Y Genedl Gymreig

GWELL HWYR NA I HWYRACH. I [GAN CHARLES READE.] I I PENNOD XIV. I (Parhad.) I Yr oedd yn myned yn miaen yn y dnil yma, gan fwrw cawodydd o wawd ar y crane, pan yn sydyn, yn ngenau un o'r cell- oedd peUaf, y safodd ac y cododd ei ddwy- law i fyny mewn dyebryn. Yno yr oedd dyn wedi ei wisgo a'r wasgod a roddir am wallgofiaid, wedi ei rwymo wrth y mur, a choler fawr am ei wddf, bron wedi ei dagn, Yr oedd ei wyneb yn wyn, ei wefasau yn welw, a'i lygcid yn troi yn ei beo. Thomas Robinson ydoedd. Parodd yr olygfa hon i'r j caplan golli ei anadl. Pan ddaeth ato ei bun, ebai un o'r awyddogion, yn chwyrn, Beth yw hyn ?" Carcharor wrth y crane," atebai Hodges. Cerddodd y clerigwr i fyny at Robinson, BC arcbwiliodd ei goler, y wasgod, a'r strap. A oea genycb chwi awdurdod y meistr i wneyd hyn V gofynai. Y rheol yw os na weithiant, en rhoi yn y wasgod." A giwsoch chwi awdurdod y meistr i wneyd byn 1" I Mewn rhyw ffordd y mae genym ei awdurdod." Mown gair, nid oes genych ei awdardod, a cbymerwch y dyn i lawr y foment yma." Petrusodd y dynion i sneyd hyn. Os na wuewch, fe wnaf i." Wedi eu taro gan ei fcenderfynolrwydd, aeth y swyddogion i sisial yn ddistaw a'u gilydd. Old ms gallai dyn o fath y caplan aros mynyd wrtbynt. Neidiodd at ben Robinson, a decbreuodd ddatod y goler. Wrth weled hyn, daeth y dyriion i'w helpu. Wedi datod y goler a'r strap, syrtbiodd corph ] y lleidr ya mlaen. Llewygai tra yn siarad ac mewn gwirionedd, yr oedd ei synwyrau bron weii ei adael pin ddaeth y caplan gyn- taf i'r gell. Fcldd bvnag daliwyd y lleidr gan caplan, yr hwn oedd yn ddyn cryf. Ttian" i ellodd ddAfr arei wyneb, ac yna prysurodd y caplan i chwilio am y tne,str. Daeth ato bron wedi colli ei aDadl, ac edryehai yn welw. "Diliais y swyddogion yn camdrin car- cbaror." "Yn vrir," ebai'r meistr. Yr oedd yn syniad newydd iddo ef y gellid camdrin carcbaror. Y raaent wedi nyffosu nid oeddynt wedi cael eich awdurdod chwi, ac felly gollyogais ydyn yn rhydd." iio 1" Yr wyf yo gadaal y matsf yn sicb llaw chwi, syr." Mi a edryehai iddo, syr." Gidawodd y caplan M; Eawcs yn ydYIJ, gan nad oedd ya teimlo Yi1 dda iawn; 8e 'i i'w dy ei han, a cbymerwyd ef yn bur wati. Wedi ymysgwyd o'i wondid gynted ag y gallai, aeth ar unwaith i gell Robins-m. Cinfaef at ei gwrswd. Tjimlai y caplan fed yo ddylodswydd arno wneyd rbywbetb. tba oroaf i rhoddi gofyniad i chwi. Bth a wnastboch i beri iddynt yiaddwyn ftl hyn atoch D:m ateb. ^i'J o rati cywreinrwydd yr wyf yn gofyn, ond er fy ngillnogi i roddi cyngor i clivii, nell i eefya ar eijb rhan rbag fod y gosp yn fwy na'r trss-add." Uioi steb," "D-jwob, pe na buaosi ond y chwi yn y carcbar, arhoswn yma o byd i'eh clywiri yn aiai-ad, pe bai fodd; ond y mae yma eraiM yo disgwyi am danif: y mae amser yu we-rih- fawr; a wneweb chwi sia.-ad ag un sydd' yn dymunj boj yn ffrynd i chwi 1" Dim atfib. C.o-jiodi cwsawl o ddig dros wyneb y caplan buisai llawer o ddynion wedi dy. weyd rbywbsth. Oad ni wnaeth y caplan ond trd ri; wyneo yrnaitb, filag i'r dyn ei weled. El) ii, Folly nid wyf i fod yn gym ¡ wynasCT i cbwi, ae aetk ymaith yn athrist. Ymwisgai Babicsea ynddo oi hun, ac anwesodd yn anwylaeh ei gasineb o ddynol- T Y -A, Fe! yr oedd y caplan yn d,:bd o'r gell, cjfarfu a Hawes; gwedd yr hwn. a wisgai fynegiant jrnd^aidd, ae ebai: Nj ch¡.¡dQtf¡ir i'r caplan ymy:-yd rhyng- wyf fi a'r oarcharwrion yn y carebcr hwn," Eglarv?ch eic-h bun, Mr Haww." "Yr dych wedi gorchyeiyu i Ty. awydd- ogion i je;<Kit cosf-edigaetb." Yr ydycb yn a-at;h'»fio, Mr Hswea, i mi egluro i chwi eu bsd yn gweitkretraisbaicb gorcbymyn" Y mae bynyna yo hollol yn ei lè, a gel- weh hwy i gyfrif;: ocd nid ydych ohwi i'w gorchymyn- dylaseeb. ymofyn a mr." Mi wela} mi w81af! Mftddetswoh i mi am fetlu ychydig, try parheid dyoddefaint cieadur dyrii-1 er mwja rld,)rl." Ah Oud rha>4 iddo baidio aigwydd eto." "Mi obeitbuf n& bydd un achlymr i hyny." 0 ran hyuy mi welweb drosed;i«!tyr yn iaail yn cael on cosit yn y catcha:' yma. Bydda: yn wsll i chwi edrych ar ol sich gw?th eich bun yn y carcbar; cd gawch ir:nn 0 WF-il?ll yma?" Mi wnaf, M+ H4wes; y mae rh\ro i dldyuioD fod yn grenka yo rban chono." "O dewoh rhyngof fi a'r carchiiorion, eyr, ni bydd web ym&n hir." Gwanodd y 3Ap)<m ubyn. Pa bwys pa un ai yma ai yn Mbatcg?nia ybyddaf, os gwoaf fy ByFadswyd'?? ebai mewn tymher dda. Trodd Haw38-ei ge&.yo ddis'.7ta,,aa aeth alleihaodd awper Robion haner oant y C!Ior.t. Evans, a weinyidir y goab 7ina yn am, I yma ? "Owneir, syx.. O^gyfiftedin y aaschar yw" "Rhaid ai bod yn -in boenus." "Nac ydy-Vifiyr y. mae ycbydig. yn an- aifyr—dyna'r oil;. a phan y mIn. gsrsym gynifer yma, rhaid i ni fod i lawr arajiat fel j morthwyl maw, nM.fe'n bwytaoB?- ? fel y iFm yma. ? ydyw yipeth,?agenych, y WMgM!, y goler,  Mi wn Hoc i'w Gael," ebe Evaas, gyda il :Ji lygairl. "Dowen a hwy ytna i'? sell wag boo." W,,I, Syr, mu,,uum, i Evans, unid wyf Syn hoffi gwthod fiich I r Y i-a pwrtbod," obai"t liall, j morllym a noawydd. Aeth Phans ymaith, dycbwe>ad«l gyda'r 1 psthau, Archwitiod(i y capiat hwy; yna, tynodd &i got o;!diam dano. Hhcxldwcb hwy am d:inaf fi.3!^i»ns." Eu th i am daooih cbwi, sy. "Ie? Peidimch sefyll i lygadrythu deliwcb y waod. gwnewch hi yn d'n a. danaf-tyaa1 dim !°!—acr??i?yd RoMa- sjn yn dynacb ddoa. Y mae arnaf eisiea, gwybod beth ydym yn ei waeyd yn y He yals i'h,cyd?,»<?adarhid. Y gclar ya awr." "0n¡J, syr, bydd i'r goler aieb niweidio. Y' wyf yn dweyd wttbych yn. mla.n llaw," Dim, mwy nag y mae yn aiweidirdy aghlircàl>rmiclU. Yn awr, rhwymweh, fi wi-tbypapcd, Pabam y petrosweh 1" i "Ntsgwnaydwyfye gwneyd yn iawn, kji, a chwithaa yn offeiriad. Hwyrash na bydd lwc i mi ar ol hyn." Peidiwch bod yn wirioa, Evaos gellwiih boeni esgob as gofyna i chwi." DyiDa chwi, syr." Ie,. dynaafi. Ewch cddiyma ye, gwr, a denweh yma yn mhen baser awr." Tybia.f fod yn well i mi aros, syr* Byad wch yn sicr o fod yn sR)." Eweb, a deuweh yma yn mfceayr baner awr," oedd yr ateb. Teimlodd y caplan, os nad oedd- y dyn am fyned, y buasai yn gofyn am gael ei rydd- hau, at: yr oedd yn benderfynol o fyna cael gwybod beth yr oeddym yn ei wneyd.' Nid oedd Evans wedi myned ond er prin ddeng munyd, pan y darfu i'rcaplan edifar- ban yo chwerw iddo adael iddo fyned, a phan ddaeth yn ol clybu caplan ya murmur yo wanaidd, Ar lan achos da, ar ran achos da." Yr oedd gwen ddirmygus r layneb Evans. Rhaid i chwi dala am y wea yes," e bai y caplan yoddo ei hoc. Wel, syr, a gawsoch chwi ddigon ?" "Do, Evans, gellwch fy ngollwcg yn rh ydd," ebai, gan geiaio ymddabgoa yn ddi- bri*. "Tebyg i beth ydyw, syr ?" II Ttlbyg i fel V dywedasoeh chwi, tipyn yn I annifyr; ond cefais wybodaeth wertbfawr drwy y prawf. Gellwch chwi gydgyfranogi ohono." O'm calon, syr; gellwch chwi ddyweyd wrthyf tebyg i beth ydyw." 0! na; nis gellir trosglwyddo gwybod- aeth o'r fath drwy ddesgrifiad; cewch gymeryd eich tro yn y wasgod." Dim perygl," Betb, nid er mwyn gwvbodaeth ?" 0 gallaf synio both ydyw." Ond mi wnewch er mwyn fy moddhau U" Rhyw ffordd arall, syr, os gwelwch yn dda." II Ond mi reddaf gini i chwi." O! y mae hyny yn newid pethau, syr. Ond am haner awr yn unig." "Dim ond am haner awr." Rhwymwyd Evans wrth y pared; tynodd y caplan y gini o'i boced, dangosodd hi iddo, I ac aech ailac. | j Yn mhen deng munyd dychwelodd, a chanfc wyneb Evans wedi ei dynu i lawr gan boen. Wei, pa fodd yr ydych In ei h, ffi ?" I "0 1 lied dda, syr; nid yw yn werth gwaeddi yo ei gylcb." Dim otid tipyn yn annifyr." Hyny oil; dim ond am yr ben gnmp yma." j Gadewch i mi weled," ebai'r caplan, gan eistedd gyferbyn. "Cefais i ef yn waeth idag annifyr. Yu gyntaf, daetb teimlad dycbrynllyd o lesgedd, yna crampiau, &c nis gallwn symud dim." "01" II Beth 1" Dim, syr! Y— y— gini anwyl!" Achosid poen i mi hefyd gan y galar; crafai fy ngwddf fel rhyw haiara. "Paham na buasech yn dweyd hyn wrthyf o'r blaeD, syr," ebai Evans yn wylofue; "oiadwaethheb yrwan, gan i mi yn ynfyd ddyfod yma. "Yr oedd genyf reswm dirs beidio | dweyd wrthych. Dydd da, am ycbydig." Er mwyn pob peth, syr, peidiweh bod dros haner awr. t "Ni wcaf." Nid aeth yn whdl; clybu y de»f Evans yn grnddfan. Aeth yn ei ol. Byddweb ddewr, gyfaill; nid oes genych ond wytii mynyd, a bydd y gini yn eiddo i I chwi." mynyd eta, syr ?" Wytb.11 "Yna, oh! gollyrgwch fi yn rbydd, os gweiweh cbv/i yn dda." "Betb, colli gini or mwyn wyth mynyd- dim nDri saith mynyd eto." "Yrnaith a'r gini; os oes trogaredd ycocb, syr, gollycgwcb fi yn rbydd, syr." "u'f gorcu," ebe'r cspian, gan roddi y gini yn ei boced, a rhyddhau Evans. Pan ddaeth yn rbydd yr oedd yn brifo i gyd drosto. "DYlDa eich gini." "0 uagj; ni dd .rfa i mi ei henill." Od ydych yn meddvvl byuy"—a cbymer odd arno ei rhoi yn ei boced-" gadewch i mi ei rboddi yn anrbsg i clmi" (ic estynudd y pini iddo). Gwsnodd Evans. Gwasanaethyddes bonyna. Bu y dernyn bychan yna yn foddion i wffeyd un cyfaill arall i'r careharorion truau, Nid ydych ya fy neall, Evans. Ond mi wnewch. Edrychwjh arnaf fl. yn aws; dr foment hon, eyr, yr ydych chwi a ininas yn sefyll ar dir hollol wahanol i bawb yma. Yr ydym yn gwybod beth a wnfiwn paD rwymwn gar- charor fel bynj ond iiid ydynt hwy yn gwybod. iso fwyaf o wybodaeth, mwyaf yr enogrwvdd. Gobsitbio y cedwir ni rbag bod yn grenlon. Noswaith dda "Noswaith dda, eich parahedigaetb," pbe'r dyn yn Edistaw, Aeth y caplaa ymaith. Edrychodd Evans arno yu myned; ao edrychodd ar ps:law. We], yo wir, dyrna gini, er y ewbl." IJ barhaui)

iByfeiriw y Farddomaeth i Eifionydd 1 Swyddfa'r (lentil, Caernarfon]

AT Y BEIRDD.—Fel hysbyaiad yn unig y crhoeddir anerchiadau priodaso4 coffad- wwthol, &c. Ni chymerir teilyagdod darnaa llenyddol felly i ystyriaeth. Am y teleran, ymofynar A. r cyhooddwyr.

Y WYDDFA. [Y BRYDPEST FUDDUGOL YN EIS. THDDFOD GLAN YRAFON, 23 M.V.] Dyoesai'r lIong, daetb gorwel Cymru'n amlwg, A nil'au'n caru mangre bswyr hi • Ond pan ddaeth pen y Wyddfa wen i'r golws An,,hOfi.,m hot[ YstOrrnYdcl tonog li'. Heno drwy niwliog len cavvn loer-oleuni i'w Jrhgo, droa ei brwynog Helfa Fawr, A lIwybr y Llechog, nes b,'r lion gwmpeiBi Ar dwr hiyri cyn y toro'r waw;, Dawdd..rnoi Iwyd adwyon minion mynydd- Lluest mynyddwr iach a'i lwytaiddu— Qorr>r ma-wyrydd hon a rhawd yatormydd.- A'r tJrydiau n trydar yn y g,ug a'r «o- B rSych t?-Mth o thi?oodd cwm Hellenic— Y r hdod UQOS, P pha. corlan ?y? '? Vv erfawr feiui, noddf?'r afr f/nydd^ A'r praidd yn gorwedd ar eu gwely brwyn Owaelodicra byd a giliant ii y gpul m, O'n bla,3"grug, brwyn, a bryniau earth y eydd. Cfcwilotfan helai, rhedfan milgi buan, Gweryrfan ra o-lyn niynyid, h- la h;dd. Y n ddiwyd araf awn i'r gcirifyuu, M fyt. y Wyddfa 'j (]rj||g0 tryd brys"; Siowedig nenau sy u ei ham^ylchynu, Ac a r ser sieryd hi o'i huchel ly, I d. he 1 ontrych, Rerth or.ethol,- Drwy nyddol igam 0(»m edit yr awn, 0 gleiniJ g'yn, i'r uwch-awelou gvrybrol, A dringo'r gloswon risiil resí wuawn I r nwyfra glir,ite cw" y lloerbelydron Ar no ynysoedd niwl for anian lwyd; Y naiil ar ol y llall o dvuronu Arfoo, A auddarit, ond y \Vyd Uaet )gwyd. O'i gandryll dwr, yr Ardda lyfodiad^i Swu siiial syd t clyw ecu 'r Ci i^wya Du Rhag rhy^ndwrf dorau y.IY:1 y .ioaodiad Ar hen Gasrdroia d eijriau C ¡"Iru fo. O'r ^eil't islaw, -llaia helgi i^l-il edig Felo wae odioi dyfna'r byd a ddaw Acynacori), a bloedd o holfa éwm p.lionig, A'r xareg atab yn oi harnl1 driw. L1ehw,dd y Rh\l gyrha\\ idwn, -ffrydlif loew J fin Iy I?y" r. lam o'i rai^wyn niazi Nifwl anodi{ yd Y" hi, a ho,?%v, Y dawns o'r cwmwl a i'r cvmooild can, o nert,) i 11 rtb. yr awn i bea yr yrf i, Pendron it ddyfndo. tmom ,,1' bob tu Ilwal arl jn wiwl-g /nyddal yr olygfa Mao'n tori'r vrvw:! h-wddimor geinwawr gu Mor eiddil ydyw dyn ar ael Fryri Tean y t;wynt bjtli yi, oi esjni ;!vv)n, £ ?' byramidiau wrth auforthol faini Y ^7y Idfa fawr a'i chawruotiolim biin Rkyiv tryri ar fryn ymtfarfiant yn gyuttalfur Attegol o dan tail ei gois <Jd won Clogwyu y (I'arnedd gwyd i balas asur, Uwcli cierau corwy.it "T d;v;a dlyd nen Mae'r 8sren ddydd yn Uior y ^orliw'n gwelwi, Godrojon Lliwddd m :»n cysodion sydd Ffy'r nos a'i sar—o».:ordd.on dirifedi, Oifluna'r Uacad, I) id ydyli. O'i dcryll orwel daw,newn rhwys^ a mawredd, T-eifl"Jwch fynyadoadd, dwyrJ ddyfnder mawr! Drwy loew non g)T fjvryd a cmfoledd, JMftsnra'r entrych llotia nof a llawr. Si drem foreuul ar y Wyddfa gribog A deill ui chyagod ar ) ilydan fÚ,. i Fel deial fawr a godai Ntirion cuwog, I rifo dyddiau cr^a ligaoth lor. Brefladau'r buch a glywir o'r gwaelodion, .A 8Î"n i;orfoied t moew dduw o'r glyn; Oiv w di r clogwyni'n eco clir ac emon Ll, iwanvdd gwawr am eni o >tvu gwyn il je a oraph baoh y bore i'n owybr wibio, I A'i o'r nC'1 ya ewyti ar ban y by i Ar odyi i didin dot- mae'n hed-g heib.o, I'r diii ibaid wawr acyno can o liyd. Alr Wydi ^fa'n awr gynhyrfa'i bro wybreaol, Ei lioryi 'n groig-i ol;>wg e;.dur f^au Dwfn c'Jj,¡\ i'r byd a trryn i'w hanthem uertliol, Rhown nil au yn ei n nawr glo lydd glàn l'ir lIwn y'ii ,f.oiei nefoetld a chymylau,— WnaeA ffon. '-d i'r eryr drwy ei h^wyr hi,— Yr Hivn sy'n P- 'yso I bryuau me At: cIJrianau- Ac a'i hw'n -) n,l mor a'i donog li. Drwy niwI Cwm I. 'an gwol fel y mae'n "magor G -uaentydd d. ion, dyrus anial ffyrdd! ipel pn'n dylyfu gk. y ml\O'f agond .r, A t)ir»-y'r agoriV gul yoirithia'r Gwya an gwyrdd Yn nglol artlthrerJd ei,) Qg y Glasl;-n tywyll, A'r boron'n 'ewyrch yn oi it; Å r Wyddfa erfawr af phen Yn A ninsu'n aroe ar e;Ù0.zwydrl hi. Ac 'yn,'r Llydaw Jwf" a oi afo Yn rheietdr byw a: o'i A d'hysbydrlBtôr, Clv,r. I)yli or ei orl,.Ynge kir orhfion I'r brysnr drcr. ac i'r aaniA l'rtll for. Ti W'yddfa wyt Ararat cre:g-ororau, Gc»onianfc ar d.1 unig-Ad.tv gaf Mae wybren hedd yn gorwadti ar dy ga3rau, Ac ar iy bi n ar ifn rhod yr a af. Disyn.wth ra-hr j ■, wlaw u'r ^-w.ynt ystormu9 A r d'ysgwydd »4i, anwa £ ol yw dy nen Ac a-nl v gwisgi'i- Gna iw.t am dy wregys, A'r ioreu iiat, ar G tuaf m- dy btm. Arddunul drem nr fro fy ncrhc«ed:gaeth OMi i'opa gaf. Of3! y caraf hi! Am liynv Artun, yr ehed fy Hyd fioion dy ifonydd dedwyd v di. Driag, dref r, driag, dros druinnm llethraq Llydaw,- AT gopa pinacl br,non rho <1y drtwd Coi weld Gorllowin d.'iu a roiiuon Manaw. Ac Alpau pell, m. sangodd dyn tvioed. O tancim, -llyns.u Uawnion &(U, a hafrara dyfnion Mynyddrea wyllt Eryri ar (j, hyd Uthr gymoedd gant, paradwya nivi- freuMwydion,— Yr ii mgfSr, a dwfn aylfeini'i" byd. Os mynit waled olion cyfood boreu, Ac 01 y Llaw fWu lluuio cwma do],- Cei ddarllen Uyfr <lirgel«ch creig-rigolau-- Cerlluiiiau dytnion creigrew'n fras gyfrolau O'r ey,.hanesiol OSIlU pell yn 01. Daeargryn heibio ddueh,-a'l' hen graig war- gam Y«garai'n ddwygrai'llyncai reieidr byw Hylldremiai anwn dros y rhwyg diadlam, Ecbryrtns doriad if yd avail yw A'r Grib Goch ercli, hudol, s gwybr anwadal, JUorwyn y mel.t, attalf i'r cwrnwl gwyn; Ddri liiwr a atvu trmor, cymcr ofal; Ar draed a dwylaw dringi'r creigiau hyn. Yn ipvn dibyn du uwc l echwo 'd Uyda' Burdd ol 'r gid a g 'na delyn dlon Tra raarw'n l eddf w a'r alaw dan ei ddwylaw, Y hwerwai Hid gelyiiion uwi h oi ben. Bhag bysedd f'aii>, tl, daflodd ef ei delya I r dwfn, a safodd ar y dibyn mawr Ac a braich nerthol -v- lyu ar.dgelyn,— Ar ol ei delyn dulfodd ef i lawr. Ac yina bu Llewelyn ein Llyw Olaf, Yn tanio bron Hrj ri tu i'r ^ad Ac ar ei ol,-GI}'u.iwr 'D dynion dowraf Yn gwylio do^cadernid Cymru fad. Teul ioedd ganoodd gynt, rhu:; Hid yelynion, Vu'o tfoi i w breicli uu a'i ohuseiliau serth, Pan yr a trais gale idrwy'r trwaelodion,— Y WyJdiu oedd eu r.od lta hwy s'u nerth, Ni i 0 8 o gylch ei go ireu nvlch nac a lwy Nad yw u hawl heidyw'n gw.mddi gwaed, A, yIt melldithio'r Iorwertli bythgofijdwy A dynui'n beirdd i Iwr o dan ei dreisfawr dnv d. Cart;etol r\edlwh,«vn y drooll yn nyddu,— A fo i iiai blant y Wyddf i, nru ryw ganiad gu; Bwyn uiabolgampau gynt,—swn telyn yn y toulu, Ddifyrai hirno!" Hi wor .Mi.af du. ODd pvi y chwyfiai Cymru ^-ad f tueri Yn orb.n vrelyn,—f«l vhawdr u Hi Y Uamiut o'r mynyUd^.o I i, g >vr Eryri gwJn gyU" fyd iai -n "d henill hi." Mae'r IVyi,ifi,'ii dal, on l c rn y gad a'i gyffro Ni ch! --<tr mwya h, hi d deyrn (sa'a awr; On I '»• ll'wn dde.Tro'r iv rrio( ateb eto, Kr -of am ddowrio yr Kr ri fawr. Ha"csion oasau rydd droddydd dyddan, O'i dvd h'au dityr "ciii'r tywyd i blin Goi-'lwv.ion.Ffowc Ty ;)u, a Marged lwyu a'ch Ifan, A clia-tiau byno l L'anciaa'r ("logwyn Gwin. Mae ^'inddo gof am (),rof I tw.,ii- Lawgoch, (Hidbwo, lofl ,¡dù) uw"J¡ y corbwll du! Yr 4 Alo i Fer ;h' a i ffrydiuu gwyllt ucliol- groch,— Rh»imantu8 ehwodlfu'r umscr difyr fa. M^eshelfa'r bual gwyl t a'r ■ arw orni >g,— Fronhi ol forest « »! -Ir,wy nid yw; Ond ery gloewdercreigiau gwyiltyigythrog, A' orsilt He bu'r eryr g-yot.ln bj Ti Wyildfa hoff, Parna-w.^ beirdd a thelyn, Mitn'r hryaar oes yn u -rtH dy ddor Twrf oi cherhydan fydd yn deff'o'r dyffryn, I Ooroian fydd o fyny 4d ac o for I tlie ral ad am dy fwntu, r!>.w gofJnioD D d r, i agor pyrth o led y ptC .'th ystorfeydd y gwnoir adwyau dyfnion, I Oddiar dy gelloeld Ilawnaf tynir Ilen. ) 5C daiar rwytwr aeth i'th wythen arian,- Hafnau dy blwm a'th berlawg efydd pur; Taradra gyr, g*yr ef am eu gorw-ddia-, Tth risial glain, i'th dorog wythi dur, ChwMfIwr dtaidd i fro taiddaiaiolioa, Ac ysgar wna gymalau d'esgyrn di 0 dan dy seiliau geyd ei droaolion, Y n ddidor dwg creai dy drysotion, 1 oleu dydd, a newy-ld da i IIi, Y temlau heirdd mewn pant, a'r pentref dedwydd Ar ochriu geillt a cher y troellog ffyrdd, A g(xl,nt ar bob llaw, mae'r byd ar gt-nydd, A'th uthr glogwyni geidw'ih enw'n wyrdd. 1'n milwyr gynt,-yn awr i'n t lynurion Y rhoi dy uawrid,—pan alw'n beirdd ynghyd; Yr awen glyw dy lais oly" Kefolion, I'th orsedd di y datf, a'i liu lIenorion- I ddringo'n uwch, i Wyddfa anfarwolion, o dan nawdd Duw a gwyneb haul o hyd. BARDD CWSG. [Gwble y feirniidaeth mewn colofn arall o'r rhifyn hwn. Y bucWugol ydoedd Bos BRADWEN].

PROFIAD PREGETHWR II CYNORTHWYOL. Un diwmod yn Nbanhwedd 1886, yroedd Mr VViiliam Cruickshank yn breseuol m^wn cyfartod cyhoecidusyu Wi!rjgton, ger Dur- ham. Nid ces dim yn bwysig ya y ffaith syml hoD, ond y mae yn yr hyn a ddyg- wyddadd id") yn y Yn ddiweJdar adrodctodd yr hanos ei hi;n:t:: fel y canlyn. Yn gyntaf, fodd bynag, rhaid de,li fod Mr Cruickibauk yn bregeth- wr cytortbwyol. Ya awr, pregethwr cynottliwyol sydd frawd trwyddedig gyda'r jjglwys Fethodistaidd Esgobol, EI.,IivyEi y Methodistiaid Wealeyaidd, a changhonau ereil! o'r enwad mawr hvi nw, i bre^ethu'r Efensyi heb fod yn fugail lheDhidd i un- rhyw gynulieidfa. Efe a enilla ei lywoliieth mewn rhyw fodd a ddymuna, a pUregetha pan el wir am clano. Mae y pn-gi;tk.vyr oyn.i thwyol yn gorp': o t'!d;aiou de',ny idiol a n'l"? Gyds'r thaKym??MdJ hwn o'r cH?om ni, gadmvn i Mr (j, nickshank adrodd ei brdbd. Dywej 11 Tra ya nghyfarfod Wiliington tarawedd rbywheth fi yo sydyo. Syttliiodd ty li,w aswy !i-.i liipi wrth ty oclir, ae m,,r fynych ag Y'I cylodwa syrtbiai drachafn. Cerddndd rLyw deim!?.d rbyf'idd droswyf, ac atbum allan i gael awyr glir, i e-irych a fu^»ii hyiiy yo fy adfywic. Yr oeiawn mnr nigledift a dyu meddw, a theiDilwu yo gytf rouaa cbrynedig, fel pa buasivo ar fin myned ailau o fy synwyrau. Ymdrecbiis ymlusgo riien y gallwn turg adrc-f) oui gfnwn i b <b! fy DgWfclod, l'bag Qfii iddyt.t feddwl fy m?d tfiewa diod. Trwy a'jhiV.'sdijr niawr eye- has.idais gartref, eithr ni feddwu ddigoo o uerth i agor y drtvs. CleW, with weled fy nbrallod, a'm cynor:livvyuad i'r ty. Auf ou wyd am feddyg, oni ni ddywedodd of ond y nos ,i peth i ddtm am natur fy afieabyd. Ni chefais ddirn lies&i oddi wrtj e; gyifyriau, ac am ddyddiau yr oeddwu yn ala,luog i ymwisgo, g I'} criod cidw yn y ty." Dyua, yn fyr, yr hya a dAygwyddodd yn y cyfarfod, ac ya uaiongyr.-ijol ar ei ol. Ond beth oedd y mater P I g,>! ntebiid i'i, cwestiwn hwn rbaij i ni gfysved Mr Oniick- 8Lank dipyn yn mbe!ltib. Efo a ii yu j mlhea i ddywcyJ Yu wr ac e¡ka\th, yr wyf wedi dyoddet am d'leog culyoedd ar bugaici gan ddiflfyg treuiiad KC aahw.vlder y cylia. Blinid fi yn wastadol gart flis div yo fy ngeuau, yn euwedig yn y baieu, ae yn ami gortyddid i mi fyned at fy ugwaitU i'r lafa heb gyffvvrdd bwyd. Prttt y gallwn fwyt, nnrbyw beth heb ddyoddoi ponnau dittawr ar ei of, a daethum mor ddrwg fel y gorfodid i mi ya fynych adael fy ngwv.itb am ddiwrnod ueu ddau. WeitUiau yu Wsll, 1,1 .11 .&.1.. _1 _J :_L uryu uraii yu wasiiJ. una um yn lacu UU amser. Nid gall tsfod draetha yr hyn a ddyoddehis, Yn ddivyed iarach meddian- wyd ti gan y gluawst a pboeaan yu iiihon y glun a'r lwynau, oridi vr.t'a yr byD y dyoci'i- efaia yn arswydu>. Am ivythoogau, riis gallwn ddyoddf pwysau fy nhroad, a yn fy ngwdy byddi-i rhtid i mi gasl fy nghoes yo hougiedig m-iwn si^lr-iS -nr :r.wya caal YD y eyswilt hwr( o anroddia-d Mr Cruick- shack tiaw y dyewyddiad ;i piyt,yllwyl ar y dechreu i movm— y siUcb sydyn yn y cyfarfod. Yua ychwanega: O'r pry# bsra (lach- wed i, 18SG) toimlwri yn hnr *V ".ni!yd; yigiii, fy ogboesavs, a dir^ryawu dr.sy fy boll sorpb; a rbyw dami :d sucd^ai^, egw,au,. a>oljl»faid £ l yn mhwli iy nghylla yn ymohwysldo neu yn cael ei chwytbu alL;u Rbaddais brawf ar bob math 0 lysiau a meddyginiaetii ag y clybmvu am dacynt, ond heb ddcrbyu ond pur ychydig o laahad. Yn Nbachwedd 1898; cefais lyfr yn dyweyd am feddygioiaetb'a eiwir Mottier fieigel's Curative Syinp, a, phenderfynais l'ûddi prwf amo. JPidly pryDais botelaid gan Mr Elliott, y grower YJIJ I Wiliington, ac wedi cymeryd y botehirt gyntal tciailwn yn well o lawer ae yn gryfacb, as ar 01 cymeryd pedair potehid I iachawyd fi. QaJawodd yr bull boenau.fi'j yn gyfaugwbl, ac ni tbeinilais unrbyw &a- j hwylder bytb er hyny. Yr wyf yn brsgath'wr cynorthwyol, a chyo cymeryd y Syrnp-ois ] gallwn weinvddu ond yu agos i'tu caitruf, j ond yn awr gallaf fyned i unrtiyw fan, aoyn ddiweddar cerddau hum' mitidir yn esrn-vpikj er fy mod yn ddwy liwydd ar bvintbBg a thriagain oed. Yr ydych at eich rhydiiid i gyhoeddi fy adroddiad, ac i ddyweyd y bydd i mi ateb ymofynioa dyoddefwyr ereil yp nghylcb fy acbos a'm p ofiad fy han. WILLIAM. SBOIGKSH^NK, 11, Commercial strdet, Willington, ger Durha" Yo ngoleoni y ffuithiu hyn, ymddeogys natur y salwch syd-n yn y cyfarfod raor oglur ag y gall fod. Tarawiad o'r parlys ydoedd, yr bwn allasai ei anallnogi QUl" ei oes, aeu brofi yo ya y fao. A^hcsni ef gan sug-ni geriaxd 1/1 y gwaed, yr byn sydd gynyrcn annbraaliad gwendid tnal- iad, yr anbwyhieran y bu Mr C. yn aberth iddyntamgyiiytioamse.r. Acbosir vawy na 90 y cant o aohwylderau giaaol pobl o lwb cedran gan y cylla a'r afu—annbrenliad a gwendid treuliad. Darfu i Mother Soig«i?s. Syrup lwyr yr achcs dan 6yJw"e.e telly roddi i'n cyfaill y pr^-ethwr eyn rtti- wyol brydles newydd ar ei e^nioes, a uari. v barhan ei wasanaeth gwijvlodtis.

OES Y DAIIGANTFYDDIADAU.. Y mae yn wiridnckid na bu yr un 308! mor enwog am ei darganfyddiudau 2r un luesenol. Gwueirdarganfyddiadau nevvddion, y3 barhaus yo y gwyddoiau a'r celfyddydau. I Nid oes yr un wyddor vedi gwneyd v. fath welliantau a chynydd I. wyddor foddyg- iniaethol, a (hydnabydd r yu gyffredinol m-iii y darganfyddiad meddyginiaet ».)l pwy ieaf a mwyaf llesol yr 068 yw Quinine JEittata Gwilym Evans. Meddyglyn llysieuol yw a d'efoyddir yn helaeth mewn amiyw wledydd gati glemn yn dioddef oddiwrth lawor malh o wetididau a chlefydau, ac os oes unrhyw werth i'w roddi ar dy-tiolaeth ddynol, mae efEeithiolrwyd J y feddyginiaeth hon wedi ei brofi cuhwnt i amheuai th. Hoblaw y Hwm priod010 quinine yn mhob dog", oynwysa rinweddau iachaol amryw eraill o brif lysii'.U meddyginiaethol y byd; megis aarsaparilla, suffrwn, crwynVy* afant, cynghtiv, a df&nlyIÙw, we i eu cyiuno yn y cydbw. sedd mwyaf hapus a ffodus, ac yii y modd mwyaf celfyddyd,ar a medrus sydd yn bDsibl, i si rhau gweilhrediad cy3awn yr holl elfet.au rhinwedoiot a iachaol a gynwysa y cyffyV. Mae y meddyglyn h \vn, Quinine i Bit ers Gwilym Evans yn ffrwyth nrbrawfiadau gofalus, ae ymchwiliad manwl am nifer o flyn yd iau gan y dar^anfyddwr, yr hwu sydd yn "u. o tferyllwyr mwyaf medrus y deyrnas Mae we ii enill yr enw 0 fod y?? Feddy"" iniaith Lysieuol Berfifeithiaf yr Oes," a UIl a gymeradwyir gaa brif feddygon G^AHANOL wledydd at anhwylderau y cylla, yr afu, y giau a'r frest Ma,) ar wertii gan bob flferyllydd mewn poteli 2 9c a 4s 6e yr un. Gochelwch dwyllwyr. Mae enw "Gwilym Evans' Quinine Bilters" ar bob label, stamp, a pbotel or gwir Quinine Bitters. Antouir ef hefyd yn ddi- dianl drwy y post am y prisiau ucbod gan y perchenogion: -Quinine Bitters Manufacturing Co., Limited. Llanellv, South W.1-s.

GTFAlRFOD TALABUBOL WESLEYAID DEHEU- DIR CYMRU. Synhaliwyd y cyfarfod uchod eiftni yn Mischynlleth, Mui-18—21. Pregethwyd yn ngwabanol gapeli y gylchdaith y S-abboth. Boraa LJnn cyfatfyddodd pwyligor y capeli i yjkyried apeliadaivatn feothyca aibo.:d;on. Yu yi hwyr cydgyfr,rfyddodd boll aroly^wvr y daiaeth. Boren ddydd Mawrth am baser awr wedi naw, daetfryr holi weinidogion yn nghyd, pryd y gwnasd ymchwiliad manwl i gyaeriad personnl pob gwemidi g, eu fi^dd- londab i athrawiaetliaa yr enwad, ac i wein- yddiad dysgyblaeth pam y bydd amgyich- iadaa«yn galw am hyny, a chafwyd fod yr (,}I yu fcdabaol iawn. Cawsom y pleser o weled- Mr Pope, nn o gyorycbiolwyr y GYD- adledid, yn bresenol. Ond drwg oedd geoyrn ddeall fod Mr Chspham, oherwydd afiechyd teulaaidd, yn an&Uoog i bresenoli ei han. Yn wysg pethau eraill cafwyd ymddyddan ddifrifol ar stad yabrydol yr achos -jn y dalaafcb, a chalonogwyd bawb oedd yn bres- enol wrth ddeal! fed cynydd sylweddol yn ystod y flwyddyn. Shoddwyd anerohiad fywiajac anogaetbol ar deifyn yr ymddvdd- ao gan Mr Pope. Sfeuhreawyd eisteddiad- y prydaawc am haner awr wadi dae., Y gwaibh eyntaf wnaed ydoedd cyfi'-vyoo aoerchiad goreuredig i'r Parch T. Morgaa (Mftt/hyr), Cadeirydd y Daiaeth, am. ei wasanaath gwerthJawr fe) arholwr y gwein- idogion ksainc ar brwf, am lawer c fta- yddcadd. Siaradwyd yn nodedig o gasadig gaa niJ\í!i o'r biotiyr aaa alia a gonestnwydd M.: MAirs&a, tra y 'itu ya Hanw y cylch hwn; a Ar/miiiiwyd iddo lawer eto o flynydd«edd ( wasanaetba y dalasth fel Cadeirydd. Wedi hyn,.aed yn mlat>n.gyda gwaitb rhej^idd y cyfarfod- Darlhewyd adroddiad v gweiu- idogioa ar brlOwf ;,ac yn nglyn & hifll pas- iwyd fod R. E. J :.DH9„ ilobw V dIe, yw Uwi, odd wedi teithia badair blynedd, ;¡&el ei gymeradwyo i'w ordeiaio yn y Gyaadledd usMsf. Gwaith aesaf y cyfarfod hwn oedd arholi yaigeiswyr, am y weiiudogasth; Yl> aedd toiynymgr'oygi IId,J. Wesiey.Hughe^ tedegar; Edward Mostyn Jnt:s«, Aber dySi, a T. Honry Williams, Fcmdt»le; a cbyo;r,ndwywydJ y tii i fytisd i arlioliast f':a,)rpbnaf, D:¡,dd, J»ercher, daenji y lIey- [ wyr yn ngbyd ymdiafod ag amgylohiadau B riad y daiae'jh.. Gwnaed amr?w ?peiiad- au &m gymo;t)b i'r g-wahanol fimdt. Bu ?umryw o {atenon gerbron y T?hrtudydd, ,?'tnogya Addysp. Rydd. Pcsiwyd- fod y Cy- farfod CyU'dc-i fod yn Carno, ¡Ù Oyfarfod Ttt?ethot yo .Dantdioea. TsA fe aed yo mlMII i wn&^lsefvllfaoedd y gweinidogion am y Sw?dayo ddyfodol. &fydlíacbu y gweinidogioE, am y flwyddyn Desaf (agortd i l?ay,foewidiadiu),. -Merthyr, T. Mo'?an T?8degM,R?e?)wet), J. D, Jones (Rbym- ney); Abet?t, John Gr?bs, Ptltu Jones (v.) (Mountain Ash); Treorky, R Roberts, A. C. Peaise (Penygraig) Femdale, John Evans (c.), David Williucas (Portb); Bryn- mawr, J.. M. Owen, R,, E. Jones (Ebbw Vale); Casditf, John RoWts (c); Llandilo, J. E. Robsrts Swansea, Tbomas Jons, J. Pritchard Llanelly, Hugh Curry, Lam- peter, John Rowlands (A.); Aberayron,, John Thomas; St. Davids, John Rowland* (B.); Aberystwyth, John Jimwi (G.), J, Humphreys (Tterddoel); Yst'imtuan, D. Thomas, Ij. Darbv Davies (Pol.trbydygroes);, Machynlleth, Peter Jones (&), T. Manuel (Corjis) Llaninl-ef, H. 0. Hughts, tierjry Pritihard (Tvtfegiwys). T. MORGAN, Cadeirydd. J. GILIFIIITRB, Ysgritenyddv

Y Palas mwyaf yw y Palas uvoydr, gsr Xlundain. Y neuadd fwyaf yw y COIYISBUW, yn Rhufain, yr lion a ddalia 87,000 o bobl. Yr eglwya fwyaf yw St. Podr, Rhufain, yn diigoa mawr i gynwys 54,000 o bobl. Y chwareudy mwyaf sydd yn Paris, Ffrainc; gorohuddia dair eyw o dir. Ad ad diweddar ydyw. Y mur biraf yo. y byd yw wal fawr Chile a, yn 1,250 o filldiroedd o hyd, ac y* 15, troed- j fedd o led ar ei phej,

i (fen • t 1 ESGOB LLANDAFF A ,I HOBI. I Mawr yw gotfoledd y Han oherwydd haeriadaa yr Esgob Lewis yn ei siars tair blynyddol. Dywedodd fod yr Ymneilldd- I wyr yn heidio yn ol i'r hen gweh ewenyn, foi pedwar (dim ond pedwar!) c weioidog ion Y mneilldnol wedi eu hurddo yr. offeiriaid yn ystod y tair blynedd diweddaf, Ac., &c. Medd y Ltan:- Nid Ilawenhau y mae yr Esgob am fod di- rywiad yn amlygedig yn y cyfundrefuau Ym neilldnol, ond llawonhau y mae am fod arwydd- ¡on diamwys wrth law fod Cristio.iogioaCymru yn dyheu am undeb, a'u bod wedi blino ar yr vmladd, y lladrad, a'r anfoesoldeb enby(1 sydd yn ffrwytho heddyw ar anghariadoldeb tic cencdl. Yr Eglwys yu unig all ffurfio canol- bwynt undeb a chydgordiad, ac y mae yn destyn llawenydd fod protion i'w cael sydd yn dangra fod Cymru a'i thiigolion yn eydnabid yr Eglwys hono o ba un yr hudwyd hwynt gan estroniaid. Gwirioneddol ddoniol, onide i Petban ofer y geilw y Werin yr baer- iadau camarweiniol a geir yn anercbiad yr Esgob. "Gresjn," meddai, na fuasai ei ar^lwyddiaeth wedi rhoddi i ni hanes nnigol y pedwar gweinidog a aetbant drosodd i'r Eglwys ond o ran hynygaiiwn ffurfio baru gweddol gywir ein hnnain." Paitbed honiadau yr Esgob yn nghylch dirywiad crefyddol yr Ymneillduwyr, dywed y Werin: Ni fynem sarhau synwyr da ein d rllonwyr trwy wastrnffii gofod i wrth bro S h-eriadaa gwylltion a disail o'r natur ymn. Gwyddom taint o weIth i'w osod arnynt. Yn unig gof ynwn, paham, yn enw rheswm, y meddylia yr eègobioll bethau ofer ? I TRAPIAU TORIAIDD, Dyna benawd erthygl yn yr Herald Cum- meg ar y cyfatfod Rbyddfrydol a gyohal- iwyd yn Mangor gan y Mri Tom Ellis a Lloyd George. Llawenha yr Herald fod Mr Edis yn Rhyddfrydwr ac yn wladganvr mwy aiddgar nag erioed, ac nid yw ei deithiau wedi oeri yr un grouyo ar ei frwdfrydedd. DI genym oinau weled ein cyfeesolyn yn dechreu siarad yn groyw ar gwestiwj Ym- rcolaeth i Gymru. Llawdrwm, with gwrs, ydyw y Gwalia ar y "cynuJliad Radicalaidd yn y Pearhyn Hall." Ac yn nghysgod Mr George gwna yinosodiad chwerw ar y Genedl. Drusin o'r Gwalia. Rhaid ei bod yn lied faiu arni pan y goffodir hi, wythtios ar ol wythnos, ilenwi eicholofnau 3g ymosodiadau ar ei chyfoes- oliou. I y PAB A. CHWFSTIAVX LLTFUR. I B r.n y Cpnro fed y Pab ya "gr.vn Suaialydd," ond S< sialydd yn ol, ac i>id yn erbyn y D?g Gorchymrn." A y?yw y Cymro yn aw^rymu fod y Sosialwyr fei rhlt.il'O yn co!e;!d ac yn pregetbu athr?w- i2..ethall aoonctt 'c antceBo11 Per sycwyvol ydyw a ganlyn :— Fe welir mai'r termau Crist'or.ogcietk a'n Eglwys a ddofny-Mir yn y cylchlythyr, ac nid Crist a'i athrawiatth. ii'elly mae'r ddcfo I yr 'P ef)i-.tolaa Pabaidd, Hawdd iawn i"r mwyaf ,?irbcldall 1 weled m,Ü rhwyd wedi ci thacnu i ddnl y fwerinwy, ceaed ig ydyw'r cylehlythyr hwn, a'r hyn eydd yn coroni'r an^hysoorlob ydyw fod pen y gyfunrhofn eglwysi;; fwyaf unbenaeihol yn y lyd yn ditil-u mor band,, r- fynoldros hawliau ac iawnde au gweirni>!eti"< mewn pethau tymhorol I YN Y "SYMANFAOKDD. FR'EG:¡';TRU YN Y ?:YMANFAin;nD. Pragetlm, ac nid cyr.adleddau, medd y Tyst a'r Dydd, ydyw prM atiyniaJ y !lufac,edd. Yn cb, henr, ad ni, yn arberig, nid YW cynadleddau yo boblogaidd. Heb ,on ARC y rh U sydd rhagfam yn et: herbyn, nid orB ganddynt awyn ond i y. hycJig. Ni feddylia uguiniau O- <idia:oni;ii l yr eghvysi cylchyncl am fyn.-d iddynt. Edryctant arnynt yn rhywbeth VT gwein>dog on yo anig. Mae wir tod pethau yn newid yn ratii-iol. BIN itHAGLEN. I Tyn y Fcinsr ali^n ragleu y Ehyddfi-vt^ wyr. Ar o!vtlo cwtstiwa yr Hen Foiiij dyma'r pethau y gallon dciisgwy! ay,.) daoynt gan-y Wenyddiaetb Rydafrydoi nes. f Diwygiad irwyadl ar ein dsddfau tirol; rhyddirciniad prydlesooild, g\?»4eyd pricdae rhwnpf gwr gweddv a cbWGYel ei wraig- dran,redig yn jyfri-ithlawn, ya LLS ym/ADW at I yr ynfydtwydd F. baidd sydd yn gynwysodig I yn y ywaharddiad presenol; gosod y priodasan ¡ a weinyddir yn y capelau Ymneillduol ar YII. un tir yn hollc* a'r rhai a weiryeJdir yn yr FGL aysydd, a pheri na bo mwy o angen am y cofrestrydd i c.'alu am y gweinidog Ymneill- duol nag am y clerig Eglwysig, nou ei gaol n bresenol yn y naill fel y llall, nis gwath, genym pa un • diddymu eegur-awyddau a'r cyflogau arutfcrol fawr a delir am danyj t,, gwnoyd pen tragyfytb hefyd ar y blwydd- daliadau sydd yngymaint baich ar ysgwyddaa I trwmlwythog trethdilwyr y deyrnaa; gwnoyd llwyr ddiddymiad ar y fasn:ich mewn opiwni wrth gwrs rhoddi nawl yn nwya..w y bobl i leoleidtlio y fasoach feddwol; y pethau hyn s>1' cyffelyb yr ydym am eu cael gmyLlywosl. raeth Ryddfrytiig nasaf. Pa nifer o'r shai hyn, tybed, 3. gymerir a fyoy gan y Toriaid 1 Y CTPIABOMDD TALAE-IML. I Lied ddigrif ydyw fod Cyfarfod Talaetkel y Deheudir yn cael ei gynal eleni yn y Gogledd, sef yn Machynlleth, a Chyfurfod f Taiaethol y oKigledd yn oel ei gynal yio tkegr, sef yn Lerpwl. Gofidii yr "Hea Wr Llwyd" yn y Gwyliedytid nad oas. tw diwmod mawr" yn yr otat y flwyddyn | bon. Bra'dd yn ddigalon ydyw yr lifea Wr Y mae y bobl—nen, o lehf, 37weinw,-z y | [■ bo-b'. -U;b ThwyN.VII^AET.HHU y [ me gwaith yr Arglwydd yn cad ei dael i b?,i iyn ail a thrydedd peth; antariaethau RWDA ¡ ph':nderfyDiad i'w gwneyd yn Swyddiar.T yn I I-ael eu gwnoutlius gyd* phob PATH amit; -?nd [ SY,)AN achoe Duw yn mha le Y mas yr R.aftir- J iaeth, yn mhale y mu y ffyddl. yn mha. le y [ maa v gwroldeb? yn mha le MAE yr he ?zni, | yn mha It? I BWDWCHJ- I Parba 7Pr;iatbraw i gcodemci-I wch[," yn y Celt. Ei bc-nawd yc,yw- "HWDWEIIFT Siani Dafydd, Pantcoriwihwig- let., yn llwyddo'r Eglwys, t)." N'D ydym weii 3ML gwelc'igaath eglnr ia*n yn ugbylch BNSAPS yr hwd.ch" ymr_, ac nia galleni ai ddtffiflio na'i DDANODI p» gofynai RYWKN i ri wneyd hyny. Go ddonaol ydyw y frawdrlog a gaulyn: Cradisi Sian yn gryf pn y deuai im y gwan- WY", luobaden cymh-r geisiol heibio i'r cor- sdeiniot;, yn Y coedwijoedd a'r c/uigiau, y byidai HILT fyd y~ nd"r yn un borne drwycido, rb.vi.yn can a ar frig^u J coedydd, ac ereill yn ytnosod yn waedlvo ar eu gilydd, pob un yn ei daefn ei hun, o'r dryw kaeh a'i dru byr, hyd at eryr 1.,aw,- ei blu, A mawr ei a enydd, I YR -UD'DEWON.. Yn y Dydd ceir erthygl amserol ar y blin- 'del"an &'r diodrlefWtau i ba r&i y daroityngir ,yr luddewon gan Egtwys GrQeg. BU;I?em yn lviffi gwybod pa beth y mae Eglwys Groeg wedi writ-yd i RW.s a, neu i';r- Ynyi-oedd lonaliii, yn arbetiig i Corfu. Y inai pobl y gwledydd hyn brlYl tuewn c-ma:tit 01 dywylhvch ac anwariaeth a p'TE we:1i eu dwyn i fyny ar lanau y Ny?naa. Y me Egtwy? G,? yn SEFYB yn bragenol bron A' d pben ei hnn ?n mhUt?t erlidwyr crefyddoi. Y mae yr Inddewon yn Ootfu bran yn caol eu ca-charu. yn eu tai ou hunain, a gorf( dir hwy mawn liuaws 0 auagylch'i dau hyd yn aod i GADW ou ffanestri gauedig, r PREGFTIIU CRWYDROI,- ] Dywed y Golewd wirioneddau ctyfion ac lachas ar y pwnc uchcd. Birna fod y gyiundrefn brefcenol sydd gan y Methodist- ioid ya ddrwg i'r cynnlleidfaoedd &'r pra- gethwyr, ao yn golygu cost enfawr bob blwyddyn. Yr cedd y ffaith na byddai ond ychydig o'r pregethwyr ynpregethu i'r un cynutteidhoedd I ord nfY.Y?b M''n yn tueddu i wneyd y I pregethwyr yo ddilalur. Cymerir pob talont oddiwrth ddyn os na bydd iddo ei defnyddia, i Llawer pregethwr a welwyd wedi bron lwyr golli ei allu i gyfansoddi pregethau am ei fod wedi esgeuluso defnyddio y gallu hwnw. Goreu po gyntaf y telir sylw i r cwestiwn pwysig hwn gan yr Hen Gorph. CYMRU A'B SBNEDD, Llongyfarcha Udgorn Rhyddid Gymru ar ei chyorychiolwyr Saaeddul, ae argymbella bob ethohoth i (ftala mewn pryd am yr etholreatrau. Bydded i bawb ddal ar y cynghor. RIJEDEGFEYDD CEFFYLAIU- Tcaetha y lihtdegydd ei lea yn ddifloesgn1 yn nghylch gohinad y Senedd ddydd Marcher er mwyn y Derby Baces. Yr oedd y Mesur Dewisiad Lleol i dd'od yn mlaen yn mhwyllgor ar y diwrnod hwnw, ond oher- wydd y rhedegfeydd hyn cafodd ei ddodi i orwedd ar y silff. Medd y llhedegydd Nid betio ydyw yr unig fFurf a gymer an- nuwioldeb arno ei hun yno, ond ymddengys pob nrith o aflendid yn cael ei gyflawni yn Epsom ar ddydd y Derby. Eto, dyma glo yn cael ei roddi ar ddry.-au y Senedd-dy er mwyn cael myncd yno; ac yn y fangre bwdr hon, yu mwynhau ei hun ddydd Mercher diweddaf, yr oedd Tywysog Cymru, ei wraig, a dau neu dri o'i blant, lie un arall o'r teulu brenhinol, y Due Caergrawnt -hen wr sydd yn cad miloedd 0 Viunau yn y flwyddyn am frotiddwydio ei fod yn filwr. ESGOBION. Mae gan yr Wythnos air am esgobion. Sonia am Esgob Llanelwy ac Archesgob Efrcg. Dywed fod yr olat, Dr Mf.cbgan, yn glerigwr uchel eglwysig, a braidd yn gul ei syuiadau. Am Esgob Llanelwy, eidduna Jddo ar ei ddyrebfifiad i Dy'r ArglvvyddL bir ces i wneyd I?wer 0 les yo y gwahauol gylchoedd y mae efe yn troi ynddynt." FFUGENWAU. I Rhyfedd y fath ysfa am ffugenwau sydd wedi meddianu rhai Cymry! Yn Scren Cytn.ru gwelwu lytbyr, cyfeitiedig at y Bed yddwyr, wedi ei arwyddo gan E. Bombay Edwards." Nis gwyddom pa un ai ffiigenw ai enw gwirioneddol ydyw; lond pa un byoag ydyw edrycha braidd yn chwerthinllyd. Bith nesaf ? Cyn hir, mae'n debyg y gwelir enwau y rhai cmlynol: John Constantinople Jones, Hugh Vladivcstock Davies, Thomas Pbiladelphla Edwards, William Cberra- poorjee Hughes, Griffith K-tepaxi Morgan, &0., &G.

ROBERT BROWNING. Yr wythnos ddiweddaf cyhoeddwyd byw- graphiad o'r bsrdd enwog Robert Browning, weai ei ysgrifenu gsn Mrs Sutherland Orr. A gallwn syiwi, wIth bnaio, fod cyfrol ein cydwhdwr y Pi\ift'eswr Henry Jones, Bangor, at Browning reI dysgswdver mewn athron- iaetb acbretydd.wedigweledgoleunidyddtua yr un adeg. Yn uiysg pethau dyddoiol eraill a adroddir gan Mts Ofr ceir y ffaith awgrym- iadol fod RHIENI yo BARUD yn bobl lied anghyffredin o ran cyrhiedd ladau a uerth meddyliol. Totentoidad wedi ei dadblygu ydoedd yr athrylith ddicgiaor oedd ya Browning. Yr oedd yr hen wr yn ysgolor gwych, ae yn meddii baru addfed mewn lienyddiaeth a cholfyddyd. DynEs nodedig ryfeddol oedd ei faai hefyd, "Triie typt of a Scottish gentlewoman," meddai Ca;lyle am dani, ae yr 'Ii'dd ga:J ei mab feddwl uchel iawn ohoni a p'.arch dvwfn tnngati. Dywedai ei briod, Mi.< Barrett Browning, a hitfcau yn fardd. 01,fyd-enwog, fod y bsrdd yn cam ei fam â cbariad augerddoi. Ned^edd arbenig yn ei gyms riad oedd ei HOFFDEK 0 ANIFEILIilD. Pan yo fa-agen cidwai ddyllhaauod ac epaod, dr -enog coed, eryr, ac &yd yn nod gwpl o seirph. Un adeg yr cedd ganddo lyfEint yn ei ardd elai ato bob dydd, rhodiiai arwydd id,io i dd'od o'i gudd- I fau 0 din goeden rcaynau, adifyiai ef U wy psi ei ben. Yr oedd yn gyfaill mynwesol i THOMAS CAELYLE, [ er nad oedd yn edmygydd calonog o'i briod. Nis gwn am neb tebyg iddynt," meddai yn 1841, a pborhaodd ar delerau cyfeillgar a. hwy hyd eu .narwol&atb. Byddai yn barod bob amser i amdd;%n Carlyle yn erbyn y cyhaddiad o ymddwyn yn acgharedig tuagat ei wraig, Dyweda', os oedd anghydfod yn bodoli rbyngddyut, raai ar y wraig yr oedd y gyfran fviyat o'r bai. Yatyriai hi yo ddynes gated lie anhawad ei hoffi.1 Un tro -yroedd y, bardd a Carlyle ya eirycb ar ddelw o'r groes mewa capel Pabyddol yn Mbaris, ac meddai Carlyle yn dra, difrifol, Ab, y mae dy raa di wedi ei chwaroa all JO. Bodolai y cyfeillgarwch ffyddlonaS rhwng y Brswni&gs a JOHK axrasiN. I Mor addfwyn," meddai Mrs Browning am dano, "ac eto mor ddifrifol; mor ddiwyll- iediga chywir ei feddwl." Ar y Hiaw arall yr oedd Ruekin yo hoff iawn oi bardd- oniaeth hi, a tbalodd deyrnged o fawl iddo yn el MssAem Fiinters. Nid oedd Carlyle, fe ymddengys, mor hoff o'r farddooiaeth ag ydoedd o'r bardd—y gwr a'r wraig. Anami I y soniai am eu cynyrchion o gwbk

Y peda r post hiraf ydynt: Post a geir yn China, o. droedfeddi o hyd, wedi ei gwneyd o geryg, ac iddi 300 o fwasn; pout Maintenou," 16.36T troedfedd pont Mon- treal, 8,701 troedSedd pont Brooklyn, 5,9-1 o droedfeddi. Y ddiweddaf yw y bont grcg- edig hiraf yn y byd, a choaticdd yn agos- i 3,000, OOOp. Y tri twnel hirafl ydynt, Mounb St. Gothard, Itali, 48,840 o dtiQedfcddi, neu ya agos i ddeg milldir; yr ait. Mont Cenis, Itali, 39,840, neu drOll saith milltrio yna yr Hossac Tunne-i yn Massichussetta,. yn 25,080 o droedfeddi. neu oddeutu 41 milldir.

YR Atx WVDWST-INFLUENZ-l. I Pan y cl,7,wqm gyntaf yn astod ganaf I, 188990 ei FODIYN gwr,eyd difrod mawr-, yn y 1 dwyrain ben:I\c yn creu anghyaur a phryder f trwy boll diriogaeti,au Rwsin, yr oeddyn ni yn I y wi ad tr n yn tueddu I ddiystyru a gw:jw«>io y syniad fod" DS-fyd o'r natar hwn,—dim ond anwyd cytiedin, felly y tybiem ary p.-yd,—yn. peri y fath ddifrod, anghyaur, ae ofn. Yjnled- odd yr haint gyda chyflyradc-r i wahanol wled. ydd, ac 1. Juan clywsom ei fod yn anrheithio, Paris A Berlit). Yna ca:vsom brofi ci ymo,-)od ■ iadau yn y wlad hon, acmewo byr amser YM- ledodd wos pob parth o'r wlad, gan ymosode,r bob oed a seiyllfa. A-GY hoe ddwy irii yo fuaa nad aajiwylder dibwy3 lie un i'w ddiystpra ydoedd. Yn nechreu y flw:;ddyn lSÇlI) pan oedd yr haint YM anrh ithio FeTis, y mwel< dd GOHIHYDD y ytii Yo'k Herald yn y (Idit),A honoKarhai o'r prif feddygon a. SerylKvyr yn y, DDIEAS, er cael gwyhod jia gyHiyriau a ddtdnyddii fwyaf cytfredia ganddynt i atul neu leddfu ynaosod- iadau yr haint, a cjsafodd eu b.d,bron yn ddi. ei'-iwiad yn cymoradwyoQuiniuo MEWAUUDOB A rhyw gyffyr net sylfyriau etaill yu yi lioll achosion 0 infltu-if.n a ddeuent. daa tJiL sylw. Mao genym p, y wlad hon i-ddygiyn rhagor. 31 sydd yn hyaod bo'ologaicM, ac yn cynwys y cyffyr enwo Quinine wedi ei gylnoo a rhin- weddau iachalJIlIlI<ryw o'r prif iyiu meddyg- iniaethol adnabyddus trwy y byd. Y meddyg- lyn nodndig hwn yw Quinino Uitters tiwilym Wvans, yr HAIN S-ydd wedi bod 1(01" bron y cy- hoedd aID 0301 i ugain mlynedd, ac maoei rin- wedd IU iachiol a" adpiyfhaol yn caol eu cyd. nahod mOor nyffiv.dinol ytx mhob IU..n lie y. gwnaed prawf teg arno, fol mae y galwad a:;¡ dano yn aynyddu 0 wythr.cw i wyt.hnus, ae rid oea un meddyglyn tllwy adna^yddus yn nOsob rhan o'r, byd naQiuniuo llit: ors -wilym Evans. Cymeradwyir ef FED Y t hagncheliad goreu ellir 'ci gaei, i atal ymosodiad yr haint blia hwn; he-, yd cymeradwyir ef i bawb sydd yl& toimlo gwendid ac yn dihoeni ar ol ytnosodiadau 0 Anwydwst, Asthina, neu Broyichkis, yn ogystal ag i bawb sydd yn dueddol i anhwylderau y UyHo, y Qmu. yr Atu, a'r Yegyfatjt. Mae rhai o feddygon goreu y deyrnas yu yi gymeradwyo at yr anhwylderau hyn, ac u c buro y gwaed. Mae ar werth gan bob fferyllydd mewn poteli 2s 9c a 48 Go yr un. Gochelw^ gael eich twyllo i gymeryd dim arall yn dwn-n enw cyffelyb. Of bydd anhawsdor IV gsf?l, antonir ef vo ùdi. draul drwy y post, am y prisiau uchod, gan y ,-cbeliogl)n-?tuiliin,k B,?eM »'lIfo.lcturill¡: I U., LM., UaneHy.

j T |Yi ARClJS AD C°" I I |^A, jyjOSS-STIiEET, £ iy £ BPOOL I ABSOLUTELY THE LARGEST AND CHEAPEST JJOUSE F UltNISRERS FOR CASH OR 5N THE HIRE-PURCHASE j S v'STFCM. SOME OF THE AOVANTAGES OF TH8IR. HIR VPUKCHASH SVISCEM OVER OTHER SO-CALLED HId-E SYSTKM HOUSES :— 1. We have the largest saleetiiu of the best manufactured goods in the kingdom. 2. No guarantee or security is required. 3. All business transacted with us is treated in a strictly private and confidential ma;iner. 4. No indic.tion whatever is given that the goods are on hire. 5. Being bo ia-tl ;0 manufacturers of almost every article we sdJ, and having a large capital at our command, which enables us to sell considerably cheaper on oar Hire-Purchasc System than most of those firms that sell for cash only. Ii. All our goods are delivered free of charge, and there are uo ad litional expenses or charges on our i lire- t. nrchase bystem. 7. As soon as THE stipulated amount has been paid tho goods become tho absolute property of the customer. 8. We are prepared to give a guarantee in writing of the soununess and solidity of every article we sell. 9. If any person doubts the accuracy of these statements, we are prepared to prove up to the very hilt every ttatemcot made. 10. We invite a.I inspection of our Stock and Workshops at any time during business hours without expecting thit such an inspection should be accompanied by a purchase. NOTE ADDKESS, AND DON'T BE MISLED BY OTHER ADVERTISERS. T Marc5s AND CO., THE LABGKBX AND CHEAPEST HOUSE I! T BNISHETTS FDR CASH OK ON itie HIRE-PURCIIASF, SYSTEM, l QA, Moss STREET. WORKS AND WAREHOUSE: 114, liti, 118, BLANUFOLID STiiEET, AND FA1RCLOUGH L3.NE, LIVERPOuL. GWAED DHWG RITFWYN Y CORF! GIV I;N W VS YR AFU, G-WE .W'lN Y CYLLA, GWi;,Ii %V Y.N Y NEKVHO, GWE^WYN YR ARENAS HEB WAED—HEB F IF WYD! HEB WAKD PUK—HFCIB lECHYD Jbi fixilES'S 13 LOOJJ i? ILLS MEDDVGI IAETH FYDENTWO& AT BURO GWAED A DILEU El HOLL DDRWG. Iachant yn uniongyrchol Waed Drwg Scurvy, Cornwydon, Tarddiiof.IA y Croeu Cylla Gwan, Diliyg Traul, L-iiliousnees, P:2 Pepsia, Gwynt, foea fen, Afu,),Ir%v,Y, Sors Egwan, F.-older iVjryt, Cordrwym^ JJ Gwynegon, FA ON Cefn, Fits, Nervousness. MEDDYG Y TAD, MEDDYG r FAM, MEDDYG Y MAB, MEDDYG Y FEHCH, MEODYG Y TEULU. eUGHEaS BLOOD PILLS. HUGHKrS BLOOU PILLS. HUGHE'S BLOOD PILLS. Miloedd YN TYAU.T i'w werth ai.^haethol tai. ut yo dà-i. BYWY1 NEWYDD I-It GWXE- BYWV D NEWYDD ]'P' CYLLA, BYWYD UEWYDO I'P. AFU. BY WYD NEWYVD 1'8 ARENiL BYWYD NEWYDD I'll TIOLL (IORFP, au j uu clod wadi cyiaaodd i'r Ough t Deheu, Dwyraia a'r GOILIEWLU. Gelwir am danyot o'r America, Canada,, India, Ghili, Awstralia, New Zealand. Madagascar, China, Japan, 11c Affrica. Lla. mawr yn cael eu hchan yn fen, nyddol. MODDION Y GWAN WYN, MODDION YR HAF, MODDIOIV YR HYDREF, MODDION Y GAUAF. HIJ:gHES' BLOOI-), PILLS Y m*6nt ar werth gan bob Chemisii a Patent Medieine Dealer drwy y wlad, am. Is lie, 2s 9c, 49 6c; trwy y Post am le. 3l\ 128 IIS, a 4& 9c oddiwrth y Perchenog,- IJACOB HUGHES  T MANUFACTURING CHEMIST PENARTA., CA R. D IFF E^ D.mynimr heb lau ozoi, ar bob 1Jo x ar Label C .clj. I YN Aira YS fiAROD—PRI3 BiWT GEINIOG IJiAWLYFR Ar Wersi Tugolion Sabbotholy Methodist.. iaid y fiwyctdya Ebrill 1891_. JVaF awrth \i92, yn cynwy" Haaesiasth Ysgr.vtbyrol, Genesis x.vjri—1., gyda Siap, Kttn Edwajd Jonc-3, Bangor. Gostyngiad i ysgoliou a thelerau arferol i. iytrwirthwyr. THE EOYAb NATIOSAi EISTEDDFOD. Cx9 WA.R.S: GREAT ¡¡UCCM. NCrillXG Si/COKSDS LiKE SUCCTJ:J3J FRUIT! FRUIT! YRUIT I RJTII W2 MICK US'l. ffT?PATEtCX 'Ih? Wi,?ll.l. 'n\it McrcKiat  J.'I'I'P A Tlne.X Co"m:sS,>u Agent. Looks afber buowit PFlITTlSPPAiTI nUlfLrKK ,l"isin»«s pfrgouaiij, EMUIIVS F'IpatrI?  FL'CZPA'rR'C'? 'll 6- 11-Y rlg! iy this      ? '? ?<?" ''?- FlTZPATltlCK Jfe-lo-H,- «x,wie, 1 FITZ P:k7BLC K p?r n:¡'fŒ ff.l..J:v'?:r}1;' d; FITZPITELIC?il.dy AT w?lMt)? pa?. K?j,? ?t FIT7PtITB^RIR ?'? ?" ?""?" ?"' FIT7»TRTor t.?? ??'' Ths ?'? JOHN In i Z P A r R I C K. « HOI.EsjAl.E MA)?.iK D. »«II<EAU STREET, LIV: RPCOL, N.B—JWyiirdors must m h'I cues It rd., t, "Z, law avoid delay. P .oasouaoio tuia PI> j READ THIS, i TO ALL MEN wno WISH TO ALL III.E wno WI." M.:?:?!?t al?h?S! V)?m;toth<MewhoM< <h:<?o?!< of their for. )te?M.(rMtbecn:t)))n< tjttt. ?tMtM.tr? il?T a, illOP6. Aadiees Tile Se-letary S ?tM'tM 8q?M.Sh<m t* Wmotc-dtf t)oo<tNw? 10.