Y Genedl Gymreig

BETH SY'N BOD? Hysbysir mewn cylchoedd o awdurdod fod Llywodraeth Germani yn bwriada gofyn am ychwaneg o arian i'w trenlio ar y fyddia. I ba beth, tybed ?

ETHOLWYR Y DEYRNAS GYFUNOL. Nifer yr etholwyr seneddol yn Lioagr a Chymru ydyw 4,838,080; yn Yogotland, 593,877; ae yn yr Iwerddon, 741,711; nea gyfanrif yn y Deyrnaa Gyfnnol o dros chwe' miliwn, allan o dros ddennaw ar hugain o filiynau o'r holl boblogaeth.

YSGRIFENYDD YR I IWERDDON. FeaUai nad oes llawer o'n darllenwyr yn Rwybod (nao, hwyrach yn malio) fod Mr Balfour yn hoff o fiwsig. Ysgrifena gohebydd i ddyweyd fod yr Ysgrifenydd Cartrefol yn feirniad cerddorol galluog.

CI YN LLADD BONEDDWR. I Dydd Sadwn cyfarfa boneddwr o'r enw Mr Dofizel, a'i ddiwedd mewn dull dychrynllyd. Fe'i gwaboddwyd i ginio gan gyfaill. Tra wrth y bwrdd gollyogodd napefn, ac wrth ei godi neidiodd ci oedd yn yr ystafell i'w wddf. Bawyd am gryn amser yn ceisio cael gan y ci i ollwng ei afael: a pban ar y ffordd i'r ysbytty bu farw y boneddwr.

CAMLAS MANCEINMN. I Dydd Sul ysgubwyd ymaith y dwfr- If,awdd newydd a godwyd ar y gamlas yn ymyl Elleamere. Dydd Sadwrn bu tua chwe' obant o weithwyr yn llenwi ryw le i fyny, ond ar y dydd a nodwyd llwyr ysgDb. wyd ymaith yr boll waith.

1« Y FBENHINES WEN FA WR," I Dydd Gwener bu llysgeDhadwy, Brenhin Sizaland ar ymweliad a'r Frenhines yo Nghaatell Windsor. Llwyddodd gohebydd y Pall tfall i gael ymddyddan i'r ddao. Ell henwau yw Huluhnlu Umteto ac Umfeti Inteni. Dywedodd y ddan eu bod wedi eu boddhau yn fawr gyda'r Frechines Wen Fawr, fel y galwant y Frenhines, ae y dy- wedant pan art i'w gwlad ea hunain y fath ddynes ardderchog ydyw.

DIENYDDIO GYDA I THRYDAN. Nid vw y newyddion am ddienyddiad gyda thrydan y pedwar dyn yu Sing Sing o natur foddhaol o gwbl. Dywedir gan rai fod golwg ddychrynllyd ar y traeiniaid, a'tL bod wedi eu llosgi gymaint fel yr oedd yn anhawdd edrych arnynt.

DYLAN WAD RHYFEDD. Y dydd o'r blaen aeth dyn ienanc o'r enw Perez i fewn i weaty yn Mier, tref fechan yn Mexieo. Yn faan aeth waiter a nifer o boteli o win yatafell Perez, er mai boneddwr araU oedd wedi galw am danynt. Pan ahryf i  gyfrif gan y gwestywr, dywedai nas gallai helpi.r hyn a !a.th; yr oedd gorfodaeth arno rw cymeryd ystafell Perez yn erbyn ei ewyUys. G r,bymyawyd iddo fyned i'w y ,?h. oddi yno yo 01, ond atebai nM g&Uai wneyd. Yr an diwrnod rhoddodd boneddwr oriawr aur ardderchog i Perez, un arall ei 'awddryH,& boneddiges dns?hardd o Hodeo. Dyw.eai.yr olaf ei bd. wrth basio PerM.J yn taimio yn gryf ei fod yn gofya< am y Modea, ac DÏ8 g.11. I:i IfOd'?'& ? iddo. Dechreu wd drwgdybio Parey, yr hwn a gyffesodd ei fod yn dyoddef oddi wrth fath o anhwvldeb 2ieunl a A Wift ?  involuntary hypnotism." Yr oedd yn I dylanwada ar bobl i -? pethan rhyfedd, ond nis gallai beidio. Ba hyn yn rhwystr af ei ffordd i gymeryd nrddau fel offeiriad Re e, ffordd I ?ddi u fel yn Eglwys Rhufain. Dywed yr hanes y ba raid iddo fyned ymaith o'r gwestty.

I PORTHMADOG. I rRMDAs.—Boren ddydd Sadwrn, priod- IJ wyd Miss Roberts, merch Capt. Robert:, I Tanner, Tremadoc. yo eglwys St. loan, gyda Mr Nelson, boneddwr o Fancmninn. Chwifiwyd banerac, a aMthwyd ergydion I allan drwy y dydd yn Nhremadog. Yr ( oedd y diwrnod yn braf, yr hyn. eobaithiwn ) y dd yn arwydd fod oes o gysur a dedwydd J aen y par ieaanc. i j

CAMLAS MAjSCEINION. -1 Dydd Gwener gadawodd ageriong recnan yr afon Mersey, Lerpwl, gan fyoed can belled i fyny camlas Manceinion a phorth- ladd Eaatham. Dyma'r llestr gyntaf a aeth i fyny'r He. I

TWNEL Y MERSEY. Boren Mawrth dychrynwyd y teithwyr ar Linell Twnel y Mersey, Lerpwl. gan i valve y tanc mawr yn nhwr gorsaf James-street dori, a gorlifwyd y grisiau a'r rheilffordd, fel yr ataliwyd teithio am beth amser.

BWYTA POBL. Daliwyd dyn o'r enw Clemente Yiera yn Salmas, Brazil, ar y cyhnddiad o ganibal- Ufit.h. Yn v carchar addefodd y canibal ei b-oiyo arferiad ganddo er's amser a bwyta pobl. Y tro cyntaf iddo wneyd bya oedd yn nhy cyfaili, o'r enw Basillis Leandro, lie y cyfranogodd o gorph plentyn. Nododd engreiphiau dychrynllyd ereill. Tra yr odd wrth y gwaith o fwyta ei gyfaill Leandro y daliwyd ef.

HELYNT TEULUOL. Dywed y Morning Post fod Ardalydd Mon yn awyddus i wadu yn y modd mwyaf pendant yr adroddiad sydd wedi ei gyrhaedd o wahanol fanau ei fod wedi lleihau yr arian i'w frodyr, Arglwydd Alexander ac Arglwydd Berkeley Paget. Er pan ddaeth i'r teitl y mae wedi rhoddi pedair mil o bunnau iddynt bob un, a pharhant i dderbyn y swm hwn. Ni fwriadwyd erioed i ostwng yr arian.

A FEDR IUDDEW FFARMIO? I Y cymeriad a roddir i Ioddew bob amser I ydyw dyn ariangar, ac na fedr wneyd dim 'I arall ond chwilio am arian. Ood dywed un gohebydd fod ya Inddewon mewn deuddeg o dalaethau yn Neheudir Rwsia yn gaUu I trin y tir yn rhagorol, a bod golwg addswol 1 ar ea ffermydd. I

Dydd Sadwrn, ?°ys?yd gwaat? Vic- ttoJriial Pp orthaethwy, ar ?'? ganM? John P'¡tob"d, M?tthwr. Met6wyd a '?c 'Jaeol hn prw gOfYDOI. y Y mae y bardd awenber Elfvn wadi wvn auan Weitbi&a barddoco) o'i aidda Ýü "YOWY$ detholion o awdlau, c?-iin Chal, M? buddugol, &c., mew? i., a &tat.? dt ?dau. Y mae ynddo rai dar JQ dwyr no Ian y wir "wen. Dian y f?ddit derby Mad helaeth idio gan hoSwyt c&B Ei bria ydyw swllt. r

COF-GOLOFNAU. STOC FAWR. CYN FRYNU C OPQOLOFN BYD MB I CHWI ALW GYDA H ?G7- a B-HYYD MARBLE WORKS, CAE A,FF. Argraphwyd (droayPercbenngtM a'r ??- hoeddwyr, V WELSH NliTIONAL I 9TS f5ax^pb1r Co. Limitbd) gM D. W. D TKS & Co., yn ea awyddf? New Ha *I, fC, iQemarfoo, Gorphenaf I5a 1891.

MARWOLAETH DDYOHEYNLLYD CEIDWAD HELWBIAETH. Nos Sadwrn ba farw Thomas Davies, prif geidwad helwriaeth SyrRobert Caoline, Pare Acton, Gwrecsam, oddiwrth effeituiau a dderbyniodd oddiwrth daniad dryll. I

TALU YN OLe Dywed gohebydd fod ganddo awdurdod dros wneyd yn hysbya ddarfod i Ymher- awdwr Germani wahodd Tywysog a Thywysoges Cymru i "aros" gydag ef rywbiyd yn yr hydref. Bydd pomp mawr ar yr achlysar os aiff yr ewythr i edrych am ei Il.

BYDDIN YR IACHAWDWR- IAETH YN BAB RBOURNE. Tra yr oedd aelodan y Fyddin yn gorym- deithio drwy'r heolydd ddydd Sal, ymosod- wyd arnynt gan dyrfa o bobl, y rhai a ddygasant oddiaraynt eu capiau, eudillad, a rhai o'r offerynan. Cafodd amryw o bobl all hanafa. Dydd Iau rhoddir croesawiad i rai o'r aelodau a daflwyd i garchar.

JIWBILI Y TOiNlC SOLFFA. Y mae cryn gyffro yn y byd solffayddol y dyddiau hyn. Dethlir y jiwbili yo Lloegr mswn modd canmoladwy. Beth a wneir yn Nghymru ? A oes dathliad i fod yn unrhyw ran o'r Gogledd 1 A oes rhywbeth yn cael ei wneyd yn Nghaernarfon a'r cylchoedd ?

GLOFA AR DAN. I Prydnawn dydd Sul caofyddwyd fod Glofa BarDs, West Stanley, Conaett, ar dlÎD, a chyn y gallwyd ei ddiffodd dinystriwyd gwerth dros haner can' mil o eiddo. Yn ffodus, ni dderbyniodd y dynion niwed, ond mygwyd i farwolaeth banner cant o ferlynod. Teflir pum' cant o ddynion all-in o waith drwy hyn.

PWY YW'R AWDWR? I Feallai nad oes eiriau a ddyfynir yn am- laeh na men of light and leading." Ar- glwydd Beaconsfield, yn ol y rhan fwyaf o yagrifenwyr, yw yr awdwr. Oad dywed gohebydd y Pall Mall Gazette fod y geiriau hyn i'w canfodyn ngwaith Burke ar y chwyl- droad Ffrengig, llyfr a gyhoeddwyd yo y flwyddyn 1790. Dyna'r geiriau rhe men of England, the men, I mean, of light and leading."

CYNGHAWS GAN MR T. HEALY, A.S. Yr wythnos ddiweddaf, yn Mrawdlys Limerick, gwrandawyd cynghaws a ddyg- wyd gan Mr Tim Healy, A.S., yn erbyn y Freeman's Journal, ar y tir ei fod wedi ei athrodi yn nglyn a chynghawsion Gweedore. Gofynai Mr Healy iawn o bum' mil 9 bonao. Methodd y rheithwyr a chytuoo parthed swm yr iawn, er en bod yn cytano yn nghylch yr athrod. Dian y bydd i Mr Healy ofyn am ail wrandawiad yr achos.

SUT YR YMDDYGIR AT I GANTORION CYMREIG. Y mae'r cwestiwn o'r dull y trinir eaatarion a beirniaid Seisoig, rhagor na'r rhai Cymreig, gan bwyllgorau ein Haistedd- fodau Cenedlaethol yn nn ag sydd yn rllwym o dderbyn mwy-fwy o sylw (ebai y Cerddor). Deallwn mai y swm a ofynai Mr Ben Davies-yr hwn sydd yn un o blant j'Byrtawe, ac yn ddiau yn ail denor y deyrllail yn awr-oedd 30gini, a gwrthod- wyd ei delerau. Gofynodd Mr Edward Lloyd 60p am un noswaith, ac hyd yn nod Foli 50p am ddwy, a derbyniwyd en telerau —yn llawen a diolchgar tebyg!

Y 8YFLAFAN GER BETTWS- YOOED. Er fod Mrs Duncan yn parhau i weHa yn raddol, y mae bron yn sicr na fedr ro'i tystiolaeth yn erbyn ei gwr yn y brawdlys yr wythnos hon. Y mae yr archollion ar y gwyneb a thu ol i'r pen yn gwella. Ddydd IIau ymwelwyd Alr carcharor yn Ngharchar Caernarfon gan ysgrifwas ei gyfreithiwr. Yr oedd yn edrych yn dda; ond pan y'i hysbyswyd o farwolaeth alaethus y dadlenydd a gyflogwyd i'w "amddiffyn, Mr Malcolm Douglas, fe deimlodd yn ddirfawr. Y mae Mr Kemp, Q.C, gyda Mr Bryn Roberts, A. B wedi LCI gyda Mr Bryn Roberts, A.S., wedi eael en cyfarwyddo i amddiffyn Duacan yn y prawf.

TALU TEYRMED. I Wrth gymeryd ei sedd yn Llys Min- ddyledion Bangor ddydd Lino, cyfeiriodd y Barnwt Horatio Lloyd rnewn sylwadan teimladwy at absenoldeb Mr Malcolm Douglas o'r llys, Datganodd ei ofid oblegid symudiad annisgwyliadwy un oedd a dyfodol mor ddisglaer iddo, a thalodd deytnged uchel iddo fel bargyfreithiwr galluog a pharod bob amser i byrwyddo dygiad yo mlaen achosion. Cadarnhawyd y sylwadan uchod gan Mr S. R, Dew, ar ran y cyfreith. wyr oeddynt yn bresenol.

ARTH WEDl DIANe. I Y mae cryn ddychryn yn teyrnasu yn y wlad rhwng Kingabridge a Forcross, swydd Dyfneint, o achos i arth oedd yn myn'd drwy ei phranciau ddianc oddiar ei gwylwyr ddydd Iau. Fodd bynag, ddydd Sadwrn, cafwyd hi mewn ffermdy amryw filltiroedd o'r lie yr aethai yn rhydd. Darfu i ffermwr oedd yn byw yn ymyl, wrth glywed fod yr arth yn agos, fyn'd ati hefo gwn a'i saethu mewn maes fel y bu hi farw.

I PARNELL WEDI PRIODI. Erbyn hyn y mae y byd yn gwybod fod Mr Parnell wedi priodi Mrs O'Shea, a hyny mewn swyddfa cofrestrydd. Gobeithia Mr Parnell fyned drwy'r seremoni yn un o eglwysi Lloegr gyda hyn. Y mae y Church Review yn gobeithio na cheir yr an cler- igwr i yn Eglwys Loegr a gyflawna y gwaith hwn do,"

I ETHOLIAD CARLOW. I Dyma ganlyniad yr etholiad yo Carlow, yr Iwerddon, yr wythnos ddiweddaf, a gwelir fod Pafnell wedi ei orchfygu yn dost:— nn- Mr Hammond 3747 I Mr Kettle 1532 Mwyafrif 2215 Mr Hammond oedd yr ymgaisydd gwrth- Barnellaidd, a Mr Kettle yn cynrychioli I Parnell,

YR ANWYDWST fN GOSB. I Ba Ficer Stratfort-on-Avon, y Parch G. Arbuthnot, yn pregetha ar yr anwydwst. Ebsi: IT mae yr anwydwst yn glefyd ceaedlaetbol, ac anfonwyd ef arnom gan Dduw ar gyfrif ein pechodau oenedlaethol. Gellir profi hyn, mi gredaf. Un o'n pechodan censdlaethol mwyaf yw y pechod feddwdod; y mae yn bosibl, ac i mi yn debvgol, fod yr anwydwst wedi ei anfonp goebarnom oblegid hyn."

I Y LLOFRUDDIAETH DYB- J IEDIG YN ABERGELE. Dydd Gwener dygwyd Catherine Roberts silwaith o flaen yr ynadon ar y cybuddiad o lofruddio ei phlentyn anghyf- reithlon, Mary Ellen Roberts. Rhoddwyd yr un dystiolaeth ag a gofoodwyd genym yn ein rhifyn blaenorol. Traddodwyd y garchares i sefyll ei phrawf yn Mrawdlys Rhuthyn.

PEIRIANT EHEDEG. Dywed gohebydd o Paris fod M. Ader wedi llwyddo, o'r diwedd, i wneyd peiriant i ehedeg. Ychydig wythnosan yn o4 gwnaeth arbrawf ar y peiriant. Aeth iddo, ac ehedodd am gryn bellder. Ciad y gwneuthurwr y gall y peiriant fod o gryn wasanaeth yn amddiffyniady wlad.

MR GLADSTONE I  Da gesym dde.U fod iechyd y g?aa I w?d? ?of; wedi derbyn adgytcerth?. yn ystod ei aroaiad yn Loweatott.

I ATN-T- Y MOCII. I Y mae haint y moch wedi tori allac o'r i newydd yn swydd F int, a gorehymynwyd i a,er o'r anifeiliald iI gael eu liadd.

STEAD AR TYWYSOG I Prif erthygl y Review of Reviews am Gorphenaf ydyw eiddo y golygydd, Mr W. T. Stead, ar Dywysog Cymru. Dechreua Mi Stead ei lith drwy geiaio cyfrif y nifer o weddiau a offrymwyd ar ran y Tywysog yn yated yr haner cantif diweddaf ac meddai, I "Offrymwyd wyth gant a phedwar ugain miliwn o weddian, a'r atebiad ydyw Ya- gandal y Baccarat."

BODDIADAU. Dydd Sadwrn cynhaliwyd trengholiad 111 Lazey, ar gorph William Radclitfu, morwr I yr hwn a gafwyd ar y lhn y dydd blaenorol. Aeth ef gydag an arall i by ago t a t Fan Laxey. Rhywfodd dymchwelodd y cwch a bu Radcliffe foddi. Boreu dydd Sul, wrth ymdrochi yn Londonderry, bu foddi dwy fondddiges o'r enw O'Reilly a Graham. Wrth ymdrochi prydnawn Sal, mewn I afon yn ymyl Travalgar Dock, bu foddi dyn ieuanc or enw Fitzgerald. Cramp oedd yr [ achos o i ioddiad. Nos Sadwrn deowyd o hyd i gorph y Parch Robert Wearmouth.gweinidog Cynall, I eidfaol Seisnig, yo y Loch Tay.

HEDDWCH EWROP. I Ymddengys fodyr araeth a draddododd 1 I Ymherawdwr Germani yn Llundain y dydd o'r blaen wedi boddhau newyddiaduron y Cyfandir, a dywedant fod ynddi argoelioa nas torir ar heddweh Ewrop ar fyrder. I Dyna newydd da, yn ddiau.

I TAD TY'R CFFFREDIN. I Un o'r gwahoddedigion i gwmni gardd Tywysog Cymru ydoedd Mr ViIliers," Tad Ty'r Cyffredin," fel ei gelwir, yr bwn sydd yn wyth a phedwar ugain mlwydd oed. Pan welodd y Frenhines ef, aeth ato, cym- erodd afael yn ei fraich, a bu y ddau yn cydrodio ac yn cydymddiddan am beth amser.

PRIF-DDINAS I GYMRU' I Dywed Syr John Puleston naddarfu iddo ef erioed anog y Llywodraeth i roddi prif. ddinas i Gymru, er mwyn enill teddau yo yr etholiad oesaf. Y mae ynwresog o blaid prif-ysgol Gymreig aj amgueddfa genedl- aethol.

I YR ELLMYN ETO. I Y mae Dr Tanner wedi cael allan fod y penails led a ddefnyddir yo Swyddfa Bell. ebrol y Llythyrdy o wneuthuriad German- aidd. Bydd iddo ofyn cwestiwn yn Nhy r Cyffredin pabam y defnyddir hwy yo hyttach na'r triai a WluJLr yn y wlad hon.

  I- CAEKNARFON. I Dydd Sal pregethodd y Parch D. Richards yn nghapel Ebenezer am y waith gyntaf er pan fu o dan operation yn Lerpwl Da genym ddeall fod y boneddwr parchedig yn graddol wella. Y Cos MAWR.-Da genym gael ar ddeall fod y cor yn gweithio yn galed ar gyfer Eisteddfod Abertawe. Yr ydymyngobeijthio fod cautorion goreu y dref yn barod i roddi help Haw. Ar gor y dref y bydd anrhydedd canu y Gogledd yn yr Eisteddfod. CXMDEITHAS GYFEILLGAE Y MERCHED. -Cynhaliwyd unfed gyfarfod ar ddeg blyn- yidol y gymdeithas hon ddydd lao, prvd y darllenwyd yr adroddiad o weithrediadau y canghenaa yo y dref hon a Phwllheli. Y Gymdeithas Ddirwestol. Cynhal- iwyd y.cy u taf o gy f arf odydd misolyn nglyn A'r gymdeithas uohod yn ystafell Capel Salem, nos Lun, o dan lywyddiaeth y Parch Evan Jones, Moriah. Cymerwyd rhan ynddo gan y Parchn Dr Hughes, Dr Heiber Evans, Lloyd Bryniog Roberts, a Mr Edward Davies. Deallwn fod nifer yr aelodau yn 700. Pob Ilwyddiant iddi.-Treftvr. Ceir y paragraph canlynol mewn cyfoes- olyn cerddorol:—" Y mae aelodau eglwys Moriah Caernarfon, wedi rhoddi eu bryd ar fynu organ na fydd ei ehyffelyb yn Nghymru, y maent eisoes wedi panderfynu ar yr adeiladwyr enwccaf i'w gusod i fyny, sef y Mri Hill a'i Fab, Llundain, adeiladwyr yr organ ardderchocaf yn y bl d, sef yr no yn Sydney, Awstralia, a'r hoa a agorwyd gan Mr W. T. Best, y flwyddyn ( Cynllunydd yr organ hon eto ydyw Mr J. H. Roberts, Mus. Bac. (Cantab). Bydd yn gynwysedig ynddi oddeutu deagain o steps, pneumatie action, gyda'r oil o'r gwelliantau diweddaraf o eiddo yr adeiladwyr, a cbyf. lenwir hi a gwynt gyda hydraulic engine. Yn sicr, yn y cyfeiriad hwn, y mae Caernar- fon ar y blaen i'r un dref arall yn Nghymru o'i maintioli." Teeth Y Dwfr.—Gwnaeth Mr J. R. Pritchard ymdrech ragorol arall yn nghyfar- fod y cyngor trefol ddydd Mawrth er cael s'erwydd am gyfreithlondeb gwaith y cyngor mewn cyfarfod blaenorol yn en- derfynu caniatau gostyngiad Q 50 y cant yn nhreth a y dwfr i berchenogion tai bychain. Cwynai hefyd ddarfod i'r cyfnewidiad gael ei ddwyn oddiamgylch amryw fisoedd wedi i'r dreth gael ei gwoeyd. Dywedodd y Maer (Mr Issard Davies) fod yn rhaid i'r penderfyniad sefyll, yn gymaint ag fod yr ysgrifenydd trefol (Mr J. H. Roberts) wedi datgan ei fod yn gyfreithlon. Ar yr un pryd gwahoddai Mr Pritchard i ddwyn y mater gerbron y flwyddyn nesaf drachefo. Ymosodiad Cbeulawn AR Wbaig.—Yn llys yr ynadon sirol ddydd Sadwrn, gerbron y Cadben Wynn Griffith ac ereill, cyhudd- wyd Fred Coxon, perchenog caravans crwydrol, o gyflawni ymosodiad o'r fath fwyaf creulawn ar ei wraig, Esther Coxon, yn Mhenygroes ar y lOfed a'r 13eg cynfisol. Ar yr achlysuron o dan sylw taflodd y cyhuddedig lamp paraffin i'r gwely at ei wraig a brathodd hi yn giaidd yn ei braicb. Erlynid gan Mr Richard Roberts. Hysbys- odd y fainc fod y cyhiddedig yo enog o ymoaodiad ag oedd yn warth i unrhyw ddyn fod wedi ei gyflawni ar ei wraig. Nis gwyddent pa beth i'w feddwl ohono. Gor- fodid ef i dreulio dau fis vn y carchar gyda llafur caled, a chaoiateid i'r pleidiau fyw ar wahan-y cyhuddedig i dalu 53 ya yr wyth- nos tuagat gynal ei wraig a'i blant. GWNEYD Troseddwye o BOBL Babchtjs. HIDLO Gwybedyn." Bernir i Mr Pritchard yn yr un cyfarfod wneyd gor- chwyl iachus trwy alw sylw at waith yr awdurdodau oddeutu pymthegnos yn ol yn dwyn dwy nen dair o fetched ieuainc parchus gerbron yr ynadon am "lad rata." blodeu o'r Pare. Dywedai i geidwad y Pare gael caniatad yr Henadur Reea a Mr Bug- bird chwe' blynedd yn ol i roddi blodaa ymaith, ac ddarfod i on o'r merched dan sylw hysbysn iddi gael caniatad y ceidwad i gymeryd yr hyn a waaeth. Condemniai Mr Pritchard yn gryf yr ymddygiad o osod heddgeidwaid mewn dillad cyffredin i ym- gnddio yn y coed er cymeryd gafael o ber- sonan parchus a'u gosod yn y Uys yn mblith meddwon a phobl digymeriad.-Gofidiai y Maer (Mr Issard Davies) ddarfod i'r achos y cyfeiriodd Mr Pritchard ato gael ei ddwyn yn mlaen, a ilawenychai iddo gael ei dafla allan. Ar yr an pryd byddai yn dda cefio fod beio parhaus aryr heddgeidwaid oblegid eu bod yn esgeuluso eu dyledswyddau. Yr oedd yn naturiol i'r heddgeidwaid deimlo, oherwydd hyn, ac wrth ymdrechu fod yn fwy gweithgar yr oeddynt hefyd, feallai, yn cyflawni pethau annoeth. Dymnnai hys- bysu nad oedd a wnelo y cyngor Wr achos o I gwbl. Helyot y MWG. DADL Fywioo. Cafwyd crybwylliad ychwanegol am helynt y mwg yn nghyfarfod y cyngor trefol ddydd Mawrth, trwy adroddiad gael ei wneyd gan un o'r pwyllgorau fod Mr Charles A. Jones yn cwyno oherwydd y mwg a gyfodai oddi- wrth y gweithfeydd gerllaw ei dy yn St ■Helen a road. Dywedodd:Mr M. T. Morris na wnai y pwyl'gor unrhyw anogaeth yn y mater hwn, am y rheswm syml fod y bobl a gwynent yn erbyn y mwg yn barod i roddi tystiolaeth o blaid yr ochr arall pan ddeuid ag achos i'r llys. Gan fod rhai yn priodoli yr achos diweddar yn erbyn Owmni y London and North Western i deimlad peraonol ar ran y pwyllgor, teimlai mai gwell byddai iarllen y ddeiseb a dderbyniodd y cyngor oddiwrth drigohon North road, ac ar bwvs ""a y cychwynwyd yr achos.- Mr J. R. Hughes a ofynodd a oadd rhywan a arwyddodd y ddeiseb yn barod wedi'r eyfan i roddi tystiolaeth o blaid ewmat y rheilffordd. Yr oedd yn barod i wneyd hyny, gan ei fod yn edrych ar Gaernarfon fel tref fasnachol ac nid pleserfan, Ar gynygiad Dr G. R. Griffith, rhoddwyd caniatad i Mr M. T. Morris i ddarlLn ddeiseb o dan sylw, yn cwyno yn orwia yn erbyn y mwg yn ngorsaf y rheilffordd, ac ya I mhlith y rhai a'i harwyddasant ceid I enwau y Cynghorwyr Edward Hughes, a T. I D. Llovd. Gwadodd Mr J. R. I edliwiad a wnaed gan Mr G. R. Rees, ddarfod iddo rybuddio rhai rhag rhoddi tystiolaeth yn erbyn cwmni y rheilffordd. j Mr J. R. Pritchard a ddywedodd nad oedd gan y rhai a arwyddasant y ddeiseb y syniad I Heiaf y dygid y CWDlDi gerbron y llys.) edrychai ef ar yr achos diweddar fel un < plentynaidd. Eglurodd yr ysgrifenydd I tlefol (Mr J. H. Roberts), ei fodynan- mhoslbl i bawb agyr oedd ea henwau wrth y ddeiseb i roddi tystiolaeth, gan nas gallent I ddweyd iddynt weled y mwg ar unrhyw awr benodol. Gwnaed sylwadan peuacn ar y mater hwn gan y Maer, yr hwn a ddy- wwdodd mai golygfa ofidus ydoedd gweled unrhyw aelod o'r cyngor yn ddigon an- nbeyrngarol i fyned oddiamgylch yr heol. yddicb.wilio:amdystiolaethau iddyrysu yrhai a erlynent gwmni y rheilffordd, a'u gweled ar ol hyny yn mhendraw y llys yn cymer- adwyo pan y dywedid rhywbeth yn erbyn y dref o\!u'r gorphoraetb. Ei deimlad ef ar hyd yr amser ydoedd na ddylid gwysio maanachwyr y dref hyd nea yn gyntaf y gwneid hyny gyda chwmoi y rheilffordd; ac fel ffrwyth y cynghaws dan aylw da oedd ganddo greda fod y cwmni yn llosgi gwell glo. Atebodd Mr J. R. Hughes y sylwadau nchod, gan y teimlai mai ato ef yr oeddynt yn gyfeiriedig. Llawenychai fod cwmoi y rheilffordd wedi bod yn fuddugoliaethus, a chai y cwmni yn ddiddadl weled fod y dref, os nad y cyngor, yn barod i'w cefnogi ac i gadw masnach rhag myped o'r dref. Wedi hyn o siarad, tawelodd y storm ac aethpwyd yn mlaen gyda materion eraill. Y Gynohoe TREFoT, Aliz Cwynion RHYFEDD YN NOLYN A'R NWY. Yn nghyfarfody cyngbor trefol dydd Mawrth, darllenodd Mr Toomaa Bngbird yr adrodd- iad canlynol o eiddo pwyllgor y nwy ar yr achosion o afreoleidd-dra yn nglyn agwerth- iant nwy, y rhai y cyfeiriwyd atynt yn y cyfarfod blaenorol gan Mr J. P. Gregory a Mr Owen Evans" Wedi edrych i mewn i wirionedd y cyhuddiadau a wnaed gan y Cyoguorwyr J. P. Gregory ac Owen Evans o barthed i afreoleidd-dra yn nglyn a defnyddio a thalu am y nwy canfydda y pwyllgor fod y bonedd gien hyny yn cael eu ewbl gyfiawnhau wrth alw sylw at y mater. Cyfarfu y pwyllgor ar chwech o achlysuron, a gwnaethant yr ymchwiliad llwyraf i'r holl achosion yn y rhii y telid ardreth meter ac na ddefnyddid nwy. Yr oedd Uuaws o'r rhai byn yn agored i eriarhad, ond galwai 19 ohonynt am sylw arbenig. Mewn amryw o'r rhai hyn nid oedd cyfrif o'r meters wedi ei gymeryd er's chwe' chwarter; mewn eraill yr oedd y meters wedi peidio rhestru am lawer o chwarteri ac nid oeddynt wedi cael eu symud er mwyn eu profi,er yr addefid fod nwy wedi ei ddefnyddio; mewn eraill yr oedd ardreth- oedd meters wadi en talu a haerid nad oedd nwy wedi ei ddefnyddio er's amryw chwar- teri yn olynol, yn ngwyneb cyfarwyddiadau a roddwyd gan y pwyllgor fod pob meter lie na ddefnyddid nwy i gael ei symad ar nowaith. Mewn dau achos cafodd y pwylI- gor meters mewn tai ag y dywedid eu bod wedi eu symud oddiyno. Mewn achos arall cafwyd cysylltiad y meter wedi ei dori ac fod y nwy wedi ei gymeryd o'r brif bibell am dair wythoos a hyny bob i dal gael ei hawlio am dano. Pan alwyd ar arolygydd y nwy i roddi eglurhad, dywedodd mai y rheswm mewn rhai achosion ydoedd diofalwch anfwriadol, tra yn y lleill nid oedd wedi cael digon o amser i edrych i mewn iddynt. Dymnna y pwyllgor ychwanegu fod Hyfrau y meters a chyfnfon eraill wedi eu cadw mewn ffordd hynod anfoddhaol, ac mewn llawer o airgylchiadau :haid ydoedd gwneyd ymholiad personol am fanylion. Fel canlyniad, dymuna y pwyllgor adrodd nad ydyw arolygydd y nwy ac arolygydd y metres, yn eu barn hwy, wedi dangos y cyfryw ofal ag yr oedd gan y trethdalwyr hawl i'w ddisgwyl." Dechreu- odd Mr Owen Evans ddarllen adroddiad ag oedd yntau, fel archwiliwr cyfrifon y maer, wedi ei barotoi ar yr un cwestiwn, pryd y gofynodd y maer a'i dymunol ydoedd trafod y mater mown cyfarfod agored. Teimlai ef usai gresyn fyddai dadguddio enwan pobl ag oeddynt yn gwbl ddiniwed. Cynygiodd Mr J. R. Pritchard fod Mr Evans yn cael caniatad i c'rphen ei adroddiad, gan ei fod o ddyddordeb cyhoeddus. Mewn atebiad i Mr W. J. Williams sylwodd Mr Bugbird mai barn y pwyllgor ydoedd mai gwell ydoedd trafod y cwestiwn wedi i'r cynghor ffurfiD yn bwyllgor. Deallai Mr W. J. Williams fod adroddiad Mr Evans wedi bed ger bron y pwyllgor a'r ystyriaeth o hono wedi ei ohirio hyd y cyfarfod nesaf. Yna cynygiodd Dr Griffith, ac eiliodd Mr B, Roger Williams fod i'r cynghor ymffurtio yn bwyllgor, pryd y cynygiodd Mr J. R. Hughes fel gwelliant fod i'r cwestiwn gael ei ddadlea mewn cyfarfod agored. Ar gais y Maer, fodd bynag, cydsyniodd Mr Hughes i dynu ei gynygiad yn ol. Ymffnrfiodd y cynghor yn bwyllgor, a gofynwyd i'r go- hebwyr a'r swyddogion i ymneilldoo. De- allwn mai canlyniad y cyfarfod ydoedd anfon yr adroddiad I bwyllgor y nwy i gael ei ystyried yn fanwl. DYFFRYN NANTLLE. I CYNGHEBDD,-Prydnawn LIon, Gorph. 6ed, cynhaliwyd oyogherdd a chystadlenaeth gerddorol yn Shed Chwarel Penybryn, o dan nawdd chwarelwyr Penyrorsedd. Llywydd- wyd yn absenoldeb Mr Darbishire gan Mr John Roberts, goruchwyliwr, ac arweioiwyd yn fedrus gan y Parch G. Ceidiog Roberts, Llanllyfni. Gwasanaethwyd fel beirniad a datganydd gan Eos Morlais; a chyfetliwyd Mr John W. Roberts, Glynllifon. Cafwyd gwasanaeth Saindorf Arian NantHe.ynghyda chor o feibion o Chwarel Panyrorsedd. Wedi chwa.renad gan y seindort cafwyd anerchiad gan y Hywydd, yr hwn a ddar- llenodd lythyr yn rhoddi rhesTm am absenoldeb y llywydd penodedig. Yr oedd Mr Darbishire wedi myned i Lundain i ym- ddangos gerbron pwyllgor Ty y Cyffredin i I' wrthwynebu ymgais Cwmni y L. N. & W. Railway godi y treuliau (rates) i gario y I nwyddan o Ddyffryn Nantlle, &c., yn neill. daol cladiad y Ilechau oddiyma. Yn ystod I y cyfarfod pasiwyd pleidlais o ddioleh- trarweh iddo am ei wasanaeth gwerthfawr a choatus yn edrych dros fuddianau yr ardal. Datganodd Eos Morlais "Cenwch i'm yr hen ganiadau," "0 na byddai'n haf o hyd," yn wefreiddiol, ac mewn atebiad i ail alwad canodd Hiraeth a The Distant Shore." Yn y gystadleuaeth am ddatgann unrhyw unawd cyfyngedie i rai hAh aniii o'r blaen, enillodd Hugh Williams,Dorot' ea, a Hagh R. Jones, Cesarea, vn gydradd. unrhyw unawd, goreu, gyda chan- mohaeth oedd Mr Alexander Henderson. Cysfadleuaeth dadgacu deuawd Hen Forgan a'i wraig," Isaac B. Williams a Kate Hoghes, Nantlle. Gresyn i'r pwyllgor gyda't unig ddarn 0'0 dewisiad hwy ddangos cymaint o ddiffyg chwaeth. Yr oedd yr holl gantorion yr unrhyw unawd wedi dewis darnau chwaethus, yr hyn a ddygodd ganmoliaeth uchel y beirniaid. Na feier y caotorion pan mai ein pwyllgorau sydd i'w beio. Cafwvd cvstadlAnaafk rhagorol rhwng corau plant o Talysarn, Cesarea, a Baladenlyn, y ddau olaf yn fadd. ugol. Ni ddaeth ond cor Talysarn, o dan arweiniad Mr Alexander Henderson, yn mlaen i gystadln ar y tonau cynnlleidfaol Hyfrydol 11 a Glan Geirionydd," yr Tlwo oedd yn wir deilwng o'r wob,. Yr oedd yn llawenydd genym weled Eos Morlais wedi gwella mor dda, ac yr oedd yn ei hwyliau gorea. Yr oadd y cynherdd vn nn n'r rhai goreu a mwyaf chwaethus a fujyn y Dyffryn er s blynyddan. Cafwyd canu thagorol a chynnlliad poblogaidd anarferol. Elai yr elw i drysorfa Cymdeithas Gynorthwyol Cleifion perthynol i'r chwarel.-Gehebydd, I LLANELLI. LYFA&FODPMGMHC.-Ddyddian Sul a ?'y'6?peIyDrindod,cyaha[iwyd cyfatfod pregetha, pryd y g". =h-;d gan y P?tchedtgtoa G. Tecwyn Parry. Llan- beris; a W. D. Morris, C?ma??d pregethan nodedig o afaelgar. -?.

Dywed yr Athenæum fod Mr Ivor James cofrestrydd Prifysgol Caerdydd, wedi ym. I ono â pbwyllgor y Convocasiwn i barotoi argraphiad diwygiedig o'r Llyfr Gweddi Uymraeg. I Y D 01 Y cyfrifiad diweddaf y mae poblog- I aetb Lloegr a ChYmro YD 9,001,018; ac er 1881 y mae wedi cynyddu 3,026,572. Y mae nifer y merched yn 901,202 yn fwy na'r dynion. DANGOR AND NORTH W/iLffi 0 BENEFIT BUILDING SOCIU Ty Established 1872. Incorporated 1974 J President and Chairman of Directors- Dr. RICHARDS, Bangor. SHARES, 4CIO EACH. SUBSCRIPTION, 2s 6D PER SUn PER MONTH. [advances. -.> Money advanced on Freehold or LeamWd Property for 10, 15 and 20 yoars, tç be repaid by Monthly instalments. For further particulars apply to John Uoyd Accountant, Masonic Hall, Bangor, Managing Director. AT CHWAHELWYR, ANAETH. WYR, ADEILADWYR, A PERCHENOGION CHWRELAU BAKUEINION MAWRION, YN JOETMOK YARD, BETHESDA, GAN WM. JOHN PARRY GORUCHWYLIWR DROS NOBEL'S EXPLOSIVES Co., LD. Y Rhaffau goreu at wasanaeth Chwarelwyr 4Jcypwys, Cast Steel goreu at ebillion 4c Viniars, Cowgis, Pirims, a chynion Brashollt, Cast Steel goreu 5c „ Morthwylion Cast Steel gorett 8c „ Handles Hickory i bigau 71c yr no. Yr Oil goren am 7c y peint. Shovels am o Is 6c i fyny, Rhawiau Gerddi, &c., am o 2s 3c „ Oedwir ynawnder or nwvaaau gored mewu Bra Tiles, Cement, Coed, Plwm. Cloian, j<iti Hoelion, Ais, Gratiau a bob math, Stoves, Lampau, Paent, PipiaM clai, plwm, a haiarn, &c-, a gwerthir hwy am brisiau neilldaol o isel. GWNEIR CONTRACTS AR DELERAU ESMWYTH. Hefyd, gwneii- y fasnach helaethaf ym, mewn pob math o Bylor, megys Gelatine, Dynamite, Powdwr Vu, Fuse, Capa, &c., < werthir hwy am y prisiau isaf. Anfonirgwerth R3 ac uchod i'r Station agosaf yn ddidraul. Geliir cael pob manylion am nwyddau prisiau, ond anfon i COETMOR YARD, BETHESDA. HENRY LAURANGE'S IMPROVED bPECTACLES Y mae y Gwydr-ddrychau uchod wedi prof ya fendithiol i tiioedd, ac argymhellir hwy gal brif feddygwyr golygon fel o r gwerth mwyaf I rai a llygaid gweiniaid neu anmharedig. CEYNODEB 0 HAI O'B TtSTYSORIPAC :— O. Wynne Griffith, Yaw, L.R.C.p NB'C-:I$l The Highlands, Pwllheli, a yagrifena" Y mae'n bleser mawr genyf ddwyn tystiolaeth. ragoroldeb eich Gwydr-ddrychau, a bydd i n) eu cymhell i gyfeillion alent fod mown angeO am wydrao." T. Eyton Jones, Ysw., M.D., F.R.C.$, (Edin.). Grosvenor Lodge, Wrexham, a 'grit ena Cynolthwyant y' olwg heb ekeith? y llygaid, pa mor hir bynag y gwisgir hwy. X mae'r gwydrau'n glir, a cha y sawl fyddo ar c eu hangen fudd oddiwrthynt." 0ANNOKDD 0 DVSTIOLAETllAU CVFFELYB Wedi 6U derbyn o?dtwrth Feddygon, Cter? wyr, eraill a gawsant fudd o'a gwisgo, wy aestr i'w chael ond anfon am dani at DAVID PARRY JEWELLER & OPTICIAN, 18, PALAOE-ST,, CAER^ABFOB Gan yr hwn y gwerthir v Gwydrau hyn, U.S.—Y mae pob Spectol wedi ei stampl "H.L ,"hobyrhyn nid yw eiddo Laurance. DILLADFA Y BOBI E. W. JONES A'l FAB. TEILWRIAID YMARFEROL, HOPE HALL, BETHESDA

@?Ma:M?a:M, ?M?XM, K ?Mtc?I?aM. GENEDIGAETHAU. Evans-Gorphenaf 7, priod Mr Evans, 2, Thomat terrace, Morfa Nefyn, ar ferch Jones—Gorphenaf 6,ed, yn Cae Canol, Fachwen priod Mr Emanuel Jones, ar fab (cyntafanedigl Owen-Gorr henaf 3, yn 5, Manchester row, Llanberis, priod Mr John Owens, ar fab. Owen -Gorphenaf 1, priod Mr Thomas Owen, U, Gelert street, Caernarfon, ar fab. Ruck-Gorphenaf 6, yn Llwynybrain, ger Caer- narfon, priod y Lieut-Col. Ruek, prif gwnrtibl sir Gaernarfon, ar ferch. PRIODASAU. Griflith-Williams-Gorphenaf 11, yn Swyddfi'r Cofrestrydd Caernarfon, Mr Morris Griffith, Llwyoygwalch, Llandwrog, i Miss Ellen Wil- liams, Cwinyglo, Llanrug. Jones—Pritchard—Mehefin 28, yn nghapel y A hapel y Trefnyddion Calfinaidd, Llanfair P.G., gan J Parch R. Charles Jones s Mr Lewis Morris, MR Edmund J)nes, Ty Gwyn, Blaenvcwm. sit iynwy, a Miss Anne Ellen Pritchard, Mia« ffrwd terrace, Llanfair P.G. Robots—Hushes—Gorphenaf 10, yn nghapal Salem, Caernarfon, gan y Parch Hugh Da?S' Moeltryfan, yn mhresfnoMeb y cofrestrydd, Mr Daniel Thomas, Mr Henry Roberts, Boa- hyfryd, & Miss Jane Hughes, Gors-y ddau i t r y fa n. Williams—Jones—Gorphenaf 10, yn ?ghpl Tvm Gwyn, Upper Bangor, gan y Parch Danii Rowlands, M. A a Mr Lewis Morris, Ht Rtehard Hughes WtUiMM. Ty M?wr HM- bedrgoch, ? Miss C. Mostyn Jones, Tyddyn Igin, Llanwenllwyfo. Y Parch J. Washington Jones (Talyweuuydti), Bagillt, k Miss Whalley. Mi swihodd wrth wel'd Miss Whalley,-fan deg. Fendigaid, lawn tlysni; Dotiodd mewn cariad ai; Llawdde hon, enillodd hi.—E MARWOLAETHAU. L(;J1Pb!°af 9, Mr William LleWelyc l3 Griffith (diweddar 0 Golyn Bay), yn y London House, Abergele. Y trancedig oedd fab ienengaf yr Archdderwydd Clwydfardd. Yr  Wr ° ?''?° ??y'?"?? ? P'?reh yn y wild on Jones-Mr W. Jones, Sarnfraint, peDmd4, Ystyrid ef yn un o'r dynion mwyaf parchnq Jones-Gorphenaf 6, yn 145, High street, B or, Miss Jones, merch v diweddar Tlioman JA- Jones, yn ei 50 mlwydd oed. Parry-Gorphenat 5, yn 1 mlwydd a 9 mi 04 Owen John, anwyl blentyn Mr Henry JrT* masnachydd Uadr, 13, Ogwen terrace, &t ,*Ad Koberts—Gorpheaaf 12. yn ei breswylfod Jew e)yn street, Conwy. Cadben ThomM Robe t*if, W,Ui.ms-Mehefin 5, yn 65 mtwrdd 1.& John WiniMM, asiedydd, QeSn T? rCl ladZdri wyd ef y..y?nt GIa&? So 9fed. dwb:n?r M t'r ae wydd?on r fM: Awstrt? gofcodi yr uchod

IT. BLAEN AU FFESTINIOG; [GAN EIN GOHEBYDD AR3ENIQ.1 i II. Am y ffordd & chw&rel Oakeley y sait CHWAREL Y LLECHWEDD, percbenogion yr bon ydynt v Mri Greaves, n'r pt if oruchwyliwr,Mr C, Warren Roberto, A.M.l C.E. Y mlwybrais taag yno boren Gwener diweddif, pan yr ailymwelais aBlaenau Ffestiniog. Yr oeddwa i gyfarfort Mr xvoberta am haner awr wedi deg, ac fe abth a mi drwy y chwarel i cgtro yr amrywiol betbaa cy wraia sydd you 1 w gweled. Ni raid i mi ddweyd db- mawr tna gyfundrefn y chwarel o weitbio y gra;v,oblegicinidoe,; wahaniaeth rhyugddi »r d<iMiifiad a roddais o Chwaral Oaka.ey. viwmthir pob chwarel danddaearol yn 01 yr on drefn. Nifer y lloriiu yn Chwarel y jjiBcaweaa ydyw pedwar ar ddeg; uchder pob llawr ydyw triugain troedied.1; ac fully y mae uchder nnionsyth y chwavel yn 840 o droedfeddi. Y maa y llawr hwynf yn dri chwarter milldit o hyd. Cludir y ceryg a'r Twbel mewn gwageni ar reiliau, hyd pa rai, gyd&'u g lydd, ydyw ugain milldir. Maent bron i gyd wedi eu gwneyd o ddur—y rbeit ian, y slee^xrs, a phobpeth mewa cyeylitiad a hwy. HVtlbvsid fi v cvnvrehir mwv 0 IL chi, ya ol rliifediy gweithwyr, yn y chwarel bon na'r un chwaril yn Ngogledl Cyttira, ac y mae y llecbi, o ran ansawdd, yn deil wng 0'0 cystadm ag eiddo unrhyw chwarel. Dyuia't chwarel a euillodd y prif wobrau yn yn ArddaDgoføydd m?wttoi 1851 ac 1862. Un 0 specialities y Llechwedd ydyw slabs o fftintioli mawrion i wneyd ceryg beddi, billiard tables, &c. Nid yw y grain ymhob chwarel yn caniatau hyn, gan cas gellir ei thynn mewn dalDlo digon mawr. LVugys y Llyfr O:a hi y chwarel bon wdi cyn- yrchn 21.324 o dunelli o lechi yn y flwyddyn ddiweddaf. O'i chydmarn a'r flwyddyn 1886 y mae hyu yn gynydd o 5092 o dunelli. Nifer y gweithwyr ydyw 474, obai rai y mae 216 yn gweithio dan y ddaear, a 258 yn yr agored. Y peth rhyfeddaf a chywreiniaf ynglyn a Chwarel y Llechwedd ydyw Y DWFR. Defnyddir dwfr i yra bronyr ollo'rpeirianau. Nid oes yma ond un peiriant yn caul ei yru gan ager, heblaw y tair locomotive sydd yn tyno y gwageni. Nid yn ami y gwelir cymaint o ddefnydd yn cael ei wneyd o un • r galluocdd a roddir yn rhad ae am ddim at wasanaeth dyn gan natnr. Gadewch i ni ddilyn y dwfr yu Chwarel y JIechwedd o'i ddacbreu i'w ddiwedd. I fyoy ar ochr y myrydd y mae y dwfr yn cael ei groni mewn pedair o groafeydd anferth. Gvvnaed nn ohonynt yn bur ddi- weddar, ac y mae ei hargae yn ddengain troedfedd o uchder, yr argae fwyaf yn Nghymru ynglyn a chwareli. O'r cronfaydd hyn Ilifa fffwd o ddwfr. Ceir syniad o faintioli y fftwd oddiwrth y fEaith fod ei volume yn 300 cubic feet y munyd. Hyoy ydyw, y mae 300 cubic feet o ddwfr yn Uifo heibio pwynt neilldaol bob mynyd. Yn faan wedi gddael y gronfa y mae y ffrwd yn troi olwyn fawr, 45 troedfedd o drawsfesur, yr Lon sydd yn pympio dwfr allan o'r chwarel. Yna try ail olwyn, 30 troedfedd o drawsfesar, yn gwpithio 26 o fyrddau lliflo. A deal!er fod peiriant naddn yn nglyn fi phob bwrdd llifio. Yoa try y ffrwd drydedd olwyn, yn gweithio 13 o fyrddau. Wedy'n try bedwaredd olwyu, 40 troedfedd, yn gwpithio 20 o fyrddau (yn mhen ychydig fe ddyb:ir y nifer hwn). Y na daw y dwfr at olwyn arall debyg i'r gyntai, yn 45 troedfedd o drawsfesur, vr bon sydd yn codi chwe' mil o alwyni o ddwfr i uchder o 480 o droedfeddi bob awr. Wed'yn try y ffrwd chweched olwyn, JO troedfedd, yn gweithio chwech o fyrddau llifio a phedwar o fyrddau plaonio-y rhai a ddefnyddir i wneyd y slabs mawr y cyfeiriais atynt yn barod. A'r olwyn olaf a dry y dwfr ydyw an 30 troedfedd, yn gweithio 25 o fyrddau liino. I symio y cwbl i fyny, fe walir tod y ffrwd ddwfr yma yn pympio yr boll ddwfr Or chwarel, ae yn troi 94 a fyrddau. Golyga hyn, mewn iaith wyddonol, fod y dwfr yn cynyrchn gallu yn cyfateb i 120 neu 130 horst power. Dyna wneyd defnydd go dda, onide, o un ffrwd o ddwfr. Gallaf grybwyll yma am DBYFAIS XKWYDD o eiddo Mr Warren Roberts gyda'r olwynion dwfr. Mewn rhai ohocynt gyrir y dwfr i i fyny trwy bibellau baiara unionsyth, a chyda'r pibellau hyn gellir rheoleiddio troad i yr olwyn, a'i gyru yn gyflym neu araf, fel y b'o acgenrhaid. Nid oes dim yn newydd yn y pibellau yr hyn SJ"Q newydd ydyw tluiee valve yn en gwaelod, yr hon a agorir pan f'o eisian arafn yr olwynion ii rhan o'r dwfr allan trwy y valve yn lie i fyny drwy y bibell, ac felly bydd llai o'r dwfr yn disgyn ar yr olwyn. Cyfrifir y cynllun hwn yn un ita defnyddiol. Ond nid ydym eto wedi darfod i'r dwfr. Cyn cael ei ollwng yn rhydd i lifo ymaith gorfodii ef i wueyd gorchwyl MWY CYWRAIN NA'R OLL. Wedi iddo droi y seithfed olwyn llifa i danc pren mawr, ae oddiyno, trwy bibellau haiarn 16 modfedd o drawsfesnr, disgyna i lawr 60 troedfedd, ac ii i mewn i adeilad aewydd tebyg i dJ. Yno rhoddir ef i droi turbine, yr hwn sydd yn 25 horse power, Peiriant bach rbyfedd ydyw y turbine. Olwyo fechan ydyw, rhyw ugain modfedd o drawsfesur, gyda chwpanau ar hyd ei hymyl; rhutbra y dwfr gyda chyflymdra a nerth o'r bibell i'r cwpanau byn, gan droi yr olwyn 320 o weithiau bob munyd. Y mae gwwg grer 0 haiarn am y cyfan, fel na hly-, na siw na miw o dwrf y dwr y t f" Gwelir petban rhyfedd iawn yn yr adeilad hwn, pethan na welir eu tebyg yn yr an chwarel yn Nghymru. Mr Warren Robecte ydoedd y cyntaf i'w mabwysiadu, ac ystyrid ef ar y dechreu fel haner gwailgof bron. Ond y mae ei ymdrechion anturiaetbus wedi eu coroni a llwyddiant celaetli. Anhawdd dosgrifio y psirianau hyn yn Gymraeg, gan fod ein hiaith yn amddifad o'r termau gwyddonol a ddefnyddir gan beiriannwyr. Rhaid i mi ymdrechu, fodd bynag, gyfleu ryw- fath o syniad i'r darllenydd am danynt. Hwyrach mai nid anfuddiol fyddai crybwyU y ca y darllenydd cywrain ddesgrifiad manylacha cbyflawnach o honyntyn Saesneg yny Aorth Wales Observer and Express am yrwythnos hon. Cysylltir y turbine crybwylledig trwy fltrap lledr & dynamo, sef peiriant i gynyrchu GALLU TRYDANOL. Cynyrchir y trydan trwy osod coil o wifren I gopr i droi yn ol y cyflymdra o 640 o droadau y manyd rhwng dwy dynfaen (magnets), un I yn positive a'r Hall yn negative. Tyn y „gyntaf ati, a gwthia yr olaf oddi wrthi. Daliodd Mr Roberts ei agoriadau yo ymyl y positive magnet, a thynai y magnet hwynt ati. Daliodd hwynt yn ymyl y negative magnet yr ochr arall, a gwth'ai hono yr ?Xonadaa draw oddi wrthi Mor gryf ydyw I y magnets hyn fel yr oedd yn rh?id i mi I dynu fy oriawr o'm Doeett a'i gadael wrth v I ann, rhag iddynt effeithio ar ei thufewn. Cynyrcha y dynamo sllu trydanol yn j cyfateb i 10 horse-power. Sylwer fod Mechanical energy, sof y dwfr yn tt whine, yn cael ei droi vo electrical enerau p,13 y dynamo. O'r dynamo trosglwyddir y gali'u trydanol ar byd gwifren Ropr, chwarter mod/fidd o drawsfesur, i fewn i ranau tan- j ddaearol y chwarel, ac yno troir ef yn ol yo mechanical enerau. i Defnyddir y trydan yn yrhanau tnmewnol i oleuo, awyro, ac i dyllu y gia g. Mewn j rhanau lIe mae llawer o wazeni vn cael un casglu at en gilydd y w.ae geleuadau trydan- ol wedi en gosod i fyny. be YDI) wyth o hon. ynt mewn gwaith yn awr, pob un yn goleuo cymaint a haner cnt o gauwjliau. Cyn bo I hir fe ddichon y byqd y nifer hwn yn ca I pi ychmoega. Fe allai y daw y dydd ryw- 1 dro pan olenir pob chwarel danddaearol A I thrydan. Son am oleao, gallaf ddyweyd j yma fod yn y chwarel hon fath o lamp fechan dra chywrain a ddefnyddir i archwilio y tô, & Cynyrchir ffljm gyda magnesium ribbon, yr hwn a reolir gan lath o clock work. Ahe y lamp bon yn bar wmanaethgar pan fo angen archwilio Ileoedd uchel. Heblaw goleuo, defnyddir y trydan i awyro. Yn mhob chwarel fe geir d'gon o I I ventilation yn naturiol; ond pan dorir leiei newydd rhaid gofalu am drosglwyddo awyr yoo rywfodd neu gilydd. Y ffordd gyffredin ydyw trwy ddefoyddio ventilation fan, yr hon a droir gan fachgen. Yn Chwarel y Llechwedd rhoddir trydan i'w tbroi, yr hyn a wua yn ol y cyflymdra o 1200 0 drc?u y muoyd Cynyrcha hyn aw?l 0 wynt, yr hon a drosglwyddir i fewn ir lefel trwy bibell haiarn. Ya ychwanegol at y goleuo a r awvro, defnyddir y trydan i weithio peiriant tvlln. v I .n, ROCK-BORING machine. Peiriant ardderchog ydyw hwn. Gellir ei K?d? by'? dd ?' t- e?of i dy 'd nryw gyfeirnd g,d i bydd ei eisieu. Diamea ei fod y pi iant mwyaf cywrain ellir weled mewn ?-chwar-I. Arbeda beth wmbreth o ams?r a a_ llafur. Ac fe'i gweitbir gan y witren gopr aydd yn goleuo yr wyth lamp ac yn troi y ventilating fm. \n fuan fe ychwsnegir at dasg y trydan, gan y defnyddir ef i yru pwmp, yr hwn a goda ddwy fil o alwyni o ddwfr i uchder o ddengain llath. A chfier fod yr holl alio trydanol hwn yn cael ei gynyrcha gan y ffrwd ddwfr a welsom yn troi y saith olwyn. Nid oes hafal i drydan am drosglwyddo neith o un lie i'r llall. Ceir svmuint ddwywaith oddiwttho, a dweyd y Ueiaf, ag oddiwith ager. I Yindderigya fod perchenogion y Llech. wedd ) n benderfynol o gael cymaint o was- anaeth ag a allant oddiwtth drydan. Vrnten ychydig wythnasau fa fydd pell- asinjdd wedi ei oaod o breswylfod Mr Warren Roberts i'r chwarel, ac o'r chwarel i'r swyddfa yn Mborthmadog a'r Wern, preswylfod Mr R. Greaves. Y mae y pallebyr yn awr yn cysylltu y chwarel & Phorthmadog, ond fe roddir y pellseinydd yn ei le. Sylwais fod y byrddau llifio yn rhai o'r melinau yailael eu gweithio yn ol cynllan a ddygwyd allan gyntaf gan y peirianwyr adnabyddus o Borthmadog, y Mri Owen, Isaac, ac Owen. Gwna y trefniaot hwn i ffwrdd a haner y pulleys a ddefnyddid yn ol yr hen drefn, ac arbeda lawer ar y strapiau. Gwelwn fody dwfryo arbed llawer o gost yn Chwarel y Llechwedd, ond nid yw heb ei anhawsderau. Ar dywydd oer bydd y rhew yn achosi ryw gymaint o anhwyluadod. Anhawsder arall ydyw fod yr olwynion dwfr gryn bellder oddiwrth en gilydd, ac felly fod fod yn anhawdd canoli y gwaith, yr byn fyddai yn fantais nid bychan. Y mae y goruchwylwyr, modd bynag, wedi crynhoi llawer iawn o'r gwaith i un man. Yma y mae lie llwytho nodedig o gyflens- deg o tramways yn troi allan o un ffordd; a deugain troedfedd o le rhwng pob tramway. Mae yr iard lwytho eang a chyfleua hon mewn cysylltiad Ii melin lifio newydd. Yn raddol fe grynhoir cymaint ellir o'r gwaith i'r fan yma. Er mwyn hwylueo y gwaith ac arbed llafur, y mae Mr Warren Roberts wedi dyfeisio eyallun newydd o signals rhwng y gwahanol loriau. Nodwedd y ddyfais hon ydyw na raid tynu yr holl levers yn y gwa- han-ol loriau, dim ond lever un llawr. Yn oj y dull cyffredin rhaid tynu lever8 yr holl loriau fyddo'n gysyUtiol a'r wifren hyd yn nod pan na fo angen ond an, yr hyn sy'n wastraff mawr ar lafur. Y mae gri&iau wedi en gwoeyd o'r naill lawr i'r llall, fel na raid i'r gweithwyr gerdded yr inclines, yr hyn nid yw ddiberygl. Peth arall yn y Llechwedd na welir bron yn yr un chwarel arall ydyw "ASBESTOLINB." I Stwff rywbeth tebyg i w6r ydyw hwn, a ddefnyddir i iro y treuliau yn y peirianau. Gfosodir ef mewn llestr wrth ben y drael, a disgyna ohono ei hon fel y bydd ei angen, Y mae chwarter pwys ohono yn ddigon i draol yn trot yn barhaus drwy y dydd, am dros flwyddyn o amser, ac ni cbostia ond dennaw ceiniog y pwys. Toa yn y Hwyddyn ydyw pris iro pob trael. Dyma yn ddiddadl y lubricant rhataf y clywyd son am dano erioed. Saif y chwarel hon ar dair ystad, sef yr eiddo Glynllifon, Tanybwlch, a Glanypwll. Darn o dir ydoedd ar derfynau yr etifedd- iaethau hyn, a gelwid ef y "Llechwedd Cyd," ac yr oedd gan Glynllifon hawl i yru saith o wartheg i boci arno, Tanybwlch, bedair ar bymthag, a Glanypwll, wyth. Yn ol y cyfartaledd yna y- telir royalty i Arg- lwydd Newborongh, Mr Oakeley, pit Milwr- iad Haggart. Mae'n lied debyg fod y chwarel yn talu yn well i'r boneddigion hyn na He i bori gwartheg. Mr Greaves, tad y brodvr Greaves presenol, oedd dyfeisydd y byrddau llifio, a'r ddyfais hono greodd chwyldroad yn chwarelyddiaeth Ffeatiniog ac a wnaeth i'r chwarelau dalu. Oiysgrif.—Yn fy llith yr wythnoe ddi- weddaf gwnaethnm gamgymeriad wrthv roddi maintioli y celloedd tanddaearol. Dywedais fod deagain Hath o'r graig yn cael en tori ymaith, a haner can llath yo. cael en gadael yn golofnau i gynal y tô. Dyrysais dipyn yn nhywyllwch caddngawl y tanddaearolion leoedd. Dylaswn ddweyd msi haner can troedfedd a gymerir, ac mal deugain troedfedd a adewir yn golofn. Gallaf yma ychwanegu fod maintioli y celloedd yn dibynu ar natui y ro. Pan fo'r to yn gadarn gellir gwneyd y gell yn fwy na haner can troedfedd o led; ondpan-yn eiddil ac an- sicr rhaid ei gwneyd ya Uai.

'? 'O 0- CLADDEDIGRAETH YN I LLANLLTFNI. I I A DDYLAI YR OFFEIRIAD GAEL EI I DALU? I Mewn perthynaa i'r paragraph a ym- ddangosodd yn y Genedl Oymreig am y 6ed dydd o Fai, 1891, o dan y penawd nchod, yo mha un y cyhuddasom y Parch Thomas Edwards (Gwynedd) o esgeuluso ei ddyled- awyddau fel clerigwr Eglwys Loegr mewn cysylltiad & chladdedigaeth un Mr Evan Roberts, trancedig, yr ydym drwy hya-va ymddiheuro yn ddiffuant i'r dywededig Batch Thomas Edwards am y cyhuddiad a wnaed gan ohebydd yn eia papyr, yr hwn, yr ydym yn addef, sydd yo ddisail; ac ar yr ystyriaeth fod y dywedddig Barch Thomas Edwards yn tynu yn ol y oynghaws ag y mae wedi ei ddwyn yn ein herbyn i'w glirio ei hun o'r cyhuddiad ac i godi iawn, yr ydym drwy hyn yn cydsynio i'r amodan can. lynol 1. Yr ymddiheurad fel ochod. 2. Fod enw yr ysgrifenydd a'r anfonydd i gael ei roi i fyny. 3. Ein bod i dalu 5p i'r dywededig Barch Thomas Edwards, i'w rhoi at nnrfayw achos elusengar a enwo efe. 4. Ein bod i dalu costau, gofjrnion, a threnliau ei gyfreithiwr, Mr Charles Millard, Dolgellau, i gyd yn 20p. 5. Fod yr ymddiheurad &'r mynegied hwn i gael ei gyhoeddi yn nhri papyr y diffyn- yddion. Dyddiedig y 'fed dydd o Orphecaf, 1891. Yr ydym yn cytuno ar y telerau ochod, Charlks MILLARD, Dalgellau, Gyfreithiwr yr Erlynydd. RicaARD GRAY, Bangor, i Cyfreithiwr y Diffynyddi.. I