Y Genedl Gymreig

I MR W. H. GLADSTONE. Claddwyd gweddillion marwel Mr W. H. Gladstone yn mynwent PeoBrlig ddydd Mercher. Gweinyddwyd gan Eegob L'an- ehvy a'r Parch S. Gladstone. Yr oedd Mr a Mrs Gladstone yn yr angladd.

Y DARFODEDIGAETH. I Ddarfa i Dr Lannclonque, o flaen Cym- deithas y Gwyddonwyr, yn Mharia y dydd o'r blaen, wneyd datgmiad Ai fod wedi gael gafael ar feddyginiaeth tuagat y darfodedig- aeth. Ymddengys mai trwy gymnwyso chloride of zinc y creda y bydd iddo lwyddo yn y gwaith da hwn.

CWESTIWN Y TRWYDD- EDAU YN MANGOR. Deallwn na bydd dirwestwyr y ddinas hon ar ol mown gweithgarwch gogyfer i'r lIys- oedd trwyddedol nesaf. Y mae tri bonedd- wr o ddylanwad wedi eu penodi i dynu allan ddeiseb i'w chvflwyao i'r ynadon ar yr 28ain cyfisol gyda golwg ar angenrheidiau y dref.

POBLOGAETH LLOEGR A I CHYMRU. Yn el y cyfrifiad diweddaf y mae poblog- aeth Lloegr a Chymra yn 29,001,018; ac er 1881 y mae wedi cynyddu 3,026,572. Y mae nifer y merehed yn 901,20B yn fwy Da'r dynion.

GWYL Y BANG YN I MHWLLHELI. I Fel y gwelir yn ein colofnan hysbysiadol y mae trigolion Pwllheli yn gwneyd datpar- iadan helaeth er cadw arddaugosfa geffylaa a gWlI- mabolgampau yn yr hen fwrdeisdref at y Linn cyntaf yn Awst. Diau y bydd tynfa pobl lawer yno eleni fel y Uynedd.

I YSGWYD LLAW, O'R DIWEDD. I Dywed gohebydd yn y West" M&il fod I IYd?au aelod dros Ferthyr, Mr D. A. Thomas a Mr Pritchard Morgan, y rhai na buont yn gyfeillgar er yr adeg yr etholwyd y diweddaf. yr wythnis ddiweddaf wedi I cyfarfod mewn owmni. Ysgydwasact ddwy. law a daethant y dwthwn hwnw yn gyfeill- ion.

CYFADDEFIAD AR WELY ANGEU. Gwefrhysbysiad o Efrog Newydd, am ddydd Sadwrn, a edrydd ddatfod i un Mrs Sixby, dynes mown oed, yn byw yn Lancaster, Wisconsin, gyfaddef ar ei gwely angeu iddi lofruddio gwraig ei mab naw mlynedd yn ol. Diliwyd y mab, ond ni ddygwyd ef i brawf. Canlyniad cweryl rhwng y ddwy ddynes ydoedd y llofrudd- iaeth. Er fod y mab ya gwybod fod ei fam yn euog, ni yaganodd air wrth neb.

Y CYNGHOR CYNULL- EIDFAOL I RHYNG-GENEDLAETHOL I Er mor glogyrnog yw'r enw, hwyrach y gellir dyweyd fod y gynhadledd yma yn nn osymudiadau crefyddol pwysicaf yr oes hon. Ymgyferfydd hafen y byd Cynnlleid- faol, a chyfarfyddir(hwy gan gynrycbiolwyr enwadau ereill. Pery y gynhadledd dros rai dyddiau. Y mae cant o gynrychiolwyr yn dyfod o'r America. Bydd Cymrn yn cael ei ebynrychioli gan wyr cymhwys. Nis gall na ddel daioni o'r symudiad.

—— 0 ARDDANGOSFA AM AETH- YDDOL MON. Cynbaliwyd cyfarfod o bwyllgor cyffred- inol y gymdeithas nchod yn Llangefni ddydd Iaa, o dan lywyddiaeth Mr C. F. Priestley, U.H., pryd y penderfynwyd derbyn cynyg- iad y Dairy ItatittLte, Ranger, i gael workine dairy ar files yr arddangosfa. yr hon a gyn- helir yn Ngbaergybi, Awst 12fed. Penod- wyd pwyllgor i wneyd y trefniadau angen- rheidiol. Penderfyowyd cyhoeddi by-bysiad am yr arddaugosfa yn y Genedl, Y Werin, Yr Herald Cymraeg. Qwalia, ftorth Wales Chronicle, a'r Freeman's Journal. Cynrych- iolid pwyllgor lleol Caergybi gan Mr E. G. Roberts.

CORPHORAETH CAER- NARFON A'R HWYAID. Yn nghyfarfod arferol cynghor trefol eaern FArfon, nos Fawrth, crewyd cryn ddigrifwch mewn cwestiwn a gyfodwyd yn nglyn &'r hwyaid sydd yn mharc cyhoeddus y dref. Gwaaed cynygiad gan nn o'r pwyll- gorau fod i gyflog Owen Griffith, ceidwad y Pare, gael ei gyfodi ddau swllt yr wythnos yn ystod misoedd yr haf, a'r hyn, wedi peth siarad y cytunwyd. Gwrthwynebwyd i'r cynygiad gan Mr J. R. Hughes. Un o'i resymaa ydoedd fod Owen Griffith mewn un flwyddyn wedi gwerthu. nifer mawr o hwyaid i wahanol aelodau o'r Gorpboraeth am swllt yr un, tra yr oedd en gwerth marchnadol gymaint ddwywaitb. Enwodd un boneddwr i'r hwn y dywedai fod ngain wedi eu gwerthu, a phan y codadd aelod arall ar ei draed i amddiffyn hwn, atebwyd ef gan Mr Hughes nad oedd ganddo ef fawr i'w ddyweyd, gan ei fod yntau wedi cael saith o'r adar am yr un brig. Dywedodd y Maer (Mr Issard Davies) mai y thaawm dros godi cyflog ceidwad y Pare ydoedd ychwaneg- iad at ei orian gweithio. 0 barthed i'r hwyaid, nid oeddynt o ansawdd y rhai a ddygid i'r farchnad, tra yr oedd swllt yn gymaint ag oeddynt yn werth. Cytnnwyd i godi y cyflog yn ol awgrymiad y pwyllgor.

II CYFFREDIN. PYDD LLBN.—Cymerodd y Llefarydd y gafcUir am dri o'r gloch. Yr unig beth o dan sylw yr Ar^lwyddi heddyw oedd costau y gw rfoddolwyr a fy(ldent yn bresenol yn yr arolygiud gan mJierawdwr yr Almaen, ddydd Sadwrn nesaf. W.,dl p tb siarad, peuderfynwyd dan twllt y p.;u at en gwasanaeth am y div»rnori. Gohiriotid y Ty am chwarter i Damp o'r gK-h. Mr T. E. Eliis a alwodd sylw at vstad leehyd tief Corwen, a'r ddadl yn tirbyl, b y petti ddywedasai Cyngor Sirol M'inonydii am ffnrfio y its yn ddcsbarth dinesig; ac yua ddarfod i Fwrdi y L'ywodraetb Lleol wrtbod jstyri^d na phleidio y cais. Mr K' tehio a ddywedodd nad oedd petbau mor ddrwg ag y naynai yr aelod anrhydeddus Ita rhoddi; lie nid oedd efe yn barod i wneyd dim 4 g rchymyn y cyogor sirol, hyd oni phrofid fod yr awdurdodaa iechydcl yo gwrthod cyflawni ea dyledswydd. Mr T. E Ellis a ddywedodd y byddai IMo ftlw sylw eto at y pWDC. Aita'i't'l vr YUII/felnwst. I Mr Barclay a ofynodd a odd Llywydd Bwrdd Amaetbyddiaeth wedi c'ywed am yr ,h08 yn yr hwn y cospwyd percbeuog gwartbeg am beidio rhoddi bysbysrwydd yn Bghylch yr ysgyfeinwst, yr lwn oedd ar ei warther; ac yo Dgwyneb y petb, oni ellid thwyatro perchenogion ihag etlu y clefyd Jawn1 Mr Choplin a ddywedodd fod yr achos yn Wybyddus iddn, a'i fod yn gobeithioy byddii l'l ustasuiid roddi cospedigaetb dryroacb y tro nesof ar rai enng o'r trosedd, neu y bydd raid i'r bwrdd atal pob ad daliad a rodd,r i bercbensgion amryw aoifeiliaid a leddir pan o dano. Achoo Jlr d,- co"qin. I Mewn atebiad i Mr W.T. Russell, dywed- odd Mr W. H. Smith nad oedd cymeriadau aelodau y Ty i gael eu trin 10 ysgafn, ae y irboddid bysbysrwydd, wedi ei litu drwy 1*. yo ngbylch Yr aelod dros Belfast o then ITy. gan y Twroai Cyffrediool dros yr werddon. Bwriadai efe gyoyg fud yr aelolt hwn i fod ya ei le erbyn y 23ain o Orphsnaf. I Gwrthu Newyddiarluron ar !I SuI. Dywedodd Mr Matthews ei fod yn gwybod am yr achos yo yr hwn y cospwyd dynes gau ustusiaid Bristol am wertho nswyddiaduron ar y Sal, ond yr oedd efe yn meddwl nad oedd yn ddyledswydd arno ef ymyryd a'r aches. Wedi siarad pellacb ar amryw bethan heb fod n ddyddnrdeb, yn cynwys dadl lied faith ar Fesar Gwelliant Ded-if y Llythyrdy, gohiriodd y Ty am ddeng mnnyd wedi eaddsg o'r glocb. I

TY Y CYFFREDIN. I ADDYSG YN NOHYMR0. I Mr T. E. Ellis n ofynodd i Is lywydd y Cynghor, a oedd ei sylw wedi ei dynu at yr angeo mawr am yr ysgolion bwyrol, yn Nghymrn, i addysgl1 atnaethydditeth, fferylliaeth, daeareg, a pbethau cyffelyb ac yn mbellacb, fod arolygwyr ysgolion ei Mawrhydi, yn ddieithria t yn cyfeirio at y diffyg hwr.. A oedd efe yn ymwybodol o'r lies oedd j n deilli&w o'r ysgoliou f,,1 hyn mewn rhai lleoedd ag yr oeddynt wedi eu sefydlu yndd) nt; ac a ydoedd efe yn bhrod, yn ogwyneb y ffaith fod swra mwy na'r taliadau presenol, o again mil G buonaa, yn myned i gael etl rhoddi at was^naeth addysg yn Ngbymrn a sir Fyowy, i nodi nwvllcor or chwilio i mewn i'r achos. a rhoddi adroddiad v lr..1 d. pi mor bell, a pba awm a ellid oi ddefnyddio at byn sef, er sefydlu dosbarthiadan ac ysgolion gweith- fiiol, a pbonoditid athrawon cymbwys meWlJ tvtbau neilldaol. Syr William Hart Dyke a ddywedodd Bad oedd tfe yn amben yr hyn a ddywedai yr aelod anrbydeddas; ond y tfith ydoedd, fod y Mesur ar Aidysg Qannlraddol yn cyfarfod yr angen mewn than, o leiaf; ac oa byddai norhyw ysgol yn derbyn mwy Da'r taliadau presenol, nid oedd efa yn gweled Bad ellid defnyddio rhan o'r arilin i roddi addysg elfenol drylwyrach; ond nid oedd efe yn allnog i roddi yr holl swm i gael ei lywodraetbu gan no gallu canolog, a'i wario fel y mynent hwy yn bresenol, Elusenau Cy-reiq. Mr T. Ellis a ofynodd i Uanghe!lydd y Ttysorlys a allai efe ddyweyd drwy ba awdnrdod yn Neddf y Llywodraeth Ltol, aeu yn bytracb, y gall y cynghoran sirol Cymreig gyfrana tujg at ymchwiliadaa mewn cyssylltiad &'r Dirprwywyr Elusenol, i'r elnseran p!wyfol fyddo o fewn eu plwyfydd ? MrQ schen: "Nid yiyw Deldf Llyw- odraeth Lsol yn rhoddi ur>vbyw TIR-1 n gwbl, yn uaiot gvrchol, i Gyag: Oj :rn yn nglyn ag ymchwiliadau i elusetiaa. Y mae yn wir y gellir cael yn Neddf Atldyag Gano/raddol Cymru (188!') alia yn rg'yn a'r Pwyllgor Uoedig, pan y gellir ei droi i'r cyfeiriad ag y soniai yr aelod anrhydeddus am dauo. Qofynwyd amryw gwestiyoaa yn ngbylch ysgolion gwirfodiiol a rhyddioc, peithvuas Lloegr & Ffrainc ac Italy, y ffrwydriad ar y Cordelia, gwyr Uyngesol a gwirfiddolia-th, eyfnewidiad trysorau celf, a phethan ereill. Aed i'r report stage ar Fesur Addysg Eltenol. Bu ymdrafodaeth led faith ar y pwoc hwn, < gwnaeth Unaws o'r aelodau sylwadau arno. Gwrthodwyd gwelliant Mr E. Robert- son, i'r perwyl nad oedd hawl i'w roddi yn nwylaw Deb i droi athraw ymaith heb roddi y path o flaen y Swyddfa Addysg. Hefyo, owrthodwvd cvnygiad yr un aelod i'r dyben "na fyddid yn cyfynga ar nerhyw athraw xhag gwneatbnr rbywbeth arall, allan o gylch orian yr ysgol, na chwaith yn ei orfodi i wneyd," drwy fwyafrif o 65. Cytnnwyd ar n'nygiad Is iarll Cran- bonrne, i'r dyben ..wn Fod yn ngalln ysgolion bychain mewn un dosbiirth i roddi au rhoddion yn nghyd yn un gronfa, a'n lhann yn gyfart .1 rhwng yr ysgolion, neu yn ol fel y byddo yr angen." Gwrthodwyd cynygiad Mr Cobb, i'r pwrpas fod unrhyw ystafell berthynol i'r ysgol yn rhydd at wasanaeth y cyboedd i synal nnrbyw gyfarfod allan o amser yr ysgol." y Gwrthodwyd cynygiad Mr Sammers, ar fod eyfrifon yr y?g aon i gael eu harcbwiHo ?an berBomn arbecig a'i rhoddi .'r pwyitgor I lleol cyn pen pedwar diwrnod ar ddeg. Mr Lloyd George a gynygiodd, fel gwell- iant, Fod y rhelyw o'r talitidau i gael eu defoyddio at ddybenion addysgawl mewn ysgolion arbenig." Mr T. E. Ellis a bleidiodd y gwelliant, MH na hdai v mesur, heb h"nv. vn ddim e-- amgeo na mesnr i atbed ibieni plant, ac nid mesur i welia addysg. QM belied ag yr ydoedd Cymru yn y cwestiwn, y perygl heb y fath welllant fyddai i ar an y cyboedd gael etll boddi at wasanaeth Eglwys L"egr. Mr Ratbbone a ddywedodd, es caaid pocedau cyfranwyr gwirfoddol, pur an- hawdd fyddai eu hagor dracbefi.. Yrhyn sydd genym eisieu ydyw mesur addysg, ac nid meanr er arbed neu estyn elusen. Ar yr ymraniad, gorchfygwyd y gwelliant drwy fwyahif 0 C9 Wedi ychydig sylwadau pellacb, cytnn- wyd Syj W. Hart Dyke i toctdi un gair yn 11.. v llall mewn lie n'nnclol. Mr Smith a a p-Iiocidatyr aelodan i dyna y pum, gwelliant oedd yu aros yu ol, gan y gellid en cynyg mewn lie arall. i Cytunwyd &'r Rofyoiad, a gohi.iwyd y Ty am chwarter i un.

I CYNRYCHIOLAETH SEN- EDDOL MON. Cynbaliwyd cyfarfod 0 bwyllgor cyffred- inol Cymdeithas Geidwadol M&n yn L'aii- gefni ddydd Ian diweddaf, o dan lywydi- faeth Mr C. F. Priestley, U.H er yttyried cais oddiwrth y National Unionist Associa- tion ar iddynt gefongi ymgeisydd Cwidwadol OB deuent hwy ag un allan. Wedi ystyriod ? Matst amlygodd y cyfarfod ei barodrwydd gefoogi y cyhyw Tin os byddM yn un ag y tUeateitymeMdwyo.

ICTMRT YN Y SENEDD. I I I [GAN CYMRO-] I Htb air o ragymadrodd yr wyf am fynel yn ol i D? y Cyfhedio unwaith eto, a'r tro hwa i'r special ?a<???—y lie )r oedd I Andronicua yo son am dano. Peth doniol fuaAai i ni fod wedi eyfarfod S'n gilydd yno a ebael cyd-feirniadu tipyo ar y Saeson o'r lan hono. ODd nid oeddwn yn unig y nos- waith hon, obiegid yr oedd yno Gymre mor whdgarol a mionan yo eistedd wrtb fy ochr. Bancer adnabyddus ydyw o nn o drefi Mon, a bydd geoyf yahwaneg i'w ddweyd am dano cya diwedd fy Ilythyr. P .n aethum i'r Ty y noswaith hon yr oedd yn y cwestiynau," ac felly y Ty heb ci droi yn bwyllgor. Yr oedd y Llefarwr yu ei gadair, a cbadair ardderchog sydd vanddo P. y deuai arwerthiant rhywbryd ar ddodrefn Ty y Cyffredin fe fyddai yn werth i bwyllgor yr E'steddfod am y flwyddyn heno ofaln am brynu cadair y Llefarwr; bnasai yn gwoeyd cadair eistedd fodol heb ei bath. Gyd i llaw, syr, pabam tybed y gelwir y dyn sydd yn abtedd ynddi yn Llefarwr 1 Dyn distaw iawn ydyw, ac y mae yno ddegan yn llefaru mwy o'r haner nag et. Peel ydyw ei eow priodol, ac y mat yn derbyn 5000p yn y flwyddyn arp lefaro- gwyn ei fyel, onide I Fe fu yao gWEBtyoo calad at y prif Doriaid am dros awr a hancr o amser, ODd er siomedigaeth i mi daethant drwy yr arholiad yn weddol lwyddianns. A phwy ddiolch iddynt, obiegid yr oeddynt v-edi cael y cwestiynau yn mlaenllaw, a bfon bob u; "yat wedi parotoi ateb- ion mewn ysgriidn. With wrando ar y cwestiynau a'r atebion gwnaed fi yu fwy o Home Ruler nag erioed. Mae'n anmhoeibl i'r Secedd wneyd yn iawn un ran o ddeg o'r gwaith a ddisgwylir oddiwrthi. Y noswaith bono fe ofynwyd ugeioian o gwestiynan yo dwyu percbynas a bron bib gwlad yn Ewrop; ac am Gymru, Lloegr, Ysgotland, a'r Iwerddon yr oedd yno holi ynghyleh agos bab path y gellir dychmygu am dano— addysg, gweithfeydd, rheilffyrdd, llj thyrdy, cyoghorao eirol a threfol, et cetera, yn ddi. derfyn. Nid oedd y rhao fwyat o'r atebion ond esgnsodion dros beidio ateb neu dros tethu ateb, as nid oedd neb ond ychydig ddoethach ar ol treulio yr holl amsar i wrando arnyct. Yn ystod yr arholiad hwn sylwodd y b-Anegr a minaa ar Sam Evans yn codi o'i eisteddle, yn cerdded yo llechwraidd o'r tu cefn i gadair y Llefarwr tua chyfeiriadfront bench y Toriaid. Bu yn y fan hono am rai mynydau yn ymddiddaD yn gyfrinacbol ftg un o brif ddynion y Llywodraeth. Beth mae Sam Evans yn ei wneyd yn y fan acw ? Wyr neb yn y byd lie i'w ceieio ohw," meddai y bancer, ac yr oeddym ein dan yn decbreu ofui fod yr aelod anrhydeddus yn hwylio i droi ei gut ac i wneyd cyfeillion o'r Mummomaid anghyfiawn. Pa fusnes oedd gan fachgeD o Gymro fal efe i fyued i yin- gipris gyda Balfour a'i deula Ond cawsom ryddhad yn fuao, oblegid gwelwn ef yn troi ei gefn arnynt ac yn cerdded yn ol i'w hen eisteddle. Wedi iddo eu gadael, ymgasglodd pedwar nen bump o arweinwyr y blaid Dori- aidd, ac am amser buont mewn ymgynghor- iad pryderus, ac yr oeddwn yn casglu mai Sam Evans oedd wadi achosi yr hell belynt. Wedi hyny cafais allan fod yr ymddiddan hwnw wedi terfynu mewn trefniant bodd- baol i'r bhid Gymreig o berthynas i fesnr oedd i'w ddwyn gerbron un o'r dyddiau dilynol. Yr wyf wedi anghofio dyweyd nn peth a I ddylasai fod wedi ei ddyweyd yn hanes y noswaith gyntaf. Fel yr ydycb yn cofio, yr oeddwn yn eistedd y noswaith hono arlawr v Tv 0 dan y special gallery. Am ran o'r amser yr oedd 100 fachgeo o Sais yn eistedd wrth fy o'.hr, a rhywbryd dygwyddais edrych arRO. Gwelwn ef yn Ilygadrythv, a'i euau yn agored i gyfeiriad pen awchaf oriel y gohebwyr. Edrychais inau i'r un cyfeiriad, as er syndod gwelwn fath o cage anferth wedi ei wneyd a rwydwaith haiarn, -cage tebyg i rai a welsoch yo cadw eirth a llewod. ,0'r tu cefn i'r rhwyllau haiarn canfyddwn rhyw greaduriaid amryliw yn ymsymud yo ol a blaen. Disgwyliwn bob mnnyd glywed llewod yn dechreurhuo. 0'1' diwedd, gefynais i'r swyddog oedd yn sefyll yr ohr draw i'r bachgen o Baia beth oedd yno. 11 That's the ladies' gollery," meddai hwnw. Taenodd gweo ddigrifoldros wyneb y Sais, a dywedodd, Well, I never," ddy- wedodd ef ddim never beth. Yr wyf yn crybwyll hyn am fod y ladies' gallery wedi tynu mwy o'm aylw yr ail noswaith. Yr oedd yno dair Cymraes, o leiaf, y noson hono wedi eu cau i fyny am oriau yn y cage haiarn hwnw. Yr oedd gwraig y bancer yno, BC F oedd yno ddwy o foneddigesau ereill ag y mae genyf barch mawr iddynt, o ben debenol sir Giernarfon. BaBsai y bancer a minau, beth bynag am y merched, yn llawer iawn mwy cyaurns pe cawsem eu cymeryd gyda ni i'r special gallery, ac yr oe ldym yn teimlo math o dostori tuag atynt wrth eu gweled mor ddi-barch wedi ea carcbaru mewn barau heiyrn. Pwy erioed feddyliodd am ytnddwyn mor anserchog at y merched ? Y Toriaid, mi warantaf, oblegid bwy fydd yn cael pleser mewn poeni a cbarcharu pobl ddiniwed. Ymddengys fod ganddynt rhyw hen gweryl yn erbyn pob dosbarth o ferched, ac y maent wedi pen- derfrnu dial amynt bob tro y cant gyfleus- dra. Yn ystod y misoadddiweddaf y maent wedi gwithwynebn i'r merched gael eistedd ar y cynghoran sirol; nnwaith eto wedi taflu allan y mesur sydd yo rhoddi hawl i ddyn biiodi chwaer ei wraig drancedig; wedi gwrthod estya breintiau y gweithfeydd i'r gwtagedd golchi yn Ltualain, ac y maent yo mbob modd yn gwrthwynebu rhoddi pleidleisiau iddynt ar ddim o bwys. Pe boasai genyf fi rhyw ddylanwad ar ferched Cymrn, cynghorwn hwynt, os ydynt am barch a rbyddid, i foicotio pob Tori yn y wlad. Yn awr yr wyf am ddirwyn fy stori i ben, gyda galw sylw at un ffaitb ryfedd arall. Rheol y Beibl a rheol natur ydyw mai "teilwng i'r gweitbiwr ei fwyd ond ihaid i bob aelod Seneddol aid yn unig weithio alll ei fwyd, ond rhaid iddo fcefyd dalu, a thalu yn afrssymol o ddrnd. Parntoir ciaiaw bob dydd mewn ystafwll yn y Ty, a rhaid i'r aelodm ei gymeryd, neu I yote fyued allan "phr u colli ymraniad vn ystod yr amser. Yu a r, syr, meddyliwch I am aelodao ieusinc CymrI, rai ohunyot yn gydmarol diodion, y rhai hvnv yn treulio eu hiechyd a'u bywyd mewn lkfor droi eu gwlkid-yn gweithio oriau rneitbacb nig hyd yn no weision ffarmwrs,-ac ya gwneyd hyn oil nid yn unig heb ddimai o gyflog, ond heb gymaint a thamaid o fwyd am eu hymdreehion. Mewn difrif, fe ddy!ai I Cymru rbag cywilydd ddarparu rhyw foddion o leiaf i'w digolledu.

ATAFAELU AM DDEGWMI YN MON. Dyrldd Mawrth diweddaf cyrhaeddodd Mr Stephens, agent yr Ecc-esiastical Com- missioners, a th, i o feiliod yn holloi an nis/wvliadwy ar geffylau i bowyf Amlwch i atafaelu am ddegwm. Yr oeddynt wedi talu ymweliad a rhai ffermvdd cyn i dri eolion tref Amlwch wybod am eu presenol- deb, fel na ymyrwyd a hwy yn eu gorch. wyl yn y gradd neiar. Y lie cyntaf yr ymwelsant ag ef ydoedd Hafod y L'in, lie vr oedd 7p 9s Cc yn ddyledus, lie yma ata faelivyd ar funch a dwy heffer. Yn nesaf aethant i Llaethdy Mawr, lie yr atafaelasant ar fuwch. yr hon, fodd bynag, nod oed yn e;d,) y tenant. Oddiyno aethant i Pare Mawr, He yr oedd camd,le-Iltwriaerh o berthvnas i'r degwm a gadawsant y lie heb atafaelu. Ar ol iddynt yro weled a Uiaui yn sywelwvd hwy gan ddaufoneddwro Amlwch yn sefyll ar eu ceffylau ar ben gallt Ran ym ddiddan a'u gilydd; ac amnei-i'odd un o'r boneddwyr a i wlawlen ar iid. nt fyned i lawr y ffordd, ond yn lIe hyoy niarchoga,ant ymaith. Y casgliad y daetbpwyd iddo ydoedd eu bod wedi amben mai rhoddi arwydd i diigolion Amlwch yr oedd y boneddwr. Yr oedd eu livmddango-iad yn y plwyf a'u mynediad ymaith mewn modd mor Bydyn yn holiol ddirgelwch i drigolion Amlwch.

DADL DROS Y GYMKAJair YN NHY'R CYFFREDIN. j FODDIWRTH onzBYDD ACHLTSUROLI. j Nid yn ami y byddaf yn Nby'r Cylfredin; a pban yno, anamlacb byth y byddaf yn elywed dim am Gymru a Chymraeg yno. Ood nJB Iao diweddaf, yn hollol annisgwyl- iadwy i mi, cyfododd dadl hynod o ddydd- oral i Gymra ar benodiad Arolygydd Mwn. ^loddiau hab feiru Cymraeg. Gwyddom i Mr Osborne Morgan alw sylw at hyn amser yn 01: on i ni ba yn llwyridianns. i atal penodiad Mr Stokes, a haerai Mr Matthews dros y Llywodraeth nad oedd gwybodaeth o'r Gymraeg yn anghenrheidiol i'r swydd o gwbl. Gwelodd yr aelodau Cymreig eu cyfle; a'r noswaith grybwylledig ymffurf- iasant j n fintai fechan ond gwrol i ddyfod a'r cwestiwn eilwaith gar bron y Ty wrth ddarpar ar gyfer cyfl g y gwr a benodwyd. Osgwyliasom weled adroddiad o'r ddadl yn y papyrau dyddiol fore dranoetn ona er fy siomedigaeth yr oedd y cwestiwn yn cael ei anwybyddu yn holloi gan rai o honynt, ac yn y Daily News nid oedd i'w gael ond ryw fodfedd nea ddwy o'r ddadl. Yr wyf yn deall mai yr un driniaeth gaiff materion Cymre g eraill; nid yw y Saeson yn ein deall fel cenedl, heb son am ddeill yr iaith. Clywais ddaa aelod wrth gerdded o'r Ty heibio i mi, nn yn gafyn i'r llall beth oedd yn myned yn mlaen yno, 0, dim ond rhywbeth am yr iaith Gymraeg"-ie, dim ond hyny, a dyna'r cwbl drosoud. Una cefais brawf nad yw pob Sais felly cododd un o deulu Hengist oddiar y meinciau Rbyddfrydol (nis gwn pwy ydoedd) a rhoes hargwd effeithiol i Matthews am ei drahaus- der tuag at Gyraru. Ni feddyliais am gifnodi dim o'r ddadl tra yn ei gwrando; ond wele i chwi yr hyp yr ydwyf yn ei gofio ohoni, ae o Dosibl y oewch ddyferion oboni allan o lygaid y ffynnon gen yr aelod anrhydeddus dros Fwrdeisdrefi Arfon, yr hwn sydd a i holl egni yn gwasanaethu ei gydwladwyr yn y Senedd. Dywedai Mr O. Morgan fod yr Ysgrif- enydd Cartrefo), trwy benodiad Sais, yn anwybyddu on ymgeisydd oedd Gymro, ae yn meddu ar brofiad helaeth fel goruchwyl- iwr mwngloddiau. Dadieuai fod y penod- iad hwn nid yn nnig yn sarhad arnom fel cenedl, ond hefyd yn gam dirfawr i'r gweithwyr. Tybiwch, meddai, fod cyhudd- iad o esgeulnsdra yn cael ei ddwyn yn mhen gan y glowyr yn erbyn eu gorucn- wyliwr. Byddai raid i'r cybuddwyr ym- ddangoa gerbron yr arolygydd nid yw y naill yn deall gair o Saesneg na'r liall air o Gymraeg. Pwy a gyfieitha rhyngddynt ? Pwy esyd gwynion y dynion gerbron yr arolygydd ? Pwy hefyd ond y cyhuddedig ei bun, y gorni, hwyliwr,-efe i gyfieithu y dystiolaeth ddygir yn ei erbyn Pa degwch-pa synwyr oedd mewn penodiad fyddai raid gyfarfod Ag amgylchiad a ddigwyddai mor ami yn y giofeydd < Yna cyfododd Mr Matthews, yr Ysgrifenydd Oartrefol, i amddiffyn ei ddewisiad. Dy- wedai fod rhwng cant adeugantoymgeiswyr am y swydd, ac yn en plith y Uymro y cyfeiriodd Mr Morgan ato. Allan o'r nifer hwn dewiswyd y chwech-ar-hugain goren, ac nid oedd y Cymro yn nn ohonyot. Yna aeth y nifer hwn dan arholiad, a sifodd Mr Stokes ar y blaen. Fel hyn dangosai na safai y Cyairo ochr yn ochr a'r Sais o rallJ en cyrhaeddiadan na'n medi yn eu gwaith, a chredai yn sicr na ddisgwylid iddo beoodi an oherwydd ei fod yn hyddysg yn y Gymraeg, a thrwy hyny fyned heibio i un yo meddn pob cymhwysder arall. Gwnai Mr Matthews gyfeiriadau gwawdlyd at ein hiaith-11 the Welsh dialect," y dafodiaith Gymreig-fel y'i galwai, a sicrhai y ITy fod Mr Stokes yn Sais c. witbut taint or tincture of Welsh about him heb liw nac arlliw o ddim Cymreig o'i amgylch, -sylw a barai ddigrifwch i't ochr Doriaidd o'r Ty. Haerai yn mbellach nad oedd ond un ran allan o chwech o'r mwnwyr yn y dos- barth yn arfer y Gymraeg, ae am y rheswm hwn nis gwelai ei fod yn gymbwysder holloi angenrheidioI i alln siarad yn Gymraeg. Ar ei ol ef cyfododd Mabon. Dywedai fod 12,000 o'r glowyr yn Gymry, a'r naill haner yn Gymry unieithog. Nis gallai unrhyw gyo ddygid gan y rhai hyny byth gyrhaedd yr arolygydd ond trwy y goruchwyliwr; ac ategai yr hyn ddywedodd Mr Osborne Morgan o berthynas i'r camwri a achosai hyny. Gallai y goruchwyliwr gamliwio neu fychanu uorhyw achwyniad ddygid yn ei arbyn, a thrwy hyny osod nid yn unig fudd- ianau y dynion mewn perygl, ond hefyd eu bywydau. Ar y cyntaf, nid ryw rwydd iawn y siaradai Mabon, a chwynai na chai ganiatad i ddadlen achos ei gydweithwyr yn iaith ei hun; ond yn fuan poetbodd i'r ymgyrcb, a Uefarai mor hyawdl ag y gwnai yn y Pafilion adeg etholiad Mr Lloyd George. Diolchai, fodd bynag, i'r Ysgrifenydd am benodiad o Gymro yn y Deheudir, ae erfyniai ar i Mr Mathiws y cyfle cyntaf a gai, symnd Mr Stukes i ddosbarth yn Lloegr, a phenodi Cymro yo ei le. Mewn atebiad i hyn lled-adfswai yr Ysgrifenydd Cartrefol gytnno S'r cais. er na wnai mewn modd yn y byd rwymo «i hun i hyny. Mewn atebiad i gais Mr Stuart Rendel i wneyd Cymru-Dde a Gogledd-yn ddosbarth jar wahan, dadieuai pe gwnelai hyny, a gosod G gleddwr yn arolygydd nas deallai y Deheawyr ef fawr well na Saie-aylw a achosodd chwerthioiad calonog yn mysg yr aelodau Cymreig. Siaradwyd yn mhellach ar y cwestiwn gan Mri S. T. Evans, T. E. Ellis, a chan ein haelod ninau, Mr Lloyd George, yr hwn a ddeuai ag achos chwarel- wyr y Gogledd yn mlaen fel cydmariaeth yn nglyn A phenodiad arolygwyr o Saeson yn eu cwwareli. Rhaid i mi gydnabod fy mod vn cofio vchwanes: ond diau fod hyn g-  gymaint ag a ganiata eich gofod i mi i'w osod o flaen eich darllenwyr. Oni ddylai fod genych adroddwr neilldnol gogyfer A dadlenon Cymreig fel hyn yn y Ty, Mr Golygydd?

I CYFARFOD MISOL I MEIRIONYDD. Cynhaliwyd y cyfarfod yn Nglan'rafon, ger Porwen, ar ddy,ldiau Llun a Mawrth yr wyth- nos ddiweddaf, dan lywyddiaeth y Parch Isasa Jones Williams. Treatiwyd cryn amaer gyda'r cenadwriaethau o'r Gymdeithasfa, a chafwyd ymrliniaeth werthfawr iawn ar amryw o honynt.-I. Cydolygwyd I anog ar fod rhyw frawd cymhwys yn cael ei gymhell yn mhob ardal i ygrifenu hanes cychwyniad a chynydd orefydl yn nglyn a'r cyfundeb, a bod y wybod- aeth a gesglir ar hyn i'w anfoa i ofal y Parch Hugh Williams, Bala, o hyn i ddiwedd y flwyddyn, mewn trefn i benodi rhyw frawd yn Nghyf^rfod Misol lonawr i drefnu y cyfan yn tin llvfr o hanes yr achos o fewn cylch y Cyfar- fod MiFol, -2. Anog ar fod priodasau ein hael- odau yn cael eu gweinyddn yn ein capelan drwy Air Duw a gwe di, ac y dylai cyfraith ein pwlad gydnabod gweinidogion Ymneillduol v deyrnas yn hollol ar yr un tir a otiierigwyr yr Eglwys Wladol yn y mater hwn.-3, Galw sylw ein cynnlleidfaoeW i gydnabod llywodr- aeth f .rnol yr Arglwydd arnom tel gwlad yn wyneb yr afiechyd sydd mor gyffredinol yn ein plith, ac ymostwng gerbron Daw am i'r oruchwyliaeth hon ein dwyn .yn nes ato, ac am iddo ym ddaionss ein narbed. -4. Taer ddymuno ar i'r ezlwysi arfer pob moddion o fewn eu gallu i wrthweithio anfoesoldeb y wlad yA mhob gwedd a fyddo arno. Rhnddwy 1 Hyth^ cyflwyniad i r Parch Rhvs Lewis, Llidia-dau, i gylch Jvfarfod Misol Arfon, ac i'r Parch William Griffith, T.lansantffraid, i Gyf rfoi Misol Lleyn ac Eifionvdd, gan ddymuno ell llwydaiant yn en mass newydd. Penodwyd y Parch Edward Fdwi-ds, Owmtirmynaoh, a Mr Robert EV\no Ceitnddwvsarn yn genhadon i Gymacfa Ddir- westol Meirion a gynhelir yn y Penrhjm. Penodwyd bTOdyr i ad-drefnu tafienOyfarfodydd am v blyn, ddoedd dyfodol. Dateanwyd ein llawenydd o weled y Parch David Hughes, 00'won, eto yn ein my8g ar ol ei faith lesgedd .nnwyd y cyfarfod yn fawr gaa yr anerchi&d ? ?Vd ganddo, a dymunir iddo )wyr adfenad ?' Galwyd sylw at y «W cenhadol, nhoit-hio yg?'Mrc?]iad cryf eleDi eta gan ° hvddo casgliad y Jubili yn lleihau ein 8°,naS un blynyddol, a'i'fod i'w daln fel gydacrvfarfoi Mi.ol msaf. C&darnha. wvd adreddisd pwyllgor yr^ Ysgol Sab- bathol, dymunir ar i'r Y8glion st «i5». Cynhehr y Ofabtitt« ddjddta Mercher ac Iau, Medi 9 a 10, i ddechreu am nnarddeg. Yn y seiat bump o'r gloch y dydd cyntaf ymdrinir mater, Addysg dealo- aidd fel meithrinfa i grefydd," a bydd y cyf- arfod yn agored i aelodta eglwyeig. Llongyf- archwyd eia brawd ienanc addawol Mr K. Edwards. B. A.. Llannwchllyn, ar ei lwyddiant I yn sefyll yn uchaf yn rhestr yr ymgeiswyr llwyddianns am y radd o M.A. yn Mbrif Atbrofa Llundain, a'i lwyddiant hefyd yn Mhrif Ysgol Caergrawnt. Cafwyd hanes cyBnras am yr achos yn Glan'rafon. Dangos- wyd cydymdeimlad i'r llywydd yn ngwyneb y brofedigaeth o golli ei anwyl frawd, yr hwn a fa farw yn Awstralia, i'r hwn le yr aethai yn ol cynghor meddygol i ymofyn adnewyddiad iechyd. Pregathwya gan y 8o- canlyncl :-Nos Lun, J. Howell HugbM; dydd MMa^wLtr5h let h" » Hugh Wi))i.m., M.. a John Hughe. Car- neddau am 2, J. Morgan Jones, a Wynne Parry; am 6, E. J. Williams, a Hoghes, Car- neddan.

DYCHWELYD I WLAD I YR ADDEWID. Oherwydd yr erledigaeth yn Rwsia, y mae yr luddewon yn ffoi tna gwlad Canaan. I Jerusalem y mae eu gwyneban yn troi: ond nid oes yno le i'w derbyn, a mawr y dyoddef sydd yn en myeg. Byth er dyddiau yr Aipbt tramwyaeth ac erledigaeth sydd yn hanes yr hen genedl.

I PLA Y LLYGrOD. I Dywed gobebydd o Lockerbie fod llwybrau y delaid ar frynial1 swydd Dum- fries yn fangre ymweliad pla y Ilygod. Y mae y brynian o amgylch yn orlawn o hon. ynt, a mawr yw y dinystr a wneir ganddynt i wair a phlanhigion. Tybir mai y rheswm drOB y pla yma ydyw i'r adar gwylltion, y rhai a ddinystriact y llygod, gael en hymlid o'r wlad.

I TYNU'R GrWIFRAU. I Wrth siarad o flaen Cymdeithas Rydd- frydol Merched Bradford, yr wythnos ddi weddaf, dywedodd Mr Illingwoith, A.S., mai Mr Chamberlain, i raddau, 'sydd yo dyweyd pa beth sydd oreu i'r Llywodraeth Dijriaidd wneyd. Gofynodd am ryw fath o fasur Rhyddfrydol, er mwyn i'r Undebwyr ymddangos o flaen y wlad fel Rhyddfryd- wyr; a dyna snt y cafwyd y mesur addysg.

HEN SIARTER CAERNAR- FON. Yr wythnos hon cyhoeddir yn y Noroth Wales Observer and Express gopi o hen siarter bwrdeisdref Caernarfon, a ganiata- wyd gan Edward y Cyntaf yn y flwyddyn 1286. Cyhoeddwyd y copi mewn pam- phledyn gan O. Roberts, yn Mai, 1827," ac argraphwyd y llyfr gan Peter Evans. Yn ot yr hen siarter, maer y dref sydd i fod yn gwnstabl y castell. A all rhywan daflu goleu pa bryd y newidiwyd hyn ? Beth sydd gan Syr John Poleston i'w ddyweyd ar y malar ? Dian y caiff ein darllenwyr lawer o f dd a dyddordeb wrth ddarllen yr hen siart,,

DAMWAIN YN CHWAREL Y PENRHYN. Dygwyddodd damwain tra alaethas yn chwarel uchod i un o'r enw Owen Owen, Myoydd, yr wythnos ddiweddaf. Troes careg oddeutn tanell a haner o bwyaao ar ei goesan, fel y dywedir ei fod wedi tori ei ddwy glun ac an goes, taflu padell pen ei lin o'i lie a hollti asgwrn pea un o'i gluniau. Cludwyd ef i'r ysbytty, lie y gweiuyddir arno gan Dr J. Williams, a dywedir ei fad yn dyfod yn mlaen yn rhagorol.

DYGWYDDIAD GALARUS YN LLYN TEGID. Rhwng dan a thri o'r glooh prydnawn ddydd Mercher diweddaf, aetb y. newydd brawychus drwy'r Bala fod dyn wedi boddi yn y llyo. Ymgynullodd oynulleidfa fawr yno yn ddioed. Yr oedd Dr Hughes a Dr Price, yuhydag Inspector Jones yno yn uniongyrchol. i. Caed fod Robert Jones, g6f, Plase, wedi cwympo i'r dwfr yn ymyl landing-stage Eryl Aran, tra yn myned mewn punt i gyrchu cwch a fwriadai hwylio gydag ef i bysgota. Ni welodd neb ef yn syrthio, er fod dan neu dri ar y lan ar y pryd. Ba yn y dwfr am oddeutu deng munyd cyn i neb sylwi fod dim allan o la. Aeth William Edwards yn ddioed i'w gyn- orthwyo i godi pan y gwelwyd mai ya y dwfr yroedd, a chododd ef i'r eweh. ei hnn. Dygwyd ef i'r lan, ond yr oedd yn amlwg fod y gwaethaf wedi dygwydd er i'r medd- ygon arfer y moddion arferol mewn achos- ion o'r fath. Clndwyd y gweddillion mewn cert i'w gartref i'r Bala. Pan gofir nad oedd wedi myned ond ychydig latheni o'r lan ac nad oedd y lie yn ddwfn, ac yntauyn nofiwr rhagorol, synir iddo foddi yno. Credir yn gyffredinol ei fod tan ddylanwad diod, ac mai hyny oedd yr achos ei fod mor ddi- ymadferth wedi Byrthio i'r dwfr. Yr oedd y trancedig tua 48 oed, a gadawa weddw a chwech o blant ar ei ol.

MARWOLAETH SYDYN I YN MHORTHMADOG. Boren ddydd Gwener diweddaf cyffrowyd y dref yma drwyddi gan y newydd praddaidd fod Mr J. Lloyd Jones, cynorthwywr medd- ygol Ur S. Griffith wedi marw. Yr oedd yn ymddangos yn iach fel arferol nos Ian tnag un ar ddeg o'r gloch, ond pan aeth Griffith Williams, y gwas, i'w alw yn y boreu eafodd ef yn gorwedd ar y gwely yn farw. Aeth y newydd trwy y dref fel tan gwyllt, a syfr- danwyd pawb. Yr oedd yn ddyn ienanc llawen, siriol, tyner, a dymunol yn mhob modd, a theimlir coned fawr ar ei ol. Yr oedd yn bwriadu myned i basio si final ex- amination yn Hydref nesaf. Cymerodd y trengholiad le yr un diwrnod, a phasiwyd y rheithfarn ganlynol: Sudden coruumtive death. Claddwyd ef ddydd Llun yn y Cemetery Newydd.

UNDEB BANGOR A BEAUMARIS. Yn nghyfarfod arferol gwarcheidwaid yr undeb uchod ddydd Gwener, Mr Hugh Thomas yn y gadair, hysbysodd Mr Harry Clegg fod y pwyllgor a benodwyd i edrych i mewn i fwyd y tlotty gyda'r amcan o ystyr. ied y priodoldob o newid rhywfaint arno yn anogly bwrdd i roddi,prawf ar ddull newydd, yr hyn a fyddai yn well i'r ttodioo, ac yn rhatach i'r trethdalwyr. Derbyniwyd anog- I aeth y pwyllgor a chyfarwyddwyd y meistr (Mr Greenley) i'w roddi mown grym yn daiuHa er gweled pa nn a atebai y dyben ai poidio.-Mown canlyniad i ymholiadau a wMed ar ol yr ymdrafodaeth yn y cyfarfod diweddaf, hyBbyawyd fod perchenogion dau newyddiadur yn Nghaernarfon, a dan yn Mangor wedi datgan eu boddlonrwydd i anfon y papyrau kyny yn rhad ao am ddim at wasanaeth deiliaid y tlotty.—Cyfeiriodd y cadeirydd at achos a deilyngai sylw arbenig y bwrdd. Yr wythnoe ddiweddaf anfonodd daa 0 yc&don Bangor ddyn o'r enw Owen Williams i garchar am ddan fis am gun ei ?tMg. a rhoddasant orchymyn i overseer y plwyf i dain wyth swUt yn yr wythno8 tMK&t gynal y Wtatg Q'r plant am y õyfood a nodwyd. Ystyriai y cadeirydd fod gwaitb yr ynadon yn gwneyd hyn heb ymgyngnori ilr gwarcheidwaid yn holloi allan o le; yn neilldnol gan na arferai y bwrdd mewa cyffelyb achosion ganiatan ond 3s 6c yr wythnos. Os oedd hyn i fod ya arferiad, yna ofer ydoedd i'r gwarcheidwaid ymgynull o gwbl .-Mr H. Davies: A ydym ni yo rhwym i ufuddbau i orchymyn yr ynadoD t-Tybiai y clerc (Mr John Thomas), gan nad oedd y wraig wedi gwneyd asis am gynorthwy, y gallai y bwrdd anwybyddu gorchymyn yr ynadon.-Peu&rfyawyd gosod yr achos ar lyfr y swyddog elusenol fel arfer a'i ddwyn yn mlaen yn y cyfarfod I nesaf.—Yn ystod y pymthegnos diweddaf gwariwyd 386p mewn cynorth almool, M yr oedd gweddill o 2695p yn 6ft illizool, ae

YMREOLAETH I FIN- LAND. Hjsbysir fod Ymherawdwr Rwssia yn I barod i roddi meeur gweddol dda o Yin- I reolaeth i Finland.

DAU GANT 0 BUNAU AM DDIM. Y dydd o'r blaen, o flaen Maine Llys y Frenhioes, Llundain, ceisiai Capten Mark ■ ham B. Kittoe, East Ham, iawn o ddan gant o bunau oddiar Miss Mary Drewe, ar y tir ei fod wedi ceisio cael allan rhyw foneddwr ag yr foedd y ddiffynyddes eisieu ei weled. Dywedodd y barnwr na fu y fath achos o'r blaen o flaen unrhyw lys, a rhoddodd ddedfryd o blaid y ddiffynyddes.

YR YMOSODIAD YN I BETTWSYCOED. Cymer prawf R. C. Duncan, yr Amencan- wr, a gyhaddii o gyflawni ymosodiad llof- ruddiog ar ei wraig, lavn Mrawdlys sir Gaer- narfon yr wythnos hon. Oherwydd mar- wolaeth alaethus Mr Malcolm Douglas, yr hwn oedd wedi ei sicrhau i amddiffyn y cyhuddedig, bydd i'r gorchwyl oyfrifol hwnw Byrthio i ran Mr Kemp, Q.C., bargyfreithiwr tra adnabyddns yn Lloegr, a Mr J. Bryn Roberts, A.S. Cyrhaeddodd y Barnwr Lawrence i'r dref ddydd Linn o Ddolgellau, ac agorir y llys heddyw (ddydd Mawrth). Diegwylir i achos Doncan gael ei gymeryd oddentu haner dydd. Nid oes ond dau aehos troseddol arall i'w gwrandaw.

BWRDD YSGOL CAER- NARFON AC ADDYSG RYDD. Y PARCH W. MORGAN, A MR LLOYD GEORGE, A.S. Cafwyd dadl fywiog yn ngbyfarfod Bwrdd Ysgol Caernarfon nos Lnn yr wythnos ddi- weddaf mewn pertbynas i'r Mesur Addysg Rydd. Yr oedd Mr W. G. Thomas wedi rhoddi rhybudd y byddai iddo gynyg pen- derfyniad yn cymeradwyo yr egwyddor o Addysg Rydd a gynwysir yn y meant ger. bron y Senedd, ac yn datgan na byddai yr un gyfundrefn o addysg elfenol gyhoeddus ym foddhaol os na chai pob ysgol a gynorth- wyid trwy arian y cyhoedd ei llywodraethu ar yr elfen gynrychieliadol. Cyfododd y Parch W. Morgan a'r Parch Tad Jones wrth- wynebiad i Mr Thomas gynyg ei bender- fyniad, oblegid mai ychydig o ddyddian yn flaenorol y rhoddodd rybudd ohono; eithr wedi euro o gwmpaa y twmpath am beth amser cydsyoiwyd i Mr Thomas fyned yn mlaen. Dadleuodd y cynygydd yn gryf drcs ei benderfyniad, gan ddango3 y ffordd o alw ysgolion yn ysgolion gwirtoddol pan nad oedd Y80 un ran o bump o arian eu cynhal- iaeth yn dyfod oddiwrth danysgrifwyr. Allan o'r 100,000p a ddeilliai i Gymru o dan y mesnr hwn, ai 131,000 i waddoli Eglwys ag yr oedd mwyafrif trigolion Cymru wedi hawlio ei dadwaddoliad. Elliwyd y penderfyniad gan Mr John Davies, yr hwn a deimlai yn hynod gryf y dylai trethiant a ohynrychioliaeth fyned gyda'n gilydd yn y mater o addysg fei gyda materion araill. Yn ogymaint ag fod ysgolion a gynorthwyid gan y wladwriaeth yn dygga Catecism Gaze, ag oedd wedi ei gondemnio gan un o'r awdardodan penaf yn yr Eglwys, barnai mai afresymol i'r eitbaf ydaedd got- fodi y cyhoedd yn gyffredinol i dala am y cyfryw sefydliadau. Feallai y dywedai y cyfeillion ar yr ochr arall na ddysgid y Catecism yn yr ysgolion, ond pi ddadl ef ydoedd y dylid symud ymaith hyd yn nod y posibilrwydd o'r fath ffwlbri gael ei ddysgu. Er fod gan y Wealeyaid, sef yr anwad y pertbynai ef iddo, lawer o ysgolion o dan en llywodraeth, teimlai y Parch Owen Williams yn ddyledswydd arno gefaogi y penderfyn iad hwn oddiar yr egwyddor y dylai y tretb- dalwyr gael Uais yn rheolaeth safydliadau a dderbynient en cynhaliaeth o'r trethi. Y Parch W. Morgan, wrth gyayg gwell- iant i'r perwyl fod y bwrdd yn unig yn oymeradwyo egwyddor y mesnr, a wadai fod Catecism Gaze yn cael ei ddyagn mewn ysgolion. Nis gwelodd ef erioed gopi ohono, ac anturiai ddyweyd na fedolai ond yn I meddyliau gwylltien Dadgysylltwyr. Allan o 57 o yagolion byrddol en y wlad hoa na chyfranent addyag grefydflol o gwbl, gofidiai fod 50 obonynt yn Nghymru, a rhaid ydoedd iddo, fel ag y gwaaeth ar aohlysur blaenorol, alw yr ysgolion hyn yn ysgolion anffyddol yn yr ystyr fod y Beibl wedi ei ymlid ohonynt. Haerai fod yr oli o'r cyn- hwrf presenol yn cael ei wneyd nid gan y bobl ond gan gyffowyr gwleidyddol. Cymerodd Mr Lloyd George fantais o'i sedd yn y Senedd i alw dyn teilwcg yo ysgolfeiatr truenus, eithr da oedd ganddo ef tMr Morgan) ddatgan yn gyhoedd11f).fod yr haer- iad yn gwbl ddisail. Er cymaint dyn ydoedd Mr George, yn Yagol Genedlaethol Llanystnmdwy y derbyniodd yr oil o'i addyag. Hysbyswyd ef gan ddyn ag y eallai dderbyn ei air i Mr George fyned i'w hen ysgol ychydig amser yn ol a gofyn i'r meistr a oedd yn dal i ddysgu yr Y sgrytbyr yno. Ydym," atebai y meistr, yn parhau i ddysgu yr nn peth a phaa oeddych chwi yma." "Y mae yn llawen genyf glywed hyny," meddai Mr George, "oblegid yma y cefais i y rban fwyat o'r wybodaeth Ysgrytbyrol sydd yn fy meddiant." Yn ddifynol aeth Mr Morgan yn mlaen i ddadleu fod trethiant a chynrychiolaeth yn cydfyned ar hyn o bryd. Caniataodd Mr Morgan i dynn ei welliant yn ol ac i eilio un o eiddo y Parch Tad Jones, yn Uawenychu fod y Llywodraeth yn eu mesnr yn amddiffyn ysgolion enwadoL Cariwyd y cynygiad gwreiddiol gyda I mwyafrif.

I CUDDIO EI THAD-YN- NGHYFRAITH. Yr wythnos ddiweddaf dygwyd gwraig weddw icuanc D'r enw Thompson o then ynadon Ballyconnell, yn yr Iwerddon, ar y cyhuddiad o gnddio marwolaeth ei thad-yn- nghyfraith, hell w* 85 mlwydd oed, yr hwn a fu yn derbyn blwydd-dal am flynyadau. Aeth yr heddgeidwaid i ardd yn ymvl ei thy, ac wedi cloddio 1DO daethant o hyd i'r corph wedihiaerpy ra.

YMHERAWDWR GER- MANI. Wythnos brysur ydoedd yr un ddiweddaf i'r Ymherawdwr yn y wlad hon. Ei brif waith ydoedd edrych ar fyddin Lloegr. Wrtb gwrs, fel milwr yr oedd hyn yn naturiol iddo, Buyn Llundain yn ymweled A'r gwahanol sefydiiadan. Er's pan diriodd ar dirio.(aetb ei nain rhoddwyd iddo dder- byniad tra siriol.

PRIS UCHEL AM DIR YN MON. I Dydd laa, yn Uangofni, cynbaliwyd arwetthitct gan Mri W. Dew a'i Fabat fferm o'r enw Bodargolwyn yn Mhlwyf Trefdraeth, Mon. Cynwysa 34 acer 3t 26p yn nghyda thy a beudai. Dechreuwyd cynyg gyda 1,200p, a rhedwyd hi i fyny yu gyflym hyd nes y cyrhaeddodd 2,500p, pryd y tarawyi hi i Mr Thomas Pritchard, Llwydiarth Esgob.

MYDRrM. YMADAWIAD.—Nos Wener anrhegwyd Mr al Mra Lloyd, o'r lie hwn, ig anerchiad goreuredig yn nghyd a'u darlunian, gan yr Eglwys Fethodiataidd a'r gynulleidfa ar eu hymadaw- iad i Lerpwl. Y cadeirydd ydoedd y Parch T. Job, Cornwil, cyn-weinidog yr eglwys. Dar- llenwyd Ilythyr oddiwrth y Parch D. Lewis, LlansbephaH, yn datgan ei ofid oherwydd nas ga'lai fod yn breeenol. Yna cafwyd ychydig eHaa gan swyddogion yr egiwys :-Mn a. Thomas, J. Thomas, L. Harries, Jonab Griffiths, a J. Davies (A), Ffynonbedr. Galwyd ar Mr W. Harriee, ysgolfei,tr, i ddarllen yr anerchiad; ac ar y Parch J. Wyndham Lewis, ar ran yr eglwys a'r tanys- grifwyr, i gyflwyno yr anerchiad a'r darluniau i Mr a Mrs Lloyd. Sylwodd Mr Lewis fod tenlu ei gvfaill Mr Uoyd-y Llwydiaid— yn un o denlaoedd b) naf a pbaTchusaf sir Gasr- fyrddiu yr oedd y teulu yn ei gysyUtiad a MethodisHaet-h yn historic family. t'r diweddat Mr John Lloyd,Pentowyn,—hen balasdy haner y ffordd rhwng Santes Clara a Myclrim,-a thaid eu cyfaill, yr oeddynt yn ddyledus am y capel eang a cbyfless oedd ganddynt yn y pentref tlws. Melin whn fawr ydoedd yn wreiddiol, a adeiladwyd gan yr hen foneddwr o Bentowyn, er mwyn rhoi gwaith i drigolion y pentref, ond a d owyd wedi hyny yn lie i addoli Duw. Buasai i Mr Lloyd wyth o bLmt, tri mab, a phum' mer'h ond nid oes yn aroa o honvnt ond dwy yn anig, sef Mrs Hazard (gweddw y diweddar Mr John Havxrd, y bachgen-ddiacon o Fydrim," fel y gel wid ef yn mlynyddoedd cyntaf ei fywyd), a Miss Lloyd. ib Er mwyn rhoi rr addyeg oreu oedd yn bOiibl i'w blant, sicrhaodd Mr Lloyd was- anaeth Mr Lewis Edwards, Benllwyu, Aberys twvtb. M athraw tentuaidd. Y Mr Lewis Edwards ydoedd Dr Edwards, o'r Bala. Mr Lloyd oedd y cyntaf, hyd y gwyddom ni, yn y De ganf. dd-dd ddefnydd^aa dyn gwirioneddol aceithriadol {awr yn Mr Lewis Edwards, o Ben lwyn. Dewiswyd taid ac ewyrthod ein evfaill vn gwyldpgiin eglwysig pan na.d oedd- I ynt o ran oed ond lianciau hwynthwy oedd y diaconiaid ionengaf fn gan y Methodktitid yn y sir hon. A'r un modd v gwnaeth yr eglwys henafol a pharoi us hon a'r brawd sydd ar ein gadael. Yna cyfeiriodd Mr Lewis at ddefn- yddioldeb, gweithgarweh, a safle Mrs Lloyd yn y cylchoedd, ac feallai y Boddefid ddo dweyd ei fod wedi anrheguM'S Lloyd o'r bl.en. Uu ar bynithep, a daunaw mlyiiedd yn ol, mewn dau gyfarfod cystadleuol llnosog a gynhelid yn Moriah, Caernarfon, fel beirniad y eyfarf dyrld hyny cafodd yr hyfrydwch o ddyfarnu a chynwyno amryw wourwyon i eneth fechan ddvallgar, siriil, o'r enw Miss I Annie Williams, a'r Annie Williams hono yw y foneddiges yr oeddynt yn ei hanrhega y noson hon.. Cydnabyddwyd yr anrhegion mewn araeth fer, dodded'g, a tharfynwyd y ? cyfarfod.—Cy/aW.

IGWAED DRWG G?MfWYNYOtW?. GWEHWYN ?R?? I GWKVWYN f CYLLAJ G Wi, ?VN Y NKRYBST GWENWYN YR ARENAS HEB WAED—HEB FYWYD I HEB WAED PUR-HEB IECHYD HUGHES'S B. LOOJj plibLS MEDDVGI I AETH FYDENWOG IT BURO GWAen A DILEU E ROLL DDRWG. Iachaat yn uniongyrchol Waed DrlVg, acurvry, Cornwydon, 1'arddiMUu y Groen Cylla Uwan, Uiffy., Traul, BUiousnws Dye Pepsia, (iwynt, L'Oda FIA, Afn », rwg, Non Egwan, Iselder Ysbry.i, Cortfrwyin od Uwynegon, Poeti Cetn, Fits, Nervousness. MEODVG YTAD MdDUYaVFAM MEDDYQ Y MAB* MEDDYti Y FERCF MBDDITG Y TEULo'. aUGHESS BLOOD PILLS. HUGHKS S BLOOQ PILLS. HUGHES'S BLOOD PILL. Miloedd yn tystio i'w worth anrhaethol mL. nt ye ddi BYWY1 NEWYDD I'R GWABD BYWYD flEWYDD I'R CYLLA. BYWYD NEWYDO I'R AFU BYWYD NEWYDD I'R ARENAD BYWYD NEWYDD I'R HOLL GORFP y mae en clod wedi cyrbaedd i'r Gogledd, Deheu, Dwyrain a'r (J(\<Uewia. Gelwir am danynt o'r America, Canada, India, Chili, Awstralia, New Zealaud, Madagascar, China, Japan, ac Affrica. LIo mawr yn cael eu hiachau ya fen- nyddol. MODDION Y GWANWYN, MODDION YR HAF, MODDION YR HYDREF. MODDION Y GAUAF. HUGHES'S BLOOD PILLS Y maent ar werth gan bob Chemist » Patent Medicine Dealer drwy y wlad, am Is lie, 2s 9a, 4s 6c; trwy y Post am Is 3c, 2s lis, a 4s 9c oddiwrth y Perchenog,- JACOB "HUGHES IT MANUFACTURING CHEMIST PENARTH, CARDIFF a" Dim yn bur heb Inn calon ar bob B jx ar Label Coch. HENRY LAURANCE'S IMPROVED PECTACLES. Y mae y Gwydr.ddrychau uohod wedi proS yn fenditbiol i filoedd, ac argymbellir hwy gan brif feddygwyr polygon fel o r gwerth mwyaf I rai a llyga d gweiuukl neu aamharedig. CRYNODEB 0 RAI 0'& TfSTYSGBIPAU :— 0.. WyrineGriffith, Ysw, L.R.C.P.,U.R.C.3., The Highlands, Pwllheli, a ysgrifena Y mae'n bleser mawr genyf ddwyn tystiolaeth 0 ragoroldeb eich Gwydr ddrychaa, a bydd i mi eu cymhell i gyfeiliion allent fod mewn angen am wydrau." T. Eyton Jones, Yaw., M.D., F.R.C.S, (Edin.). Grosvenor Lodge, Wrexham, a ysgrif- ena "Cynorthwyant yr olwg heb effeithio y llygaid, pa mor hir bynag y gwisgir hwy. Y mae'r gwydrau'n glir, a cha y sawl fyddo ar o euhangen fudd oddiwrthynt." CANNOEDD 0 DY8TIOHETHA0 CYFFELYB Wedi eu derbyn otdlwrtb Feddygon, Clerig- wyr, ac eraill ? gawsant fudd O'U gwisgo. ?,estr iw chael onJ anfon am dani at DAVID PARRY JEWELLER & OPTICIAN, iS, PALACE-ST., CAER.< AiJFOJ> Gan yr hwn y gwerthir y Gwydrau hyn. U.S.—Y mae pob Spectol wedi ei stampi "H.L.heb yr hyn nid yw eiddo Laurance. DILLADFA Y BOBIL E. W. JONES A'l FAB. TBILWKlAin YM ARFEROL, I HOPE HALL, BETHESDA A. T CHWAREL WYR, AMAETH- WYR. ADEILADWYR). A PERCHENOGION CHWRELAU BARtiEINION MAWRION, YN "OETMOK YARD, BETHESDA, GAN WM. JOHN PARRY, GORUCHWYLIWR DROS NOBEL'S EXPLOSIVES Co., LD. Y Rhaffau gorea at wasanaeth Chwarelwyr 4 £ cypwys Cast Steel goieu at ebillion 4c „ Vmiars, Cowgis, Pirims, a cbynion Brashollt, Cast Stoel goreu §c „ Mortbwyliou Cast Steel goreu 8c „ Handles Hickory i bu 7io yr an. Yr Oil tsoreu am 7c y peint. Shovels am o Is 6c i fyay. Rhawian Gerddi, &c., am o 2s 3c „ Cedwir ytlawnder o'r nwyddaH gorea mewn B-i Tiles, Cement, Coed, Plwm. (Jloiau. qn Hoelion,, Ais, Gratian o bub math, Stoves, Lampao, Paent, Pipiaa clai, plwm, a haiarn) &c., & gwerthir hwy am brisiau neilldnol o lseL GWNEIR CONTRACTS AR DELERAU" ESMWYTH. Hefyd, gwneir y fasaach belaetbaf yma mfiwn pob math o Bylor, megys Gelatine, Dynamite, Povdwr Da, Fuse, Caps, 1; a werthir hwy am y p.isiau isaf. Anfonirgwerth C3 ac uchod i'r Stitioa ago»af yn adidraul. G l.ir c.e) p.ib m^nylion am nwydlau prisian, ond anfon i COETMOR YARD, BETHESDA. M ALL MM ?. Winn ♦Jar r^11? HHi8 ealth ™ Wiffe. fal of Vl^w; to who.: REAn THIS 'lows of their forma "?'? M t bOMij s?n4 '°f «' tmoMB.tret "l, •«eiopo# Aadieaa Xae Secretary 3 44 ?t??an SqaM, Shemet '*?<t&Y t MMt o? will do. I »t' a « aA[? '—Rydd: eopwyrg tol l t y o -clwya, 'r VriaiLu loel,t ya damn&& 'f "llil1e:o, 12 UoQi dcditeh, London. Gellir I Joei,v, Oiiailorun, yllill, Cribao, Gwydt Pyraian, Violins, Accordle" Jubiite I' Wul ery. Cats nine darluniedig An ddau S'a up Ceiniog, fc'efydlwyd 1S57,