y gwabiniaetb iaith yu ddiddadl wedi crea gageudor mwy rhwng meistr a dailiad yn Nghymrn nag yn Lloegr. Gallai ddyweyd oddiar ei wybodaath beraonol fid y meistr tir yn Nghymrn wedi dangos gelyniaeth mawr at iaith y wlad (clywch). Ond o fewn y blynyddoedd diweddaf yr oedd y cariad dwfn a phenderfynol ddaagosid gan y Cymry at eu hiaith wedi peri i'r bon- eddigion hyny liniarn peth ar en gelyniaeth a'u gtrrthwyoebiad iddi, Eto prin y teimlai fod yr amser wedi d'od l basio mesnr o natar hwn. Er hyny hyderai y cynygiai y Llyw- odraeth benodi dirprwyaeth i wneyd ym- chwiliad manwl a phwyllog i'r cwynion o Gymrn gyda'r amoan o gymhwyso at y Dywysogseth y eyfryw feaurau ag a ym- ddangosent yn acgenrhbidiol. Mr Abel Thomas a ddywedodd mai y cwestiynnu i'w hystyried oedd a fnasai y wlad ar ei mantais pe y pesid y Mesur a fuasai hyny yn anghyfiawnder i'r tirfedd- ianwyr ac a faasai yn feddyginiaeth gym- bwy. ar gyfer y camwri a deimlid drwy y wlad ya gyffredinol (clywch, clywch). Gallai aiarad oddiar brdhd parsonol am eiroedd Aberteifi, Cierfyrddio, Peofro, a Morganwg. Yn Morganwg, ni chwynid gyrnaint ag yn y siroedd ereill, gan y bodolai tenant right yao. Eithr yn y eiroedd oreill, po fwyaf y deaai ef i wybod am danynt, cryfsf yn y byd y denai i deimlo yr angen am ddeddf o'r oatur yma. Cyn i'r bobl gael perffaith sierwydd am ddiogelwch y tugel, gwelodd y naill ffcirmwrar ol y Hall yn d'od i bleidleiaio yo chwye dyferol rikag ofn i'w feistr tir wybod pa fodd y pleidleiaiai a gwyddai am achoE- ion yn libeufro, Aberteifi, a Chaetfyrddin na feiddiai y ffermwyr ddyweyd eu bod yn bwriada pleidleisio dros yr ymgeisydd Rhyddfrydig, ac y gwisgett liwiau y Toriaid, pryd y dychweiid y Rbyddlrydwr gyda inwyafrif mawr (clywch, clywch). Gellid ystyried hyn yn ymddygiad diraddiol, eithr pa beth oedd y tenant i'w wneyd 1 I raddan helasth, yr oodd y tir yn nwylaw tirfedd- iauwyr Toriaidd, a chymaint oedd y rhaib am dir yn Ngbymrn fel nad rhyfedd fod y tenantiaid ofu mynegi su barn,a bod yn onest yn y cyfeiriad hwn. Symudai Mesar o fath yr un pretenol yr anhawster bwn. Cedwyd yr ardrethi yn N ghymru yn llawer rhy uebel, lie anmhosibl cedd i'r ffermwr wneyd c/flawijder &g ef ei ban nac &'r tir. Yr oil a ddylai y tirfeddianwr gael yw ardreth deg, a'r hyn a ddarparti y Mesnr oedd mai ardrettkdeg ye naig a delid. Both .edà fwy thssymol rhwog dan ddyn goullt na hyny I (achel gymeradwyaeth). Y Milwriad Corowallis West a dybiai nad j oedd ond t!g a rhesymol i ddirprwyaeth Frenhinol gaei ei hapwyatio i edrych i mewn i'r eybuddiadau gwylltion a wnawd yn arbya j tirfeddianwyr Cymreig. Gw.dai yn y modd mwyaf pendant flOCi y darlan a dynai yr aelod dras Feirionyfld yo winonedd, a body ffermwyr Oymreig yn cael on gorthrymn gan y tirfeddiaonwyr crealon aca resyman i-refyddolaigwlo-idyddol. Addafai y galUsai loil rhai achosion o droi allan aherwydd gwieidyddiaeth wedi oymeryd lie ya 1359 ao 1868, eithr ni chredai fod yr nn wedi dygwydd yo nghorph yr tsgain mlynedd diweddaf, a hariai yr aelod dros Feirionydd i brofi yn wahanal. Edmygai ef yr aelodan Gwyddelig i'r graddau na byddant byth yn dyfod fig nnrhyw g*vn yn mlaen. heb ddwyn yn mlaen hifyd brofion digonol fod sail iddi. Eithr pan ddywedai yr aelod droa Feirionydd baaesion wrthynt am rai yn oael eu trei o'u ffermydd, ni roddodd iddynt usrhyw syniad yn mba le yr oeddvot wedi eymeryd lie (elywcb, clywcb). Un sanlyniad i'r Mesar fyddai rhoddi eiddo i'r tenantiaid nad oedd gandr/jut bawl o gwbl iddo. Amhenai ef yn fawr oedd galwad gwirion- eddol am y Mesoi hwn. Gallai fed rhai ffermwyr anfoddog, dynion heb fawr o arian ganddynt, yn tybio fod yn basibi iddynt drwyddo gael gostwog en hardrethi, eithr gwadai ef fod cyfangorph y ffermwyr Cymreig yn coleddu y syniadan hyny, ac y byddai y Meaar hwn o nnrhyw fudd iddynt. Pe y eiaradeot & ffermwyr profiadol, dywedid wrthynt ea bod yn edrych ar y meBar hwn fel gwegi. Dewisai y ffermwyr Cymreig ymwneyd a'o tirfeddianwyr ea hnnain, ac ni ddywedai neb oedd, ye gWlbod pa moi annibynol oedd y tenantiaid Cymreig, en bod yn edrych ar y tirfeddianwyr fel gorthrymwyr. Yatyriai ef adran y 13eg, yr bon a roddai bawl i'r teaaa*, drosglwyddo y ffarm drossdd i'r hwn a ddymnnai ef ye un digywilydd i'r eithaf. Beth ar wyneb dinar oedd y tenant wed: ei waeyd fel y gallai roddi ymaith eiddo dyn arall t (eymsradwy- 8eth y Ceidwadwyr). Pe y pesid y mesar ni wnai y tirfeddianwyr yr ymdrech a wnaentyn awr i pdw yr adeiladau, &o., mewn cyflwr boddfcaol, bo ni ellid disgwyl iddynt wneyd. Gofynai i'r Ty wtthod tredu nad yw y tirfeddianwyr Oymreig yn cymei- yd dyddordeb yn en tenantiaid. Yr oedd bnddianau y ddan ddosbarth yn ymglym- edig, agwyddai y tenantiaid yn eithaf da fod nnrhyw beth a effeithiai ar 10 budd- iannan hwy yn effaithio hefyd ar faddianau y tirfeddianwr. Credai ef. os oedd rhai tir- feddiaawyr yn ymddwjn ya galed.nad oedd hyny yn nnrhyw reswm dros basio y mesar ohwyldroadol hwn (cymeradwyaeth y Toriaid). Mr Bo wen Rowlands a ddywedodd DS8 gallai ef fod yn dawel ar roddi pleidlais yn onig o blaid y Mesur. Meddai ef yran- rhydedd o gynrychioli etbolaeth oedd yn meddn dyddordeb neilldnol mewn deddfwr- iaeth dirol. Tn yr etliolseth hono y chwar- euwyd y rhanan hyny y eyfeiriai yr aelod anrhydeddas droa Feirionydd atynt, a cheid yn offermwyr ag oedd yn eofio yn dda gweled en rhitmi yo cael eu troi o'o ffermydd ar ol etholiai 1863. Diamea y baasii y gweithredoedd hyny yn cael en catio allan wedi hyny oni bae am y tugel. A osdd yr aelod droB Orllewinbarth Diabych erioed wedi bod yn cymeryd rhan mown etholiad y tnallan i'w etholaeth ddymunol ef ei hun ? Ai ni welodd efe erioeti laaws o'r fferzowyr yn cael en dwyn i bleidleiaio gan y goruch- wyliwr Toriaidd, pryd y dychweiid y Rhyddfrydwyr yn fnddugoliaethos yn yr etholiad bwnw P Paham yr oedd hyny yn cymeryd Ua ? Am na feiddiai y ffermwyr byebain ddangos i ba blaid y perthynent. Pe y meiddiasent, buasent yn eael eu troi o'a ffermydd. Ai ni welodd yr aelod an. rhydeddus oruchwylwyr y tir-feddianwyr Toriaidd yn oldw gwyliadwriaeth ar y pleidleiswyr ? Yr oedd hyn yn berffaith Iwybyddos i nnrhyw 00 a wyddai rywbeth am Gymra. Pe cymerid bara awyafrif mm,w? yr ? adau dras Gymra, yr oedd y mater bWD yn hoUol addfed i ddeddfwr- I i"tha Mno. 01 yr amheua [hywan Dad]. ya addfed yn ngbalonau y bobl, bydded iddo fod yn ymgeisydd Seneddol am gyn- I rycbiolaeth ainaethyddo), a datgan ei fod yn I erbyn ttnantiaeth gefydlog ac ardreth deg Dywedai y Milwriai VVeat ei fed yn erbyu tirddatiad sefydlog a chrea awdurdod newydd er penodi ardrath deg. Yr cold y to hwot i'w amgyffrediad vi (Mr Bowen Rowlands) paha", y pwrthwyuetiid dali^d- aeth sefydlog. Djwadideifolyn)aba,,Iiad, Ni chynygiodd o gwbl gymeryd eiddo oddiar on dyn i'w roddi'i Ult arall. Yn unig eynygid gwneyd drwy ddedlt Seoefdol yr hyn a wneir yn awr mewo rbai mana') yn ol arfer gwlad, sef rhoddi hawl [i decant g) f- lwyno. drosodd i un arall y budd oedd ganddo ef ya y densotiaath nas gallai ef ei mwynhaa yn bersonol. Os nad oedd tiffeddianwyr yn dymano aflonyddu ar ea tenantiaid am resyman dibwyø non anheilwng, pabam y gwrthwynebent yr arfer honF Gydagolwg ar benodi ardreth deg, cymerai ef yo ganiataol na ddymnnai yr un dyn weled end ardreth deg yn cael ei thala. Ymddangosji yr aelod dros Orllewinbarth Dinbyeh mewn ofn mawr rbag i'r oyfreithwyr wneuthur ulw. Baasai ef (Mr Bawen Rowlands) V diweddaf 0 bawb i argymhell deddfwriaeth gyda'r ncig amcan 0 yohwacega enilhon y cyfreithwyr; eithr dangoswyd allan yn barod fod y p^sibil- rwydd 0 byny wedi ei gan allan yn y Mesnr. Gan ei fod ef ya credn fod camwri, a'r cam- wri hwnw yn cail ei deimlo mewn modd neilldool yn Nghymrn, y penderfynodd bleidleiaio dros ail-ddarlleniad y Mesur hwn (cymeradwyaeth). Mr Stanley Leighton a ddywedodd fod yr aelod aorhydeddns oedd newydd eistedd yn yaaarferol wedi mynegi fod yr aelodan Cymreig yn cynrychioli cyradeithas o gel- wyddwyr (Lleisian, Ob O "). Mr Bowen Rowlands: Dymanaf, yn y modd eryfaf, wada i mi ddefnyddio nnrhyw ymadrodd y gellir ei eabonio yn deg fel yn I dweyd fod yr aelodau Cymreig yn cyn- rychioli oyrph o ddynioa calwyddog. Yr hyn a ddywedaia oedd fod dynion ya en cyfyngder yn oael eu gyra gin ea tirfeddian- wyr yn ami i gaoiatan i syniad fodoli y bwriadent bleidleiaio mown modd neillduol. Dywedais fod y cyirifoideb yn gorpbwya ar y dynion a orfodent ereill i wneuthur hyny (cymeradwyaeth ). Mr Leighton a aeth yn mlaen i ddadlen na byddai i denantia.id Cymra fod ar ea mantais ar y Mesur hwn. Nid oedd nnrhyw angen am ymchwiliad i sefyllfa arcaathydd- iaeth Gymreig use i gysylltiad v tirfeidian- wyr a'r tanantiaid. Derbyniodd y materiou hyn sylw llawn gan Ddiiprwyaeth Rich- mond. Angen mawr Cymru oedd gwell eymnndeb a Lloegr, ac ychwaneg o fooedd- igion i drigo yn y wlad (shwaithin). Pe y pesid y Mesur hwn, rhwystrat hyny i gyfalaf gael ei saddo mewn tir Cymreig, a beichiai ef a Un 0 bersonau na wnant ofalu am ddim ond am godi yr ardreth (cymeradwyaeth T Ceidwadwyr). Mr S. T. Evans a ddywedodd fod Mr Stanley Leighton wedi cyfeirio at sefyllfa gyfyngedig amryw o'r tenantiaid Cymreig, ond paham yr oedd hi yn gyfyug ar y bnbl oedd yn byw yn giled ae yn gweithio yn ddiwyd ar hyd eu hoes? Yn unig am fod en bardreth yn llawer nwch nag y dylai fod. Er i rai 0 fynegiadau at gyfaill (Mr Thomas Ellis) gael eu gwadn, gwyddai pawb oedd yo meddn y gyd- nabyddiaeth leiaf fig amgylchiadau Cymra nad oedd wedi eu gorliwio yn y modd lleiaf. Dylid cofio y gellid niweidio y ffermwr yn fawr heb fyned can belled a'i droi i ffwrdd a chafodd yr ardreth ei chodi drosodd a thrachefn. Chworwai adgoflon o'r hyn a gymerodd le yn 1859 ac 1868 feddyliau y bobl, ac ofnent y cymerai yr an peth le mewn cyaylltiad a chyahwrf y degwm. Gallai sicrhaa cywirdeb yr holl fieithiau a ddygid yn mlaen er profi fod yr ardreth wedi ei obodi nen rai wedi cael eu troi i ffwrdd, a gellid rhoddi enwan y personan a'r lleoedd. Crybwyllodd am achos Mr David Edwards, yn air Ddinbycb, yr hwn a drowyd o'i fferm heb nnrhyw reswm digonol, wedi bod ynjei dal am 36 mlynodd, ac wedi talu ei ardreth yn brydlon bob amser, ac weji gwnrio 802p ar welliant- an. Yr unig iawna dderbyniodd oedd lOOp. Rhoddodd eaghraipht arall 0 ddyn ya air Gaernairon yo cael ei droi i ffwrdd mewn caiilyniad i'r rhan a gymerodd yn etboliad 186S a throwyd cyfaiil iddo yn sir Benfro o'i tfcrm am ei tod fel Ynsneillduwr ya gome id taia y degwm yn wirfoddol, gitn 81 istil y p. rcheaog i atafaelu un dauo. Yr oedd yr hyn a wnael yn Ysgotland a'r Iweiddoo yu cyfiawnhau eefydlu bwrdd i benodi ardreth deg yn Nghymrn Pe y nodid aidretn neillduol, rhaid befyd sicrhaa fod y denantiaeth yo un sefydlog. Apel- iodd Mr Cbamberlain, pan yn sir Aberteifi, at ffermwyr Cymru i gefuogi y Llywod- raeth Undebol am ei bod yn barod i sefydln bwrdd i berodi ardreth deg a phethan ereill a fyddai 0 fudd i'r ffermwr Cymreig. Dywedid wrth yr aelodan Cymreig nad oedd pobl Cymra mewn gwirionedd yn galw am y Mssar hwn. A ddymnaai y Lly- wodraeth i'r Cymry efelychn yr anfaawaith a'r creulonderau a wnai y Gwyddelod flyo- yddoedd yn ol, oyn y byddai iddynt gynyg meddyginiaeth iddynt? Pe y nodid dir- prwyaeth, dylai fud yn nn wirioneddol. Ni wnai pwyllgor DDrbyw les. Dylai y ddir- prwyaeth ymweled it rbanau amaethydiol y wlad, a dylai yr amaethwyr Cymreig gael ea cynrychioli yn briodol arlli. Pe yr addewid dirprwyastb felly, ni wesgid am ail-ddarlleoiad y mesur yn awr (cymeradwy- aetb), Mr Chaplin a ddywedodd os oedd y Mesar yn cael ei ddwyn yn mlaen yn ddil- rifol, ei fod "yn cyffwrdd cwestiyaan o'r pwysigrwydd mwyaf. Rhaid oedd iddo ei drin yn ddifriful gan ei fod wedi cael ei ddadlen yn ddifrifol (clywch, clywcb), Dy- wedodd, er nad oedd y Llywodraeth am gymeradwyo y Mesar, eto en bod yn ystyried y priodoldeb n wneyd ymchwiliad i sefyllfa amaetbyddiaeth Gymreig. Mr Bryn Roberts a ddywedodd fod amryw o ddarparisdan y Mesarjwedi cael ea cam- esbonio gan y gwrthwynebwjr. Ni chaniatai 1 nnrhyw gytandeban gael en tori, gan na ddelai y prydleswyr 11 dano hyd y byddai en prydleBan i fyny. Ni roddai i denantiaid ond y sierwydd hwnw a fodola yn awr ar bob etifeddiaeth P. reclir yn iawn. Cadwai y mesnr bawlfraint y tirfeddiaonwr i droi tenant i ffwrdd pan fyddai ganddo achoa cyfiawn i wneyd hyny, Ni aynai ef at wrthwynebiad y Milwriad Cornwallis West, eithr synai yn fawr at y rbesyman a ddygai yn mlaen, gan fod yr ae!od anrhydeddaa yn eynryenioli y rhan hono o'r wlad yn mha nn y dechreuodd y symndiad am ddiwygiad tirol, a ba yn breaenol mawn cynadledd yn mha un y mabwysiadwyd egwyddorion y Mesur, fe gredai, gyde cbymeradwyaeth yr aelod anrhydeddas (clywcb, clywch). Yna rhanwyd y Ty, pryd y pleidleisiwyd fel y canlya:- 0 bliid yr ail-ddarlleniad I l'i To erbyn 234 Mwyafrif yn erbyn 121 Gan hyny gwrtbodwyd y Meeur yn nghanol cymeradwyaeth uchel y Toriaid. YR YMEANIAD AR Y MESUR TIE. Yo yr ymraniad ar y Meaar nchod pleid- leisiodd yr aelodau Cymreig fel y canlyn:- 0 Blaid,—Mri W. Abraham (OWlS Rhondda), L. LI. Dillwyn (Abertawe), T. E FIlis (Meirionydd), S. T. Evans (canol- barth Morganwg), T. Lewis (Mon), D. Lloyd George (Bwrdeisdrefi Arfon), Q. O. Morgan (Dwyrain Dinbycb), P. Morgan (Me-thyr Tydfil), D. Randell (Gower), Syr E. J. Reed (Cardydd), Mri J. Roberts (Bwrdeisdrefi Fflint), J. Bryn Roberts (Eifion), W. Bowen Rowlands (Aberteifi), Samuel Smith (Fflint), Alfrel Thomas (Dwyrain Morganwg), Abel Thomas (DwyL- ain Caerfyrddin), D. A. Thomas (Marthyr Tydfil), 0. M, Warmington (Gorilmm Mynwy), A. J. Williams (Cobea Morganwa -19. Yn Erbyn.—Yr Anrhydeddas A. H. 1. Walsh (,Maesyfed) a'r Milwriad Cornwallis Weet (Gjrllewin Dinbycb)—2. Abtenoi —Mr W. Davies (Penfro), Syr G. Elliot (Bwrdeisdrefi Mynwy), yr Anrhyd- eddus F. Hanbnry-Tracy (Bwrdeiadrefi Trefaldwyo), yr Anrbdeddus G. T. Kenyon (Bwrdeisdrefi Dinbycb), Mrt W. F. Maitland (Bryche ning), y Llyngesydd Mayne (Bwr- deisdrefi Pdnfro), J. Lloyd Morgan (Gor- Ilewin Cierfyrddin), yr Anrhydeddue P. 0. Morgan (Dehea Mynwy), Mri T. P. Pries (Gogledd Mynwy). W. Kathbone (Arfea). Stuart Rendel (Trefaldwyn), Syr Hwqr Viviao (Oosbarth Absrtawn), Syr Arthur Stepney (B#rde:sdiefi Oa^rfyrdlin).—IS.