Y Genedl Gymreig

AT BWYLLGOB EISTEDDFOD LERPWL, I 1884. Foneddigion.—Dich^n y goddefwch i mi awgrymu ychydig o deimladau y chwarelwyr o berthynas i'ch gweithrediadau. Yr oedd y syniad o gael Eisteddfod yn Lerpwl vn boddhau y Gofrteddwyr yn fawr, ao yr oedd hoaiau y llechi ynMeirion ac Arfon yn bwriadu d'od yna yn llu anferth. Ond ow wedi d'od i ddeall fod y pwyllgor yn gwneyd mwy o'r Sais nor Oymro, y mae y bwriadau wedi diflanu, ac nid oes ond Rwn siomedigaeth i'w glywed gan bob penau. Yn awr,foneddigion,a wnewch ail ystyried dan beth P Yn laf, Rhoddi mwyo ddannu i vni- gystadlu amynt o waith y Oymro; yn 2il, Ych- wanegu un beirniad cerddorol, a hwnw yn un o Ogledd Oymm, gan fod tri wedi eu dewis o'r De. Yn enw pob rheswm,paham y mae y Gogleddar ol YI1 hyn, tra v mae digonedd i'w cael yn gymhwys i'r gwaith. Gobeithio y cymerwch Bylw o hyn, ac na fyddwch yn syniad mai ymgais am eich dysgu yr wyf, ond yn unig awgrymn ychydift a allai basio gynych heb feddwl i hyny aohosi niwaid. —Vr eiddoch. mewn teimladan da, Tal-y-sam. ALAW LLYrNWS. I

00LWYN BAY. I Srn,- Yn y Senedl am yr wythnos cyn y ddi- I weddaf ymddangosodd nodyn gan un a eilw ei I hunan "Ffraid," yn ceisio 'swaeyd llen-leidr ohonwyf, sef fy mod yn euog o ladrata'r llinell Calon byd fydd Colwyn Bay," yr hon a ymddangosodd yn eich colofnan mewn englyn fel fy eiddo. Ni wyddwn, nes gwneyd ym- holiad yn nghylch hyny, fod Gwalchmai wedi adrodd y llinell uohod mewn Eisteddfod yma, ond* ymddengys ei fod (fel y dywed "Ffraid"), Be y mae n rhaid fy mod yn llawn fy ffwdan ar y pryd, neu buasai wedi tynu fy aylw (nid ar gyfrif gwerth y llinell, with gwra), ac wrth ymholi cefais ar ddeall i Moesen Gwynedd, yn yr un Eisteddfod, adrodd llinell sydd yn hollol gjfystyr a hi, sef Colwyn Bay, calon y byd," ond yn unig fod yr odl yn wahanol, ae nid wyf am fynyd yn amheu dilysrwydd y naill na'r ilsll, ond yn unig eu bod yn chwilio am rywbeth a gynghaneddai gyda Oolwyn Bay. Ond, gyda llaw, gan fod Ffraid y fath gftwr" mor ragorol, onid yw yn coflo hefyd i mi adrodd rhyw bethau, amryw ohonynt tebyg i englynion, mewn cyfarfod cystadleuol cyn bod son am Eisteddfod yma eiioed a'r oil yn cynghaneddu, odli, a diweddu gyda'r gair Oolwyn Bay ? Dyma i chwi Mi o'r UineMau — Coeliwn y bydd Oolwyn Bay." Ooel ein bod yn Oolwyn Bay." Gljn y byd wrth Glwyn Bay." Oalon byd yw Oolwyn Bay." Gelyn byd o Golwyn Bay," &c. Gwn na ohyhoeddwyd erioed y cyfryw, am nad oeddwn yn eu hyetyried yn deilwng, ac nas gwel- wyd hwy gan y naill na'r llall (o'r beirdd a enwyd uchod. Efallai mai'r gofyniad, gan hyny, aroddir ydyw, Paham y cyhoeddwyd yr un hon? Gad. awaf hyn i'w gadarnhau gan EiSonydd. Gan nad oedd ef a minau ond yn ymgomio yn nghylch y gynghanedd ar y gair hwn, ac iddo ef, yn 01 ei gyflymdra arferol gydag englyn, ei gofio a'i roddi yn ei golofn. Ond efallai fod rhai ereill o'r uchod heblaw'r bedwaredd yn eiddo i rywun! Os oes, y mae iddynt roesaw ohonynt, os tybiant ar eu oalon :eu meddiannu, llawer gwell genym hyny n ymddadlen ya ngbyleh pethau mor wael.- Yywyf. yn y natur areu, &c., Oolwyn Bay. Emm Hughes. I [Y mae Eiflonydd yn cadarnhau yr uohod.— I GOL.]

LLYTHYR LERPWL. I [ODDI weth ein Gohebydd ARBma-G.3 I Nos Sadwrn, Hydref 27. I GAKJtONYDD FEL DABLITHrDD. I Darlith Garmonydd ar Williams, Pant-y- celyn, yn nghapel Stanley-road neithiwr oedd y peth penaf o'n helyntion Cymreig a ddaeth dan fy sylw i yr wythnos hon. Cadeirydd y cyfarfod oedd Mr Griffith Jones, Pembroke- road. Yr oedd y gynulleiclfa ynfawrasylwgar, a'r elw oddi wrth y ddarlith yn myned at leihau gweddill y ddyled o 1200p sydd yn arcs ar y capel, a gostiodd, pan adeiladwyd ef, tua chwe' blynedd yn ol, 8000p. Ond bellaoli at y dar- lithydd a'r ddarlith. Ni raid dyweyd wrth ddarllenwyr y Genedl pwy ydyw Garmonydd; ond dichon nad yw Mr Humphrey B. Jones, ysgolfeistr yn Llaaarmon-yn-Ial, a adnabyddid gan ei gydymfilamychwyr ieuainc, chwarter canrif yn ol, wrth yr enw W mffrs o Iâl," mor adnabyddus. Ni raid drweyd ychwaith fod Mr H. B. Jones, alias Wmffra o Iâl," alias Garmonydd, yn fardd a lienor nid anenwog, ond nid yw mor adnabyddus fel areithiwr poblogaidd, am ei fod wedi aros nes tynu at gymydogaeth y canol oed oyn dangos yn amlwg ei allu ar Iwyfan yr areitbydd. D;chon nad oedd wedi deall ei allu yn y maes hwn hyd yn ddiweidar, er ei fod yntau, fel pob mab athrylith arall, ynUawn hunan-hyder a hunan- ymwybyddiaeth o'i nerth mewn meusydd ereill, oblegid nid rhyw wlanen o ddyn diegni ydyw Garmonydd, fel y dengys ei dalcen Ilydan, eiaeiiau cibog, ei wyneb agored, ei en lydan, fwaoa, a'i farf laes a thrwehus. Ond er ei holl ymvybyddiaeth o'i allu, ei ymdaanROsiad gwrol, a'i gymudiadan gewynfyw, meddiennir yntau yn fynych gan ddiffyg hyder. Yr wyf yn oofio a chyfaill arall yn ei anog, lawer o flynvddoedd YA 01, i anturio i'r maes arwr- gerddol, yn He chwareu efo rhyw dlws-fanion byth a hefyd, gan geisio ei argyhoeddi ei fod yn feddiannol ar allu, pe cawsai ewyllys; ond yr oedd ei atebiad, Yr wyf fl yn adnabod fy ngallu yn well na ohwi," mor ohwyrn fel y gadawyd i'r mater syrthio, so ni chodwyd ef drachefn. Yr ydoedd newydd ddechreu ei ddarlith pan gyrhaeddais i yn ddigon agoB i'w glyWed yn rhoddi desgnfiad o'r Arlywydd Garfield ar ei wely angea yn ad- rodd penill gogoneddus Williams Guide me. O! Thou Great Je"iofah, Pilgrim through this barren land; I am weak, but Thou art mighty, Hold me with Thy powerful hand; Bread of Heaven, Feed me now and evermore. Williams a'i Amsersu" oedd ei destyn yn fWy na "Williams a'¡ Emynau." 11 Osawyd ef," meddai, yn 1717. mewn amaethdy or enw Cefn-y-ooed, Llanfair-ar-y-bryn, ger Llanym- ddyfn. Yr oedd ei rieni, John a Dorothea wilusm, yn proffesu crefydd gyda'r Annibyn- wyr yn Cefn Artben-uu o'r eglwysi a ffurf- iwyd ganJlr Jenkin Jones yn amser CromwelL Bwriwyd BiencynJones allan o'i fywioliaeth ar adferiad y Stewardiaid, a dyoddefodd erledig- aeth chwerw. Yr oedd Cefn Arthen yn un o'r eglwym A Fdffarflol hynaf yn Nghymru. Yr oedd V iLYms yn neiUduol 0 hoff o'i fam. Pon ar un oi deittuaaUetyM De yr oeddher- lodes o'r un onw a hi, Dorothea, a chyf&odd ei awen wrth glywed galw y lodes ar enw mor anwyl iddo, nes yr aeth at y ffenestr ac ysgrif- onodd y penill hwn ar yr album gwydr:- Dorothea yw dy enw, Ystyr hyn yw, Rhodd dy Ddnw; Ac yn ol yr enw hyfryd Yn y bywyd bo' it' fyw; Rhodd yw'th ddysg, a rhodd yw'th ddoniau, A rhodd yw'th fod yn farch fach lia, Bhodd y rhoddion, ydyw hyny, I'th gadw di thag uffem dAn." Cyfeiriodd at ei ysgol yn y Llwyn Llwyd, lie y daeth yn ysgolor Beisnig rhagorol, fel y dengys ei emynau sydd yn nghasgliad Syr Boundel Palmer, yr Arglwydd Ganghellydd presenol. Meddyg y bwriadai ei rieni iddo fod ar y cyntaf, ond mynai Duw ei gael i fedd- yginiaethu eneidiau ei gydwladwyr, yr hyn sydd brawf amlwg Nad eiddo dyn ei ffordd, ac nad ar law gwr a rodio mae Ilywodraethu ei gerddediad." Dychwelwyd Williams at gref- ydd wrth wrando ar Howell Harris yn preg- ethu oddi ar gareg fedd yn mynwent Talgarth, yn y flwyddyn 1738. Derbyniodd urddau yr Eglwys Sefydledig yn 1740, a gadawodd yr Eglwys yn 1743, ao yn fuan wed'yn daeth i gyffyrddiad â. Rowlands, Llangcitho. Rhodd- odd ddesgriflad gafaelgar o ymddangosiad allanol Williams, yr hwn oedd yn lied fyr o gorpholaetb, yn chwimwth abywiog ei ysgog- iadau, o ardymheredd gyffrous, yn siarad yn fyr a obwta, a pharod ei atebion. Ei lygaid yn leision, ei dalcen yn llydan, ei ddwyfron o naddiad ceif-ddelw Roegaidd. Yr oedd ei drwyn yn eryraidd, ac yn dangos fod ynddo ddefnvddiau cadfridog milwraidd; a phwy ond un felly allasai gyfansoddi- Alarchog Iesu yn Uwyddiannus, Gwisg dy gleddyf ar dy glun." Ao eto, yr oedd ei enau a'i en byohain, Ilun- iaidd, yn dangos fod ynddo diriondeb benyw dyner oedd yn ei gymhwyso i ddywedyd,— 0! llefara, addfwyn lesu." Yr oedd agwedd grefyddol Cymru yn druenus yr amser y ganwyd Williams. Yr oedd dylan- wadau bendithlawn William Wroth, William Cradoo. Vavasor Powell, ao ereiU, bron wedi cwbl ddiflanu. Yr oedd Vavasor Powell wedi gorwedd 47 mlynedd yn mynwent Bunhill Fields, ar ol i angeu ei ryddhau o gaethiwed y Fleet Prison, ar y 27a.in o Hydref, 1670, erbyn geni Williams. Dadleuon difudd yn nghylch bedvdd a phethau o'r fath oedd weJi taflu splashes o ddwfr iasoer, nes rhynu teimladan crefvddol yr oes hono, fel y gwnaeth, ao y gwna, dadleuon felly eto. Til ngholeg y Llwyn Llwyd yr oedd Williams wedi derbyn dysgeid- iaeth i'w gymhwyso i fod yn "beraidd ganied- ydd Cymru." "Clogwyni oole anian" oedd y man lie y dysgodd—yn ngolygfeydd, seiniau, a pberaroglau natur. Ao y mae ei hoffder at y pethau hyn yn nodweddu ei gyfansoddiadau. Mae rhai o'i emynau fel gardd flodau yn gwasgar peraroglau hyfryd i bob cyfeiriad, ao ereill & gwynt y dehau yn tyner anadlu drwy- ddynt, nes yjbyddwch yn dychymygu ei glywed yn rhugl-drystio rhwng y llinellau. Yr oedd yn sylwedydd mor graff ar arddangosiadau natur, ac yn cydymdeimlo a hwy mor lwyr, nes y mae ei brofiadau crefyddol dyfnaf yn cael eu tryliwio ganddynt." 11 Dyma linelJau nas gallasai neb eu cynyrchu ond sylwedydd craffaf natur:- Mi fuddyliais fod y wawrddydd Wen ar dori maes o law; Mi dybygaf drwy'r cymylau Gwelaf oleu'r achoi draw." Rhoddodd y darlithydd ddesgrifiadau lawer o'r modd y byddai golygfeydd natur yn cyh- hyrfu ei t'awen fel pan glywodd y gwcw yn canu pan oedd yn Nghaergybi, ao y rhoddodd genad iddi i fyned at ei wraig Mali, i Lanfair- muallt: Hed, y gwcw, hed yn luan, Hed,y,derynglaseiliw." Ac yn yr un dref, ar ddiwrnod ystormus, pan yn edrych ae yn gwrando ar ruad y tonau drwy ffenestr ei lety, y canodd,— O dystewch, derfysglyd donau." Bhoddodd ddarluniad bywiog o'r adeg y cyn- haHwyd Cymdeithasfa gyntaf y Methodistiaid CaTfinaidd, pan gyfarfyddodd Daniel Rowlands, Howell Harries, Williams, a rhyw dri nen bedwar ereill, yn nhy Jeffrey Dafydd, y Rhiwiau, sir Gaerfyrddin, pryd yr aethant i ymrvson cyfansoddi emynau, 80 y rhoddwyd y llawryf i Williams. Eisteddfod y Rhiwiau," meddai, "oedd yr unig Eisteddfod a gynhal- iwyd erioed dan nawdd Brenin Seion, a Williams a enillodd y gadair, a chaiff eistedd ynddi tra bo moliant yr Arglwydd yn cael ei ganu yn nghynulleidfaoedd y saint ynyr iaith Gymraeg." Oteredd fyddai i mi ddyweyd fod y darlithydd na'r ddarlith odidog hon yn thoddi boddlonrwydd difai i bawb yn mhob peth,mwy nag unrhyw ddar. lithnncaraetharaUo'rblaen. Gwallmwyafyddar- lith, i'm chwaeth i ar y pryd, ydoedd gormodedd o ddefnyddiau gwerthfawr a phrydferth wedi eu pentyru iddi, fel cwpbwrdd cornel Malen G., lie yr oedd pobpeth gwerthfawr a thlws a feddai wedi eu pentym fel na elUd en gosod yn drefnus er iddynt ddangos yn eu gwedd oreu. A'r coll arall a dybiwyf fl oedd ei bod yn cael ei tbraddodi braidd yn rhy bregpthwrol, ae ar y mwyaf o hwyl areithyddol y p ilpud yn rhedeg drwyddi. Ond y mae hyn yn dyfod yn naturiol iawn i bobl sydd wedi eu dwyn i fyny o'u mebyd yn sain sonlarus hen bregethwyr Oymru. Pa le y mae y dyn a 111 yn gwrando o'i tebyd ar y brodyr William a David Charles na cba'i drafferth i ymatal a'r hw yl pe yr antuiiai slarad yn gyhoeddueP Y mae yn Nghymru ddynion eto nad allaat ymatal, hyd yn nod wrth ddarllen pannod, oddi wrth hwyl majestic y diweddar Barch Thomas Aubrey. TR0SSDDAV. We), trown i ochr arall ejn daten Gymreig. Pan yn edrych dros golofnau tros-ddau un o'n newyddiaduron dyddiol an diwrnod yr wythnos hoB, uwelwyd mai rhai gydag enwau Oymrelg oedd flaena1 ac amlycaf ynddyut y diwrnod hwnw. Blaenorid rhestr y rhai a brsfwyd ddydd agoriad y chyt arter eesiwn gyda'r enwau John Williams a John Lewis, a'r enw cyntaf yn Ilys Mr Raffles yr un dlwrnod oedd William Griffith. Anonestrwydd oedd troseid y tri; ac yr oedd y tri yn thai o ym- ddangosiad parchas. Cpmro, wrth gwrs, y cyf- rifir pob troseddwr ag enw Cymro arno ond nid yw hyny yn "n prawf mai Oymry ydynt. Enffhraipht: Boreu Llun diweddaf. yr oedd gan nn o'm cydJiabod fwy o waith nag a allai gyflawni gyda'l ddynion arferol, ac aeth i'r Stand i geisio pymtheg ereill. ao ohonynt yr oedd mwy na'u hatiner yn Williams, Jones, ac Owens, ond nid oedd banner y rhai hyny yn gwybod dim am Gymru na Chymraez ond mewn enw yn unig. Dyna y dyn Lewis Parry, sydd wedi ei fwrw i garchar i ares ei brawf ar y cjhuddiad o lofruddio yr eneth Susannah Hutton yn anedig yn Edmund- street, yn y ddinas hon, all dad, John Parry, yn nnedig o Brook-street, yn yr un gymvdogacth.— Dygwyd Caleb John Davies i sefyll. ei brawf yn yllys chwartnrol ddoe am gam-ddefnyddio arian ei feistriaid, Hignett Bros, y masnachwyr tybaco i'r rhai yr oedd yn rtrafaeliwr. Methwyd a profi fod Davies wodi Jdefnyddio yr atÏan-ewm o dri i bedwar cant o bunnau—ond en cam-ddefnyddio yn groes i gyfarwydd aiau ei feistriaid gyda yr amoan o fvwhau basues ei feistriaid. trwy roddi anrh'egion i gwsmeriaid a thanysgrifio, er boddio owsmeriaid, at gapelau newyddion; a phethau cy- ffelyb. Buasai dawn felly at futnes yn foddbaol gan rai meistriaid, es-yohwanegu eu busnea, ond nid folly John Hignett. Ao er fod v Recorder Aapinall yn credu mat folly yr oedd wedi treulio yr arian, dedfrydwyd Davies i bedwar mis o garchar- iad, gyda llafur chaled. Diau y bydd hyn yn wers i Davies,a dylai fod yn wersisiopwyryn Nghymiu a uhob man arall, i beidio temptio gormod ar yr ienenctyd ,,dl yn ymweled â hwy fel e?n?mercial travellers t. ,V M.e. busnes. Y mae yr Mferiad yna o enill fMMn yn llygredig drwyddi, ac wadi awyn truen! ar lawer. Y mae y mawredd a'r l bri a bentyrir ar y tanysgriflwr haelionua at aclioa- ion daionus wedi taflu llawer un o uchder ei tri i ddyfnder cell dywell y carchar.

I RHUTHYN. I Llwtddiant ATHROFAOL.-Bydd yn dda gan I lawer o hen gyfeillion y diweddar Mr J. D. Jones, Olwyd House, Rhutbya, glywed am yrfa athrofool lwyddhnnus oi fab, Mr J. D. Jones, Chorley. Yn yr arholiad biynjddol yn Owen's College, Man- chester, yr wythnos o'r bhe. enillodd Mr Jones ysgoloiiaeth yr Esgob Frazer, sef;eio y flwyddyn am dGIy ia, nedd. Yr oedd yr arholiad lD un caled yn y prif awduron Groeg a LlaSin, hefyd cyfaneoddiad Groeg a Lladin.-C¡I"iU.

[ HEBRON, KINSTOWN, OAER&YBI. Ar y dyddiau Iau a Gwener, Hydref 25ain a'r 26ain, cynhaliodd eglwys y Bedyddwyr yn y lie uchod eu cyfaxfod blynyddol. Nos Iau, dech- reuwyd y cyfarfod trwy ddarllen a gweddia gal yr hybarch Thoms Hulthes, Machyulleth, a phre- gethodd y Paich W. Rees, Llangefni, ao Ogweoydd Evans, Bodedern. Am ddeg bortu draroeth, dechreuwyd gn"1 Parch D. trice, gweinidog y bedyddwyr Beisnig, Oaergybi, a phregethodd y Parch W. Ogwenydd Evans. Am ddau, arwein- iwyd ni at Dduw mewn cweddi RAn y biawd J. Wlis, ceuadwr y morwyr, a phregethodd y Parch W. Bees. Am hanner awr wedi ohwech dechreuodd y Parch Mr Bartley (W). Oaergybi. a phregethodd y Parchn W. Ogwenydd EyaDS a W. Bees.

I LLANLLYFNI. Makw5L4ET:t Hh Evan Jones, Rhos-tk-ywEN, -Gwelir yn ngholofn y marwolaethau yn y rhityn hwn grybwylliad am farwolaoth y gwr ieuanc hwn. Yr oedd yn ddyn leuaue deal! gir achr^f- yddol, a pherchid ef gan bawb a'i hadwaenai. Yr oedd o ran ei gyfansoddiad yn gryf a chadlun hyd nes y goddiweddwyd ef, tea thair wythnos yn ol, gan anhwyldeb, yr hwn a brofodd yn augeuol iddo mewn byr amser, er pob ymdrecu feddygol 0 ran ei ddaliidau crefyddol, Bedyddiwr eadarn oedd yr ymasawedig, ond meddai barch reilldwol at yr holl enwadau ereill. Gweinyddwyd yn Yr anghladd yn hyuod o effeitfciol gaa y Parchn O. Davies, Caernarfon; Griffiths, Llanfair-fechan; Williams (A.), Penmaenmawr; ar hybarch It- Jones, Llanllyfni, ewythr i'r yme.dav7eciig. Tra- tidodwyd y brejiseth angbladdol can y Parch Owen Davies. Heddwch i'w lwch.-B. P. If.

GWLAD LLEYN A'I RELYNTION. Cyfarfod Misoi,.—Cynhaliwyd Cyfarfod Misol Lleyn ac Eiflonydd yn Nghapel cblom, Pwllheli, dydd Llun a Mawrth diweddaf. Oynhaliwyd y cyfarfod cvntaf o dan lywydai >eth Mr B. Owen, Mynydd Elnyfed. Cynhaliwyd cyfarfod y pregethwyr ar blsenoriad am 5 o'r gloch, odan lywyddiaeth y Uywydd (Mr Jones.) Ymdriniwyd 8 gwahanol fiterion pwysig.—Cynhsliwyd pwyll- gor dirwcstolll pwyllgor mewn a'r Ysgol Sul hefyd yn ystod y dydd.—Cymevwyd rhan yu y cyfarfodydd cyhoeddus gan y Parchn Lewis Ellis, Euddlan; Thomas Ellis, J. R. Williams, J. J. Roberts (lolo Caernarfon), 3. Jones, Liverpool; a J. Ogwen Jone?, B.A., Rhyl. Cafwyd cyfarfod. ydd llewyrchus dros ben. Cyfarfod SEn:DLIAD.- Dydd Llun, Mawrth, a -liercher diweddaf, cynhaliwyd cyfarfodydd er sef ydlu y Parch D. 0. Jones yn weiniiog ar eglwyai Annibynol Chwi log ac Abererch. Cymerwyd rhan yn y cyfarfodydd cyhoeddus gan y Parchn Roberts, illios-Ilanerebrugog; Jones, Pwllheli Davies, Menai Bridge; a Hughes, Abersoch. Cafwyd cyfarfodydd llwyddiannus. Capet, Y Bhddybdwyr, Pwllheli.— Nid yn ami y *gwelir mwy o ymdtech i daiddyledu addoldy nag a weiir yn mysg Badyddwyr y dref hon. Fel y mae yn hysbys i<i bod wedi myced i gostau rflawr i adgyweirio cn capel. Dili; wyd swm mawr o'r gost drwy y baziar a wna-U ddechreu y flwyddyn. Deallwn fod y chwiorydd yn gweithio ar gyfer un'eto. Dymunwu iddynt bob ,'lwydd- iant. ETHOLIAD BwsDErsDREFDL Fwuheii.—Cymer- odd yr etaoliad uchod le heddyw (dydd Iau), yn y Town Hall. Yr oedd tair sedd yn myned yn wÎkg, ond yr oedd y tri hen aelod yn cynyg eu lmnain i'w hail-ethol. Y tri hon aelod oeddynt :-R. Ifor Parry, Ysw., cyfreithiwr, Mri J. G. Jones, a John Ellis. Yr oedd he yd ddwy sedd Mail yn myned yn wâg, ar yr achlysur o faiwolaeth y diweddar Mr it. Williams, a'r 11811 ar aehlysyr neillduol. Yr oedd tri o ymgeiswyr uewydd ar y maes. Canlyniad y vol.a oedd fel y canlyn:— Mr B. W. Griiffth (L ) 250 R. T. Parry (L ) 222 B. U. Joues (L.). 204 W. Anthony (L.) 1S9 J. G. Joues (L ) m J. Ellis (t.). 131 Gwelir mai y diweddaf oedd allan.—Gahebyli.

LLITH O'R AMERICA. -1 Ymholwyr o Arfon a Meirion.-Dysgtvjyl yn A m- yneddgar am Adroddiad y Ddirprwyaeth o Manitoba.— Y Dylifiad mawr Ymfudol.— JJelaethrwyid y Mernydd Ymfudol.—Glowyr, Gweithwyr Tan, a Chrefitwyr.—Ymwtlwyr .Pregethwrol.-Gair Personal. Y mae y fath In o ymholwyr yn wir bron myned yn drech na mi. Eto yr wyf yn gweled fod Cymru drwyddi yn galw am ymfurliaftb. Rhaid i mi fyned i rywle ydyw cri y llawcr- oedd. Nis gwn yn iawn yn mba le i ddechreu. Both pe bawn yn doohreu gydag ymofynwyr Arfon It Meinon. Gwasanaethed y Uythyr can- lynol fel eyweirnod:- Yrwyfyncyflwyno hwn i a eilw gvda chwi ar ei ffordd o Pittsburgh gyda'r Pan Handle R. B., i Topeka, Kausas. Rhydd ef cglurhad i chwi ar ysbryd rhanedig y chwarel- wyr yn nghylch yinfudo. 1. Blacnoriaid ein Hundeb am i ni fyned i Manitoba, yn Canada. 2. Amryw eisieu myned i Patagonia. _3:. Y mwyafrifo ddigon, os ceir chwareu teg, am ad od i rywle yn yr America. Rhowch i ni eieh barn ddiduedd ch wi." CefaiaddwyswroymddyidRy, 8C ymholi ac ateb gyda'r cyfaiU a gyflwynodd y nodyn y cyfeiriais ato. Y mae yn amlwg 1 mi fod ysbryd anfoddog wedi d'od i mewn yn nglyn a Chauada. Dyma lythyr yr wythnos hon eto ar yr un mater. Biddloner ar y frawddeg ganlynol ohono:—" Yr ydym yn gw1n20 yn aTswydus rbag cael ein halltudio 1 r fsth Siberia oer a Manitoba." h ?' i beria o? Mewn difrif, onid gwell ymbwyllo nes i'r swyddogion a'rddirprwyaeth anfonedig i wneyd vmchwiliad gyhooddi ea hadroddiad am Mani- toba ? Gallaf fl yn ddigon rhwydd ddyweyd fy marn fy ac auiryw ereill am Canada. Y mae yn sicr fod Canada yn argoeli llwyddo yn well nag erioed. Poblogir hi yu diau gan ryw bobl ymfudol. Ofni yr wyf ei bod yn rhy oer, 09 nad yn rhy araf ei chvnydd i daro y Cyoiry. Owna yn eithaf i'r Rwsiaid a'r Norwegiaid. Os daw yn gartref i lu 0 Gymry bydd yn gyfnod newydd yn: ei: ha:los. Er fod yno o saith i -wyth mil o Gymry ar wasgar drwy Canada, nid oas yoo ddim nerth gyda eu gilydd, feluad wyf yn wybod am yr un capel Cymraog, use Ysgol Sabbothol Gymraeg, na gweinidogaeth, na newyddiadur, na .bylchgrawn Cymraeg drwy Canada i gyd. Nid felly, drwy drugaredd, y mae yn yr America. Eto, os oes cyfnod newydd i wawrio ar hanes ein cenedl yn Canada, yr wyf yn ddigon rhydd i'w roesawu. Felly ni ddy- wedaf ddim yn mhellach hyd nes i'r ddirprwy- aeth anfonedig gyhooddi eu hadroddiad. Gofynir yn ami i mi: Ii Pa 10 yr anogwch y chwarelwyr i fyned ? A oes yna le i ni yn chwaTelau America ?" Nid wyf yn gwybod mor funwl ag y carwn am chwaroli New York a Vermont, ond bilin drwy rai o chwarelau y dalaeth hon rai (Jr wythlH,san diweddaf. Treul- iais ran o dri diwrnod hyfryd iawn yn Slating- ton, Lehigh Co. Yr oedd pob chwarel bach a mnwr yn myii'd. Achwynid fod yno braidd ormod o ddynion. Gwn fod yno ddejau o chwarelwyr rnedrus Meirion ac Arfon yn gweithio yn nglofevdd Ashley, Luzerne Co., a'r cylohoedd. Dywedid ou bod yn gwisoyd yn rhagorol gyda'r glo calod, trwy eu bod wedi arfer tyllu a sacthu. Eto, gwell ganddynt eu gwaith cynefin. Y mac yn amlwg nad oes He i dderbyn o bymthcg cant iddwy fit o chwarel- alwyr i chwarelau presenol America. Bhaid iddynt foddloni ar ryw waith arall. Mi dybiaf mai troi yn fformwvr awnnent yn Manitoba, 08 felly, gallent gael digon o le i ffarmio yn yr America. Os boddlonant i ffarmio yno, gallant gael digon o leoodd i wneyd hyny yn yr Amer- ica. Yn -wir.goruiod o ddowis sydd ymaifeddwl cael ein coucdl gyda'u gilydd i ddim nerth. I Dakota ymse y dylifiad ma,r y tair blynedd diweddaf wedi myrwd. Am lawor o wyth- jioaau yr oedd o dair i bum' mil y dydd yn ym- aefydlu yno. Elent yno 0 bob parth o Nova Scotia, Massacliusets, Now York, PenHsylvania, Indiana. Illinois, ae yn arbonig o Wisconsin, lews, a Minnesota. Y mae yno lu o Gymry Wisconsin wedi ymgartrefu, ac amryw o aglwysi Cymreis; wedi eu cychwyn. Cvdna- byddir yn gytfreiin fod yno wlad gynyrchiol iswu a Ued isdms. Y cwynion 'rwyf wedi glywed am Dakota yw fod y gauaf yn faith ac oer, a'r dwfr mown manau yn afiach. Dy- chwelodd gwraigienanci'udinas ni wedi bod yno rhyw bum' mis, a chael ei nychu gan y dwfr. Bto eithriad yw hyn, mi debygaf. Y mae rhyw anbwylderall ac aufantfision mewn (fwlad newydd. Tra tliebyg mai i Washington Terri- tory ac Ore<rnn y bydd cyfeiriad mawr ym- fudiady Gogledd-orllewiu nesaf. Bu Dakota yn dangos ei chvnyrchion mown cerbyd cym- hwys dros reilfFyrdd y wlad, a bu Washington Territory yn dangos ei sefydlwyr mewn cer- bydau heirdd trwy ein dinas. Mynegid fod pob un o'r ymwelwyr hyn yn werth pum' mil or hugain o ddo'eri, a rhai ohonynt yn werth dan can' mil. Edrychent yn ddynion golygus a da allan. Ilarn llawer o bobl brofedig a di- duedd yw y bydd Washington Territory yn fwy tyner a chydnaws ag iechyd y Cymry am fod y mor yn taro ar y diriogacth. Ond er fod y dylifiad mawr i'r Gogledd- orllewin, a'r Northern Paoifio B. R. wedi Mgor y fath helaethrwydd 0 diroedd da yno, eto y mae miloedd ar filoedd yn myned i Arkansas, Texas, a New Mexico. I := a ddygir yn erbyn y ddau le cyntaf yw poethder y tywydd a nodwedd yr hsn sefydl- wyr. Nid yw New Mexico wadi CAel ei bagar prin eto i ymfndiaetb, ond y mae ei dydd hithau yn nesu. Y mae y rheilffyrdd a wneir yn Mexico o bedair i bum' mil o filldiroedd, gwerth hanner can' miliwn o ddolori, yn sior o wneyd yr holl diroedd rhwng y wlad hon a Mexico a'r Tawelfor yn worthfawr iawn, ac y mae y fath gyfoeth diderfyn o fwnan ya nghrombiloedd y ddaear drwy yr holl barthan fel y casgla mil- oodd ar filoedd yno y blynyddoedd neaf. Nid wyf wedi son am Missouri, Kansas, a Nebraska, ond y mae miloedd yn myned i'r taleithau hyn bob mis. Yr oedd 300 yn myned i Kansas yn unig drwy ein dinas y dydd o'r blaen. Dywed Mr Parker, o Manhattan, mewn llythyr ataf yn awr:—" Y mae yn anhawdd i chwi ddirnad y nifer mawr sydd yn chwilio am dir yn Kan- sas, ac y mae dosbarth da iawn o bobl am wneyd eu cartref yma, ac y mae pris y tiroedd Tn eodi yn gyflym." Felly hafyd yr wyf yu do ill y mao yn Nebraska. Yn awr, dyna ddegau o faesydd i ymfadiaeth Oymreig. Ond gwell aros hen betiderfynn dim ar raddfa eang nes i'r ymwelwyr a Manitoba gyhoeidi eu hadroddiad. Y mae dosha th mawr arall o ymholwyr y tydd raid i mi ohirio eu hateb y tro hwn, gyda gwneyd rhyw grybwylliadau byrion a all fod ?gymhorth iddynt. Am y glowyr, nid yw y iMn&ch yn fywiog iawn yn un man, hyd y gwn i, eto gweithir o dri i bedwar diwrnod yn y ifaan iwyaf o'r glofeydd. Y mae y rhan fwyaf o'r jjweithfeydd glo yn cael eu llenwi a Hun- gariaid, y thai sydd yn fwy aflan ac annymunol o lawer na'r Owyddelod. Y mae hefyd rai manan y oyrchsi glowyr iddynt flynyddau yn ot ar y stop yn hollol, fel y dylid bod yn ofalus i ba le i fyned. Nid yw mor fywiog yn y melinau haiarn a dnr ag y bu, eto nid oes achos owyco. Y m%e gweithwyr sobr a medrus yn Uwyddo i R601 gwaith. Am y seiri coed a'r ..m meini, y MMnt wedi bod yn gweithio yn dda drwy yr haf. Ni ddaeth yn agos ddigon o øeiri coed yma, ond bernid fod braidd ormod o'r Deill. Y mae y fath niieroedd o bob math o grefftwyryn d'od ym, o Germany. Y mae genyf air nen ddau eto at ymwelwyr pregcthwrol o Gymru. A barnu oddi wrth beoderfyniadaa oymsnfaoodd, a llythvrau swyddogion eglwygig, a gohebiaethau yn y newyddiadnron, gallwn dybio fod cwyno mawr mramhler yr ymwelwyr hyn. Dadleuirfod yr ymweliadau yma yn gorfeichio eglwysi gwas- garog achymharol weiniaid ein cyd-genedl yn j whd hon, yn rhwystr i'n myfyrwyr gael lie i I.Zt yn ytod cu gwyHaw haf, ac yn rhwystr mawr i ni allu cynorthwyo cymdeithasiu oeaadol sydd yn trydar am ein help y blynydd- oedd pwyøig hyn yn hanes orefydd yn yr America. Eto, nid oes yma ueb yn cwyno ar ru tywysogion o ymwelwyr a gawsom. Rhaid i mi liefyd grybwyll fy mod heb yr un jgratafell ar hyn o bryd yn ein drnas. Coliais 86 Ross-street, drwy i ni orfod gwerthu ein capel at wasanaeth y Llywodraeth. Yn yr ystafell a golisis bu llu o ymfudwyr o bryd i bryd yn cael y cyfarwyddyd goreu a aUwn rr, ar bob peth a ofynid i mi. Clywais fod amryw wedi galw yr wythnosau diweddaf, a throi ymaith yn siomedig heb fy ngweled. On(I yr ydym wedi cychwyn codi addoldy newydd, yr hwn a oboithiaf a fydd yn glod i'n conedl ac yn ogoniint i Dduw. Cawsom bum' mil ar hugain o ddoleri am yr hen le, end bydd y newydd yn costio o bump i wyth mil yn rhagor. Gwneir yn y newydd bob peth cyflens, a bydd yno study gyfleus a pharlwr i'r gweinidog, a phan y bydd yn barod gall ymfudwyr ei gael yn fwy hylaw drwy ddyfod yn syth o'r Union Depot ar byd WMMnfton-atreet, 8C yna cSnt y capel newydd gyferbyn a hwvnt ar Fifth Avenue. Hyd nes y bydd yr addoldy newydd yn barod, diolchaf am i bawb a ysgrifenant ataf wneyd i'r cyfeir- illd canlynolIdlewood P.O., Alleghany Co., Pa., U.H. Gall yr ymholwvr nad wyf wedi eu hateb y tro hwn ddysgwyl llythyr yn fusn oddi nrtlivf ctD. _U B. B. Thomas. I Idlewood, Hydref 12fed, 1883. I

ft 6ololit 6rrbb-arzi. I Wel ddarllenydd, dyma ni yn cael cyfarch ein gilvdd eto M dda?enau y e<? Gymrd1' Ar dd .?u ddyweJMom, ODid8, tybed mai ar wyceb y(??< Gymreig ddy?wn ddyweyd? Pa "n b5'11^ am hyny, gWfddom hyn, y dylem fod «r « ffwvliadwriieth yn gwneutbur cyfiiwnder hyd y icallwn 8 phob peth, Cerddorol, Cymreis ac hoffd bethau Seienig. ond rhoddi y flaenonaeth l r teulu partref. Diamheu yr aiff llawer o bethan huibio heb i ni wybod am danynt, yn Ngbymru fecban ond gwnawn ein (roreu i gael sylw ar bob peth teilwng o sylw, er adeiladaeth a dyddordeb crflrodinol. Diameu yrawnamdro yn dra amI tua Ffraiuc, Ga-m^ay, Itali, America, ac hwyrach i Rwssia oer a chynhyrfus. Pa le bynag y cawn damaid blasus awn yno i'w ymofyn, heb ofyn fwjt, ac o ba le, ond beth ydyw. Dechreuwn tuallan i r dywysogaeth Gymreig, a thu draw i Glawdd Otfi, ond gyda phethau a berthynant i'n cenedl ni, ac yn y ddinus a elwlr yn brif ddinaa y Oymry-am ihyw resymau hwyrach-ar lie y cynhelir BlijTIWYWOD OSNEDLXETHOIi 1884. I Gwelsom yn ddiweddar fod rhywun yn gofyn yn v Genedl Gymreig pa le y cynhelir yr Eisteddfod y flwyddyn nesaf. Nid gellid, meddaf ef, ddysgwyl dim Oymreig yn un Lorpwl. Gyda golwg ar y rhan gerddorol ohoni y mae a wnelom ni. Ac felly rbaid i ni ddyweyd mai gwir ddywedai y cyfaill hwnw. O'r hyn llaiaf, mor bell ag y mae y presenol yn dangoa. Dechreuwn gO'da'r brif gystadleuaetb gorawl. Nid digon tri o ddarnau gan y pwyllgor hwn, rhaid cael pedwar. Ond syned y ddaear, cafwyd uu ohonynt o waedoliacth Gymreig BUyfedd iawn Yr ail gystadleu- aetb gorawl. Ceir tri o ddarnau i'w canu yn ton eto. A bu agos iddynt fod yn Gymreig yn boa. Chwareu teg iddynt. Cafwyd dau ddernyD Cym- reig. Da iawn. Gystadleuaeth rhif 3. Eto tri o ddarnau. Nis gallwn ddyweyd Ilawer am y priod- uldeb o roddi cynifer o ddarnau yn awr, cawn wnoyd hyny eto, hwyrach. Ond yr oil aUwn ddvweyd am hon yn awr ydyw SIM CYMRlEfi. I Gwelwn nad yw pobl ddoeth Liverpool ya gallu oydweled yn berffaith ar faterion fel hyu. Nid dyma y tro cyntui, ddarllenydd, i gor arbenig gael ei hofi ddaru (ei pet piece) ar brogramme, gan gadw rbywbeth mewn golwi, yn ddiambeu. (itobeitt io y cymeraut bwyll, rhag achosi pethau heb fod yn ddymuuol. Heb fanylu fel yna, yn ol yr hyn a glywsom ac a welsom am yr eisteddfod hon, mai rhyw dra chynil ydvw yn ei ffiatr i feib. ion Gwalia. Allan o ddau ar bymtheg o ddarnau, mae pedwar o awduraeth Oymreig. Lied dda yn wir. Da iawn, pan goflwn am Gaerdydd. Oad allan o'r pedwar mae tri gan Dr Parry. Paham, yn eaw pobpeth, y rhaid ystyried holl awduron Cymru yn annheilwng o le ar eu rhestr ond Dr Parr) P Nid oes genym ni y gronyu lleiaf o gen- figen at y Dr. Yn hollol i'r gwithwyneb. Ond onid oes gan Mri Jenkins a Thomas gyfansoddiad. au mor gvuihwyti i'r cystadleuthau hyn ag yntau ? H3bddigiiaff.ifrdywedwn,oes. Paham yute, yu euw cenedlgarwch, na chymerasid un i bob an, gan eu bed nr y fainc farnol (tanddynt. T BEIKNIAID, CERDDOILOL. I Chwaren teg i'r pwyllgor ar y pen hwn, rhodd- n?int han.ter y f"ino i Gymr"ahannerarall I Loegr. Ni? gnHwn dd?wayd dim yn erbyn hyn, pan cofiom yn lie mae yr Eisteddfod i gael ei chynal. Gall y cawn olwg gwell ar y pwyllgor ar ol iddo  dd?Ttod ei waith pMoto?wl, a chawn felly well chwaren teg i wybod pa un mi Eisteddfod Lerpwl, ynt<u EmtetUM Genedlaetbol y Uymr? fydd. Y CTNOHBHDDAU BRAD I ydyw un o brit bynciau '1 dydd 1n awr mewn am,,  w drell,y,, 61?: clau y dydd yn awr mewn amryw drefl yn Uoe?r, a gwledydd ereiU. Mae 'i". 1. wedi teimlo fod gan gardd- oriMth dd;?, yn cael ei chanu al eiriau ooeth, ddy- lanwad mawr ar y bobl. Maent oddi at eu hawydd i woeutbur lies i'w cyd-ddynion yn cyfianu yn anrhydeddus er cael prif gaetorion y deyrnas, a'r prif chwareuwyr i gynal cynghetddau wythnosol rtaad i'r bobl, ac maent yn cael allan fod y doe- barthiadau isaf yn gallu mwynhau cSn dda yn llawn cystal a doabarthiadau ereill. Hefyd, dy- weiir fod llawsr o deuluoedd wedi cael dechreu bywyd newydd a gwell drwy fynychu y cyngherdd- an hyn. Pale mae cyfoethogion Oymrn P Beth allant hwy wneuthur yn y cyfeiriad hwn yn ein trefl poblogaidi, megya Abertawe, Oaerdydd, Uanelli, Aberdar, Merthyr, Oaernarfon, Bangor, a lleaodd creilif Dyma iddyct le i gydymdeimlo i'r bobl. Dyma gynllnn ardderchog i ddyrchafu y wild. Mae ugeiniauo ddarllenfaiu rhad yn barod, 8e yn gwueuthUf lies dirfawr. Dyma etc faes ar- dderchog i weitMo. tiff lflllliff dd?shten?^ Gallom feddwl nad ydyw y prif denor I MB SIMS SMVIS wedi colli ei boblogrwydd. Braidd na thybiem fod awydd y bobl am el glywed 111 myned yn fwy angerddol fel y mae et yn neshau at derfyn ei oes. Mae wedi ei siorhau am nifer « gyngherddau yn y Oovent Gardens yn awr; a dydd Hun, U, draf 22ain, oedd y diwrnod oyntat iddo ym- ddangos ynddo. Er fod y prisiau wedi eu coli yn nweb nag arferol, yr oedd 111e wedi ei orieawi yn mhell cyn F ame r penodedig, a gorfu i lawer droi yu ol yn siomadig. Mawr y canmol a'r pwfflo sy 1d ar lyw bsrsonan, yr hyn a brawf use gallant sefvllond ar golofnau, nil cherdded ond gyda fffn baglau.-Dywed thai papryau yu ddidaw mai, XI1 MAAS I ydyw y tenor goreu yn Lloegr. Wei, yn wir, rhiid fod y rhai y gtedant. hyny yn ddiffygiol iawn mewn rhyw bethau. Clywsom ef yn canu llawer gwaith, s'n barn gadarnhaol ydyw mai cauwr digon cylfredin ydyw. Gwir fod ganddo lais da ar y cyfan. Oud mab mor ddiffygiol o yni a myneg- innt fel ag y mae ya boen gwrandaw arno yn canu, yn neilldnol felly y caueuon yr ydym wedi eu clywed yn cael eu canu gyda'r fath deiralad nes ein gwetreiddio. Wrth edrych dros enwau caneuon a gonir gan wahanol gantorion oyhoedd- us, gallwn eu cyfrif ar benau ein bysedd agos. Slue ambell i eua newydd )11. oael ei chanu yn awr ao eilwaith, ""d hyfedd mor uaml. Maent yn c»mi yr uu a&vao l'd^eaauo weithisa bob blwydd- yn, nes mao_i, i syrffed ar y wlad. Ac er hyny cawv y bobl ynyindyru i'wclywei, mewn gobaith am pu'i newydd. Ond os byd:i yu newydd ar y proor.1m, pwneir rhyw esgns, bron yn ddieithriad i boidio ei chanu, Os na olieir diwygiad buan yn hyn. rbaid i'r bobl godi eu lief yn unfrydol, neu gadw draw o'r cyngherddau, gan anfoa gair i ddyweyd y paham.-Oyuh&Uwyd CYNADLIDD SOL-PPAYDDOL I yn Abertawe yn ddiweddar, rryd y cafwrd papyr- an gan Mri M. D. Lloyd, A.C., ac R. Lloyd Jones, A O. Catyd ymddyddan ar y papyrau gan Plen- ydd, Mr D. Jenkins, ao ereill. Da genym ddeall fod y gynadledd yn un ltvyddiannus. Cafwyd preeen )1 ieb Mn B. Griffiths, ysgrifenydd Ooleg y Tini; Sol-ff*, Llundain, a W- H. Bonner, Llundain, Ond hyn odd yn achoBi t ni Ryfeirio at y gynadledd yn awrCynygiwyd fod cancan o'r Ooleg Sol.ffa i gael ei setydlu yn Aheitawe. Ond er fod y peth yu cael ei gymer- adwyo pa a Mr Jenkins, dywedai Mr W. T Samuel y byddai yn rhaid cael gwasanaeth thai o athrawon goreu Llundain. O i'i, Ltnndain. Yn Llundain mae pob <ia yn cael ei grea, ac o Lundain daw pob ao os na ddaw oddi yno nid yw vn wo-th dim. Paham nad ellir cael athrawon yn I Nehvmni ddigon da i'r gwaith. Yr oeid y fath aw "r 1111 ynairhadar rhal oedd ynbreunol.-Cyn gadael Abertawe, ymddengys fod I na PAJUlY yn bwriadu crmheU cftr, os gall, i addysim Emmanuel, aci roddi dadginiad ohoni yno Dywed rhai ua waaitf y gymueithas gorawl sydd yno eiøloeo, dan urweiniid.Hos Morlais, ymgymeryd a'r gwaith, ac nad ydyw y Dr yn meddwl y dylai b'w>ddyn fyned heibio heb pad boddhu a ) a y tiigo loninodau ei Emmnutl. Peth dy- miuiol iawn i beiiiicnydd ydjw cael gvelei ei beiriant yn gweithio. Hyfryd a dymunol iswu gan y tad weled m blentyn yn cynyddu, ac mse tad yn annoeilwng o'r enw ob nad yw yn earn el blant, a'u oaru yn fwy na phlant neb arall. Ond oe nai all tad weled dim prydferthweh a rhinwedd yn mhlant pobl eleill, mae lIe j off fod rhyw ddiffyg yn bod. "Nid da rhy o ddim." Rhyfe Id mor an. wybodus y pall ambeU un fod pan yn dymuno hyny.—Felly! Mae rhyw gyfaill yn y Deheudir yn dyweyd nad oes I DIM OND UN I cynoeddiad cerddorol yn Nghymru. Gallai mai un llygad sydd gan y brawdabwnw yn gweled yn fyr. Mae cyhoeddwr yn Llundain,unwaith eto,yn cynyg prawf ar wella iaith cerddoriaeth neu nod- iant cerddorol. Mae hwn, fel y bydd ambell i blentyn caU yn ateb y cwestiwn ffol hwnw: n un well genyt,ai dy dad ai dy lamP" Ceir ambell i banner peth o blentyn yn dyweyd pa un, gyda rheswm am hyny; sef ei fod yn cael mwy o folus- ion can y neill Uall, neu rhywbeth tebyg. Ond gan y llall y'ceir^yr ateb: "Y ddau." Fe.^ly mae yr awd wr a's cyhoeddwr hwn yn meddwl boddhau y ddau, ac yn argraphu y ddau nodiant gvda'u gilydd. Ond mae y gymhariaeth yn colli. yn gymainfc a fod y oyntaf yn dangos doethineb drwy I ddyweyd v ddau, a'r llsll yn profi nad yw mor dloeth.—Cwestiwn a ofynir yn fvnych hwn mawn rhan o'r wlad yn awr ydyw i "Pa uu ai drwg ai da ydyw effeithiau T CIMANyAOBOD CETtDDOKOIi P" I Ac nid yw y doethion yn cyd-weled ar yr atebiad. Nid yw pawb yn edrych yr un ffordd pan yn dad- leu ar y pwnc. Os cawn fyw, mae genym hanes I Eisteddfod yn Lloegr erbyn y tro nesal, yr hyn a ridantyva mor rasroiol o-goeth v cynhaHa y Saeson I en Heisteddfodaii. Hbmaw. I

ETHOLIAD OYNGHOK TKBFuL BANtiOJi. I gYIV)_Ar ol yr etholiad a gymerodd le yr wythuoa ddiweddaf yn ninas Bangor, nis gallwn lai na galaru oberwydd yr anffawd anflortunus a ddygwyddodd i Yinnaillduaetb, Be yn enwedig i Ryddfrydiaeth, yn y ddinas hono. Benach rhaid cydnabod Bangor yn dret Doiiaidd ac yn dret Eglwysyddol, ac o hyn allan hi bydd renym ddim ffydd yn y ddinas na'i thrigolion. Nidoeddym wedi bod yn batod iawn i gredu yr hyn a ddy wedid am Faneor fel dinas beryglus i't coleg newydd fod ynddi; ond 8r ol yr hya a welsom ac a glywsom yn nglyn Sg etholiad gi ntsf ei chynghor trefol, y mae yn rhaid i ni aridef fod sail gref hwn dros yr hyn a ddywedid. Yr oaddym hefyd wedi cymeryd trafferth < ddadleu hawliau Bangor ar golofnau un newyddiadur, Be i geisio dangos fod ofnau Ymneillduwyr yn ddisail; ond nid oeddym y pryd hyny, y mae yn rhai i ni addef, wedi iawn ddeall gwir ansawdd y ddinas. Bellacb,nid oes ond rhoddi Bangor i fyny fel bad job, fel y dywedir. Y mae wedi fyrthio yn ysglyfaeth i grafangau yr Ealwys ac i Domid penboeth. Gofidus oedd gerym weled hefyd gpnifer o daf- lamwyr wedi eu hethol; ae, a chymeryd pob- peth at eu gilydd, dylai y ddinas Esgobol wrido oherwydd ei gorohestwaith diweddaf. Nis gallwn yn y fan hon ymatal rhae dadgan ein barn am Ymneillduwyr Bangor. Yr ydym yn credu fod yn Mangor twy o Ymneillduwyr nag o Eglwyswyr, ond nis gwyddom am Ymneillduwyr salach a mwy gwan-galon o dan dywyniad haul. Yn Mangor cawn y bodyn rhyfedd hwnw a elwir yn Ymneill- duwr Toriaidd. Y mae creaduriaid o'r rhywog- aeth yma yn ffyau yn lied ami yno yn mhlith y cyfundeb Wesleyaidd; ac y mao yn gywilydd, meddem, fod i un dyn ag sydd hyd yn nod yn proffefitt fod ganddo ritli o Ymneillduaeth, o ba enwad bynag y b'o,-ymaeyn gywilyddiddoeifod yn gallu bod yn gymaiut o gyuffonwr ac yn gy- maint o Iwfrddyu ag i fod yn Dori. Yr ydym yn dvweyd yn bendant na cheir yn un ipan yn Nghymru Ymneillduwyr mor lwfr a chynffiongar ag yn Mangor. Bellach, gwae am y coleg! Y mae teimlad y wlad eisocs brBidd yn ei erbyn. Pa beth a fydd, tybed, ar 01 yr etholiad hwn P Drwy wneuthur yr hyn a wnaeth yr wythnos ddi- weddaf y mae Bangor wedi taraw yr hoalen ddi- weddaf i a,ch ei chymeriad fel diuas Ymneillduol. Bellach. Tciiiidd ao Eglwysyddol y rhaid ei galw. RADICAL. I

Y TONAU OYMREIG,' I Syr,—Mynych yr yraosodir mewn newyddiadur arall yn eich tref ar yr hen gerddor awenyddol Mr W. Owen, Prysgol. Pa un ai parch i gerddor- iaeth sydd mewo golwg, ynte ei ddarostwng ef P Os yr olaf, mae'n fwy na thebyg na ohyrhaeddant eu hamcaii, obIeid mae enw W. Owen, Prysgol, yn dra sicr o gael el anfarwoli fel cerddor. Bu un cerddor (mewn enw) yn gofyn ai efe gyfansoddodd y dôn elwid RaD. irai yn "Asaph," Mesur Oyffredin Oymreig. Atebwyd ef gan y cerddor enwog Mr Lewis William Lewis ifidew LI wyfo), fod y d&n wedi ei chyfansoddi gan Mr W. Owen, tua pum' mlynedd a deugain yn ol, 60 i gadarnhan ei ddywediadj mae'n gofus genym glywed yr an- farwol E. P. Evans, Ysw., Tros-y-canol, Baugor, yn dyweyd yr hyn sydd yn oyfateb i eiddo Llew Llwyfo. Nis wyddai Mr Eyans ynmha le y derbyniodd y dbu yr en r Asaph," ond pe cawsai et ro'i enw iddi, y galwasai hi yn Ddyrchafiad," neu Gyfodiad y Gwan," am y rteswm ei bod wedi ei chyfansoddi ar y geiriau Hi nesaf stat eto'n nes," &c., a hyny taa'r flwyddyn o c. 1837, pan oedd W. Owen yn dra anobeithiol i neb ef weled ya rhodio'r ddaear, ond cryfhaodd yn araf, a cbyfansoddodd y don. ao y mae y than olaf yn canu fel hyn:— Yn y cyfamser efe a gryfhaodd, ac a gyfansodd- odd lawer wedi hyny. Nid oes yr un amheufteth i fod no, yw dywediad Mr Evans yn hollol gywir. Adroddais yr hanes i Mr W. Owen. Yntau a ddywedodd mai felly y b, ac yn gadarnbaol fe ddywedodd: Os nad wyt yn awdwr y don New Demster,' nid wyf yn awdwr yr un don." 'Dy- munwyt ofyn oddi ar pa resymau yr amheuir nad eiddo W. Owen yw y doa grybwyliedig. Hefyd, o bertHynas i'r don "Bryn Calfaria," dywed nn gohebydd ei fod wedi ei gweled yn y cywair lion a thri sharp 0'1 blaen. Mae'n debyg na wnai pedwar flat y d6n yn y cywair lion. Pe buasid yn gofyn iddo ya fwy msnol yn nghyloh el thraws. ddodiad, hwyrach mai ngain sharp a welodd o'i blaen. Yr wyf yn ooflo i'r ymofynydd ofyn, I I Pwy yw awdwr 'B. Calfaria,'gan W. 0., Prysgol?" Mae'r gofyniad yn dra gwallgof, yn ngolwg pob dyn rhesymol. Oymerer yn ganiataol ei fod wedi ei gweled yn y cywair mwyaf, ac felly, wrth gwrs, i'r hanner tonan orwedd rhwng y trydydd a'r ped. werydd, a'r seithfed a'r wythfed oddi with y cvweirnod, byddai yn glogyrnaidd anghanadwy. Gosodwn y d8n yn y ddau gywair, er mwyn yr iieuenctyd. Yn gyntaf, y gwreiddiol — 8C nid fel y gwelir nohod. Edrycher ami yn y cywair lion (fel y dywed) DoiA. DO Fe wgl y cerddor meddylgar fod yr hanner tonan yn y gwreiddiol rhwng yr ail a'r trydydd, a'r pummed a'r chweched oddi with y cyweirnod, ac yn yr olaf rhwr g y trydydd a'r pedwerydd, a'r 7fed 8'r wythfed oddi wrtho. Hwyrach mai ?n y modd Ray y gwelodd hi. Os felly, buasai ra:d i'r hauuer tonau fod rhwng yr ail a'r trydydd, a'r chwached a'r seithfed oddi wrth y cyweirnodj; ac yn ol yr hen nodiant; yr ydym yn tybied mai un sharp ftiaBaVa ddigon i'w chymhwyso i'r modd Ray. Mole pob cerddor diragfarn yn barod i ry. teddu fod ueb yn meiddio amhea (fwreiddioldeb gwaith cerddorol Mr Owen, oblegid nid yw Eos Llechid a'i gyfeillion yn grafiach cerddorion na lluoeJd lawer syildynarfon. Nid wyf yn gwybod fod yr uu o donau'r E08 wedi enilt pjblogrwydd fel "B. Ctliaria," oe ualjydynt yn yr E. 8. yn unig. Nid oes genym y bwriwt lleiaf i ddarostwng ei donau, ond nid yw yn defnyddio cymaint ar natur a Mr Owan. Mae'n Bier y gal'.ai ef gyfansoddi mor glasarol a'r Boo, onl mae ganddo nod arall mewn Kolwg, set enill y teimiad, yr hwn sydd yn dra amlwg yn' 'Mryn Calfaria" a "Bryn y Groes." Mae'n fwy na thebyg, pe byddai i Fee Llechid a'i gyf- eillion ysgrifenu cylrolau yn erbyn gwaith Mr Owen na byddai yr oil o'u hysgrifao yn ddim amgen na darostwng eu huaain, ac yr â'1 Mr Owen yn nwch, uwch, yn nghanol y wlad gerddorol. Un gair o eiddo y Parch J. Mills, yr hyn a ddywedodd withyf 30 mlynedd yn ol, "Mae'Jl ymddangos i mi fod tonau Mr Owen y rhai mwyaf awenyddol a welais yn fy oes, ac, yn ol pob tebyg, y c&nt bu. hid oesol, er nad ydynt mor gelfyddydol ag yw llawer o'i gyd-oeswyr cerddorol, ond mae gydag e I awen ragorol, yr hyn sydd yn anhebgorol angen- rheidiol mewn tonan crsfyddol, 8C yn ol pob tebyg ei fod yn dra gwreiddiol." DIDa fara yr an. ? el fod Y'l &Ga gZ& r m ben gorddor mwyn farwol I. G. Alaioh am hen gerddor mwyn PlfWQO»rt! 1- Porth Dinorwig. D. ToNEs. I

I CEMMAES, MON. I KRI GOL --Crodaf y bydd yn dda gan ddarllen- I wyr nifeius y Ge.redl ddeall fod Mr Isaac Hughes, leu., masnachydd, Cemmaes, yn cyilym wella o'r afleohyd a ddyoddefodd yn ystod y tair wythnos diweddaf; a bod bechgyn y pentref yn cynydda yn deilwng gyda'a galla i ganu ofEerynau cerdd a bod Huweo Mon ya parhau yn nghymdcithaa gymylog y trwynlwch. Dyddiau Llun a Mawrth, y 29 un a'r 30ain cyn- fleol, cynhaliodd y Wesleyaid eu cyfarfod blyn- yddol yn nglyn á'u cenadaeth dramor, yn Tregola, pryd y pregethwyd yn effeithiol gaa y Parchn Jones, Llanrwst; Morgans, Amlwch; a Eiehaids, Conwy. Mr D. Roberts (Dewi Deusant), gynt a fu yn bugeilio eglwysi Tregela a Llanfair, yn awr yn Ngholeg Cazenovia, ftew York, a ddadguddiodd ci gr.loii fel hyn — Wrth feddwl am hen Walia We a, Ac am fy hen gyfeillion, Yn ami iawn-waeth dyweyd y gwir- Bydd arnaf hiraeth oalon; A hoffwn fyned lawer pryd 0 swn y byd a'i helynt, I fangre unig lie y cawn Hiraethu'n iawn am danynt. Ond os yn bell o Gymru lan, A awlad y gan ber-swynoi, Yn teimlo'n unig lawer tra Yn nghanol bro estronol; Gobeithio eto 'rwyf y caf Lon dreulio'ra holaf ddyddiau, A byw am enyd me *n mwynhad Yn auwyl wlad fy nhadau. Boed iddo ei ddymuniad, a derbynied gofton trig. olion Tregela.—fl.

I MANCEINION. Cyfarfod If Ban-b of Hope.—Cynhaliodd y cyf- eillion yn Heywood-street, Cheatham, ei gyfatiod chwatterol nos Fawrth cyn y ddiweddaf. Y cadirydd oedd Mr Thomas Parry, Mona House, gan yr hwn y cafwyd ancrchiad doniol a phwrpasol. Anerch- wyd y cyfarfod hefyd gan y Parcn Thomas Gray, Mr J. W. Jones (Andronicus), Mr W. Williams, Bangor, a Mr Isaac Powell. Aeth y plant drwy eu rhan yu rhagorol fel arferol, drwy ganu, adrodd, dadleu, &c. Y gwaith pwysicaf yn ngolwg y plant yn y cyfarfod oedd gwobrwyo am gasglu at ddyled y capel. Fe gasglwyd ganddynt mewn ychydig o aluser dros bed air puat ar ddeg. Yr oedd y gwobran yn gynwysedig mewn llyfrau, y goreu oedd Master William J. Roberts, Ty Capel, yt hwn a gasglodd dros ddwy bunt. Ar ddiwedd y cyfarfod galwyd ar Master W. A. Uray i gynyg diolohgr.rwch i'r eadeirydd, yr hyn a wnaeth yu dra deheuig, gan sylwi ar garedigrwydi a haelioni Mr Parry tuagat y plant. Master David Hughes Herbert. street a eilioddy cyoygiad.yr hyn a wnaetn yn dra doniol. Yna oafwyd three hearty cluers i'r calei'ydd a cbyfei:1ion ereill a gymerasint ran yn y oy farfed. Y mae yn dda genym ddeall fod arolygwyr y Band of Hope, sef J. M. Hughes a W. J. Parry (L!enyddon), yn b wriadu cynal cyfarfodydd agored yn achlysurol drwy y gauaf. Y mae llwyddiant mawr wedi bod ar eu hymdrechion yn nghorph y flwyddyn ddi- weddaf, 8C yr ydym yn creum os eir yn mlaen yn y cyfeiriad yma, y bydd mwy yo y dyfodol Un oedd yno.

PENBHYNDEUDEAETH. Y BWllDD Ysodl.—Dydd lau, y laf cyfisol, cy- fsrfu y bwrdd newydd am y tro cyntaf, a pheuod- wyd Air R. Brvzigwilym, ) n gadoirydd, a lrEdmuud Roberts, Talsarnau, yn io-gadeirydd. Ymd iangosai yr holl aelodau fel dynion am waith mewn ysbryd heddychol a thawel. Te3tisionial.—Dydd Gwener, yr 2il cyfisol, ydoedd y dydd i Miss Roberts, yegoifeiBtres 11 if/ants, ymadael a'r lie. Cyflwynodd y teachers a'r plant work-box hardd, yn nph.vda arnryw bethsu Tweit'ifawr ereill, fel ymlysiad o'u parch dwfa iddi. Cyflwynwyd yr anrhegion yn nghyda'r addrem iddi yn yr ysgol yn mhteseuoideb yr holl biant. Deallwa i Miss Boberts dderbyn amryw anrhegion gwerthfawr oddi with deuluoedd nad oedd mewn raodd uniongyrchol mewn cysylltiad a'r yagel. Tystia y pethau hyn ei bod yn ddwfn yu sercli y gymydogneth yn gyftredinol, a chyda golwg Br dtnmlad y plant tuagati buasai talu ym- weliad a'r yegul ddydd Gwener diweddaf y prewf goreu ellid gael ohono. Yn yr olwg ar yr anrheg- ion, yr oedd yr holl ysgol mewn dagiau—y plant a'r Uachers mewn biraetb wrth feddwl colli en ht>thra»es, a Miss Roberts mewn hiraeth wrth feddwl ce n i ar tua 120 o blant y teimlid serch mawr ganaui tuag atynt. Lie bynag y dygwydda iddi apelio am le etc, gall unrhyw fwidd fod yn falch o'i chael, yn neillduol fel infant meistress, sblegid y mae ynddi fedr neillduol at enill serch plant, yr hyn sydd yn wir bwyaig. Dymunwn iddi lwyddiant mawr yn njfodol ei bywyd.— (iohebydd.

gICAY'S TIO PILL*,i, a specific in Neurakia, Faco ache.OJd, Is li<i;postaK3, id ICay Pros, Stookport AB tt safe.i^mttcens. anawat^Macarefor Pimples SeroMa, Scurvy, Bad I-e, óin and Blood Diseamea an Sores of all iindg, we can with confidant recom- ?TAC^AK'L WORLD-FAMED BLOOD MIXTIrJlI Sold by ChwuttB every whLew.