Y Genedl Gymreig

MR RATflBO^E, A.S.. YN MAAGOK, YR EGWYDDOR WIRFODDOL MEWN CREFYDD. Dydd Sadwrn diweddaf, gosodwyd ceryg coffa- dwriaethol capel Annibynol Cymreig newydd yn Pendref, Bangor. C-friflr fod yr adeilad yn werth 8S00p., a bod ynddo le i 600 o bobl i eistedd. Y mae wedi ei godi yn ol cynllun Mr Owen Wil- liams, Upper Bangor; Mr Robert .Tones, Bungor, yw yr adeiladydd. At yr achlysur o gyflawui y seremoni, cafwyd presenoldeb niter fawr o bobl barchus-Ilen a Reyg. Y Parch D. Williams, Garth, Bangor, a ddarllenodd ran o'r Ysgrythyr, a gweddindd y Parch J. Thomas, D.D., Lerpwl, yr hwn hefyd a roddodd anerchiad Oyflwvnodd Mr Jo' n Evans drywcl arian i Mr W. Rathbone, A.S yr hwn, yn nghanol cymeradwyaeth, a ojododd i lawr y gareg goflEadwriaethol gyntaf, ar yr hon yr oedd yn erfiedig, "Gosodwyd y gareg yma gan Mr W. Rathbone AS, Ionawr 8fed, 1881." Dywed- odd -Y map T-j foddhad mawr i mi mai y weithred gyhoeddus gyut-.t v ceisiwyd genyf ei chyflawni tir ol i mi gael fv newis i'w cliyi.rychioli, v'v oori i lawr gareg goffadwr- ia.'tho] i un cartu-i a cbanolbwynt y bywyd cre- f.ddol a'r rhyddid g»ladol a chrelyddol i ba rai yr oedd Cymru mor ddyledus am ei safle ddedwydd bresenol (clywch, clywch). Yr wyf yn falch fod y cais wedi dyfod trwy fy aghyfail1 Dr. Thomas, gan ei fod ef yn mysg y blaenaf a'r gwresocaf o'r cyfeillion hyny i ryddid crefyddol y rhai a ddaethant yn mlaen mor wrol i'm hamddiffyn yn erbyn yr ymgais a wnaed i'm cau allan o fyddin fawr yr eglwys, yr hon, yn ol owyllys ei Sylfaenydd, sydd gvnwysedig o "bawb a broffesant ac a alwant eu hunain yn Gristionog- ion,, (clywch, clywch). Y mae eich enwad chwi, yr Annibynwyr, wedi bod yn mysg yr adranau blaenaf a dewraf o'r fyddin fnwr a amddiffynai yr egwyddorion o ryddid gwiadol a chrefyddol, o ddyd iiau y Weriniaeth i lawr hyd ein hoes ni, a'r gwaith y mae Cymru wedi bod yn wneyd yw profi pa beth a all Cristionogaeth wneyd pan yn dibynu, aid ar erthygUu, credoau, na gwaddoliadau, ond ar yr yabryd o ymdrech a hunauymwadiad, yr hyn yw hanfod Cnsti ,nogaeth fel y dysgir ac y cerir ii gan y Meistr. Yr ysbryd hwn sydd wedi gwneyd Cymru yn wlad Giistionogol mewn ystyr nas gellir ei gymhwyso, y mae lle i Oflli, at un- rkyw wlad arall yn y byd oddieithr Ysgotland. Plirhaed yn hir i dyfu a flrwythloni heb gael ei alonyddu gan y tonau gwylltion o anffyadia> t i sydd yn blino lleoedd oreill (cl., wch, clywch). Yr adegyma o'r flwyddyn byddai anerchiad maith yn y fan yma aUan o le, ond dywedir wrthyf y caf jryfleusdra vn yr hwyr i draethu yn helacth ar ymdrecli wirfoddol gyda chrefydd. Ni wnaf yn awr ond dyweyd mai mewn ff dd, gobaith, a ehariad, yr ydym yn gos.,d i lawr y gareg yma keddyw ffydd y bydd i Haul Cyflawnder, er yn guddiedig dros amser mewn llawer gwlad oblegid anystyriaeth acanflyddiaeth, lewyrchu eto fwy-fwy hyd ganol dydd; gobaith y caniateir i ni roddi ein ejnortUwy gwaol i ddwyn y dydd hwnw i ben; S ehariad at bob adran o fyddin fawr yr Eglwys ftristionogol sydd yn cydnabod yr un Meistr ac yn ceiaio, er o dan faneri gwahanol, fuddugoliaeth 1'1 uu achos bendi^cdig (cymeradwyaeth). Oyflwynodd Mr Hugh Rowlands drywel arian, gyffelyb i'r hon a roddasid i Mr Rathbone, i Mr V. Bulkeley Hughes, yr hwn a roddodd anerch- fad mewn rhan IYn Gymraeg. Dywedodd nad eedd ond Cymreigidd gwael, ond er hyny fod ganddo ga'on wir ti ymrmg. Ymddibeurodd Mr W. Bulkeley Hughes am ibsenoldab Mr R Davies, A. 8., yr hwn, fel ornrychiolydd enwad arall, a ddymunai sicrhau i Taineillduwyr Bangor fod ganddynt ei gydym- deimlad mwyaf diffuant a'u symuniadau goreu. Ar ddiwedd y seremoni, gwnaed C-isgliad, yr hwn a gyrhaeddodd dros 400p. Yn yr hwyr, cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus iluosog yn y Penrhyn Hall, o dan lywyddiaeth Mr W. J. Parry, Maeeygrocs, yr hwn, yn nghwrs ei anerchiad, a roddodd adroddiad dyddoiol iawn o sefyllfa yr enwad Annibynol yn Mangor a'r gy. mvdogaeth er's triugain a deg o flynyddau yn ol, can gymharu hyny a sefyllfa bresenol pethau. Boniai am Mr Rathbsne fel un ag y mae ei enw yn gael ei anrh'deddu gan Gymru yn ogystal a Saesom Dywedorld hefyd am Arglwydd Pcnrhyn brddai ei enw mewn bri am genedlaet-hau i ddyfod ar gyfrif ei diriondeb i'r weddw, yr am- ddifad, a'r claf, ac ar gyfrif ei ofal am ei weith- WyOrflwynwvd plcidlais o ddiolchgarwch i Mr Ekthboue iv i Mr Bulkeley Hughes am e. pre- genoldfb a'u tanysgrifladau, ar gynygiad y Parch ,.lun Robe-t-, yn cael ei gefnogi gan y Parch 1. Thomas. It I P. Oyfoduui) (,' r Rathbone yn nghanol cymerad- wvaeth uch. i I'ywedoddmai dydd Iau y tiriodd ya Le OX, A-; hlyn falch o weled ei gyfeillion yn Arfon unwaith eto. Bu yn ofni nas gallai ddyfod i'w gweled am gryn amser, gan fod ganddo fel eu cynrychiolydd ddyledswyddau pwysig i w cyl- lawni yn y Senedd. Darllenodd lythyr oddiwrth r Jones-Parry yn mhs un yr oedd y boneddwr hwnw yn datgan ei ofid am nad allai fod yn bresenolam el fod yn dyoddef oddiwrth ei lygaid. Dywedodd y buasai yn rhyfyg yndo ef (Mr Rathbone) i draethu ar yr egwyddor wirfoddol JTI Nghymru oni b'ai fod ei lfYlaiU Dr Thomas wedi dymuno arno wneyd. it Natariol," ychwanegai, « yw i bobl edrych i mewn pa mor bell y mae yr egwyddor wirfoddol yn alluog i yflawni yr hyn y mae yr EglwYB Sefydledig wedifwriadu, ond wedi methu el ddwyn oddiamgylch. Y mae y cwestiwn vn cael atebiad anrhydeddus gan Gymru ac Ysgotiand. Rhaid i mi Ryfaddef nad oeddwn yn gwybod pa mor anrhydeddus ydyw atebiad Oymru i'r cwestiwn hwnw cyn yr amser y bum yn pleid- gelsio yn ddiwediar, a thrwy hyny yn cael mantllls i gael ami ymddyddan a'm cyfaill Dr Thomas, a chyn i mi ddarllen llvfryn bychan ar Gymru, ysgrifenedig gan Mr Henry Richard, yr aelod dros Ferthyr Tydfil; a chan fod ereill o bosibl yn yr unrhyw anwybodaeth a mmau. dy. munaf grybwyll ychydig o'r ffeithiau a'm taraw- sant i yn fwyaf neillduol (clywch, clywch). Ni flinaf chwi a llawer o ystadegau, ond y mae yn angenrheidiol rhoddi ychydig, er dangos yr hyn a wnaod gan waddoliadau mawrion ar y naill law, a'r egwyddor wirfoddol at y Haw arall. Cyfrifid ga,i Horac,e Main y dylid mewn gwlad Gristhn- ogol wneyd darpariaeth ar gyfer 58 yn y cant o'r boblogaeth. A chymeryd hyn yn safon. yr oedd Eglwys Loegr yn Nghymru, er fod ei derbyniadau blynvddol yn 327,000p, a bod y rhn fwyaf o'r tir. feddiannwyr a chyfoethogion ereill yn aelodau ohonl, yn fyr o'r safon yma o 387,000 o eisteddle- oedd yn y flwyddyn 1851; tra yr oedd gan yr Ymneillduwyr am yr un flwyddyn 2770 o eistedd- leoedd dros ben y safon a nodwyd, ac yr oedd eu derbyniadau am y flwyddyn rhwng 300.000p a 400,000p (clywch, clywch). Ond hwyrach y gofynid, Pa beth yw ffrwyth eu crefydd f Y mae yr ateb yr un mor bwrpasol. Cymru yw y fwyaf ufodd i'r awdurdodau o holl diriogaethau ei Mawrhydi (clywch, clywch, a chymeradwy- aeth). Y mae cyfartaledd y troseddau a'r boblog- aeth yn llai o 44 yn y cant nag yn Lloegr (clywch, clywch), ac mewn perthynas i'r cyhudd- iad disail yn erbyn moesoldeb Cymru, y mae bas- tardifieth yn llai yn Nghymru nag ydywyn Lloegr nac Ysgotland (clywch, clywch). Ac os ydym i farnu cenedl wrth ei phleserau yn gystal ag wrth ei dyledswyddau, dywedodd y diweddw Esgob Ty Ddewi—" Y mae yn nodwedd arbenig iawn yn hanes unrhyw genedl, a'r cyfryw n gellir ddy- wey,i am unrhyw genedl ond y Cymry, ei bod wedi canolbwyntio ei difyrwoh cenedlaethol mewn llenyddiaeth a cherddoriaeth." Teilwng o sylw hefyd yw giriau Doctor Rees—"Yn Nghymru,nid oes achos i'r tirfeeldiannydd,per ;hen y gwa,th, nac nmhyw aelod o'r dosbarthiadan ucliaf, ofni bidog y bradlofrudd, tan y llosgydd, nac unrhyw gamwri trwy godiai y werin-bobl" (clywch, clywch, a chymeradwyaeth). Yn ystod yr etholiad diweddaf, pryd bynag yr oedd achlysur i mi siirad mewn lie, yr oedd yn naturiol i mi ofyn i rai yn dedl teimlad y lie, pa bynciau fydd- ent fwyaf dyddorol gan y bobl, a'r atebiad a gawn yn ddieithriad oedd,—" Yn gyntaf, crefydd, yn nghyda rhyddid a chydraddoldeb crefyddol; vn ail, addysjj; yn drydydd, cymedroldeb ac anghyflawnder a drygioni gwladlywiaeth dra- mor y ddiweWar Lvwodraeth (clywch, clywch)." Wedi hyn, rhoddodd Mr Rtthbone ddarluniad o Gymru fel ag yr oedd cyn i Ymneillduwyr ei goleuo a'i dyrchafu. Dyfynodd eiriau y Parch Rees Pritchard, Llanymddyfri; y Parch Thomas Charles, Bala; a Mr A. J. Johnes, y ddau ddi weddaf yn Eglwyswjr duwiol yn byw cyn dechreuad Methodistiaeth yn Nghymru. Yr oedd yn amlwg oddiwrth y dyfyniaSau hyn mai tua'r un nifer ag yn awr, ar gyfartaledd, oedd yn mynyenu y llanau y pryd hwnw ag yn awr, a bod mwyafrif mawr y bobl yn baganiaid, pryd y mae yr un mwyafrif yn awr yn m^nychu capeli yr Ym- neillduwyr, ac felly mai llafur y Methodistiaid ac Ymneillduwyr ereill sydd wedi dyrchafu Cymru i'r safle anrhydeddus y mae ynd li ar hyn o bryd. Yr oedi tystiolaeth hen Eglwyswyr duwiol yr amser gyntyn taflu goleuni ary ffaith mai methiint truen usy iv goruchwyliaeth y gwadd-jliadau mawrion wedi bod ac yn bod yn Nshymru beth bynag, tra ymae yr egwydior wirfoddol wedi bod ac yn bod eto yn Uwy idiant ardderchog. Dywedodd yr aelod an- rhydeddus na fyddai yn ol o wneyd pob ymdrech i gvfiawnhau yr ymddiried y mae etholwvr sir Gai'rnarfon wedi roddi ynddo, ac y gwnai bob ymdrech i ddwyn allan y mesurau hyny a fyddent o les i'r wlad yn gyffredinol. Terfynodd y cyfarfod gyda phleidlais o ddiolch- garweh i'r cadeirydd, cynygiedig gan y Parch R. Rowlands, Treflys, yn cael ei gefnegi gan Cadben 8 auvage.

YNYB ENLLI NADOLI'J.-Treuliasom ninnau, er yn nghanol y mor a'r tywydd toawr,einnadolig yn Uawen ar terra JtrmaYnjB Enlli, a chawsom brawf ardderchog eleni hefyd o'r tempora mutantur, a mwy na'r cwbl o'r Has ft mt4tamur in illis Oherwydd y pethau hyn yr ydvm yn Ilawen, ie a llawen fyddwn gan fod y Naiolig f 1 wedi cyfuewid yma, a ninnau hefyd wedi cyfnewid yn y Nadolig. CYFARFOD BLTWTDDOL.—Eleni fel pob blwyddyn o'r chwech a basiodd, cawsom gyfarfod adeiladol a buddiol iawn gyda phlant yr ysgol ddyddiol a lluaws ereill o'r yegoldy ar nos Nadolig. Yr oedd dau gwoh trosodd er boreu ddydd Gwener a'r ystorm wedi eu dala yn A.berdaron hyd yn hwyr nos QiLlwrn, ac wedi cael y lan yma daethant ar eu hunion o'r cychod i'r cyfarfod, sef y rhan fwyaf o honynt. Er eu bod wedi eu gwlychu, eto yr oedd eu sal at y cyfarfod y fath fel y mynent roddi eu presenoldel) yno er dangos eu hochr o blaid addysg Aeth y plant drwy eu darnau yn well nag erioed, a chafodd pawb oedd yn bresenol eu boddhau. Cawsom air gaa amryw o gyfeillion y lie, a chan- odd Miss Mary Bowen yn swynol a derbyniol iawn. RhanOdd Mr Nathaniel Williams ei roddion i'r plant a Mr G. Prt hard, ieuengaf, ac ar ol dirllen report olryagol am y flwyddyn, ac i'r plant gael a u Chrittmm card), gan eu hathraw canasant "Nos Dawch," a therfynwyd un o'r cyfarfodydd goreu a gawsom yma eriaed. CASOLUDAW.—BU y casglyddion ffyddlon Mr Thomas Pritchard a Mr Wm. Williams yn casglu at y Genhadaeth,a chawsant fod eel, parodrwydd, a sirioldeb y cyfranwyr yn mwyhau fel eu rhodd- ion. Oyrhaeddodl y ( 'asgliad Cenhadol eleni y swm anrhydeddus o Up 7s 6c. Yr holl gasgliadau yn ystod y flwyddyn ya 111e bychan ac anghysbell hwn ydynt gymaint a 22p gd 74c. Cyfauswm y casgliadau am y chwe' blynedd diweddaf ydynt 131p 58 8c, yr hyn sydd yn argoeli yn dda ar bobl- ogaeth ond 72 mewn nifer rhwng rhai mewn oed a phlant, ac heb un uwchlaw gweithiwr cyffredin; eto yn gwneyd 21p 17s 7to ar gyfartaledd pob blwyddyn. ARWTDD DDA -Cyfarfod canol yr wythnos mor lluosog a'r moddion nos Sabboth; yr holl fyd o'r bron yu bresenol or storm fel hi, dda. TSSOL SABBOTBOL—T Sabboth diweddaf y cawsom y pleser o roddi i'r ysgolheigion rodd Mr Jones, Lerpwl, ac fe'i perchir gan bawb.-Herfab.

I LLANDUDNO. Y PKBSBYTBRIAID SBISNIG.-Er pan sefydlwyd yr achos newydd hwn, y mae 648p wedi eu talu o'r ddyled o 1348p. Y BEDTDDWTE —Y mae'r Bedyddwyr Cymreig yn bwriadu cynal cyfarfod llenyddol ddydd Gwoner y Groglith nesaf. YR WITHWOS o WRDDIO.—Cynhaliwyd cyfar- fodydd gweddio yn nghapelauJOymreig y Method- istiaid Calfinaidd, y Wesleyaid, a'r Bedyddwyr. Cafwyd cynulliadau da. Y PARCH DR ELLIS, LLAKOOLT.BN.—Dywedir fod Ap "vuddelw, diweddar weinidog eglwya Si.?gpy Bedyddwyr yn Llangollen, wedi ymuno &'r Eglwys Sefydledig -Go)iebydd.

Y mae Bedd y Milwr," can newydd o waith Pencerdd Gwynedd, yn debyg o ddyfod yn dra phoblogaidd. Credwn ei bod yn un o oreuon ei gyfansoddittdau cerddorol. GROSV TN TXIMLO El BODOSAETH Yu Senedd Groeg ddydd Gwener, Rhagfyr 31ain, gof- yuodd M'Tricoupis, arweinydd y blaid wrth. wynebol, esboniad gan y Llywodraeth ar sefyllfa Owestiwn Groegaidd, a dywedodd y byddai i gyfiafareddiad ddinystrio gwaith Oynadledd Berlin. Dywedodd M'Coumo'-ndoures, mewn atebiad, nad oedd angeu am i'r Llywodraeth ofyn i'r Senedd nac i'r genedl pa beth i'w wneyd a'r cynygiad am gyfiafareddiad. "Yr ydym wedi gweithredu," ychwanegai y Prif- weinidog Groegaidd, ar ein eyfrifoldeb ein hunain, ac y mae Ewrop yn deall ein bod yn alluog i gario, allan ein penderfyniadau. Yr ydym yn bender- fynol i wneyd amddiffyniad dewr o fuddianau ac anrhydedd Groeg Dywed y Tyst a'r Dydd am y PRYTHONES, dan olygiaeth CRANOGWEN-" Siorhawn chwi fod ymabobmiswertlp-wlltamddwygointog.1 Gan bob llyfrwerthwr 4--4;754-x Bydd bargeinion arbenig i'w cael yn masnachdy Bryan Brothers, Bent Bridd, Caernarfon, ddydd Sadwm nesaf a'r wythnos ganlynol. Gwerthir allan y Surplus Stoc ar gynllun n07101 newydd. Galwch i weled a barnu drosoch eich hunain, neu nfonwch am eirsufor, yn yr hwn y ceir pob man- vlion. Ooflwch mai dyma y siop sydd yn marcio ei nwyddau mewn fugyrau plaen, ac yn gwneyd ond tm prit. G 8

NODIADAU LLENYDDOL. I Telyn Tawe. Gan W. G. SMITH, Llansamlet, Abertawe. Cyhoeddedig gan yr awdwr. Cyfres yw y rhai hyn o ganiadau moesol at wasanaeth cyrddau llenyddol, eisteddfodau, a chyngherddau. Canfyddir yn yr oll ohonynt 81 cyfansoddwr ag sydd wedi sylwi llawer ar gyfansoddiadau corddorol,-un ag sydd yn perchen awen gref. Ceir yr oll o'r caneuon yn rhedeg yn llyfn ftc esmwyth, gyda chyfeil- iant cydweddol â natur yr alawon. Y mae y rhanganau yn bert, byrion, a phwrpasol ar gyfer cyrddau llenyddol, heb unrhyw anhaws- der o gwbl ynddynt. Arddangosir yn yr oil o'r darnau corawl gryn allu, a cheir y rhanau yn naturiol, ac wedi eu cyflunio a'u gilydd yn ddestlus a deheuig. Y mae rhai o'r rhifynau yn fwy nod" eddiadol o'r testyn nag ereill, —gwel Rhif 7 ac 8; ac yn peri i ni feddwl am gyfansoddwyr gwych ereill, pa rai a ddesgrif- iant natur yn ei gwahanol agweddau, ac nid y lleiaf ohonynt yw awdwr Telyn Tawe. Cym- hellwn y gyfres hon i sylw y cantorion fel un ag sydd a thuedd ynddi i goethi a phuro chwaeth gerddorol yn y cyfeiriad y mae yr awdwr ieuanc.hwn wedi ei gymeryd. Hyder- wn weled ychwaneg o ffrwyth ei lafnr.

CEFN MA WK. -1 Nadnlig.darfu i MrJohnLewie (O.M.),Rhydwyn, Mon, gynt ysgolfeistr yn y Cefn, dalu ymweliad 4'i hen gartref, ac yr oedd yn llawenydd gan ei hen gyfeillion, a'r rhai fu dan ei addysgiad pan yn blant, gael ei weled a golwg mor iach ac mor heini yn ei henaint. Symudodd o'r Cefn 43 mlynedd yn ol. Calondid a chlod nid bychan i Mr Lewis ydyw gweled cynifer o'r bechgyn oedd yn ei ysgol yn ngwaelod y Oefn haner cant o flynyddau yn el, erbyn heddyw wedi dringo i fyny i safleoedd anihrded ins yn y byd crefyddol a maanachol. Yn ystod ei ymweliad a'r lie traddododd bedflir dar- lith ddyddorol a gwir addysgiadol nos Lun, Ion. 3ydd, yn nghapel y Bedyddwyr, Oefn Bychan, ar y testyn Y Dyn Oriog, y Dyn Od, a'r Dyn Cywrain Campus." Cymerwyd y gadair gan y Parchedig W. Edwards, Seion. Nos Fawrth cam- lynol, yn Seion, Cefn, ar "Ryfoloedd y Grnes." Nos Fercher, yn y Tabernacl, testyn, "Diwylliant y Meddwl." Cadeirydd, y Parch G. R. Junes. NDs lau, yn nghapel Penycae, Y Dyn Oriog," &0. Cadeirydd Parchedig G. R. Jones Yr oedd y cynulliad yn y gwahanol leoedd yn lied dda, a chafwyd arwyddion amlwg fod pawb yn cael eu boddh au. —Dysgyil.

CWMPaYSOR, TBAWSFYNYDD. DAMWAIN ANOSUOL.—Ar y dydd cytisol, tra yr oedd Mr Michael Thomas, brodor o La^beris, yn gweithio ar contract Mr Evan 0. Jones, contractor, Bala 4 Festiniog Railway, cyfarfyddodd a dam- wain yr hon a drodd allan yn augeuol iddo. Yr oedd yu ddyn crefyddol a dichlynaidd. Dangosodd ei gydweithwyr y caredigrwydd mwyaf tuagato yn ei gyfyngder, ac hefyd Mrs Davies, FadfiUdir, a ddangos dd ei char digrwydd tuagat y Jtruan trwy roddi gwahoddiad iddynt d lyfod ag ef i'w thy i aros i'r me 'dyg ddyfod yao. Mae y teula hwn wedi bod yn hynod ga edig drohn yn fl len- orol trwy rcddi eu cerbyd i ddanfon y rhii a gyfarfuasrat a damweiniau i lawi ilw cartrefl. Oohebvdd.

DINBYCH. LLIFOGYDD.-Y dyddiau diweddaf cawsom dywydd hynod o wlyb, ac aeth yr aber sydd yn rhedeg i lawr o gwr uchaf y dref YI1 fwy na llon'd ei gwely, gan achosi anghysur ac anghyfleusdra mawr i amryw, trwy ymwthio i dai, ac i ambell seler hefyd. Y mae'r dyfiryn hefyd yn ymddangos fel mir, gan fel y mae y Clwyd .wedi tori dros ei glauau. PWY FYDD Y SURVBYOR P ydyw y cwestiwn a ofynir yn ami, ond y mae yn an anhawdd ei ateb. r mse dau btrson yn cael eu henwi—Mr J. D. Lewis, arwerthwr, a Mr John Daries, Love lane. WATCHNIGHTS. —NOS Wenercyn y diweddaf, cyn- haliwyd waMmights" yn Eglwys St. Mair a Chapel S dem (W.), pryd y llanwydy ddau adeilad hyd yr ymylon. CLWB LLADRom.-Nos Wener diweddaf, cyn- haliodd aelodau y elwb Hadron, sydd yn ymgyfar- fod yn y King's Arms, eu cyfarfod biynyddol, o dan lywyddiaeth Mr John Armor, Royal Oak, yn absenoldeb Mr Lewis, cyfreithiwr. Derbyniwyd pedwar o aelodau newyddion, -Mr Henderson, Howell School; Mr Thomas Jones, Henllan; Mr Thomas Jones, Foel Gasydd; ac un arall. Mwyn. hasant swper ysplenydd, areithiau brwd ac addysg- iadol, a noswaith ddifyrus. DAL ADRItYN.O'r diwedd, ar ol llwyddo yn hir i gadw o afael swyddogion hedd, y maa Edwin Jones, naddwr ceryg, wedi cael ei ddal yn yr Wyddgrug, a'i ddwyn i garchar Love lane, y dref hon, nos Sadwrn, a diamheu y bydd iddc, rai o'r dyddiau nesaf, gael ei ddwyn ger bron i ateb amryw gyhuddiadau am herwhela, os nad rhyw- beth gwaeth. Y WIRSLBYAID. Dyddiaii Sul a LIun diweddaf, cynhaliodd y brodyr uchod eu cyfarfod pregethu biynyddol, ptyd y cymerwyd rhan ynddo gan y Par.,hll. H. JOBes, Rhyl; R. Lloyd Jones, Beth- esda; a D. Richards, Llanrwst. Cafwyd cynulleid- faoedd lluosog yn yr holl oedfaon, gyda phregethau grvmus, a gwrandawiad astud iddynt. Y CYNOHOR TREPOL.-Prydnawn ddydd Llun, cynhaliwyd cyfarfod y Cynghor. Y peth pwysicaf a fu dan sylw oedd yr hafoc yn y Free Trade Hall y boreu hwnw, ac angenrheidiau y tin-ddiftodd- wyr i gyfarfod amgylchiadau echrydus o'r fath yma, gan y dangosodd y tan yma fod y frigad yn fyr o amryw bethau pwysig iawn. Penderf t'nwyd fod eteape-ladder yn cael ei phwrcasu. Gwnaed crybwylliad am wrhydri dihafal a ddangoswyd gan Mr Elias Jones g/da'r tin hwn-efe a aeth yn llythyrenol i ganol y fflamau gyda'r bibell ddwfr yn ei ddwylaw. Pasiwyd i gyflwyno i ystyriaeth pwyllgor y tanfrigad y priodoldeb o wobrwyo Mr Elias Jones yn anrhydeddusam ei wroldeb—Dyg- wyd pwnc y turfeyor ger bron; ac er dyfod alian o ryw anhawsder y cawsant eu hunain ynddo, gohiriwyd y cyfarfod hwn hyd wythnos i heddyw. HERWHBLA.—Dydd Mercher diweddaf, dygwyd Edwin Jones (Pen-isa'r-dref), naddwr eer,g, ger. bron yr ynadon sirol a bwrdeisiol o dan y cyhudd- iad uchod. Am y trosedd cyntaf, yr hwn a gyflawnwyd ar dir y Cadben Griffith, Gam, cafodd fis o garchar a llafur caled; ac am yr ail, ar dir y Cadben Mesham, Pontruffydd, dau fis a llafur caled.- Cafodd Grosvenor Roberts, o Stryt Henllan, ei ddal am yr un trosedd ar dir Pen- gwern, a'i anfon i garchar am fis o amser. MARWOLAITH.—Drwg genym orfod hysbyau am farwolaeth David Jones, Cross Keys—cymeriad hynod yn y dref, 80 un adnabyddus i ymwelwyr a'r dref. Yr oedd rhyw golliadau ynddo, ond yr oedd yn berffaith ddiniwed, ac yn barod ac ufudd i negeseua a gweini ar ymwelwyr d'r dref. Ond dywedir ei fod yr wythnosau diweddaf wedi dyfod i feddiant o swm o arian ar el perthynas perthynas iddo; ond ni chafodd eu mwynhiu o gwbl. Bu farw dydd Mawrth diweddaf. Mab oedd efe i'r diweddar Mr David Jones, Cross Keys. CYHVDDIAD PWYSIG.—Dydd Gwener diweddaf, o flaen yr ynadon bwrdeisiol, cyhuddai Alfred Jones, prif geidwad helwriaeth ar ystSd Plas Heaton, Isaac Jones, o Lon Abram, Thomas Jones, o Beacon's Hill, a Robert Roberts, o Swan, o fyned i'r pheuantry, a lladrata dwy pheasant oddi yno. Mrs Jones a'u gwelodd gyntaf, a gyrodd Alfred Jones ar eu holau; ond pan ddaliedd hwy ychydig oddiwrth y ty nid oedd ganddynt ddim yn eu meddiant, ond daethpwyd o hyd i un pheasant wedi ei lladd gerllaw. Barnodd yr ynadon fod tystiolaethau digonol yn erb, n y ddau flaenaf, a dedfrydasant hwy i dlioddef dau fls o garchar S llafur ca!ed; ond rhyidhawyd Robert Roberts. TAN ETO.-Tua haner awr wedi pedwar pryd. nawn ddydd Sadwrn, canwyd y gloch din, llan- wvd y dref a phobl; ond yn y diwedd nid oedd ond horse, yn cynwys dillad, yn nby Mr Robert Owen, grocer, High-street, wedi disgyn i'r tan. Cynyrchodd y fflamau. ameddwl amytan alaethus a ddigwyddodd ddechreu yr wythnos, fraw mawr yn y preswylwyr, nes rhedeg ohonynt i ganu y gloch dan. Yr oedd pobpeth drosodd cyn i aelodau v dSn-frigad ddyfod i'r lie.

PORTHDIN ORWIG. Cynhaliwyd cyngherdd yn nghapel y Wesleyaid ar y 31ain cynfisol, dan lywyddiaeth Mr John Hughes, Bodarborth. Nid oes eisieu dyweyd fod y Cor Undebol a'r orweinydd wedi gwneyd eu gwaith yn ganmoladwy. Y mae y cyfeillion y Wesleyaid eleni wedi bod yn tori dipyn ar eu harfer. Yn lie cynal watchnight" yn hwyr o'r nos, dewisasant gynal cyngherdd, i ddechreu am saith o'r gloch, yr hyn, mae'n debyg, sydd yn welliant. Y mae yr elw yn myned at ddiddyledu yr addoldy hardd sydd ganddynt yn y gymydog- aeth. COPIO T TLODION.-Dyna benawd sydd yn ewnio yn ogoneddus yr adeg yma o'r flwyddyn, ao yn mysg y rhai sydd ynblaenori mewn gweitliredoedd da o'r natur yma, y mae J. T. Jones, Yaw., Fron. deg-terrace, Porthdinorwig,-ie, y cwyn ni wyr y mae yn ei ehwilio allan, a hyny yn flvnyddol. Mae eleni, fel arfer, wedi cyfranu swm penodol o lo i wragedd gweddwon ei gymydogaeth, y* nghydag angenrheidiau ereill nas gall y tlawd mwy nag ereill wneyd babddynt.-Llyf4ifog.

SIR FEIRIONYDD. Agorwyd y llys i ymdrin a throsedd ra ddydd Mawrth yn Nolgellau. Yr oedd yr ynadon c n- lynol yn bresenol: —Mr W. R. M. Wynn (cadeir-I ydd), Mr Edwatd Evans Lloyd, Mr A. Osmond Lewis, Mr Edward Griffith, Mr H. Lloyd Wil. liams, Mr Edward Jones, Mr R. Masie Taylor, a'r Parch E. Osboine Williams. Y boneddiijion cn- lynol oedd yr uchel-reithwyrMr W. Lewis, oruchwyliwrtirol. Tymawr, Llanbedr (arweinydd) Mr Hugh Edwards, amaethwr, Goetra, Llaiselltyd; Mr Robert Edwards, teiliwr, Bala; Mr Griffith Ellis, amaethwr, Penarth; Mr John Evans, dilled- ydd, Bala; Mr Lewis Evans, amaethwr, Cae'r- llwyn, Llanaber; Mr John Jones, amaethwr, Bwlchytyno-; Mr Iorwerth Jones, amaethwr, Bryntirion; Mr Robert Parry, amaethwr, Bryn- llech; Mr John Price, amaethwr, CefnmiDe; Mr Robert Roberts, amaethwr, Caergynog; Mr Ellis Jones Williams, amaethwr, Mochras Mr William Williams, amaethwr, Gwndwn, Llanelltyd. Ar ol i'r cadeirydd roddi ei siars, gollyngwyd yr uchel- reithwyr i gyflawni eu dyledswyddau.—Dedfryd- wyd William Taylor i ddeuddeng mis o garchariad am dori ty yn Maentwrog; Daniel Jrnes i naw mis am ladrata cob yn Ffestiniog; Sarah Pugh i ddeuddeng mis am ladrada yn Nhywyn; William Massey i chwe' mis am ladrata pwrs yn cynwys 21p 10s 6c yn Llanycil; James Price, Joseph Price, Charles Cornish, James Shackleton, a Henry Saunders-Price i bum' mlynedd o alltudiad a dwy flynedd o arolygiaeth heddgeidwadol, a'r car- charorion ereill a gafwyd yn euog o dderbyn yr eiddo i chwe' mis o garchariad. Anwyhyddodd yr uchel-reithwyr yr ysgrif yn cyhuddo Thomas Griffith, ysgrifenvdd, o ddarnguddiad.

SIR FFLINT. Dechreuwyd gweithrediadau y brawdlys ddydd Mawrth, yn y Wyddgrug, dan lywyddiaeth Mr J. Scott Bankes. Dywedodd y cadeirydd mewn perthynas i droseddwyr ieuainc, mai tebyg yw fod diluw o awgrymiadau ar hyn o bwnc yn cael eu tywallt ar ben Syr William Harcourt, ond nid oedd ef yn cyfrif y gallent hwy fel llys roddi un- rhyw oleuni newydd i'r Swyddfa Gartrefol ar y mater. Hyn hefyd oedd barn y cyfarfod yn gyffredinol. Cadarnhaodd y llys y codiad yn nghyflog y crwner sirol, Mr W. Davies, Treffyunen. Y mae o hyn allan i gael 180p yn He 160p. Gan fod Mr Fairclough, y diweddar arolygwr sirol wedi ymddiswyddo oherwydd henaint ac aflechyd, penderfynwyd rhoddi iddo 200p fel cydnabyddiaeth am ei wasanaeth yn y gorphenol. Mr David Williams, arolygwr y ffyrdd dros y sir, a ddewisiwyd yn olynydd iddo. Y eyflog a roddid i Mr Williams pan nad oedd ond un swydd ganddo oedd 60p. Am gyflawni ei ddwy swydd, y mae o hyn allan i gael 120p. Yr oedd y pwyllgor arianol o blaid benthyca 3,000p er adeiladu swyddfaoedd heddgeidwadol newyddion, yn ol cynllun yr arolygwr sirol, dygwyd y cynllun gerbron gyntaf er's deng mlynedd yn ol. Pasiwyd ef yn awr yn unfrydol. Rhoddid ar ddeall fod swyddfa heddgeidwadol Rhyl mewn sefyllfa ddrwg, a chyflwynwyd y mater i bwyllgor cyfansoddedig o ynadon Rhyl. Dywedodd y Milwriad Cooke fod angen yn sefyllfa bresenol pethau i dalu sylw neillduol i sefyllfa amddiffynol yr adeiladau hyn. Yr oedd Mr Luckwood adeiladydd, Oaer, i'r hwn yr oedd yr adeiladau hyn yn y Wyddgrug wedi eu hym- ddiried, wedi cael cyfarwyddiadau neillduol yn y cyfeiriad hwn. Yna darllenodd y prif gwnstabl ei adroddiad. TROSEDDWYR. Dygwyd achosion troseddwyr gerbron ddydd Mercher,—Mr J. Scott Bankos yn y gadair.— Cyhuddwyd Thomas Parry, labrwr, Lla-iasa, o drywanu John Jones, Rheol Fawr, ond rhydd- hawyd y carcharoy. -George Wood, crydd, Stafford, o ladrata llodrau, eiddo Mr Robert Owens, Tyfry a dedfrydwyd ef i ddeunaw mis o garchariad a llafur galed.-John Evans, groom, Rhyl, o ladrata pwrs lledr, daujil pum' punt, a 7p mewn arian, eiddo Major Creough, yn Rhucld. lan; a dedfrydwyd af j chwe' mis o latur caled. Edward Thomas, John Thomas, a William Jones, labrwyr, o ladrata ffowls, eiddo William Smith, Rhuddlan, a John Williams, Dyserth; a dedfryd- wyd hwy i ddau fls o garchariad am y trosedd cyntaf, ac un diwrnod amyr ail.—Am ladrata oriawr yn Nhreffynon, yn Mehefln, ac amryw offerynau oriadurwr yn mhen chwe' mis ar ol hyny.oddiar eifeistr Anthony.Schwarz, Treffynnon, a dedfrydwyd i ddau fis o lafur caled.—John Gerard, cerbydwr, Rhyl, am lad:ata 7p 10s, eiddo Richard Morgan, Rhuddlan, a dedfrydwyd i ddeuddeng mis o lafur caled.

I SIR FON. Agorwyd y brawdlys chwarterol yma ddydd Mercher diweddaf. Yr ynadon oeddynt yn bre- senol oedd Cadben Verney (y cadeirydd), Mr W. Bnlkeley Hughes, A.S., Mr R. Davies, A.S., Dr Briscoe Owen, y Milwriad Hampton Lswis, y Cadlywydd Hughes, Cadben Pritchard-ltayner, Meistri H. Bulkeley Price, Griffith Williams, Ro- bert Williams, T. Fanning Evans, J. W. Paynter, Cadben Morgan, a Cadben Pryce. Ithoddodd y prif gwustable, y Miloriad Thomas, ei adroddiad, yr hwn ar y cyfan a ddangoeai leihad mewn troseddau. Yr oedd sefyllfa jechyd yr anifeiliaid yn bur foddhaol; Gorchymynwyd treth heddgeidwadol o flyrling yn y buut.-Cy- feiriodd Mr Griffith Williams at sefyllfa ddrwg yrheolydd. Cefnogwyd ef gan Cadben Pritchard- Rayner, yr hwn a ddywedodd eu bod yn farbar- aidd ac yn anghymwys i dramwy drostynt. Felly penodwyd pwyllgor i edrych i fewn i'r priodoldeb o fabwysiadu Gweithredoedd Prif-ffyrdd 1862 a 1864 drwy y sir. Dr Evans, Beaumaris, a etholwyd yn ddadan- soddwr tirol yn He Mr R. E. Owen, yr hwn oedd wedi ymddiswyddo. Gohiriwyd y cwestiwn pa beth i wneyd a char- char cauedig Beaumaris. Mewn perthvnas a throseddwyr ieuainc, pen- derfynwyd ateb cylchlythyr yr Ysgrifenydd Car- trefol, yn datgan barn y Ilya hwu y dylid helaethu yn hytrach na chyfyngu awdur lod yr ynadon i arfer eu doethineb eu hunain yn y cyfeiriad hwn. Darllenwyd adroddiad maith am garchar Caer- narfon, yn yr hwn yr ymddengys fod gohebiaeth wedi ei gwneyd a'r Ysgrifenydd Cartrefol mewn perthynas i dull y caplan o gyflawni ei ddyled- swyddau. Dywedodd Mr Bulkeley Hughes nad oedd yr ynadon ymweliadol yn edrych i fewn mor fynych ag y gellid dymuno. Yn ystod y flwyddyn yr oedd un wedi ymweled i'r carchar seithwaith, un arall bum' gwaith, arall deirgwaith, arall eto ddim o gwbl. Galwodd y cade'rydd sylw at y ffaith fod cymdeithas i gynorthwyo carcharorion wedi eu rhyddhau newydd eisefydlu, el bod yn awr mewn sefyllfa i weithio, a'i bod wedi llwyddo i gael gwaith i amryw a gawsant eu rhyddhau o garchar Caernarfon. Etholwyd Mr Bulkeley Hughes, A.S., Mr R. Davies, A S., Mr Paynter, a Mr Robert Williams, yn bwyllgor ymweliadol; Cadben Verney, Cadben Pryce, Cadben Morgan, Mr Fanning Evans, yn ymwelwyr gwallgofdy siroedd Gogledd Oymru. Wedi hyn gweinyddwyd y gyfraith am dro- seddau.-Addefodd John a William Myers, gwn- euthur wyr peiriannau, eu bod yn euog o ladrata plyg- ian pzrs perthynol i gwmni rheilffordd y London and North Western yn Nghaergybi; cafwyd hwy' hefyd yn euog o ladrata couplings perthynol i Mri Scott ac Edwards. Dedfrydwyd hwy i gar- chariad a llafur caled am dri mis.-Cafwyd Grace Evans, dwy-ar-hugain oed yn euog o ladrata 15p 10s., perthynol i William Morris, Ty'n-y-merddyn, Bodedern. Dedfrydwyd hi i ddau fis o garchariad a llafur caled. Oyhuddwyd Hugh Hughes, ei chariad, o fod yn gyfranog yn y weithred, ond rhyddhawyd ef.

SIR DDINBYCH. Dechreuwyd ar weithrediadau y brawdlys hwn, ddydd Iau, o flaen Mr Griffith Boscawen (yr is- gadeiiydd), Syr Watkin Wynn, Barwnig; yr uehel sirydd (y Milwriad Leyland), a chryn nifor o ynadon.Oaf wyd adroddiad y prif gwustable, yr w hwn ar y cyfan a ddangosai gynydd mewn troseddau,—Penderfynwyd cael tri o lock-ups a thri o dai heddgeidwaid yn Brymbo, Coedpoeth, a Holt, ar y draul debvgol o l,000p.—Yna cafwyd adroddiad y trysorydd.—Penodwyd yr is-gadeir- ydd i fod yn aelod o'r holl pwyllgorau, a pender- fynwyd fod yr yr,adon i gynrychioli y air yn y carchar, ac yn y gwallgofdy; a rhag i'r eieteddiad nesaf a'r brawdlys ddyfod ar draws eu gilydd eleni, fel y llynedd, neillduwyd ynadon i benodi yr adeg y tro nesaf.-Ymddyddanwyd ar y cwestiwn o dalu heddgeidwaid am d-leongli tystiolaethau yn y llysoedd, heblaw ar achosion yn dal cysylltiad umongyrchol & heddgeidwaid. Yr oedd cryn amrywiaeth barn ar hyn o bwnc, cytunwyd felly nad oedd unrhyw raol i gael ei gwneyd, ond fod y mater i gael ei adael at f:\rn yr yndon yn eu gwahanol lvsoedd lleol.—Bu cryn siarad yn nghylch troseddwyr ieuainc. Galwyd sylw at y pwnc gan Mr A. 0. Walker, yr hwn a gynygiodd fod y penderfyniadau y cyt wyd arnynt yn y gynadledd, ac a basiwyd yn eisteddiadau chwar- terol sir Jaer yr wythnos ddiweddaf, i gael eu mabwysialu gan v llys hwn, ac i gael eu hanfon i'r Ysgrifenydd Cartrefol, ond fod y penderfyn- iadau i gael eu hargraphu yn y fath fodd ag i gael sylw pellaeh yn yr eisteddiadau chwarterol nesaf.

I SIR GAERNARFON. Dydd Ian, agorwyd y brawdlys hwn. Yr oedd yr ynadon canlynol yn bresenol:—Y Milwriad Williams (cadeirydd), Syr Llewelyn Turner, y Milwriad Wynn Finch, Major Piatt, Cadben Wynn Griffith, Meistri Bulkeley Hughes, A.S.; A. Wood, J. W. Poole, W. W. Roberts, H. J. Ellis-Nanney, B. T. Ellis, O. Evans, O. J. Lloyd Evans, a'r Parch D. Jones. Gorchymynwyd treth sirol a threth heddgeidwadol o lc y bunt yr un. Rhoddodd y prif gwnstabl (Major Clayton) ei adroddiad i'r perwyl, fod y niter gofynol o hedd- geidwaid mewn swydd ar hya o bryd, a bod ym- ddygiadau y dynion yn dda. Nid oedd y tros- eddau yn llawer mwy na llai nag arferol. Yr oedd cyf>rw;-ddwyr Cwmni Chwareli Ithfaen Cymru wedi ysgrifenu ato i ddiolch iddo am ei ymdrech- ion i amddiffvn gweithwyr y cwmni yn ystod y terfysg diweddar, ac am parodrwydd a'r doethineb a ddangosodd ar achlysur y sefyll allan yn y lie hwnw. Dj munai y prif gwnstabl ar fod blwydd- dal o 75p, set haner ei gyflog, i gael ei dalu i Superintendant Evans, o Gonwy, gan tod ganddo drwydded fedd I gol yn arwyddo ei fod yn anghymwys i fod allan gyda'i ddyledswyddau yn y nos. Yr oedd wedi gwasanaethu fel beddgeid- wad am dair-blynedd ar-hugain. CvEygiwyd fel gwelliant fod iddo gael 50p., am nad oedd wedi llawn dreulio yr amser gofynol, ac am ei fod eto yn gymhwys i waith yn y dydd. Yr oedd yr un nifer dros y gwelliant a'r penderfyniad ywreiddiol, ond gan i'r cadeirydd bleidio y swyddog methedig, 75p oedd y ewm a benodwyd. Yr oedd y gallu heddgeidwadol yn costio 450p yn llai nag arferol. Gobeithiai y prif gwnstabl y byddai yn alluog cyn pen deuddeng mis i wne/d rhyw drefniad i osod terfyn ar orcliestion y minteioedd sydd yn herwhela ar ystad Gloddaeth.-Nid oedd unrhyw doriad pwysig ar yr heddweh wedi ei wneyd yn ystod yr etholiad sirol, gyda'r eithriad o dori ffeuestri mewn dau neu dri o leoedd.—Yr oedd iechyd anifeiliaid yn y sir yn foddhaol dros ben. Gan fod Mr R. E. Owen o Beaumaris, y diweddar ddadansoddydd sirol wedi rhoddi ei swydd i fyny, cafodd Mr William Foulkes Lowe, dadansoddydd Caer, ei ethol yn unfrydol i lanw ei le. Adroddiad yr arolygwr sirol oedd y peth nesaf. Dywedcdd yn mysg pethau ereill fod Arglwydd Penrhyn wedi caniatau darn o dir-yn agos i haner acer,—er codi goi saf heddgeidwadol newydd, a bod rhai yn teimlo angen helaethu gorsat yr hedd- geidwaid yn Mhorthmadog ar ychydig o drael. Rhoddwyd adroddiadd bwrdd pysgotfeydd deheubaith sir Gaernarfon, ac ail-etliolwyd y ceid- waid. Gwithodwyd y cynygiad am wneyd Pont Colwyn yn bont sirol. I TROSEDDWYR. Dydd Gwener, dygwyd yr achosion canlynol gerbronWilliam Aylett, 21 mlwydd oed, am ladrad yn Llanyetumtwy, a dedfrydwyd ef i chwech mis o lafur caled. Edwari Joseph Bayliss, 18 mlwydd oed, morwr, a WiUiam Henry Brierly, 38 mlwydd oed, gof, am ladrad yn Llan- ystumdwy. Dedfrydwyd y blaenaf i dri, a'r llall i wyth mis o garchar.-Mary Casey, 17 mlwydd oed, am ladrata pwrs yn Nghaemarfon, deuddeng mis. —Patrick Murphy, 20 mlwydd oed, morwr, am ladrata yn Denio, deuddeng mis. Addefodd y rhal hyn oil eu heuogrwydd. Y Terfyst yn Hhtnygroes. —Cyhuddwyd John Roberts, John Jones (labrwr), John Jones (chwarel. wr), Griffith Griffiths, Joshua uavies, Glynne Owen, Thomas Griffith, a John Rowlands, ddarfod iddynt aryr 16 g o Hydref, gyfodi terfyog yn Mhenygroes, ac ymosod ar John Preston. Mr AUanson oedd dros yr erlyniad, a Meistri J. Roberts a Mr J. A. Hughes, dro-Li yr amddiffyniad. Ymddengys ddarfod i'r erlynydd yr hwn aydd beiriannydd wrth ei alwedigaeth, ddwyn cyhudd- iadau yn erbyn ddau dyn o Nantlle, ond meth- wydaphrofi dim yn eu heibyn. Arydydddan •ylwyr oeddyn dychwelyd o lys yr ynadon yn Nghaemarfon, pryd y cyfarfyddwyd ef yn ngborsaf y rheilffordd yn Mhenygroes, gan nifer o bobl, Dywedai ef eu bod yn rhifo tu i phum' cant, y rhai a'i bJgythieut ac II geisiasant ei rwym* mewn berfa. Ar ol cryn helynt, cafodd noddfa yn masnachdy Mr Owen Jones, dilledydd. Anfon- wyd am yr heddgeidwad Thomas Jo'^es, yr hwn a'i cynghorodd i aros yn dawel mewn daeargell o dau y masuachly hyd boreu tianoeth.—Ar ran y diffynwyr dywedid tod yr helynt wedi ei liwio yn ormodol, Dad oedd yr hyn a elwid yn derfysg yn amgen nil chodiad haid 0 fecbgyn. Profodd Mr Roberts nad oedd Glynue Owell. yn bresenol o gwbl; a galwyd amryw dystiou, y rhai a ddywed- ent na fu yno o gwbl un cynwrf yn ngwir ystyr y gair.-Gollyngwyd y garcharoiion yn rhydd.

TALYSARN. CYNGP[EkLDD.-Cynhalim.vdyruchod nos Fawrth diweddaf yn Assembly-room y lie hwn, dau lyw- yddiaeth Thomas Li. Jones, Ysw., Brynafon. Gwasanaethwyd gan Miss Williams, Nant; Ehedydd Eilfou, John T. Williams, lorwerth ap Owain a'i g?mm, Nant Ie Vale BMss Baad, a?r Talysaro Glee Party. Caed cyngherd-I gwir dda a chynulliad pur luosog. Cofus, mae'n ddiamheu genym, gan ddarllenwyr y Genedl i nifer o ddynioa gael eu gwysio o flaen ynadon Caernarfon ar y cyhuddiad o ymosod FT Sais o'r enw Preston yn 7 C'?m d_th hon. TaRodd yr ynadon eu hachos i'r B?- w d ly. Chw. te??.1, thrwy hyny rhoddwyd costau mawrion ar y dynion draaiu. Cynorthwyo y personau dan sylw oedd amcan y cyngherdd uchod. Credwn iddynt gael elw da.—Da genym ddeall fod CHWABEL DOBOTHBA wedi dyfod i'w hea drefn gyda'i gweithio a'i thalndnu. Bu am flwyddynyn talu bob nos Iau, a blwyddyn wed'yn bob nos Wener; ond y tro diweddaf talasant ar Sadwrn. Gobeithiwn na welir ei svinnd inwv—OnhehtiJJ

UYPARFOD l:"l<BoBrHu,-U"'yl tawr yw y Nadolig gan y Methodistiaid yma, oblegid mai dyma yr adeg y byddaat yn cynha eu cyfarfod pregethu, a chafwyd eleni un o'r cyfarfodydd mwyaf llewyrchus a gafwvd erioed. Gwasanaethwyd gan yParcbnDr Ea'ria Jo es, D. Morris, Bwlan, a J. Pritchard, Amlwch. Yr oedd y pregethu yn rymus ac eff ithiol iawn, a'r gynulleidfa yn gwrando gydll'r astudrwydd mwyaf. Y GYHDBITKAS ELUSENGAR.-Cynhaliodd aelodau y gymdeithas hon eu c farfod biynyddol ddydd Sadwrn diweddaf Credwn nad oedd cymaint o gefnogaeth yn cael ei roddi i'r g.mdeithas ddaionus hon eleni ag arferol. Feallai fod a wnelo y byd gwan yma a hyny; ond rhag ofn iddi golli y gefnogaeth gyffredinol y mae wedi gael hyd yn hyn, dylid bod yn ofalus i ed ych pwy sydd ya wrthddrychau teilwng o elureii.-Gobebydd.

THaoAT IRRITATION.—Soreness and dryness tickling and irritation, inclitdiag cough and affecting the vohx. For these symptoms us. bppa's Glycerine Jujubee, Glycerine, in these aifreeabla confections, beina in proximity to the glands at the moment they are exeite4 by the act of Kicking, becomes actively healing. Bald onl-, in boxes, 71.1. and is. li,l., label Il JAMBS Epft & Co, Homceopathio Chemists, London." A letter receive*: (ientlemen,-It may, perhaps, interwt you to laiow that, after an extended trial, I have found your Glycerine Jujubes of considerable benefit (wiQ or without medical treatment) in almost all forma of throat disease. They soften and clenr the voice. Ia no case can they do any harm.-Yoiu-n faithfully, GOIIDON HOLMES, L.R.O.P.E., Senior Physician to t £ » Municipal Throat and Ear laflrmary4Z 4609 PRIF NOFEL EISTEDDFOD Y DHHEU. DIR, 1880, gan BaalAH GWYNTS EVANS, i ddechreu yiKddangos yn y Genedl Qymreig, Ion. awr 27aim, 1881. Argraphwyd a Chyhoeddwyd ya Swyddfa y Cfaitil Qymrng, NEW HABBOUE, OAKENABFON. gan y Oar- narvon Newspaper and Printing Co, Limited, a eby. hoeddir hefyd gan Messrs W. H. Snith tt Son. Castle-street, Lerpwl; ar werth yn aihob Railway Bookstall yn Nghymru; a chan dros Bum' Out DdosbarthwyT yn Nghymru, Lerpwl, MandiMttf. Llundain, DYDD IAU. Ionawr 13, IMI.

NODION 0'RDEHEUDIR. I NODION O'R DEHEUDIR. I (Oidiwrlli ein Gohebydd Neilliuol.) Bu annealldwriaeth yn ddiweddar rhwng glowyr I Glofa y Great Western, ger PONTYPRIDD, I a'u meiatri; ond ar 01 hir ymddadleu ac ymatal oddiwrth weithio am dymor, darfu i'r dynion ddychwelydat eu gwaith ddydd Llun, y 3ydd cyf- isol, a hyderwn yr Snt yn mlaen yn gydgordiol bellach &'u meietri, er eu mwyn hwy a'u teuluoedd, yn nghyda masnach y cwm.—Diau ei fod yn wybyddus i'r mwyafrif o'ch darllenwyr fod DBDDP OYFRIFOLDEB Y MEISTRI wedi dyfod i rym ar y laf o Ionawr, 1881, ac y mae hwn yn effeithio cryn lawer ar y parthynasau a fodolent rhwng y meistri a'u gweithwyr. Y mae y meistri wedi ffurflo cymdeithas, yr hon a alwant yn Gymdeithas Gynorthwyol Barbaol. neu drysorfa barhaol, amcan yr hon yw codi cronfa ddigonol i gyfarfod a phob damwain a ddigwydd yn y glo- feydd, pa rai a gymerant le trwy esgeulnsdod y meistri neu y gweithwyr. Taer wahoddir y gweithwyr gan y meistri i ymuno a'r gymdeithas hon, ac y mae eu Swyddfa Gofreatredig wodi ei hagor ar y docks vn Nghaerdydd. Hyd yma, fodd bynag, y mae yn ddigon eglur fod teimlad y mwyafrif e lawer o WKITHWYR DEHEUDIR CYMRU yn erbyn ymuno a'r gymdeithas hon, gan y cred- ant y bydd i'r gyfraith iawnol newydd estyn iddynt hwy a'u teuluoedd bob ymwared angen- rheidiol mewn achosion o ddamweiniau. Dadleua y meistri o'r tu arall, nad ydyw yr att yn darbodi eu bod hwy yn gyfrifol am un ddamwain os nad ellir profl iddynt gymeryd lle trwy eu hesgeulusdra hwy; os nad ellir profl hyny, cyll gweddwon ac amddifaid y rhai a gollant eu bywydau yn y cyt. ryw ddamweiniau bob ymwared oddiwrth adran gyllidol yr act. Mewn damweiniau ereill, He na bydd perffaith sicrwydd gyda golwg ar esgeulus dod pwy fu yn achos iddynt gymeryd lie, dadleua y meistri y byddis ya agored i ymgyfreithio, ac weii myned i r draul a'r drafferth hono ni bydd un sicrwydd pa un a enilla y gweithwyr. Rhaid addef fod Uawer iawn o reswm yn y gosodiadau uchod o eiddo y meistri.-Dydd Llun, y 3ydd, cynhaliwrd cyfarfod cyflredinol yn MBRTHYR TYDFIL gan lowyr pyllan cwmni Alierdar a Plymouth, ochr Merthyr i'r mynydd, ac nid oedd gweithio ar y ;dydd hwnw, er galluogi y gweithwyr i fod yn bresenol, ac i draethu eu golygiadaii ar y drysorfa gynygiedig. Cadeiriwyd yn y cyf- arfod gan John Thomas, glowr oedranus o Droedyrhiw, ac yn nghwrs ei araeth wrth gyfeirio at Act Cyfrifoldeb y Meistri, dywedai fod ynddi, fel pob mesur arall cysylltiedig a'r gweithwyr, agoriad. Yr agoriad yn yr achos hwa oedd i'r me;st)i gael eu galluogi i amodi eu gweithwyr allan o'r act. Yna eglurodd nas gallent hyd yn nod dan yr Act hawlio iawn oddigerth iddynt allu profl esgeulusdod o du y meistri. A chymeryd yn ganiataol y gwnant hyny, beth WHIl eu meistri? Wel, dim ond cario yr ach >s i lys uwch, lie na fyddai eu gweddwon a'u perthynas.'u yn alluog i fyned; ac hyd yn nod pe enilleut, yna gwnai eu mcistri yn ddiau, gan fed ganddynt arian digonol, fyned i lye uwch eto. Wrth siarad am y drysorfa gynorthwyol, dywedai fod eu meistri yn ewyllyeio iddynt danysgriflo swllt y mis; ond credai efe (y siaradwr) fod llawer ohonynt nas gallent dalu hyd yn nod y swm bwnw, Dilynodd siaradwyr ereill, a phenderfynwyd gwrthod cynygiad y meistri, a phenderfynai y dynion beidh amodi eu hunain allan o Gyfraith Oyfrifoldeb y Maistri.-Y mae MASNACH Y GL0 wedi bod yn dra bywiog yn y Deheudir yn ystod y dyddiau diweddaf, a'r galwad am dano gan y llonglwythwyr yn fwy na'r cyflenwad. Y mae'r glofeydd wedi bod yn gweithio eu hamser yn llawn, ond yn herwydd amryw achosion, y mae y gofyn yn fwy na'r eyflenwad. Y mae y codiad pris yn Nghaerdydd a Chasnewydd yn cael ei gadw i fyny, a chyrhaedda glo ager da yn y blaenaf 10s y dunell. Y mae piisoedd y golosglo a'r glo tai hefyd yn dal yn sefydlog. Dydd Llun, wyth- nos i'r diweddaf, gwerthwyd pyllau glo tai Peny- graig, Rhoudda, ar arwerthiad cyhoeddus, a'r prynwr ydoedd Mr W. T. Lewis, Mardy, Aberdar, am y swm o 16,500p. Nid yw yr uchod yn perthyn i'r pyllau yn rohs un y cymerodd y danchwa ddi. weddar Ia.-Dydd Iau diweddaf, cynhaliwyd y treugholiad gohiriedig o berthynas i'r rhai gyfar- fyddasant a'u hangeu yn WHANCHWA PENYGUAIO, o flaen Mr Overton a Mr E. B. Reece. Dywedai Mr Overton eu bod wedi meddwl myned yn mlaen S'r ymchwiliad yn ddyddiol hyd nes gorphen, ond yr oeddynt wedi derbyn gohebiaeth oddiwrth Mr Wright, bar-gyfreithiwr, y Temple, a AIr tfall, arolygydd Glofeydd ei Mawrhydi dros Ogledd Cymru, yn hysbysu nas gallent fod yn bresenol am rai dyddiau; folly byddat iddynt ohirio yr ymchwiliad hyd yr lleg. Yr oedd 97 o gyrph wedi eu cyfodi o'r pwll i fyny byd foreu dydd Inu, a phedwar yn aros eto heb ddyfod o hyd iddynt. Wedi cael tystiolaeth Mr Rowland, y manager, o barthed i ddyfnder y ddau bwll, a'u pellder oddiwrth eu gilydd, gohiriwyd yn ffurflol hyd yr lleg.—Yn llys yr heddgeidwaid, ABBRTAWB, ddydd Gwener diweddaf, dygwyd dyn o'r enw John Talein Benjamin gerbron yr ynadon ar y cyhudd- iad o ofyn am roddion at weddwon ac amddifaid Penygraig. Cafwyd llyfr yn ei ft ddiant so arno label, a'r geiriau "Trychineb Penygraig.-Deisyfa y pwyllgor am i'r cyhoedd gynarthwyo y gweddwon a'r amddifaid tlodion y rhai a adawyd i wy!o am eu hanwyliaid trwy y trychineb alaethus hwn. (Arwyddwyd) Gwilym Williams." Yr oedd enwau nifer o danysgrifwyr ar y Uyfr, ac yn mysg yr enwau yr oedd maer Abertawe, am 5p, a Mr Glas- brook. Yr oedd y cwnstabl wedi gweled y maer, ac ni wyddai efe ddim am y peth. Gwyliwyd y cyhuddedig yn y gas works ar y dvdd blaenorol, a di.eth yno tua thri o'r otloch a gofynodd i Mr Andrews, y manager, am danysgriflad at danchwa Penygraig. Gofynodd Mr Andrews iddo a oedd efe wedi cael llawer o arian ac wedi eu hanfon ymaith. Atebodd iddo aufon 75p yr wythnos flaenorol. Dywedodd Mr Andrews y dylasai gael rhagor o arian mewn ardal fel Abertawe. Ateb- odd yntau uad ydoedd wedi dyfod o hyd i'r "big houses" eto. Dywedodd hefyd fod dau gasglydd heblaw efe yn myned oddiamgylch,un yn Nghastellnedd a'r llall yn Mfeontypridd. Rhodd- odd Mr Andrews giui iddo, a chafodd receipt am y swm. Yna gofynodd y carcharor i'r awyddog a wnai efe danysgriflo, ac atebodd yntau yn gadarn- haol. Yna dywedodd wrtho ei fod yn gwnstabl, a bod yn rhaid iddo fyned eydag ef i'r oreal. Yno cyhuddodd ef o ofyn am elusenau, a chafodd arno lp 5s OJc. Rhoddodd y carcharor gyfeiriadau at Mr Gwilym Williams a Mr Bassett. Rhoddwyd i'r llys ddau bellebryn oddiwrth y boneddwyr hyny, a dywedai Mr Williams nad oedd y car- charor wedi ei awdurdodi i gasglu arian. Dywedai Mr Bassett nad oedd y carcharor wedi ei apwyntio yn gasglydd hyd eithaf ei wybodaeth ef. Gohir- iwyd ei brawf hyd ddydd Iau, er gwneyd ymchwil- iadau.-Dydd Gwener diweddaf, yn llys yr hedd- geidwaid, I PBNYBONT, MARBYPED, cyhuddid John Williams a William Davies o frathu ac ymosod ar y Cwnstabl Frederick Cairns. Ymddangosai y ownstxbl yn y llys a'i fraich mewn tlinf, ac arwyddion o driniaeth enbyd ar eiwyneb. Dywedai ei fod ar y dydd uchod yn myned ar y brif-fforddyn nghyfeiriad Penybont, tua chwarter milldir o bentref isaf Llanhadarn Clywai siVn yn y berth rhynddo a'r afou, a throdd ei lamp tuag yno, a gwelai dri dyn. Yr oedd dau ohon- ynt ar fyued dros y berth, a'r llall yn sefyll rhyngddynt a'r berth. Yr oedd y ddau oeddynt ar fyned drosodd yn cario drylliau, a'r llall a ehanddo bicell at dr-waru salmon, Adnabydd- odd y carcharor WLtMtm I.,avies -Tarawodd Davies ef a'i spear can gynted ag T trodd y goleu ato. Gwelodd y tyst yr ergyd yn dyfod, a chododd ei fraich i achub ei beu, ond strthiodd yr ergyd ar ei fraich, a thrwy ei het i lawr nes archolli ei ffroen. Fal y tarawai Davies y tyst, galwai allan, Agorweh dan, f eckgyn gadewch iddo ei chael hi." Ar hyn dyma un o'r ddau ddyn yn saethu tuag ato, ond aeth yr ergyd i'r berth yr ochr arall i'r ffordd. Yna cododd y tyst ei lamp i fyny a dywedodd, Davies, yr wyf yn synu atoch ehwi yn ceisio lladd dynion yn y dull hwn am ddim. "— Ar ol hyny rhedodd y dvnioa ymaith. Aeth y tyst adref a chafodd ei glwyfau eu trin ac anfonodd am feddyg. Wedi iddo fod gartref am haner awr, saethwyd ergyd trwy ffeneatrjei gegin, a thaflwyd careg i fewn trwy yr un fEenestr. Yna saethwyd nifer o ergydion at ei ddrws a'i ffenestri, ac yr oedd torf fawr oddiallan yn bloeddio ac yn saethu. Pasiai yr ergydion dros gawell yn y gegin yn mha un y gor#eddai baban. Bloeddiai y dyrfa. 111 lawr agw. lwvr yr afon 11 a "Saethwch bobby Cairns.Wt;ai holi a chroesholi amryw dystion, gohiriwyd y prawf byd y 14eg cyflsol. Y mae yn debyg mai plant Rebecca oedd y rhai hyn, ond nis gwyddom pa uu a oes perthynas achyddol rhyngddvnt a'r Rebecciaid oeddynt yn dryllio y toll-byrth yn Nghaerfyrddin a Cheredigion ddeu- gain mlynedd yn ol.—Dydd Gwener diweddaf, cymerodd etholiad aelodau BWILDD YSGOL CAEEDYDB I le, ac fel y canlyn y safai y gwahanol ymgeis- wyr:— Etholedig. Wallace, Thomas (ansectarol), 6113 Batchelor, John (ansectarol) 5943 Cory, John (anBectarnI), 5909 Williams, Lewis (ansectarol), 5817 Rees, Thomas (anBectarol), 5609 Edwards, W. Thomas, (ansectarol),. 5540 Waite, Joseph (ausectsrol), 54^2 Richardson, YTad(Pabydd), 5340 Boulanger, J. A. Le (Pabydd), 5189 S.iuley, Parch V. (sectarol), 4«92 (Japper, G. H. (sectarol), 4407 Jones, Parch G. A. (sectarol), 4420 Thompson, Parch C. James (sectarol), 4155 Anetholedig. Evans, Thomas (sectarol) 4146