Y Genedl Gymreig

I "ANRHYDEDD Y 'GENEDL I GYMREIG. Yr ydym yn ymaflyd heddyw mawn gorchwyl diflas i'n teimlad, a chroes iawn i'n harfer; ond y mae amgylchiadau yn dygwydd yn hanes newyddiadur sydd yn gosod angenrheidrwydd arno i amddi ffyn ei gymeriad gerbron y cyhoedd, a hyny ar draul dadlenu pethau anymunol am ereill. Nid dadlenu "oyfrinach" cofier; gwell fyddai genym ddyoddef y camddarluniadau mwyaf iselwael na bradychu ymddiried trwy sarnu yr hyf ar ddeddf-annysgrifen- edig efailai-ond deddf er hyny, a deddf sydd wedi cael ei pharchu a'i hanrhydeddu yn y cylch newyddiadurol hyd yn ddi- weddar. Ond y mae yr hyn y dymunem alw sylw y cyhoedd ato yn perthyn i diriogaeth y pethau amlwg;" so wedi bod el's wyth- nosau bellach yn argraphedig gerbron dar- llenwyr newyddiadurol yn mhob parth o Gymru. Yr ydym yn cyfeirio at yr an- nhegwch a briodolir i ni ar ddalenau cvfoesolyn Rhvddfrydol-Geidwadol a'r enghraipht gwbl ddisail a geir yaddo o an- rhydedd y Gettedl Qymreig. 8aif y ffeithiau yn fyr fel hyn: -Forea Mawrth diweddaf anfonwyd llytbyr at Olyjydd y Genedl Gym- reig wedi ei arwvddo gydag enw Robert Williams, diweddar o'r swyddfa hon. Daeth y llythyr i law y Golygydd ychydig amser cyn i'r papyr fyned i'r wasg, ac ni feddai hamdden ar y pryd i'w ddarllen yn fanwl, heb son am ffurfio barn am ei gynwys a'i addasder o ran chwaeth i'w osod gerbron y eyhoedd. Mewn canlyniad ysgrifenodd y Golygydd fel y canlyn yn At ein Goheb- wyr": Oen fod yr ohebiaeth yn gyfeiriedig at Olygydi y Gonedtdiamheu y dealla Mr Williams ni pan ddy- wedwn ua fyd wn yn gollwng gohebUathau trwy ein dwylaw heb i ni yn gyntsf en darllea, a ffurflo barn mor bell ag y gallwn a ydynt yn gymhwys i'w gosod gerb-on y cyhondd ai peidio. Gan fod Mr Williams wedi oedi hyd y fynyd olaf cyn anfon ei lythyr i'u swyddfa liia gallwn ei gyhoeddi yr wythnos hon A oes rhywbeth yn annheg yn y sylw uchod. Onid oedd gan y Golygydd y rhes- wm cryfaf oedd yn bosibl dros weithredu fely gwnaeth ? A oes rhywun yn ddigon penchwiban i dybied na ddylai golygyd os'yn deall rhywfaint am natur a chyfrifol- deb ei swydd-gael mantais a chyfle i bwyso y syniadau a anfonir iddo. (iedwn nad oes undyn a amheua hyny, a thybiwn fod Robert Williams yn dirgel gredu yr un peth, neu paham yr oedd yn cyfeirio ei ohebiaeth at y Golygydd o gwbl. Ond fel y crybwyll- wyd yn barod, oedodd hyd y fynyd olaf, ac felly dodwyd ei lythyr o'r neilldu yn mblith gohebiaethau ereill oedd genym dan ystyriaeth. Paham na fuasai Robert Wil- liams yn anfon ei lythyr yn gynt. Hyd y gallwn weled y mae yr esboniad ar hyn i'w gael mewn paragraph a ymddangosoad yn y papyr Rhyddfrydol-Geidwadol prydnawn Mawrth yn mhen ychydig oriau wedi i'r Genedl gael ei chyhoeddi. Dymn fe: Anfonwyd y llythyr canlyuol i'r Oetudl Gymreig lei ateblad i I fel atebiad i lythyr gan Mr J. Evaøs Owen, yr hwn a gyhoeddwyd fel" tymposium wrth droed yr eithyglau arweiniol yn y papyr hwnw yr wyth- nos ddiweddaf. Dychwilwyd y llythyr gyda'r atebiad fod yn gwestiwn pa un a gyhoeddid y llythyr o gwbl, ond mai cwestiwn arall hollol fyddai penderfynu a gawsai ymddatigos gyda'r un arbenigrwydd all>thyr Mr J. E. 0. Chwithig ac annymunol genym ydyw ymgecru yn nghylch un. rhyw beth cysylltiol â'n cyfoesolion, oud yn ngwyneb yr enghraipht hon o 11 atirhydedd y Gensil Qymreig, credwn fod cyfiawnder a ni ein hunait), yn gystal ig a'r cyhoedd, yn galw arnom i avhoeddi yr ysgrif. Oraffed y darllenydd ar yr ail frawddeg yn y nodyn uchod. Dychwelwyd y llythyr, meddai Robert Williams. Naudo, medawn; y mae y fath haeriad mor bell oddiwrth y gwirionedd ag ydyv y dwyrain oddiwrth y gorllewin. Pa fodd y gallami undyn gael ei lithio i'r fath amryfusedd "cadarn" nis gwyddom; ond hyn sydd wir, y mae y llythyr-yr unig lythyr a dderbyniasora-a hwnw wedi ei gyfeirio at Oljgydd y Genedl Gymreig-yn ain meddiant y fynyd hon. Adysgrif verbatim ohono a gyhoeddwyd yn y papyr Rhyddfrydol- Geidwadol, ac eto dywedir yn ddiftoesgni- 11 Dychwelwyd y Ilythyr." Onid yr enw priodol ar weithpad fel yna ydyw ."cam- dystiolaeth." A oes gan y sawl a ysgrif- enodd yr hyn y gwyr sydd yn hollol groes i'r gwirionedd unrhyw hawl foeaol i'r gair anrhydedd "? Ni fynem wneuthur cam a. Robert Williams trwy briodoli un amcan isel iddo wrth gadw ei Illythyr," -11ythyr, gyda Haw, oedd wedi cael ei argrapbu yn barod—hyd y fynvd olaf cyn ei anfon i'n swyddfa, ond yn sicr dysgwyl- iasom iddo, fel dyn o urddas, ymostwng i'r un rheolau a gohebwyr parchus ereill. Eithr yn hyn cawaom ein siomi. Pa le y mae anrhydedd ? nen yn hytrach pale y mae dynoliaeth y sawl a allai ysgrifenu y frawddeg-" Dychwelwyd y llythyr," pan na chymerodd y fath beth le o gwbl. Gyhoeddwyd y llythyr yn y papyr Rhydd. frydol-Goidwadol, meddir, fel enghraipht o anrhydedd y Genedl Qymreig. Purion, yr ydym yn eithaf boddlon i'n hymddygiad yn y cysylltiad yma fod yn test case yn llys v ifarn gyhoedd. A wnaethom ni gam &'r Robert Williams hwn? Onid cyfiawn iddo oedd aros ei dro, fel unrhyw ohebydd arall ? Ac os ydoedd yn berwi gan awydd gweled ei lythyr yn cael "cylchrediad helaeth," paham yr oedd yn rhaid iddo ymddigio oherwydd ein hanaDu i gydsynio a'i gais. Yn awr pa le y mae yr anrhydedd ? Barned ein darllenwyr. Ie, meddwn, bydded ein hychydig elynion yn farnwyr. Gyda hynyna o eglnrhad yr ydym yn canu yn iach a'r gohebydd Robert Williams. Weithiau, byddwn yn anturio rhoddi gair o gynghor i ohebydd fyddo yn cael ei du- eddu i fyned ar ddisberod oddiwrth y gwir- ionedd. Dichon nad ydyw Robert Williams yn credu mewn cynghorion. Nid pawb sydd mewn an?en cynghor sydd yn gallu credu ynddo; ond ni fydd y cynghor ronyn gwaeth serch i'r derbynydd fethu ei werth- fawrogi a'i fwynhau. Y mae y cynghor y dymunem i Robert Williams ddal arno yn un profedig. Y mae wedi derbyn eymer- adwyaeth llawer oes, ac y mae yn hollol addas i'r amgylchiadhwn. Dyma fe While you live, tell tmth and ehametlte devil."

GAIR AM Y FEIBL GYM- DEITHAS. Y mae hen berthynas, a pherthynas serchog ac agos, wedi bod rhwng cenedl y Cymry a'r Feibl Gymdeithas er ei sefydliad. Ac nid heb achos y bodola anwyldeb a sel yn eu mynwesau tuagati; canys onid gwyr Duw o'n cenedl -ni a fu yn offeryn i'w sefydlu ? 800 onid rhai ohon- ynt hwy fu rhai o'i swyddogion cyntaf ? Felly y tystia croBicl y gymdeithas; sefydlwyd hi yn y flwvddyn 1804. Anfonodd Rhagluniaeth enethig fechan, yn 1802, dros eirwon fynydd- oedd Meirion at Thomas Charles, i'r Bala, i ym- ofyn rhodd o Feibl; pan yn y Brif-ddinas, yn fuan ar ol hyny, yn dadleu gyda phwyllgor Cymdeithas y Traethodau Crefyddol am nifer o Feiblau i'w gydwladwyr angenns, nto sych- edig am Air y Bywyd, ebai Jos-ph Hughes wrtho, Yn sior, gellid ffurfio cymdeithas i'r perwyl; ac os ar gyfer Cymru paham nad ar gyfer yr Ymherodraeth, ïe, a'r byd P" Dyna gynyrch awenddwyfol Joseph Hughes yn dis- gyn yn hedyn i'r ddaear; gwnaeth Thomas Charles ac yntau bobpeth yn eu gallu i enyn bywyd a thyfiant ynddo, ao yn fuan gwelwn dd ysgrifenydC:-nid amgen y ddau Gymro John OWln a Joseph Hughes, aq Bllmynwr o'r eaw Dr Steinkopff, yn gwylio y planigyn gyda phryder a dyfalwch mawr. Ni bu arogl enwadaeth ar y gymdeithas er ei dechreuad: er mai Methadistiad Calfinaidd a Bedyddiwr fu yn ymddyddau gyritaf am ei sefydlu, nid cynt nag y clybuwyd am y bendigaid ddryonfeddwd nad ymgasglodd Hglwyswyr enwog a duwiol, megys Esgob Llundain, Arglwydd Teignmouth, William Wilberforce, Zacharv Macaulay, 800 ereill, yn y fan er estyn cynorthwyon eu ffydd, eu doethineb, eu gweddiau, a'uhariano'u hamgylch Gwir y rhaid i bob symudiad mawr fel y bach wrth ei ddechreuad, a'r dechreuad cyntaf a welwn ni i'r Feibl Gymdeithas ydyw yr enethig droed- noeth Gymreig o wlad fynyddig Meirion, a gallem feddwl fod y ffaith hon yn ddigonol i beri dystawrwydd yn y manau hyny lie y dad- guddir mwy o set wag na barn dtog ac addfed ar berthynas y gymdeithas ig enwadaeth. Nid pwy a ddechreuodd y gymdeithas ydyw y owestiwn trymaf yn y gyfraith, eithr pa amcan oodd ac sydd iddi. Dyma swm y owbl sydd vn werth ei ddaileu a'i amddiffyn a berthyn iddi.  .?.?. 1. Tystia ei narweuuwjr uuu 10> uumg imiau ydyw hyrwyddo lledaeniad yr Ysgrythyr Lan, heb nod nac esboniad, yn gartrefol a thramor. Nodireibodyn "cyfyngu ei gweithrediadau i un amcan mawr, sef cyfieithu, argraphu, a lledaenn yr Un Llyfr, sef y llyfr hwnw yn unig ag sydd o Ddwyfol Ysbrydoliaeth, a'r hwn, trwy roddi dadguddiad o Waredwr, sydd yn cyfarfod Sg angenion ysbrydol dynion.' Etyl deddf sylfaenofy gymdeithas iddi ledaenu un- rhyw gyfieithiadau o'r Beibl yn ieithoedd Prydain Fawr namyn y cyfieithiad awdurdod- eclig; ond argrephir i wledydd ereill y gortu o'r cyfieithiadau hyraf a mwyaf derbyniol. Yn ofer y lledaenid cyfieithiad o destyn gwreiddiol y cyfieithiBl a arferir yn gyffredinol yn y wlad hr, D mewn gwledydd Pabaidd ar Gyfandir Ew- rop; am hyny, yn hytraoh na throi eu cefnau ar y gwledydd Pabaidd, gan adael y trigolion l farw o eisieu gwybodaeth, angen- rhaid fa ar y gymdeithas i gyfieithu y Vulgate-testyn Lladinaidd a eydnabyddwyd megys yn rhagluniaethol gan BafwyeJRhufain yn Air Duw. Y Beibl hwnw a ddeffrodd Luther ac a gynenodd y Diwygiad Protestanaidd, a'r Beibl hwnw a roddwyd gan yr anfarwol Wioliff 600 mlynedd yn ol yn iaith lafaredig Lloegr. Ni bu ac nid oes dim Pab- aidd ynddo, er i'r Vatican gydnabod nad oedd ganddi ddim yn ei erbyn. Oblegid i'r gym- deithas wasgaru y cyfieithiad hwnw or Ys- grytbyr, aruthr y tramgwyddodd y rhai mwyaf eulfeddwl se eithafol o'i phleidwyr. Nid yw Protestaniaeth yn proffcsu gwneyd pobl yn gall os mai mewn oyflwr o gymharel or- phwylledd y gadawodd Natur hwy. Yn an- ffodus, y mae yn mysg ei phroffeswyr lawer o benboethiaid deddfol, a gwyr o'r cymeriad yma oedd y rhai a'i gadawsant hi banner can mlynedd yn ol ac a sefydlasant yr hyn a elwir "Beibl Gymdeithas Drindodaidd." Byth oddiar hyny y mae aelodau y gymdeithas Drindodaidd wedi dilyn sawdl y Gymdeithas Feiblaidd i bob man gan waeddi ar eu hoi ac yn ei gwyneb, II Pabyddiaeth I Pabyddiaeth!! Fel y gallesid dysgwyl, yohydig o lwydd na bendith sy ld wedi ei dilyn er ei bod wedi ei sefydlu er's hanner canrif, ac nid yw hyn yn rhyfedd pan gofiom mai gwyr neillduol am eu hanoddef- garwoh a'u culni Protestanaidd sydd yn ei pleidio. Ychydig a wyr Cymry am y Gymdeithas Drindodaidd; ni chawsom Ie i feddwl hyd yn ddiwed iar fed neb yn ein mysg yn teimlo dydd- ordeb ynddi, liawer llai pleidio ei syniadau ond ymddengys y ceir ambell un yma ac acw, acnid ydys heb le i ofni mai oddiar gulni .,d dwl pleidgarol y cyfyd eu sel tuagati. Darllenasom dro yn ol fod un o bleidwyr-os nad uno swyddogion y Gymdeithas Drindodaidd —yn cyfodl ei lef mewn cyfarfod rheolaidd perthynol i'r Feibl Gymdeithas yn Rhos- llanerchrngog, ac os da yr ydym yn cofio oefn- ogwyd ef gan rai Cymry. Ond ymddengys fod anadl yr un ysbryd erlidgar yn agosaoh atom. Anfonwyd i ni yn ddiweddar bamphletyn bychan o gymydogaeth Llanberis, yn yr hwn y gwelwn fod offeiriad y plwyf hwnw wedi bod mewn passage at arms gyda phwyllgor Ileol y Gymdeithas Feiblaidd. Er mwyn i'n darllenwyr gael golwg ar ysbryd prydferth a Christionogol yr ebrwyad parch- edig, ni a ddodwn ei ohebiaeth yma: Rectory, Llanberis, Mawrth 26ain, 1881. Anwyl Syr,—Derbyniais po;t eard oddiwrthych y boreu heddyw yn cyhoeddi pwyllgor y Fei d Gymdeithas Frytanaidd a Thramor i'w gynal yn y Clu'i-room nos Lun nesal. Pwy roddodd awdurdod i gynal y pwyllgor uchod yn y Club- room ? Ni ofynwyd erioed am fy nghaniatad i, ac ni roddais ganiatad i gynal unrhyw bwyllgor o'r Feibl Gymdeithas yno, ac nis gallaf ganiatau i'r cyfarfod gael ei gynal yn y Club-room, nac m- wn unrhyw fodd gefnogi cymdeithas eydd yn cyhoeddi y Douav, neu y cyfieithiad Pabaidd o'r Vagrythyrau. Heblaw hyn, y mite y Club-room eisoea yn rhwym at amcan srall.—Yr eiddoch yn gywir, W. EDWARDS. Yn atebiad i'r uchod anfonodd y pwyllgor- yr hwn, fel yr ymddengys sydd yn cael ei wneyd i fyny o'r holl weinidogion Ymneillduol a phrif leygwyr y gymydogaeth—atebiad i'r boneddwr ar ffurf pedwar o benderfyniadau. Nid oes genym le iddynt yn y fan yma, ac mewn atebiad iddynt derbyniwyd yn ol a pnlyn Rectory, Llanberis, Medi 21ain, lo81. Anwyl Syr,-Darbynials eich llythyr yn cyn wye penderfvniadau pwyllgor cangen y Feibl Gym- deithas Frytanaidd a Thramor mewn atebiad i'r llythyr a anfonais atoch. Yr wyf yn ystyried y pend.'rfrniad yn ysbwrial ffug-deimladol hollol. Ni wyddwn o'r blaen fod fy enw yn ymddangos yn rhestr y llywyddion, neu buaswn ar unwaith wedi gorchymyn ei dynu ymaith, gan ei fod wedi ei roddi heb fy nghydsyniad Dengys hyn sefyllfa bwdwr rhagrith a fodola pan y cylchdaenir enw clerigwr yn mhlith rhestr llywyddion heb ei ganiatad, nac hyd yn nod ei wybyddiaeth. Hwyrach nad yw aelodau pwyllgor Llanberis yn gwybod fod y sawl a gymero y rhyddid o ddefn- yddio enwau pobl yn y ffordd hon heb eu caniatad yn egored i gerydd trwy gyfraith. Dymanat ar- noch gyflwynb y ffaith hon i sylw y pwyllgor. Gyda'm oofion. Yr eiddoch yn gywit, W. EBWABDS. I ni, ymddengys y penderfyniadau a elwir gas y gwr parchedig yn "ysbwrial ffugdeimladol," yn neillduol o foneddigaidd, goddefgar, a daeth. Dengys y pwyllgor hefyd mM mater o anghof o du yr offeiriad yw ddarfod iddo yn y blynyddoedd 1873-4 a 75 gefnogi y gym- deithas drwy gyfranu ati, ac nid hyny yn unig, ond tystia un boneddwr ddarfod i Mr Edwards, ar un adeg yn ei fywyd, sicrhau iddo ef y deuai efe i fan neutral i gyfarfod, a'i fod yn barod i wneyd pobpeth yn ei allu dros y gym- deithas." Y mae hyn yn ddigon er dangos fod ysbryd arall yn y wlad tuagat y Feibl Gymdeithas, yr hwn naadwaenid gan ein tad- au. Deallwuerbynhyn fod cryn ymdrech yn cael ei wneyd mewn manau i wenwyno medd- yliau yr anneallgar a'r anwyliadwrus i gredu yr athrawiaeth Babaidd y cyfeiriwyd ati yn flaen- orol. Nis gallwn wneyd dim yn well i derfynu ein sylwadau na dodi yma lythyr a anfonodd y Parchedig Dickens Lewis, M.A., cynrychiolydli y gymdeithas, atgangen-gymdeithas Llanberis, yr hwn a argraphwyd ac a ddosbarthwyd drwy yr ardal. Fei hym y dywed efe am y cyfieith- iad Pabaidd o'r Yagrythyrau: Mae cynrychiolwyr y Feibl Gymdeithas Frytan- aidd a Thramor yn cael eu hunain mewn sefyllfa newvdd a dyeithr: galwad arnynt i amddiffyn cymdeithas eydd wedi byw a bod yn anrhydeddus a llwyddknnus am 77 o fiynyddoedd wedi, ac yn cael ei phleidio gan y goreu, y dysgedicaf, y duwiolaf o ddynion trwy'r byd Protaetauaidd-a fwell na'r cwbl, yn cael eu benditbio gan Dduw. t cyhuddiad yw, fod y Feibl Gymdeithas yn dosbarthu cyfleithiadau Pabyddol o'r Ysgrythyrau Sanctaidd. Mae yr ateb.'yn ymddybynu ar ystyr yr ymadrodd "Gyfieithiadau Pabyddol." Os dywedir fod y gymdeithas yn lledaenu y Beibl mewn un, neu ychwaneg o gyfieithiadau a wnawd ryw amser yn ol gan ryw bersonau o fewn cymundeb Eglwys Rhutain-yr ateb ydyw, Emg. Ond os dywedir fod y gymdeithas yn argraphu ac yn dosbarthu cyfieithiadau sydd ya dyegu eyfeiliornadau PAbyddol, a thrwy hyny yn cefnogi ac yn helaethu Pabyddiaeth, yr ateb ydvw, Sieuog. Dyma ateb pendant. Yn mhlith y 243 o gyfieith- iadau o'r Beibl, neu ranau ohono a ledaenir trwy offerynoliaeth y Feibl Gymdeithas, y mae tri wedi eu gwneyd gan ddyagedigion oeddynt ar y pryd yn swyddogion nen aelodau o'r eglwys Babaidd, a hyny yn bit cyn sefydliad y Feibl Gymdeithas, set y Ffrancaeg gan De Baci, y Portugaeg gan Pereira, a'r Hispanaeg gan Scio. Dyma y gorchwyl goreu a wnaethant erioed, a'r wobr a (jawsant am eu gwalth canmoladwy oedd anfoddlonrwydd adurdodau eu heglwys eu hunain. Fe gafodd De Saci ei esgymuuo a'i garcharu am gyfieithu y Testament Newydd i iaith y werin, a thra y bu yn y carchar, dechreuodd a gorphenodd yr Hen Destament hefyd. Y mae y cyfleithiadau uchod wedi eu gwneyd yn benaf, ond nid yn hollol, o hen gyfleithiad Llftdin Jerome. Yr oedd y gwr dysgedig hwn yn byw cyn bod Pabau yn Rhufain, ac heb nnrhyw fwriad i wasanaethu amcanion sefydliad crefyddol ag oedd mewn bod ar y pryd. Mac y cyfieithiad hyniiol hwn yn cael ei alw y "Vulgate," ond nid yw y gymdeithas wedi el argraphu erioed, nao yehtfaith y cyfieithiad Saesneg ohono a elwir y c. Douay" Beibl Mae hlD ya cael ei ddyweyd yn b. ae yn cael ei gredu mewn rhai waaleead yn Nghymru. Yr ydym wedi gwadu hyn gannoedd o weithiau, trwy y wasg ac ar yr esgynlawr, ond y ewbl yn ofer. Mae anwybodaeth a rhyfyg yn gwueyd ffrwd Thy gryf i'w throi yn ol. Y mae y cyfieithiadau uchod, sylweh, yn cael eu galw yn Babyddol,i'w gwahan- iaethu oddiwrth gyfieithiadau ereill a wnaed yn ddiweddaraoh gan Brotestaniaid. Nid ydynt yn cael eu galw felly am eu MIl yn oynwys ac yn dysgu egwyddorion ac arferion cyfeiliornus a choelgrefyddol yr eglwys hono, nac oblegid en bod vn cael eu lledaenu gan yr ofteiriald Psbaidd yn mhlith eu pobl. Y gwir yw, nid ydynt hwy yn dosparthu unrhyw gyfieithiad o'r Beibi yn mYB eu pobl yn 1 wlad hon, nac yn uarhyw wlad MYS9 Nid BeiN ydyw Hyfr yr ysgol, na 11,fr y teulu mewn unrhyw wlad Babyddol. Mae hyn ar unwaith yn ddigon i argyhoeddi unrhyw ddyn diragfam nad yw y grefydd Babaidd yn dysgwyl cael unrhyw fantais oddiwrth ledaeniad y Beiblau a gam-enwir yn Babyddol. Nid oes cymaint ag un enghraipht fod un Protestant wedi troi at y grefydd BabaMd, nac nn Babydd wedi cael ei gadarnhau yn ei gyfeiliornadiu trwy ddarllen unrhyw gyfleithiad a ledaenwyd ar gyfandir Ewrop nac nn wial arall, gan y Feibl Gymdelthas; oud aryr ochr arall y mae genym brofijn diaaheuol fod canneedd a miloedd o Babyddion wedi cael eu troi at Brotestaniaeth trwy ddarllen yr hyn a elwir gan ui yny wlad hon yn Feiblau "Pabyddol." Mae Hedaeniad y Beiblau yma wedi dinystrio Pabyddiaeth trwy oleuo y Pabyddion a hyny trwy ddefnyddio arfan a barotowyd gan rai o'n dysg- edigion eu hunain, maent wedi bod yn foddion I chwanegu at nifer, nerth, a dylanwad Protest in- iaeth yh Ffrainc, Belgium, Itali, a Spaen, a dwyn miloedd o drueiniaid o dyw/llwch y Bbaeth i fwynhau goleuni gogoneddus yr Efengyl. Hyderaf yn fawr y bydd i'r eyffro diangenrhaid hwn gael ei oruwchlywedraethu er lies mawr i'r hen gymdeithas anwyl ag sydd wedi bod yn offeryn mor bwysig i hyrwyddo teyrnas yr mmtnuel dros wyneb yr holl fyd. W. Dickbns Lewis. O.Y.—Yn benaf oil, dalier sylw, nid ydym byth yn lledaenu y cyfieithiadau yma heb nodiadau ar ymyl neu ar waelod y ddalen gyferbyn ag unrhyw air neu frawddeg, y gellir ei wyrdroi neu ei gam- ddefayddio i gefnogi cyfeiliorcadau y Babaeth, ac felly y mae yr ystyr wirioneddol a gwreiddiol yn cael ei dwyn allan yn fwy eglur a phendant Bag hyd yn yny cyfieithiadau Protestanol eu hunain. Mae mabwysiad y cyllun yma gan y gymdeithas wedi rhoddi y boddlonrwydd llwyraf i holl gar- edigion y gymdeithas.—W. D. L. Vfalier mewn cof fodyrawyrynllawn oyspryd ambeuaeth a chelwydd, amlygr llawer mwy o barodrwydd yn fynych i gredu y drwg na'r da, yr anwir na'r gwir, am hyny ns. cboelier pob yspryd, profer yr ysbrydion, gyda phob dy- falwch ai o Dduw y maent.

Y mae Mr Mundella, llywydd Adran Addysg I wedi ymadfer o'i afiechyd diweddar. KAY'S TIC PILLS, a speoifio in Neuralgia,Face- ehe, &o.. M?d, Is lid; postage, Id. Of Chemists l Kay Bros. Satikpot*. Uhyfrmjod !—Digonedd o Gaws newydd am 5c, 6e, a 6ie y pwys, yn Shop yr Hall, Pen-y- groes. a 683

GOLLWNG HERWHELIWR YN RHYDD. Oofus gan y darllenydd i adioddiad maith ym- ddangos yn un o'n rhifynou am brawf William Jones, crydd, Stryd Henllan, Dinbych, am herw- hela ar dir y Cadben Griffith, U. H., 11 t Newydd, ger Dinbych, pan yr Mnid fod Jones wedi ei fieddu yn erchyll gan y Cadben, yr hyn y gwrth- ododd yr olaf ei addef na'i wadu yn ystod y prawf. Dedfrydwyd JOlled i dri mis o garohar a llafur caled. Ond yn mhen ychydig ddyddian, ennynodd yr archollion oedd ar ben a braich Jones, a pharhaent i waethygu yn dtiyddiol, a hysbysodd meddyg y carchar fod ei fywyd mewn perygl. Oymerodd amryw ei achos mewn llaw, a da genym hysbysu fod eu hymdrechion wedi terfynu yn ei ryddhad o garchar Rhuthyn, cyn iddo dreulio hanner yr amser a benodwyd iddo. Clywsom mai un o'r rhai mwyaf ymdrechgar gyda hyn oedd y Cadben Griffith ei hun.

ADGYNULLIAD Y SENEDD. Dywed y Times am boreu heddyw y bydd i'r Senedd-dymhor nesaf ddechreu yu gynt nag arfer, o bosibl, oddeutu y 19eg o Ionawr.

Y LLOFKUDD LEFROY. Dienyddiwyd Lefroy am 8 o'r gloch boreu heddyw, yn ngharchar Lewes. Brysneges i'r Central News neithiwr a ddywed ei fod er yr amser y gwnneth gyffesiad o'r anfadwaith yn bur isel ei yebryd. Gorfu i'r awdurdoaau ei gynorthwyo ddydd Sadwrnl i fyned yn ol o'r ymarferiad arferol yn y yard. Tynodd yn ol yr hyn a ddy- wedasai ddydd Sadwm o berthynas i Lieut. Roper, ac nid ydyw y swyddogion wedi derbyn nnThyw gadarnhad i'r dywediadau hyny o'i eidd >, nac ychwaith yr hyn a adroddasai o barth i Clarke, Lerpwl. Teimlai yn edifeiriol cyn cael ei colli.

LLOFRUDDIAETH YN DEOMOEE. Neithiwr canfyddwyd corph ffermwr adnabyddus I gerllaw Drcmore, County Doun. Oredir iddo gael ei lefrnddio.

I OFNADWYAETH YN RWSIA. Pellebyr o Berlin a ddywed fod pryder ac ofn dirfawr yn bodoli yno yn herwydd hysbysrwydd a dderbyniwyd am gyflawniad anfadwaith Nihilist- aidd yn Rwsia. Taenir y gair at hyd y dref hono fod yn mwriad y cynhyrfwyr hyd yn nod i ddinystrio y cyfan o deulu Romanoff.

OWN YN YSGLYFIO DEFAID. Y mae cyffro mawr wedi ei greu yn Ninbych gan waith own yn ysglyfio defaid nos Sabboth diweddaf. Lladdwyd pump o ddefaid mawr perthynol i Mrs Storry, o fferm y Coppy, a niwediwyd pedair ereill. Saethwyd dau gi yn y cae ar y pryd. Dywedir fod un o'r own wedi ymosod ar y llanc s'u gwelodd ac a geisiodd eu atal.

I YSTORM DDYCHBYNLLYD. I Yniwelwyd 4 Dinbych a'r amgylchoedd ag yetorm na welwyd ei chyffelyb er's Ilawer iawn o amser o ran ei pharhad a'i cliynddeiriogrwydd, er na wnaeth rhyw lawer o alanas, hyd y clywsom, gyda'r eithriad o ddryllio ychydig ar dolau a simneiau y tai, &c. Parhaodd i chwythu yn hyrddwynt a throellwynt o ddydd Sadwrn hyd foreu Llun, gan ddal pawb S braw ac armyd.

SYR WILLIAM HARCOURT YN DERBY. I Dydd Sadwrn diweddaf bu yr Ysgrifenydd Oar- trefol yn aneroh cyfarfod cyhoeddus yn Derby. Traddododd araeth allaog, yn yr hon y condemniai I CI.wleidrddiaeth petroleum" gwfr fel Arglwydd Salisbury a Mr James Lowther yn niltn i t Iwerddon. Sylwai fod y wlad hono ar hyn o bryd yn temtio dynion eithafol i draethu pethau yofyd, ac y mae llawer'o'r Toriaid wedi methu gwrthsefyll ydemtasiwn. Dyfynodd eiriau Mr O'Dmnell, er dangos fod y wleidyddiaeth Doriaidd yn ei pherthynas a diwygiad tirol yr Iwerddon yr an yn hollol a Mr Michael Davitt a Mr Parnell. Ychwan- egai na byddai i'r Llywodraeth bresenol symud tewch blewyn oddiar y llwybr a farnent hwy yn angenrheidiol er amddlffyn cyfraith a threfn, pa un bynag a gaffai y bleidlais Wyddelig ei hestyn iddynt ai peidio. Gallai y Toriaid, os ewyllysient, ddringo i awdurdod ar ysgwyddau cynhyrfwyr, ond nis gallai y fath rladlywiaeth byth hawlio cydymdeimlad y bobl-I

IARLL HARriNGTON YN BCAOKBORN Yn ol trefniant blaenorol, ymwelodd Iarl Hartington &'i etholwyr yn Blackburn ddydd Sad- wrn diweddaf. Oafodd dderbyniad brwdfrydig. Yr oedd y Prince's Theatre—yr adeilad mwyaf yn y dref-wedi el orlenwi. Yn ystod yr araeth bwysig a draddododd ar yr achlysur cyfeiriodd ef arglwyddiaeth at ddau bwnc mewn modd neillduol, y wladlywiaeth dramor a'r pwnc Gwyddelig yn ei wahanol agweddau. Edliwiai i'r Wrthblaid eu bod yn canolbwyntio eu holl ddawn a'u medr i feirn- iadu, ac hyd yn nod gamddarlunio y Llywodraeth, gan adael y wlad mewndwfn anwybodaeth gyda golwg ar yr hyn a wnelent hwy pe cawsant ddy- kvelyd i awdurdod. Cydnabydda jf idyr un gwyn wedi eithaifui wyneb y blaid Ryddfrydig mewn amser a basiodd, ond dadleuai fod pob cynrychiol- aeth yn gwybod oyn, ac yn yrctholiad cyffredinol, pa beth a wnelai y Llywodraeth Ryddfrydig os caffai y Toriaid eu taflu allan. Hyd yn hyn fodd bynag, nid oes unrhyw siaradwr Toriaid wedi riadieu na ran o'r wladlywiaeth Ryddfrydig gawsai ei newid new ei gwrthdroi pe yr elai Mr Gladstone o'i gwydd. Gan droi at yr Iwerddon, rboddodd Arglwydd Hartington Irasluniad o sefyllfa pethau pan ddaeth y Ryddfrydwyr i awdurdod. Dangosai fel y cafodd obiIruotion ganiatad i ymddadblygu yn y Senedd. Nid oedd y diweddar Lywodraeth 'meddai ef, edoed wedi gosod ei gwyneb yn gryf yn erbyn Parnell a'i getnogwyr. Gwnaed llawer gyntundebau 8 cheisiadau i fyned a mosurau yu miam, ond ni wnaed un ymgais egniol i ddarostwmg y drwg. Ond pe na buasai ohtruetUm mewn bodolaeth yr oedd efe yn oiedu tod pwysig- rwydd y Meaur Tirol yn gyfryw fel ag i gymeryd I fyny y rhai fwyaf o'r Senedd-dymbor diweddaf. Yn uglyn a'r cwestiwn o orfodaeth,dadleuai os oedd gorfodaeth i fod o gwbl y dylesid ei gario allan ya llwyr a tlirwyadl. Ond cauiatai ar yr un pryd mai nid peth boddbaol oedd pwrcasu heddweh a threfa ar draal amddifadn pobl o iawnderau cyffredin rhyddid personol a gwleidyddol.

BRAWDLYSOEDD Y GAUAF. Yn y brawdlysoedd dyfodol hysbysir mai yr Arglwydd Farnwr Lindley sydd i ymweled i Gogledd Cymru a Chaerlleon. Y barnwr yn ngylchdaith y Deheudir fydd Mr Justice WatVin Williams.

0HWABEU Y BEL DROED.-DAMW AIN ANGEUOL. Tra yn chwareu y bel droed yn Middleton ddydd Sadwrn lladdwyd gwr ieuano o'r enw James Horseman. Yu yatod y chwareu taflwyd ef i lawr gan chwareuydd o'r oohr wrthwynebol, ac yn y cwymp anafodd ei feingefn i'r fath raddau fel y bu farw yn mhen ychydig amser.

MARWOL&ETH DDISYFYD MR THOMAS EVANS, PEN-Y-GROES. Dydd Sadwrn diweddaf cafwyd Mr Evans, y meddyg esgyrn adnabyddus, yn farw yn ei wely yn Aber, ger Bangor. Yr oedd efo wedi enill eafle uchel yn y rhan hon o'r wlad yn ei alwed- igaeth fel meddyg esgyrn.

DIFLANIAD HYNOD GENETH IEUANO. Yn Marylebone, ddydd Gwener, daeth gwraig o'r enw Mrs Fairclough i ofyn cyfarwyddyd 0 berthynas i'w merch Adelaide, pedair-ar-bymtheg oed. Yr oedd yr eneth, yn ol tystiolaeth y falB, wedi myned i wasauaeth yr Arglwyddee Cardigan dair blynedd yn ol fel leullery-maid a gelwid hi yno yn Louisa. Ar y dydd cyntaf o Fedi diweddaf yr oedd y teulu yn yr lele of Wight, a chafodd yr eneth ganiatad i ymadael ar dystiol- aeth ei bod ya myned i briodi, a thalwyd ei chyf- log iddi. Yn mhen ychydig aeth i gyrchu ei dillad o dy ei meiatres yn Portman-sqiare. unig hysbyerwydd oedd y fam wedi ei gaelya nhy ei meistres ydoedd fod rhvw ddynes ag oedd 1nddaroetyngedig i'r ddiod feddwol wedi galw yn y ty gyda'r ferch pan yn cyrchu ei dillad, ac ilr ddwy fyned i ffwrdd gyda'u gilydd, so fod of merch hi yn wylo yn chwerw ar y pryd. Ni cblywodd hi (y fam) yr un gair am ei merch byth. Yr oedd y fam hefyd wedi clywed fod y fereh tra yn yr Isle of Wight wedi dyfod yn gydna- byddus ag un o'r enw Phillips, yr hwn oedd TA bur hoff o redegfeydd ceffylau, ac a adnabyddir wrth yr enw Squash." Y mae yr heddgeidwaid yn gwneyd ymchwiliad i'r achos.

ANGHLADD SYR HUGH OWEN. I Oymerodd claddedigaeth y diweddar Syr Hnpfc Owen le yn Abney Park C^taetery, Llundaia^ ddydd Sadwrn divediat.

I PRAWF Y LLOFRUDD GUITEAU. y mae prawt llofrudd y Cadfridog Garfield yn myned rhagddo yn raddol, ond nid mor gyfiym ag y dysgwylid. Afionyddir aT y tystiolaethau yn ddibaid gau Guiteau, ao y mae y barnwr wedi bygwth uroion ei anfon i garchar i aros i'r achos fyned trosodd. Gwnaeth y llofrudd rai cyfeiriadau at y Pareh Henry Ward Beecher.

I GOF-COLOFN I JOHN BRIGHT. Y mae symudiad ar droed yn Birmingham i godi cof-go!ofn i John Bright. Bwriedir iddi fod yr nchaf yn Mhrydain, a bydd i'r draul o'i had. eiladu gael ei gyfarfod gyda chyfrauiadau cen- edlaethol. Bydd i'r gareg sylfaen gael ei gosod ar y 10fed e Awst nesRf, pan y bydd Mr Bright wedi cynrychioli y dref yn y Senedd am chwarter canrif.

GWENWYNO TRI 0 BLANT. Hysbysir fod tri o blant wedi colli eu bywydan yn Llundain trwy t,amgymeriad egwyddorwas i fferylydd. Mewn un achos aeth mam i ddau o blant i'r masnachdy i ymofyn powiert, ond wedi i'r plant gymeryd y eyfferlau gwaethygasant, a buont feirw. Dygwyddodd yr amgylchiad yn yr un teulu. Aeth y fam i ymofyn cyfferjiau i'r un masnachdy, yr hwn a roddodd y prentis o gostrel oedd yn cynwye gwenwyn marwol, a bu un arall o'r plant farw. Yn y trengholiad dychwelwyd rheithfarn o farwolaeth daamweiuiol, ond cafodd y prentis gerydd Uym am ei ddiofalwch.

EGLWYS AR DAN.—UN DYtf WEDI BI LAUD AC AMRYW WEDI EU OLWVFO. Tua naw o'r gloch nOi Sadwm diwedciat, Gar- ganfyddwyd fod Eglwys y Porthladd.ya Sheernees ar din. Yr oedd gwynt cryf yn chwythu ar y pryd, a llosgwyd rhanau;mewnol yr adeilad cyn i gynorthwy ddyfod i'r lie. Yr oedd barrceks y milwyr gerllaw, a bu agos i hwnw hefyd gael ei ddinvstiio. Tra yr oedd nifer o ddynion yn ceisic diffodd yfflimau cwympodd un o'r trawatigu, a cblwyfwyd tri o bersonau. Mewn cwr arall o t adeilad syrthiodd careg fawr, a lladdodd ddyn leuanc oedd yn sefyll yn y fan.

ILLONG-DDRYLLIAD GER CAERNARFON. Yn yr ystorm a cbwythai dros y parthau hy* nos Sul diweddaf drylliwyd brigantine o'r emw Fritz Von gadow, Cadben Pagels, perthynol i'r porthladd Germanaidd Harth, ar y Fenai. Ym- ddengys fod y Ilestr wedi colli dau o'i dwylaw drwy iddynt gael ei hysgubo dros y bwrdd ar yr 21ain cynfisol, ac iddynt nos Sul gamgymeryd goleuni Llauddwyn am oleuni Caergybi, ac wrth hyny iddynt gael eu chwythu ar draethell Ban Caernarfon. Yr oedd y lIem yn llwythog « mahogany, ac yn rhwym o Belize i Lerpwl. Tar- aweantarydraethellamsaith o'r gloch nos Sul, ac am un-ar-ddeg o'r gloch ymryddhaodd dra- oheln, a ehwythwyd hwy i'r Fenai. Am hanner awr wedi tri tarawodd ar lan yr afon gyferbyn i gorsaf Caernarfon, a throdd ar ei hochr. Yr oedd yr holl ddwylaw yn y caban pan darawodd ar hm 1 Fenai, a methodd y cook a dianc oddiyno ym ddigon buan, a boddodd. Cafodd y gweddih en Vb.

I OYFFESIAD Y LLOFRUDD LEFBOY. Cymerodd ymweliad olaf teulu Lefroy &'r car- charor condemniedig le ddydd Sadwrn, yn nghar- char Lewes, pan yr ymwelwyd ag ef gan ei chwaer a Mrs Brickwood, a Captain Simpson. Dywed J Central News ddarfod i Lefroy wneyd cyffesiadau cynhyrfiol ddydd Sadwrn. Yn foreu y diwmod hwnw anfonodd am y caplan, a gwnaeth gyffesiad cyfiawn, nid yn unig o lofruddiaeth Mr Gold, ond hefyd ddarfod iddo lofruddio y Lieutenant Roper, yr hwn, fel y cofir, a gafwyd yn farw y tuallan i'w ystafell yn Marracks Chatham yn mis Chwefror diweddaf. Dywedodd yn ychwanegol ddarfod iddo saethu y Lieut. Roper mewn canlyniad i yna- rafael a gymerodd le rhyngddynt o berthynas i Miss Violet Cameron. Y mae perthynasau Lefroy eisoes wedi dyweyd mai un o achosion ei wallgof- rwydd ydoedd iddo briodi Miss Cameron, non yr hon y byddai yn arfer ei gario gydag ef yn mhob man, a dywed yn awr ddarfod iddo saethu y Lieut. Roper am iddo ef ddyweyd rhywbeth ya ysgata am dani. Yr oedd ffrindiau Lefroy yn dir greda o hyd mai nid Mr Gold oedd yr unig un a syrth. iodd yn aberth i'w greulonedd. Barnent hyny oddiwrth ei ddnll yn nglyn ag amryw bethau, ac oddiwrth y ffaith ddarfod i'r Claytons ddyfod « hyd i waed ar ral dillad yn ystafell Lefroy. Y mae y diliad hyny yn awr, fodd bynag, wedi cael en Uosgi. Y mae y cyffesiad o lofruddiaeth y Lieutenant Roper yn cael ei gredu yn ddigoa rhwydd, oblegid ar y dydd y cafwyd ei gorph dy- wedir fod Lefroy wedi myned i dy ei chwaer ya Southend, ac ddarfod iddo aros yno am beth amier, yr hyn a gadarnha y ffaith erfod yn myned yno er mwyn ymguddiol rliag dyfod i afael y gyfraitb. Wedi elywed y eyffeeiadau hyn pryearodd Mr Cole, y caplan i wneyd y ffeithiau yn hysbys i'r Ysgrif- enydd Cartrefol. Ond yr oedd Syr W. Harcouit wedi gadsel y swyddfa am Derby. Yr oedd yr Ysgrifenydd Parhaol yn bresenol, ac ymddang- osai fel pe yn cyfrif y cyffesiad o'r pwys mwyaf. Gwneir pob ymdrech gan deulu Lefroy a Mr Dutton, y cyfreithiwr, i gael gan yr Ysgrifenydd Cartrefol i newid ei ddedfryd ar y tir ei fod yn dueddol i wallgofrwydd. Dywed y Claytons e. bod wedi sylwi fod Lefroy ar adeg y llofrudd- iaeth yn cerdded yn ol a blaen or y Chatham and Dover Railway yn wastadol. Pan y gwelwyd Lefroy gan ei chwaer, ddydd Sadwm, ail-adrodd- odd y cyfan a ddywedodd wrth y caplan. Dywedodd hefyd ei fod yn credu na byddai iddo gael ei grogi, ond amheud a fyddai iddynt ei anfon i wallgofdy. Sylwodd befyd, v n mbellseb, ei fed ar brydian yn teimlo fel pe b'ai yn ddan berson gwahanol. Gofynodd ei chwaer idde paham na buasai wedi, gwnejd y cyffesiadau hya yn flaenorol i hrn, a dywedodd yntau ei fod ya coleddu gobaith o hyd y byddai iddo osgoi can- lyniadau yr erchyllwaith, ac o ganlyliad tybiai y8. wel\ peidio gwneyd uorhyw gyffesiad; ond ya, awr, pan oedd ar fin ctu-l el polli, nid oedd iin- rhyw ddyben cadw y peth yn hwy. Gwneir pob ymdrech i ddodi yr boll ffeithiau hyn gerbron yr y grifenydd Cartrefol. Y mae Robert Fisk, gecedigol o'r Unol Dal- eithau, yr hwn a gjhHddwyd yn BarnstapJe (ar ei gyffesiad ei hunan) o lofruddio Mr Golfl wedi cael ei ryddhau.

9 gallai, drawsnlanu cyfundrefn Ffrainc i'r deyrnaa hon, a rhoddi hawl i'r llafurwr yn tir, fel pmant proprietors. Gwrthwynebir Lyn In bend ant gan Mr James Oaird, y gwr Y cyfeiriasom at ei araoth yr wythnos ddi. weddtf. Dywed ef mai y llafurwr o bawb sydd wedi teimlo leiaf yn ystod y wasgfa daiweddar ar fasnach ac amaethyddiaeth. Nid ydyw efe yn egluro pa beth a ddylid wneyd yn arbenig i'r llafurwr amaethyddol, ..d' dengys, mewn ffordd gyffredinol, y buasai diwygiad yn y deddfau tirol yn dwyn eydag ef fendithion i bob dosbarth-y tir- feistr, y tenant, a'r llafurwr. Cofiwch y rnorwyr sydd ddyledswydd a ddyjcir i'n cof gyda grym neillduol yn nghorph y dyddiau diweddaf hyn. Adfydus rdrw y newyddion a ddeuant dan ein sylw VttfeunydHo amlcnj'ddrylliadau, a cholled- ioa mawrion ar fywydau. Dengys yr ad. joddiadau a dderbynir o amrywiol fanau fod nifer ai) arferol o lestri wedi myned yn ddrylliau yn ystod y mis hwn ar y g lanau Prydeinig. Ysgubai yr ystormydd dros wyneb yr eixion gyda rhwysg anorchfygol, ae nid (ledd holl ddyfais ceifyddyd yn ddi- gonol i alluogi y ilongau i wrthsefyll eu eynddaredd. Ofnadwy oedd y dynged a gyfarfyddodd y Solway yr wythnos ddi- weddaf. Fel y cofir, torodd tan dinystriol allan ar ei bwrdd pan ar ganol y mor, a folygfa galonrwygol oedd gweled y nestr yn y cyflwr hwn-y fflainau di- faol fel amwisg o'i hamgylch, ac yn herfeiddio pob ymdrech i'w ditfodd-y rhuthrwynt mileinig yn ei hyrddio yn mlaen o watieg i waneg—a'r morwyr, druain, heb unfan i droi am ymwaTed. Yr wythnos hon yr ydym yn cyhoeddi adrodd- iadau am luaws o lestri ereill a ddrylliwyd siown gwahanol fanau, gan beri collodion dirfawr ar feddiannau a bywydau. Yn eu mysg ceir hanes agerlong newydd, yr hon a lonlithrwyd y dydd o'r klaen o un o borthladdoedd y Tyne, ac a lusgwyd i'r mor gan un o'r tug. boat. arferol. Bwriedid ei chymeryd yn y dull hwn i Kirkcaldy, Ile yr oedd ei pheiriannwaith i gael ei gwlliau. Oil yn y cyfamser iwrddasant a thvmhestl dd/chrynllyd, ac yrth geiso brwydro a'r elfenau torodd y pdwen oedd yn cysylltu y tug-boat a'r agerlong, ac yn mhen ychydig amser yr fedd yr olaf wedi ei chipio o flien yr jstorm i'r German Ocean, a chollwyd golwg ami o hyny hyd yn awr. Yr oedd amryw forwyr ar ei bwrdd, ac nid oedd yr ymborth afeddentond digon am ddiwrnodneu ddau. Nd ydyw yr enghraipht yna ond un o liwer a ellid nodi, ac y mae eu nifer yn aawyddo o ddydd i ddydd. Y mae y mor vyr yn dra haeddiannol o'n cydymdeimlad in hedmygedd. Y mae Uwybrau y mor- iedd yn rhai peryglus ar bob adeg, ond yn wbenig felly pan y mae 'y mor a'l donau'n riuo" mewn dig ac angeu yn marohog- a.th wrth ysgil pob ton! Tra yr ydym ni, a thithau, ddarllenvdd caredig, yn cael ieulio hirnos gauaf ar aelwydydd clyd- (ynhes npc anghofiwu y dynion dewrfryd ydd yn disgyn i'r mor mewn llopgau," ae ]8 gorfod gwynebu nerth ystormydd enbyd, t'u bywydau mewn perygl bob awr. Adrodda ein gohebydd o Ddinbych am gyfarfod pur ddyddorol a gynl aliwyd yn y 2ef hono yr wythnos ddiweddaf. Cinull- Ld ydoedd o glerigwyr a lleygwyr hyfedr, a phrif bwnc" y drafodaeth ydoedd enw crmdeithaR Eglwysig, sef y Church Asso- cation for the Rurals of Denbigh, St. Asaph, aid Vale of Clwyd." Ymddengys fod y tntl yna yn ansrhymeradwy gan nifer o ailodau y gyuideithas, y rhai a ddadleuent ja selog dros gael enw newydd. Yr oedd &oW, fel i-.i,ler, yu credu yn ddiamwya mai I gwell yr heD," a thraddodwyd areith- ita oywrain ac yegolheigaidd pro and con. 1 mae hyn yn ein hadgofio am ddadleuon duwinyddol y Canol-oesau. Dywed hanes- Tyr y byddai yr ysgolwyr yn ymgyfarfod i tdadleu yn frwd uwchben pyncinu an- ihraetholbwysig i gymdeithas, mogys,Sawl ayrddiwn o engyl a ullent ddawnsio ar flaen mdwydd ddur ? a llawer o bethau dyddorol rielyb, y rhai a benderfynid i foddlon. orffelyb, liau fod y byd heddyw yn ddyl- dus iawn i'r dynion ymchwilgar hyn. Nid lai pwysig, gallem fe dwi. oedd y drafodaeth fi yn Niubych, ffrwyth yr hon ydoedd di. hitru y gymdeitbas o'r pnw cyntefig, a ptenodi nifer o wyr galiuog i fathu enw •twydd iddi. Bardd, fel y coifr, a ofvnodd, Pa beth sydd mewn enw ? Ond nid beirdd ..ëd yn N'nbych, Yn ngoleuni llachar y ^dwaredd ganrif ar bymtheg, y mae rhyw- brthmewn enw.