Y Genedl Gymreig

KODIADAU LLENYDDOL. Cell Meudwy, gef Gweithian a Bywgraphiad XlIi. Owen, F.8.A., Cefnymeusydd. Tre- madog: R. I. Jones. Megys y dywedodd y diweddar Nioander, mai oferedd yw Paentio Rardd haf, wychaf wedd, Neu gywreiuio gwirionedd," felly y dywedwn ninau mai hollol ddiangenrhaid yw i ni. na neb arall, geisio udganu clodydd bardd' 'Cell Meud wy,"gan fod cnw "Ellis Owen. Cefnymeusydd," yn Biiwahanol gysylltiedig 1 dyrchafiad ei wlad yn ei barddas, ei henaflaeth, ei haneiiaeth, ei moesau, ei chrefydd, &c., a llaweaydd genym weled y cenedlgarol Alltud Eiflen wedi Ilwyddo mor dda, drwy y gyfrol hon, i fytholi coffadwriadth gwrthddryoh mor deilwng. Ceir yn y dechreu ddarlun pur nat- uriol o'r hybarch Fardd. Pur ddyddorol yw y eofiant" sydd yn dilyn. Esgusoder ni, oher- wydd prinder gofod, am beidio dyfynu ond ychydig ohono. Dywed yrawdwr :Yr oedd yn meddu cryn aUu mewn gwawdiaeth (sar- catru). Pan ymwelodd cyfail ag ef, i weled ei dy newydd, dywedai, Nid oes yma ddim yn siviam, Mr Owen, ond un peth.' Atebodd yntau yn uniongyrohol, Ai y peth hwnw ag y caw- sooh chwi ormod ddwywaith « hono i" Yr oedd ei gyfaill wedi bod yn briod ddwywaith. Cafodd yntau y pwyth adref, pan yn oyfarfod a hen wreigan o'r pentref yn dyfod allan o'r Eglwys, wedi i chysylltu mewn glin hriodas a'i phed- toerydd g wr. Gofynodd iddi yn bur sarug, Pa faint o wýr a wna'ch tro chi, Beti ?' Hithau a'i hatebodd yn ddigofua, Un, pe buasai yn para. I Y r oedd gwraig i fferm gyfagos, yr hon a fyddai yn lied hoff o fod oddicartref, yn myned heibio i rodfa'r bardd, yr hwn oedd yn eistedd ac yn mwynhau ei bibell: dywedodd wrtho, Mr Owen, yr ydych yn edryeh yn ddedwydd, —nid oes arnoch eisien dim ond gwraig. I'r hyn yr atebodd, Pan fyddaf fl yn meddwl am hyny, mi a gymaeraf &Iwy, -un i warohed gartref, a'r Hall i fyn'd i viiiti.' "Untro, pan ddeallodd gwraig barohus ei fod wedi ysgrifenu ewyllus ei gwr, hi a'i gwa- hoddodd an diwrnod i dfi; ac yn bur gyfeillgar, gofynodd iddo a wnai efe un ffafr i hi, sef adrodd pa beth a wnsethai ei gwr iddi yn ei ewyllus P Atebodd yntaa hi, A ellwch ahwi gadw«ecref ?' 0dear me ,gallaf,'oaddyratebiad, gan ddysgwyl cael gwybod. Dywedodd yntau, er ei mawr siomedigaeth, Gallaf finau hefyd.' Pa fardd sydd nad yw rhai o'i weithiau barddonol ar ei gof er's talm. Y mae rhai o'i onglyuion fel diareb, mogys:- t ramrw gklwyddoo. I D'wedodd a fedrodd, tra fu,—o gelwydd Gwyliweh ei dadebru, Neu, hi ddywed, 'rwy'n credu, I bawb, mat'n y uaf y bu." "UlrVATTH TN DDYN A Dwi waith YN I BLZNTYN. Yu bleutyu mae'r dyn ddechreu'i daith,—hwn Yn ddyn ar ei ymdaith; [ddaw Ac os efe ga' oes faith, Yn ol daw'n blentyn eilwaith." Dylai y gyfrol hon gael lie amlwg yn llyfrgell pob bardd, lienor, a gwladgarwr. Poed felly y b'o. The Quiver. January, 1881. London: Cassell, Petter, Galpin and Co. Y mae y rhifyn hwn yn oynwys yr hyn a geir yn gyfEredin yn y Quiver, sef papurau galluog, erthygl ddyddorol, chwedleuon pur so addysgiadol, gwersi ysgrythyrol tra buddiol ac eglur, yn nghyda darluniau rhagorol.' CatselV* family Magazine. January. 1881. London: Cassell, Petter, Galpin and Co. Ceir y tro hwn, fel arferol, erthyglau tra addysgiadol ar faterion ag sydd oil yn ddydd- orol, a rhai ohonynt yn dra phwysig, heblaw darluniau a chwedleuon dyddorol. Y mae y ran ddiweddaf o'r oylchgrawn hwn yn myned dan yr enw The Gatherer, ac yn gyfyngedig i gelfyddyd a phynoiau gwyddonol. Y mae yr adran hon yn teilyngu y darlleniad awyaf manwl ac ystyrbwyll, yn neillduol gan ein pobl ieuainc. Yr ydym yn sylwi gyda chryn ddyddordeb ar y New Fire-damp lndicatar." Dywedir yn y Gatherer am y peiriant rhyiedd hwn fod iddo wyneb tebyg i wyaeb awrlaia bychan, trwy ba un y gellir mesur y nwy yn yr t wyr o'i gydmaru a'r awyr ei hun; so y byddai yn dda ei gael i byllau gl6, fel y byddo i lowyr weled eu perygl yn gynt, ac felly gael gwell mantais i'w ochelyd. Little Folks. January, 1880. London: Cassell, Petter, Galpin and Co. Y mae y Uyfryn yma yn ateb ei bwrpas yn dda. Un o'i brif nodweddion yw fod tuedd yn y pethau sydd ynddo i ddysgu plant i fod yn garedig, nid yn unig at eu gilydd, ond at greaduriaid direswm. Pe buasai pawb yn ein gwlad wedi arfer a darllen pethan fel hyn pan yn blant, y mae yn dra thebygol y byddai llai o waith i'r swyddogion hyny ag y mae eu henwau yn cael eu canlyn gan y llythyrenau 11 E.B.P. C.A." The Miller and his Men. The Christmas num- ber of the "Boya' Newspaper." London: Cassell, Petter, Galpin and Co., Y mae hwn yn gyfryw ag y gall unrhyw fachgen ei ddarllen gyda dyddordeb. Y mae ynddo ddigon o'r eyferous heb unrhyw duedd i wenwyno neu lygru y meddwl. Universal Instructor, Part 3. London: Ward, Lock, and Co. Yr ydym yn teimlo fod y llyfr hwn yn cyf- ateb i'w enw, er fod iddo enw uchel-geisiol. Wrth ystyried gwerth yr hya a gynwysa, yr ydym yn ei gyfrif braidd yn wyrthiol o rad. Traethir yn y rhifyn'hwa ar ddaeareg, daear- yddiaeth, gramadeg Saesneg, ieithoedd, hen- afiaethau, yagriieniaeth, seryddiaeth, fferyll- iaeth, cerddoriaeth, hanesiaeth hen a diweddar, a rhifyddiaeth. Y mae y darluniau sydd ynddo yn dra dyddorol; yn eu uiysg yr ydym yn cael golwg ar yr hen ddiwygiwr enwog Martin Luther a'i briod. Mewn man arall gwelir yr un hen wron yn syllu ar Feibl yn rhwym wrth gadwya, fel yr oedd yn arfer bod cya iddo ef gynhyrfu y byd. The Christian. Dec. 33, 1880. London: 12, Paternoster Buildings, B.C. Ceir yma hanes y byd orefyddol—un ytgrif ar yr Efeugyl yn Bhufain." Y mae ynddo ysgrifau ereill tra dyddorol, ac apeliadau ar ran oymdeithasau a symudiadau gwir deilwng. Hours with the Beibl: or the Scriptures in the light of Modern Discovery and Knowledge. By Cunningham Geikie, D.D. London: S. W. Partridge & Co. •Ni roddodd llyfr erioed burach a dyfnaoh hyfrydwch i ni na'r olaf hwn o gynyrchion aeddfad Dr Geikei. Y mae enw awdwr enwog Bywyd Brist" yn warantiad digonol am ym- driniaeth drylwyr acarddullbrydferthahylithr. Bycban feddyliodd ein cyndadau pan yn ofni ae yn edrych gyda llygaid digllawn ar wyddon- iaeth, fod yn ngalluy wyddor i wneyd cymaint o wasanaeth i ffeithiau hanesyddol yr Hen Destament. Chwenychodd Dr Arnold yn fawr weled yr adeg pan y byddai y defnyddiau a'r gallu wedi eu crynhoi yn ughy fol Af i gyfan .eiz Llawlyfr y Bobl i'r Beibl, and nis gwelodd. Y pryd hwnw yr oedd y defnyddiau, gan mwyat, a fu yn guddiedig er's oesau a chene ilaethau yn yr Aipht, Babilon, Assyria, Canaan, Moab, Midian, &c., heb eu cael; pe y gwr eymwys gerllaw, yr oedd y ceryg adeiladu heb eu cloddio a'u dwyn i'r wlad hon. Yn tfodus i'r genedlaeth bresenol, dyma wr hollol gymwyg ac abl yn mhob yetyr wedi ei gael i ar wain yr aunysgedig gerfydd eu deheulaw, er gweled oreadigaeth y byd yn ngoleuni Uachar daeareg; gweled hen syniadau cysegredig a bydol, a chwedlau Y eynfyd am Dduw a Natur; gweled oedran y ddaear a'r cenedlaethau dinfedi o greaduriaid fu yn trigo ami; gweled creadigaeth y dyn cyntaf a'i gydmar deg; Kden en cartref; eu hiliogaeth a'u sefyllfa gy-ritefig; y diluw; yr olwg gyntaf ar Hanes- iaeth Genedlaethol; deohreuad y genedl Hebieaidd; ymfadiaeth Abraham o wyUt- fryniau Armenia a'r grefydd ddatguddiedig gydag ef i'r Aipht a Chanaan; ansawdd pethau yn Nghanaan pan yr aeth efe yno; yr uchel wareiddiad oedd yn yr Aipht pan y teyrnasai Joseph ar yr holl wlad-y cyfan wedi eu dwyn ofewncylch amgy&edion y cyffrelffii, a noil olenni canaidd yr oesau-goleuni traddodiadau pell ao agos—goleuni ieithyddiseth-goleuni croniclau clai a mynor-hen adeiladau a chreig- iau, a goleuni llyfrgellau rhyfeddol Ymher- a'% dwyr Babilon yn llifeiriant u.or gryf nes bron ddwyn ein hanadl; a'r hen Feibl yn sefyII yn wylaidd yn nghanol y gwawl, gan edrych yn brydferthach,cadarnach,a chywirach heddyw I nag erioed. Ymddengys i ni fod yr awdwr yn troi y byrddau yn deg ar elyaion y Datguddiad, gan eu gwneyd yn wrthddrychau chwerthiniad ar gyfrif eu hanghysonderau. Gwyneba yn wrol bob anhawsder yn y llyfr hwn, ac nis gall ei eglurhadau lai na boddloni pob meddwl y mae boddloni amo. Ni welsom unrhyw esboniad erioed yn medru taflu degwm y goleuni a dein y gwaith rhadlawn a phrydferth hwn ar ben- odau cyntaf llyfr Genesis. Pan orphenir ef, bydd yn werthfawrocach na dim yr ydym ni yn gyfarwydd fig ef ar yr Hen Destament. The Oxford Centenary Bible for Teachers. Oxford and London: Henry Frowde. Fel campwaith celfyddydol y mae yr athraw- Feibl hwn yn sefyll ar ei ben ei hun. Nid oes eisieu dyweyd ei fod yn rhyfeddol o dlws,oblegid y mae pobpeth a ddygir allan gan yr Oxford University Press—yn arbenig eu Beiblau, yn anghydmarol brydferth. Er fod y Beibl hwn yn cynwys 1334 o dudalenau wythplyg a ohloriau crvfion, ystwyth, nid ydyw dros un fodfedd o drwch, nac uwchlaw dwy owns ar hugain o bwysau. Y mae yr argraphwaith ar bapyr Indiaidd teneu, tywyll (opaque), ond er fod celfydd-waith y gyfrol yn ddymnnol iawn i'r llygaid, coroa y gwaith ydyw yr Helps sydd ar ei ddiwedd. Y mae yr Helps yn gyfrol o dros 300 o dadalenau ynddi ei hun, a digon o fater ynddi i wneyd llyfr o 600 i 800 o ddal- enau mewn llythyren fras. Yn mysg pethau gwerthfawr ereill ceir yma ddangoseg (index) helaeth i'r holl Feibl, mynegair cyf- lawn, a geiriadur o enwau a geir yn holl lyfrau y Beibl. Y mae nodiadau elfen- iadol, cryahodeb o'r gwahanol lyfrau tablau hanesyddol, daearyddol, ac amseryddol; tablau amser, arian, mesurau a phwysau; geiriau anghyfiaith a hen eiriau ynnghyd, arhestr gyf- lawn o anifeiliaid, adar, trychfilod, planhigion, &o., y cyfoirir atynt gan Moses a'r prophwydi yn brawf fod yr Helps yn wir Helps yn ystyr lawnaf y gair i'r athraw a'r efrydydd. Pan y dywedwn na anrhydeddwyd y Beibl Cymraeg na'r athraw Oymreig a dim a ddaw yn agos i fyny a hwn byddwn yn sefyll ar y gwir. Ar yr un pryd, ni raid i'r un athraw nac atarawes gweddol gyfarwydd i'r Saesoneg fyw yn hwy heb beirianteyflawn ac efFeithiol at bob math o waith ifyned gyda hwy i'r Ysgol Sul; gellir defnyddio hwn gyda'r un rhwycjdineb yitron a phe buasai yn em tafodiaith gyfEredin. Nid ydyw yr Helps yn ddim amgen na chBewyllyn llawer o lyfrau, megys geirfynag, "Cysondeb yr Efengylau,"&o. Mewn gair, nis gallwn feddwl am ddim y buasat yn ddymunol i'w ychwanegu ato. Yn ben ar y cyfan y mae eu cywirdeb yn berffaith. Ceir yma hefyd 12 o barthlenau (maps) eglar a phrydferth odiaeth. Nis gellir rhoddi ond meddylddrych egwan am helaeth- rwydd y cynorthwyon; eu profl yn eu gwaith ydyw yr unig ffordd effeithiol i synio yn gywir am danynt a'u priodol werthfawrogi.

CYMANFA 6ERDDOROL DOSBARTH DINORWIG. Gynhaliwyd y pwyllgor ayfEredinol cyntaf yn nglyn i'r gymanfa uchod yn Bryn'refail nos Wea- er, y 17eg cyflsol. Llywydd-Mr W.*Jones, Coed- helen House, Clwtybont. Y lleoedd canlynol a gyr.ryi hitli(f: Brynmenai. Oapel Ooch, Gor- phwysfa, Dinorwic, FachWen, Oefnywaen, Dys- gwylfa, Owmyglo, a Bryn'refail. Dymunir ar y lleoedd nad oeddynt wedi anten cyirjchiolwyr i sylwi ar y panderfyniadan canlynol, y rhai sydd i'w cyflwyno i'r cyfarfod dosbaith nesaf :-l. Fod y dosbarth i'w rauu yn dri, ao fod cymanfa i'w chyual yn mhob un o'r tri dosbarth. 2. Fod Bryn- menai, Glasgoed, Oysegr, Brynrefail, a Llaniug i ffurfio dosbarth; Owmyglo, Glegir, Gorphwysfa, Oapel Oech, Hebron, a Rehoboth, i ffurfio yr ail ddosbarth; a Dysgwylfa, Ysgoldy, Cefnywaon, Fach Wen, a Dinorwig, r trydydd. 3. Fod y eyf. arfod hwn yn trefnu y gwaith cyffredinol, ao fod i'r pwyllgorao lleol drefnu y manylion. 4. Fod gwaith yn cael ei drefnu gogyfer S dau gf farfod. 5. Fod y pwyllgorau lleol i benderfynu pa nifer o benillion a genir o bob emyn. 6. Fod Mr D. Bo- berts i fod yn gvntxllydd dosbarth Llanberis,Mr T. J. Williams dros ddosbarth Bryamenai, a Mr B. H. Parry droaddoebarth Ysgoldy. 7. Ein bodyn dymuno ar Mr T. J. Williams, Porthdinorwig, i weithredu fel ysgrifenydd cyffredinol y symudiad. 8. Nodwyd y tonau canlynol i'w canu yn y cy- manfaoedd: Anthemau "Par i mi wybod dy ffyrdd, a Y cyfiawn drig yn y nef," y treiniant o Ctrddor y Tonic-Sulfa; Glan Rhondda, emyn 339; Berlin, emyn 322; Bethel, emyn 336; Gwa- hoddiau, 786; Oalfui, 300; Llangan, 286; Siloah, 276; St. Bride, 850; Oubxoss, 597; Henffordd, 371; a dwy chant, rhif 5 a 9. YR YBGRlPlINYDD.

LLY1HYRAU O'R ERYRI. LLITHYR IV. I Alt DADAP ry HUN. I Welis i rotshiwn beth, na ddo wirionadd ina, y ma yn ddigon a gym dyn gwir o'i go' ao aros felly; beth yr oeddach chi yn newid rhit y llythyr i yr, wsnos ddyweutha o 111 i II f Wn i ddim yn te prun noch chi na'th beth felna onde mi faswn yn pigo i grimoga o yn no dda beth bynag arall neuthwn i iddo. Os ydach chi gimin o flmdnrars gyda'ch cyiiifon ych hunain ac yr ydach chi wedi bod gyda fy llythyra i, mi ewch yn siwtrws ulw las ych amgylchiada ein pen blwyddun. Ond Radi. caliaid ydach chi bob cops ynte, ac a deud y gwir yn ych gwyntba chi ynte, oblegid un felly ydw i, digiweh ne beidio, waeth gen i prun, am gamar- wa'n pobol a lleihau yn dylanwad ni y Toris y gwelis i ych plaid chi 'rio'd. Hwrach y cymrwch ohi wers o hyn allan, ond dalltwch, ynta, dydw i ddim wedi digio wrthocb chi; nid dyn yn digio wrth betha bach ydw i; ac i ddangoa yn bod ni yn ffrindia rwan, beth bynag, mi rydw i yn dymuno Nadolig ilawan i chi gid fel yr ydaoh chi yn y fan yna, a digon o bwdin budur i ginio dydd Sadwrn a'r Sul. Wa'th i mi chwanegu yn y fan yma, am wn i, fy mod i yn gobeithio y cawn ni gid, yn Doris a Radicals, flwyddyn newydd dda. LOLl TYRNIOT, LLTS-TR-AWELON. I Ddaruoh chi riod nabod yr hen Loli P 0 leia mi glywsoch lawar o son am dano mi wn. Rhwbath fel hanar cant i drigian mlynadd sydd er's pan dda'th yr hen wr i'r ardal yma i fyw. Bydw' i'n meddwl ynte ma o air Fon y da'th yr hen ddyn ar y cynta; ma gin i go' hogyn i wel'd o yn priodi gyda Beti, ferch yr hen Falan y Olôs, ao mi a'th i fyw i Lya-yr-awelon. Mi gafodd waith yn y chwaral yma, ond ddaru o rio'd ddrgymod a fo yn te. Hen lwmp Ilac o'dd yr hen ddya, yn llygadu yn wastad am ga'l rhw- bath I neyd yn 11« gweithio, a do'dd dim math o twyetyr?tyddeuM nac yn yn?o'ddaMfaar i ffordd o i '1 »eyd pob P<?<" bydda goba'th am gtUweM gany penon a phobol fawr. Fel y 11 ^ediisgw'l am wn i, yr o'dd gan LoH gred dd?br?U.d y.. wraig. H.n ?loba. f.wr, focbgoob, gre' o'dd yr hen ddynas. Qidar aos ax 01 dwad adra or chwaral, gwaith yr hen ddyn fydda twallt pobpeth glwodd o ae a welodd o yn nghorph y dydd ar farclod Beti. Fa' dim llawar o synw'r rio'd yn gneyd i gartra yn mhen Loli, ond yr o'dd digon o stimia ynddo i syplei* gwlad. Yr o'dd o ddigon o lwdwn i noyd pobpeth fel y bydda hi yn gorebymyn-fel na baea fo yn walo)i wedi windUt a chida help Y stimia, Ini fydda yr hen ddyn yn manigio petha i drwch y blewyn. Wybu o rio'd, ond trwy hanas, beth o'dd egwyddor, a phaa ddalltodd o fath beth o'dd hi-mor anodd o'dd i phlygu bi a'i pbrynn hi—mi a'th ar i lw na cha hi ddim d'd ar i aelwyi o. Wei, »n te, mi gafodd yr hen Loli le da iawn, ac mi heliodd arian mawr. Oadw gwynab o'dd y peth gora alia fo, a thrwy fedrU bowio, a phlygu, a chamol, ac felly yn y bla'n. aeth yn wr o gryn ddylanwad. SYLWABA An I DBULU O. I Yr oeddwn yn manylu tipyn ar hanas yr hen fachgan am fod iddo lawar o hiloga'th. Tylwth hiliog fel owningod o'dd y teulu yn sir Fon; a'th rhai or meibion a'r merched bron i bob ewr o Uymru, uloegar, a Merica. Fe gafodd Loli a Beti beth wmbrath a hogia lancia a hogia merckad i. hinain. ) a'th Uftwar or Tymkota y Notdd yma ar ol clwad fel yr o'dd Loli yn i gneudhi, fel y mae llawar or hil yn aros yma hyd heiddiw. Dydun nhw ddim yn leicio arddal i perthynas ar Turnkots am fod hen enw mor gis arnun nhw, a do'dd gan neb ddim catiad o barch i'r hen ddyn am i fod o fel ag yr o'dd o, fel y ma y plant ar wyrion yn teimlo yn swil fawn i arddal perthynas & Lob a Beti Turnkot. Ond anodd ydi dwyn dyn oddiar i dylwyth wyddoch chi; amgylchiada yn tfnig sydd yn dangos i'r byd o ble ma y bobol yma wedi dod, a beth sydd ynua nhw. Ma t6na lecsiwns rwan yn betha ofnatsan Us am i llichio nhw i'r wynab, ac mi gewch i gwel'd nhw ar adeg felly yn agor i piga fel cocos ar drai pan yn clwad awn y mor yn dwad gerllaw. Ma n'w yn siwr bob amaar o fod y tu clud i'r clawdd. Tona amgylchiada hefyd sydd yn rhai garw am ddangos i bawb ma hil Llys-yr- Awelon ydun nhw. Wel, rwan, rhaid i chi goflo nad oes gynon ni, hen Doris call ac egwyddorol, ddim ftydd na phirch at wyr y stimia yma. Yr ydw i yr un farn yn union am cyfaill parchus Eos Llechid am y giwad yma; wyddoch chi yn y byd mawr beth ydun nhw, ao mi wyddoch hefyd ynte; pan ddaw hi yn haul ar fryn" yn y chwaral yma rwan, mi gadawan ni i gid; mi aiff yr eglwysi yn weigion eto. Os byddan n'w allan o waith mi gewch i gwel'd n'w yn heidio at yn gweinidogion ni am fod ganddyn n'w ddylanwad gyda Mr Smith. Ond cin gwynebu yr offeiriad, mi fyddftn yn dod i'r eglwysi ar nos Sulia; ma n'w yn siwr o fyu'd i fan amlwg i'r gwyr parchus 1 gwelld, n'w, a dim ond rhoi gwaith iddyn n'w, mi dron yn Doris ac yn Eglwuswrs miawn munud. Ond rhosweh iddyn n'w fyn'd i rwla arall i weithio, mi an yn i Irols i'r capeli, fel y bydd cathod yn mYIl'd i hen drigfana, ae mi rosan adra fel paganiaid. Tacla fel hyn-chwyn a chwlius yr ardalodd sydd wedi troi ato ni bran i gid. Ar ryw ystyr ma'n gwilidd gin i gyfadda, ond dyna y gwir ynte hen Ymneillduwrs wedi gwarthn i henwada a'i heg- wyddorion politikaidd er mwyn ca'l lie yn yr | cjkii, ne yn y gwaith yma, sy'n gneyd i fyny yn oynulleidfao'dd ni yn Llandinorwig, Llanrug, Dinorwig, a Llanberis. Ychydig iawn o hen Eglwyswrs o hil a gwaed sydd gynon ni, ac mi ellwch feddwl fod yu,ll.Tgald ni ar yn hysgwydd yn gwilio hil yr hen Loli am nad ,oes gynon ni lawer o ymddiried ynun nhw! DGL". JUIWDD YN LLANDBRIO. I Ma cimin o lwydd wedi bod ar weinidogaeth y Farohedig Mr Edwards a'i ddau giwrad yn Llan- beris fel y ma son gwyllt i bod n'w am llldio eglwus fawr newydd, a throi yr hen yn Sgoldy Eglwueig rhad. Eidia gampus wirionadd! Wrth y plant, fel rydw i'n dallt, y ma' disgwyliad Mr Edwards yn bena; gwir fod amriw or Methodis, os nad Sentars a Batis, i droi eto cin hir; ond do's dim modd gneyd Bglwuswrd a Thoris goleedig ohonyn n'w; am y plaat, gyda thipin o lafur a phoen, fel a gymerir gan fy hen gyfaill y wardau, mi neir rwbath go dda ohonun n'w. Ma cimin o bolitiks yn y Beibil, fel nas gallai yn y myw wel'd lie i feio ar ddyn egwyddorol fel Ifan Tomos am gymryd pyncia felly i fynu yn yr Ysgol Sul ar ol darllan tipin o adnoda. Fedra i ddtm datit yr hen air hwnw- "Llafurio mewn amsar ac allan o amsar"—os nad ydi o yn cyfelrlo at yr arfar newydd a ddaeth i fod yn nghorph y lecsiwn gyffredinol o droi yr Ysgol Sul yn fagwrfa Toris bach. Ond rhosweh am funud, rhaid i mi fynd at fatar arall sydd ar y meddwl i cin i mi anghoflo fo; drwy mod i yn byw mor agos i Eban, mi fydda yn myn'd yno yn bur amal; yno ma nheiliwri; yno ma nghrydd i, ac yno y bydd Nani yn ca'l y rhan fwya o betha byta. Wei, wrth ddarllan mor amal yn y papura enw Eban yn but ddu'llyso'dd barn Oaernaxfon, ac with weled y fath fudreddi ar hyd y strydo'dd ac yn tai, a' golwg mor isel a blag- iardlyd ar lawar iawn or meibion ar merched, a chimin o feddwi a chwfflo fydd yno ar nos Sadyrna; yr ydw i wedi gottod dod i'r pellderfyniad ma pentra Eban ydi BILCTOSXATB SIB GAIINA"09, ao rwi'n olwr fod llawar yr un farn a mi. Wel, yr oeddwn i wedi meddwl am alw sylw y Parch. edig Mr Davies, rector parchus y plw', at Eban, a gofyn iddo, Ai nid oes fodd gwella tipyn ar sefyUfa iechydol y lIe ar un How, a gwareiddio peth ar yr Ebanyddion yr un pryd t Ma hyn yn llawar amgenach gwaith na myn'd yn giwrad, hyd yn nod am un Sul, i Radical chwilboeth fel Eiddon Jones. (Qida llaw, mi broffwyda i y munud yma fod Mr Davies wedi rhoddi y fath ddymod i Eiddon Jones a holl weinidogion yr Ymneillduwrs fel na fedar runon nw ysgwyd i tafod bellach, chwaithach i atab o. Welis i y fath dora'th o resymau yn foes; diawat i, yr oeddan n'w fel yr Amakiaid o nerthol; ma y dis- tawrwldd gruddfanus yn ddigon o dyst i bod n'w wedi gneyd i gwaith yn effeithiol). Ia wir, tybad na fasa modd glanhau a thwtio tipin ar y He, a sychu i fynu rai o bylla y brag. Gallswn i feddwl y basa yn dda gan fechgin fel Bile Davies, James Jones, Pryddaroh Williams, y pregethwrs Jm- neillduol, a Herbert a Hugh Jones helpu yn y gwaith. Rwi'n siwr hefyd y bydda yn dda gan wr o fedar a dylanwad Mr Samuel Jones ga'l rhoi llaw i gario hyn o fatal i weithrediad. A hyd rw i nabod yr Hen Bobat Ellis, ni bydd ynta yn fyr o ofyu bendith ar yr ymdiaoh. Tori hollol rydd ydw i mewn petha fel hyn, ao mi wn ma rhai felly ydi Mri Davies a Samuel Jones, fel nad o's berig i symudiad or fath yma fethu a cha'l i gychwyn a'i gario allan os bydd pawb mor barod a nhw. I SOL TV FASNOL. Mi roeddwn yn bur isal fysbryd pan yn sgryfenu fy llythur dwytha atoch. Yn mhen deuddydd ne dri wedyn dyma fl ya ca'l gwadd i fyn'd i'r Faenol i'r bOl nos Fawrth nesa; do's dim ond Toris proffeaedig a Ued weithgar i ga't yr aMbydedd .Do's dim eisio I mi ddeyd rhagor am danaf fy bun; mi welwch miawn chwinc, yuta, y sefyllfa uohel yr ydw i yn sefyll ynddi yn marn y frawd- olta'th. Os byddwch yn disgwfl hanas yb81 mi raid i mi ga'l gini am dano fo cin i anfon o om llaw. Wrth reswm mi fydd yno lot o ladis ifanc y cylchodd; mi glywis ynte fod y ddwy lodes glysa yn Llanberis i f,n d yno i ddawnsio, ond peth i ddwad ydi y bSl. Yr ydw i yn credu y gwna hi lawar er yn calonogi ni yn mla'n ar ol y gurfa jiawson ni yn y lekiiwn ddyweutha. Ma -"war wedi bod yn fy nghymell i yn daer i aaor TMOL-HOt DORLAWD am y pua! yma. Ma yn debyg y bydd yr holl stiwardiaid yma yn ddysgyblion ynddi. Owyno ma* nw ma ohydig ddychrynllyd wydda nw am yn hegwyddorion ni, a thai hi ddim byd i ddynion o safie atiwardiald tod yn anfedrus i roi rheswm am i proffae. Lol ydi codi BodnWth Mr Rathbone bdlach; ma ama i ofn garw ma cryn drafferth ga i efo nhw, eanys peth go sobor ydi dysgu lot o ddynion sydd wedi hen dyfu allan o bob gallu i ddysgu; sut bymag rw t'n siorymunud yma ma llyfr AB 0 yn ddysgeidiatth ul raid roi yn i llaw n'w i ddechra; ond gan fed pob dyn yn Don with natur hwyrach y gna n'w twy o gynydd nag ma dyn yn feddwl. Dwy bunt yr wsnos ydi y cynoa a gynyciwyd i mL To ai EGWYDIDOIROL. 0. Y.—Ma fy ffrindia yn erbyn i mi sgrifenu cimin o'n banes ai ich papur chi; yr w'i yn dallt hefyd fod "plant Loli" dipia yn chwerw am na feawn yn i camol nhwtha, ond fedra i yn y myw gamol pobol os na fydd gin i gred ynun nhw, ac nid oes gyion ni—y gwir Doris-ddim parch atun n'w na Sydd ynun n'w. Gair arall. Ma'n debyg fod rhhr bobol am ddwyn yr aarhydedd o fod yn sgyfenwr y llythyra hyn oddi ar na i a'i roi o i'r pregethwrs Ymneill- duol! Chlywis i am y fath ffoladd rioed. Dyna fel y gwelis i y Radicals bob amsar; os bydd rhyw- un yn sgrifenu dipin yn well na'i gilydd; o, un o'r prygethwrs lydd o I Bydd y Methadis am i bawb greau ma bugeiliaid n'w fydd o; bydd y Sentars sychion am i bllwb gredu ma i gweinidogion n'w fydd o; bydd y Batus glub am i bllwb gredu ma gweinidogion n'w fyd o, a bydd y Wesla, bach a mawr, am lyncu y clod. Ond lads, cjiewoh chi ddim lladrata oddiarna i fy eiddo fy hun; Tori ao Eglwyswrydw i—hollol egwyddorol coflwch bob copa. Dyma y lythyr dweytha i olygwrs, os na bydd yoh darllenwrs a chitha am i mi sgyfeuu rhaeor; dyda ni y Toris coflwch 'rioed wedi arfer gwneyd dim heb dil da.—T. E.

MYNWENT RYDD I LLANBERIS. Fokbddigiow,—Y mae i mi air byr, heddychlawn ei amcan, a hollol amserol fel y credaf, 4'm cyd- ardalwyr, ar fater tra phwysig iddynt hwy, drwy gyfrwng eich newyddiadur poblogaidd, gyda'ch caniatad. Gyd-ardal wyr! Am ba hyd, atolwg, yr erya y drychfeddwl hapus o sefydlu Mynwent Bydd at wasanaeth ardal boblog y Bent Itaf yn yr eegor- eddfa P Y mae y syniad, hyd y deallaf, heb fod a dau feddwl yn ei gylch yn ein mysg, ond hyd yma heb fyned gam yn mhellach na siarad pen-agored ac ewyllyaio anmhenodol. Nis gwn yn iawn am ba beth yr ydym yn diagwyl, efaUai mai edrych allan yr ydym am ryw angel oryf o amgylchiad i'n bwrw hyd yr en i lyn gweithgarwoh. Pe y dodai "caethiwed so annghyflawnder," h.y., yr hyn a dybid gan lawer ehenom yn deilwng o gael ei adnabod with y cyfryw enwau, eu dwylaw arnom, odid fawr na symbylai hyny yr oil ohonom i drosi vr ewyllysio a'r dymuno yn ffaith sylweddol. Y mae bod yn hir-ymarhous yn rhinwedd amlwg a neilldnol o werthfawr mewn rhai amgylchiadau, ond gall fod yn achlysur o loesion dirdynol i deimladau tyner, yn annghyfleuaderau mawrion, ac yn golledion trymion. Byddai yn hawdd iavin i ni brofl fod ein hir-ymarhoesedd ninau fel plwyf- olion gyda phwnc y Fynweat eisoes wedi bod yn achlysur, ac yn rhwym o barhau yn achlysur, i aunghyfleusderau, ac yn wir odd i deimladau wedi eu hatedig gan angets. Megys ac y gwyddis, y mae hen fynwent y plwyf wedi ei gorlenwi «'s blynyddau; yn gymharol ddiweddar ychwanegwyd dam ati o ddaear a fu mewn amaeroedd gynt yn wely yr afon sydd eto yn rhedeg heibio o fewn tafliad careg. Ni raid i ni wrth ddaearegydd i'n dysgu fod yr oil o'r Nant wedi bod yn wely dyfrot dd chwym a llonydd gan- rifau yn ol; gwaddodion llifogydd oesau ar ol ymadawiad yr Alprew ydyw y gweryd pre«?nol. Y mae gwaeledion y beddau a dorir yn y darn newydd o'r fynwent yn rhwym o fod yn gyd. wastad a gwely yr afon bresenol, ac ychydig o wlawogydd trymion bar i'r holl feddau fod yn haner llaWnioa o ddwfr. Nid oes eisieu myned dros ddwylath i'r ddaear yn y darn newydd na cheir grS a cheryg wedi eu llyfnhau gan ddwfr, a chaed prawf diymad yr wythnos ddiweddaf fed chwyrn-liflad dyfroedd yn parhau mewn dyfuder neillduol drwy yr holl Nant eto. Y mae y casgl- iad yn amlwg; braidd y medr y prinaf ei dyner- weh at caletaf ei deimladau yn y fro lai na chael ei gythryblu gan y syniad o gladdu un o'r anwyl- iaid mewn bedd o ddwfr; ond dyna y ffaith am sefyllfa pethau yn y Nant Uchaf, ac nid oes a all ei newid. Cafniwyd y Nant yn bwipasol gan natur i dderbyn holl ddyfroedd y mynyddoedd uchel sydd o bob tu iddi, ac yr ydym ninau fel ar- dalwyr yn tawel foddloni claddu ein meirw yn nghronbwll (rturvsir) y cameddau a'r moeliau llymion. Ond nid hyn ydyw yr unig reswm dros fyny Mynwent Bydd yn y Nant Isaf. Y mae genym filUirotdi o ffoidd i deithio ar bob hin, a rhaid fod treuliau o ddau i haner dwsin o gerbydau yn neillduol o feiohus i bobl gyffredin eu homgylch- iadau. Nid ydyw holl dreuliau llawer o gladdedig- aethau gweithwyr cyffredin yn yr ardal hon yn 6inzywio llai nag o 20p. i 12p. 0 berthynas i gael tiT nis gall fod yr un anhawsder yn ddiau, ond myned yn ddeheuig o amgylch y gorchwyl. Rhaid fod y cyfan yn gorphwya wrth ein drysau ni. Hyderwn y bydd i lll-ar ol deall gwir sef- yllfa pethau yn yr hen fynwent—ymafael yn ein gwaith yn ddioed; galwn gyfarfod cyhoeddus yn nghyd o'r holl bobl er ystyried y mater, a threfnu at wneyd cais am dir, caniatad yr awdurdodau i agor mynwent newydd, a phob manylion ereill angenrheidiol. Wrth reswm, nid ydys yn golygu hyn i leateirio dim ar ein hymdrechion i sefydlu ein hawl i gladdu o dan y Deddf Newydd heb fod o dan orfodaeth i dala y fee o gini am y cyfryw f aint. Yr ydym yn deall erbyn hyn mai y swm o haner gini oedd fee y diweddar Barch Mr Williams, cyn-weinidog y plwyf, pan yn gweinyddu mewn claddedigaethau gwadd." Pa bryd, ac ar ba dir, y codwyd yfes i gini nis gwyddom, ond hyn a wyddom, mai trefn gyffrtdinol a rhtolaidd sr ardal o fewn yr haner canrif diweddaf oedd offrymu," a'r dretn titkri- aiti oedd talu y 8wm o haner giai i'r gweiuidog am ei wasanaeth. Ni bydd He i orthrwm na chen- flgen Ephraim na Juda osod eu traed i lawr ar gysegredig lanerch y Fyuwent Rydd; am hyny "deffrown yn gyflawn, ac na phechwn" yn eiD hymgais i ddwyn hyn oddiamgylch.—Yr eiddoch yn barcbus, J. Evans Owkt. Llanberis, Rhig 17eg, 1870. O.Y.—Yn ftodus, gallwu fel Ymneillduwyr ac Esgobaethwyr gydweithio er hyrwyddo y symud iad dan sylw; hyderwn y bydd digou o ddynol. iaeth a Christionogaeth ynom i wneyd hyny.- J.E.O.

NOMON O'R DEHEUDI-R,. I [Oddiwrth ein Oohebydd Neillfuel). I Da genym ddeall fod trychiueb andwyol I PXNYOIUIG I R anyn teimladau dyngarol a haelionus yn y Deheudir, a bod gobaith eto y siorheir trysorfa idigonol er estyn ymwared i'r dioddofwyr. Cynhaliwyd oyfarfod cyboeddua yn Neuadd y lief, Caerdydd, prydnawn ddydd Iau diweddaf, or galw sylw at y mudiad, a chasglu at y dmorfa gynorthwyol. Uy wyddid gan y maer. ICynegwyd cyn diwAdd y cyfarfod fod Cwmni Bheilffordd y Taff Vale yn rhoddi 200p at y imorfa; Ellgob Llandaff, 20p; Mri 'I homas a Griffiths, 21p, a boneddigion ereill symiau Up 10# a than hyny. Hyderwn y ohwyddir y it?orta i'r ewm gofynol, fel ag i alluogi y pwyllgor i estyn pob ymwared angenrheidiol i'r Jioddefwyr.—Y mae program EISTEDDFOD GENEDLAETHOL 1881 I bellach ger eiu bron, ao y mae yma waith mm wedi « dori allan i'r cystadleuwyr yn y gwa- hanol ganghenau. Y mae rhywrai wedi bod yn ddigon bynaws(?) i chwilio beiau ar y pwyll- gor mewn rhyw bothau, ond pe buasant hwy on hunain wedi au hapwyntio i ddewig testynau okario allan y gweithrediadau y mae He cryf iamheuybnasent wedi cyrhaeddperffeithrwydd. Y mae gobeithion cryfioQ am lwyddiant yr hem Mfydliad yn mhrif ddinta yr Haiarn yn 1881. Gwneled y Cymry em dyledswydd, a bydd pob peth yn dda.—Cymerodd amgylchiad dydd- orol le ger PONTYPRIDD I ddydd Mawrth, yr Slain o'r mis hwn, lief tori y dywarcben gyntaf o reilffardd Pontypridd a Cuaerffili, yr hyn a wnaed gan ddau o rwyddogion y ewraui ar gae ger Trefforest. Ymgasglodd torf luosog o edryohwyr i waled y seremoni ddyddorol. Bydd y rheilffordd hon yn symbyliad adnewyddol i funach Pontypridd a'r gymydogaeth, gan y bydd galw mawr am weithwyr i ddwyn yn mlaen yr anturiaeth.-Boreu ddydd Mawrth, yr Slain, taflwyd tref Pontypridd i gyffro mawr Can y newydd fod dynes o'r enw Mary lullivan, Wall Malroney, golchwraig yn byw yn Union-street, Llanganna, Pontypridd, wedi ei ohymeryd mewn dalfa ar y oyhuddiad o DDIRGELTJ GENIDIGAITH Kefeilliaid dan amgylchiadau drwgdybus. Yn Ewyr nos Luu cafwyd nodyn yn ymyl drW8 ty Mr Supt. Matthews. Wedi ei agor cafwyd ei fod yn oynwys yr hyn a ganlyu: y mae Mary Sullivan wedi ei chyfyngu i'w gwely; edrychwch allan am y pJentyn." Aeth Sergt. Jones boreu dydd Mawrth i Llanganna, a tbafodd fod dynes o'r enw uchod wedi bod yn waøI iawn yn nhy ei mham yn Union-street. Yn fuan ar ol hyny aeth y Supt. a Sergt. Jones i chwilio y water closet gerllaw, ao ar waelod hwnw cawsant gyrph dau blentyn gwryw. Bhoddwyd y ddynea dan warcheidwadaeth yr keddgeidwaid, gan ei bod yn rhy glaf i gad ei aynrad o'i gweJy. Y mae yn wraig i ddyn oldd wedi bod am flynyddau yn ngwallgofdy J Panybont. Cafwyd allan fod y plant wedi eu JeDÎ ar balmant Union- street am un o r gloch fareu dydd Iau. Dywedir fod y garchare*, yr hon sydd dan ofal meddygol Dr Hopkins, mewn oyflwr peryglus.Cymerodd dam wain angeuol le yn ABIROAltw, XTNWY, I i lorter o'r enw Lewis, prydnawn ddydd lau diweddaf, pan yr oedd yn dadlwytho van. Tybir iddo, pan yn cyfodi drws haiarn, syrthio dan hwnw, a thrwy hyny ddadgyma'u ei wddf. Cafwyd ef gan feistr yr orsaf, yn fuan ar ol hyny, yn hollol farw. Yr oedd efe yn hen was dim y cwmni, ao yn un a fawr berchid gan drjgolion Abercarn. Gddawodd weddw ac am- zrn blant. Cyfarfyddodd glowr o'r enw Edward Arnold a damwain yn nglofa'r Graig, p OASTKIiKIDD, fcwy i ddarn mawr o'r graig syrthio ar ei ben, fel nad oes ond gobaith gwan am ei adferiad. Clywodd glowyr ereill y cwymp yn dis yn, a brysiasant i'r fan, a chawsant Arnold allan o'r setyllfa beryglus. Ofnir ei fod wedi cael niweidiau mewnol trymion. Y mae ganddo wraig a chwech o blant.-Y mae yn helynt blin ar lowyr pyllau y Bwllf a Merthyr liare, CWMDAa, ABERDAR, ya herwydd fod y perchenogion heb dalu y Wfiogau am y mis diweddaf. Trwy hyny taft- wyd tua saith gant allan o waith. Bu y pyllau am dro yn cyflym lanw o ddwfr, gan fod y glo- wyr yn anfoddlon i neb weithio hyd nes y oaent .u harian; ond mewn eyfarfod a gynhaliwyd Mnddynt ddydd Mercher penderfynwyd gadael 1 r gweithwyr angenrheidiol fyned yn mlsen, or oadw y gwaith mewn trefn. Y mae yn dra thyfyng ar lawero deuluoedd yn yr ardal mewn canlyniad i'r amgylchiad yma. Hyderir y tyr y wawr arnynt, ao y cant eu harian cyn hir, yr hyn sydd yn gyfanswm o tua 2000p.—Y mae'r Pwyllgor Adranol bellach wedi gorphen eu Usfur yn Nghymru, ao yn NQHASirEWTDD I yr asteddasant ddiweddaf yn Mynwy a Deheu- dir Cymru. Meddylir y bydd iddynt gymer- adwyo sefydliad coleg neu brifysgol yn ltmhaer- d$dd.-Mewn caulyniad i ataliad gwaith mewn moifw byllau yn NQHWM UHONBBA I ar gyfrif damwain Penygraig, yr oedd y swm o lo a ddygwyd i Gaerdydd y dyddiau diweddaf lawer yn rhy fychan i ateb y galwadau am Jano, a pharodd hyn godiad yn ei brisoedd. Dim ond 93,165 tuneU a anfonwyd allan o Gaerdydd am yr wythnos, yr hyn sydd yn llai o amryw filoedd o dunelli na'r wythnosau blaenorol.—Yr ydym yn ysgrifenu hwn ar nos 4"-Y WADOLIG, yn nghanol y prysurdeb i ymbarotoi ar gyfer yr wyl fawr; a chan ein bod ar gychwyn i daith oddicartref, rhaid gorphen yn y fan hon, can ddymuno "Nadolig llawen i holl ddar- Beawyr y Genedl trwy Dde a Gogledd.

BANGOB. 0HOB1THA3 YsQOLOKliBTHAO GOOLIDD CYKRU. —Gynhaliwyd arholiad cyhoeddus cyfyngedig i Mantyn mynychu ysgolion elfenol air GiLernarton a dr Fon, mewu cysylltiad a'r gymdeithas uchod, pi yegoldai St. Paul, Baugor, daydd Sadwrn. Daeth again o ymgeiswyr yn mlaen, lie arholwyd hwy mewn Pfraucaeg, LladiD, hanesyddiaeth, daearyddiaeth, giaiamadeg Seiinig, algebra, anclid, a rhityddiaeth. Yr arholwyr oeddynt J PrOffeswr Ehys, M.A., Mr Hugh Owen, Lluudaiu; IhT. Marchant WilLUms, B.A., Mr J. Price, ortflKNorruiiuadd, Banger; a J. S. Morris, WUdwriaetUul CuemMfoa,

Mabwolaot MmJDTG OTMKKO W LRPWL.- Yr wythnos ddiweddaf bu Dr J. B. Howard Pughe farw ynei breswylfod, 54, Catherine- street, Lerpwl, yn 85ain mlwydd oed. Mab ydoedd Dr Pughe i'r diweddar Mr J. Pughe, U.H., Aberdyfl, 80 ymsef- ydlodd yn Lerpwl oddeutu deuddeng mlynedd yn d. Dechieuodd yn gyntaf yn St. Paul s Square, yn mM Ie, mewn oysylltiad t Dr Walker, y cy- merodd ddyddordeb mawr yn hyrwyddiad y St. Paul's Eie and Bar Infirmary, p. un sydd yn awr yn un o'r sefydliadau cyhoeddus goteu yn Lerpwl. Gofldir marwolaeth gynar a gaIarus Dr Pughe gan gylch mawr o gyfeiflion yn y ddinas. Llo*odDBti.l1ada0 Diwbdd^—Oymerodd 52 o longddrylliadau le yr wythnos ddiweddaf, yn oyn- wys llestri Prydeinig a thiamor. Perthynai dwy- ar-bymtheg i Loegr, yn gwneyd cyfanswin y coll- iadau y flwyddyn oresenol yn 1604, neu leiliod o ddeuddeg ar y tymhor eyferbyniol y iwyddyn ddi- weddaf. Gwerth yr eiddo a golhvyd ydoedd 43,250, wyotl,500, oei 0 doinig. Suddodd chwech o lestri ar arfortoy Deymas Gyfanol, pedalr-ar-ddeg tutollan i Lerauig a'r oymnisu, a gadawld deuddeg mewn sefyllm auad- edi, ar y mor mawr.

I DEHEUBARTH AFFRICA. I GWRTHRYFEL Y kii)MRIAID.-SEFYoLU I GWEBINIAETH YN Y TRAMVAAL. Cyrhaeddodd newydd ddydd Llun diwedaaf i'r 8wyddfa DrefOOigaethollod gwrthry lcl unwaith yn rhagor wedi tori allan yn y Transvaal. Er's ameer maith yioedd anesmwythdra yn meddiannu y llwythau yn y Transvaal, a achoswyd, mae yn ddiameu, gan waith Syr Bartle Frete yn got- chymyn i'r Basutos roddi eu harfau milwrol i fyny, ao nid oedd yr hyn sydd wedi digwydd ond peth a ddisgwylid er's llawer o amser gan y rhai mwyaf cydnabyddus a'r llwythau. Fel y mae yn hyBbys i'n darllmwyr, y me ymladdfeydd par- Itaus yn cael tu cario yn mlaen rhwng milwyr y Trefedigaethau a'r Basutos, ac er fod atalfa wedi ei roddi ar weithrediadau milwrol y llwyth galluog hwnw, pellydYBtoddiwlth ymfoddlonii w sefyllfa, ac ymdawelu heb gael adferiad o'u rbyddid blaen- orol. Mewn pellebyr a dderbyniwyd yuy Swyddfa Drefedigaethol, a anfonwyd o Cape Town ar y l3eg o'r mis hwn, dywedid nad oedd dim newydd o Basutoland, ond eu bod, er yn anesmwth, yn parhau i gadw heddweh heb un ymgais i ymosod ar fllwyr y Trefedigaethau. Nid oedd yn hysbys amser anfoniad y pellebyr hwn fod un cythrwfl arall wedi tori allan. Ond ddydd Llun cyrhaedd- odd pellebyr arall, dyddiedig o Cape Town ar y 17eg o'r mis hwn, yn hysbysu fod brwydr wedi ei hymladd rhwng y Basutos a'r miJwyr Trefedig- aethol o din arweiniad y Milwriad Carrington. Aeth y diweddaf ar ym^yrch i gyfeiriad Golah a Ballka, .wedi rhanu ei fflwyr yn ddwy adran, y nittl o dan arweiniad y Cadben Brabant, a'r llall o dan ei arweiniad ef ei hun. Yn fuan cyfarfydd- cdd y Milwriad Carrington & byddin o'r Basutos, y rhai oedd yn rhifo tua 3000, a gorfu iddo encilio o'u blaen. Ond ar hyn daeth yr adran arall o'r fyddin o dan arweiniad y Cadben Brabant yn mlaen, a gicrhaodd eu presenoldeb, heb unrhyw ymladd, fuddugoliaeth i filwyr y Trefedigaethau, ac enciliodd y Basutos, gan adael y mlies wedi colli ychydig o fllwyr. Lladdwyd dau o fllwyr y Trefedigaethau, a niweidiwyd wyth. Dengys yr adroddiadau hyn fod ffrwyth blinderus i ddilyn gweithiediadau annoeth Syr Battle Frere. Dydd Llun, derbyniodd Iarll Kimberley y pellebyr canlynol oddiwrth Syr George Pomroy Colley, dyddiedig o Pietermaritzburg Oymer- odd y Boers, yn rhifo tua 3000, feddiant e Heidel- berg, a sefydlasant Lywodraeth Werinol yao, gyda Kruger yn arlywydd, a Joubert yn faes- lywydd. Ni fu ymladd o gwbl, ac ni arferwyd unrhyw drais. Mae ein cysylltiad a Pretoria wedi ei dori. Yr wyf yn anfon i fzny yr holl ilwyr a ellir hebgor, a bydd i mi fy hun ymadael i fyned yno yn ddioed. Yr un diwrnod, cynwy"i y Fall Mall Qautti bellebyi yn hysbysu fod milwyr y Trefedigaethau wedi eu gorchfygugydacholled- ion pwysig, a bod sefyllfa y wlad o amgyleh y fath fel y mae yn angenrheidiol i'r Llywodraeth gy- meryd i ystyriaeth yn ddioed y priodoldeb o anfon allan adgyfnerthion yn {uan. Mewn perthynas i'r pellebyr diweddaf, dywedai gohebydd y Pr", Association na dderbyniwyd unrhyw hysbyerwydd y diwrnod hwnw am y gorchfygiad yn y Swyddfa Drefedigaethol na chan swyddogion Llywodraeth y Cape yn Llundain.

UNDEB OYNULLEIDFAOL SWYDDI DIN- I BrCJH A FFMNT. Sra,—Ymddengys y penawd achod yn nglyn hanes cyfarfod a gynaliwyd yn ninas henafoi Oaerlleon-gawr ar y 23ain o Dachwedd diweddaf ell ymgynghori gyda golwg er ffurio cyfarfod chwaiterol i'r ddwy sir." Diau fod y gyfran luosocaf o'r darllenwyr yn gwybod fod y fath undeb yn bodoli o'r blaeu flynyddau yn 01, ond oyfarfyddodd a'r fath dywydd tymhsstlog, oher- wydd anghydwelediad, fel tua dwy flynedd yn ol, mewn cynadledd yn Nhreffynon, penderfynwyd rhoddi pen arno. Ar ol hyny deallwyf fod ych- ydig gyfarfodydd wedi eu cynal yn sir Ddmbych yn unig. Hysbysir fl fod yr eglwysi yn swydd Oallestr wedi bod yn heddychol a dedwydd er's pan gyfarfyddodd yr hen undeb a'i "dcliwedd." Maellei gasglu oddiwrth y cyfarfed a gynaliwyd yn Nghaerlleon fod rhai am wneyd cais fail gych- wyn undeb rhwng y ddwy eir rag grybwylledig. Diau y byddai y cyfryw undeb yn fauteisiol i'r onwad ar lawer o ystyron, ond ei osod ar seili..u: teg a dyogel; ac heb hyny gwell o lawer i'r eglwysi fod hebddo. Ae, ya wir, clöd..t mal gw.. yw bod heb unaeb o gwbl 4IS na chynrychiolir 1E holl eglwyei yn y cyfarfodydd er sicrhau cyi- weithrediad ealonog a diragrith rhyiif<odynt. Yr oedd gan y gweiwdogion a ympyfaifuont 18 Nghaer eithaf hawl i YnWngori Pp ar 7 mater, er mae doethaoh fuasai iddyac gyfarfod mewn rhyw fan arall mor faa- teisiol; ond ni chaniataf eu hawl i gy- hoeddi cyfarfod undebol yn Nghaergwrle y* mis lonawr nesaf heb yn gyntaf gael «wdurdod eglwysi y siroedd dan sylw i wutydhyuy. JIr gweithredu yu rheolaidd yr wyf fl yn myntumio y dyleeid anfon at yr holl eglwysi er cael eu barn ar y ujfflunoldeb neu yr annymuuoldeb o ail undeb rhwng y ddwy air, ac os gwelid tod y mwyahif o'r eglwysi o du yr undeb, yna dyiunna arnynt (yr holl eglwysi) anfon cynrychiolwyr i gyfarfod apwyntiedig er trefnu rhifres o reoliu a dwyn yn mlaen yr undeb yn drefnus a heddychol. Os na wneir hyn, prophwydaf y daw yr "achllll F°IjU ■ i brofedifaeth fel o'r blaen. Hyderaf na fydd l wemidogion na diaconiaid bresenoli ea hunain mewn un cyfarfod na chynhadledd heb ymgynghori & i eglwyei y petthynant iddynt a derbyn awdurdod drwy benderfyniad rheolaidd. Mae yn ddyledswydd ar yr eglwysi i ddyfod i farn* drostynt eu hunam, ac i gymeryd dyddordeb byw yn symudiadau yr enwad, os ydynt am iddi barhau yn allu crefyddol yn y wlad. Yr oedd dego weinidogion yn y cj farfod y cyfeiiir ato, ond nid oedd un lleygwr, ac o'r deg gweinidog nid oedd ond dau o air Fflint, felly eyfyd y gofym- iad canlynol yn naturiol: Pa hawl oedd gan wyth o weinidogion yn perthyn i eiroedd ereill gymeryd rhyddid a defnyddio geiriau cymhedrol-i gy- hoeddi cyfarfod ffurflol yn Nghaergwrle yn sir Fflint? Aci wneyd y peth ynjwaeth fyth bu y cyfarfod oedd wedi dyfod yn nghyd i 11 ymgyng. hori" er lies yr enwad mor annoeth a deddfwru at achos na pherthynai iddynt. 08 oedd eisieu tria y mater o gwbl, eyfarfod priodol wedi ei alw gas yi eglwysi i'r perwyl oedd i wneyd hyny, er ad. gyweirio ac nid condemnio. AELOD.

AT BERCHENOGION GWEITHYDD LLEOHI YSGRIFENU GOGLEDD CYMRU. Fonbddioion,—Parodd hanes cyfarfrddiad per- chenogion chwarelau Oymru yn ddiweddar y* U,.dL, yr hwn a ymddangosodd yn y thify? diweddaf o'r Genedl Gymteig, i'r ysgrifenydd deimlo mwy yr hyn y mae wedi deimlo lawer gwaith o'r blaen, sef yr angenrheidrwydd o ffurfio yr am eyd-ddealltwriaeth a chyd-weithrediad cydrhwng perchenogion gweithfeydd llecbi ysgrifenu Gog- ledd Cymru, fel y mae yn awr trwy g) frwng yr un newyddiadur clodwiw yn cynyg i'ch ystynaeth y priodoldeb o sierhau y eyfryw gyd.ddealltwriaelk a chydweithrediad. Yn y blynyddoedd diweddaf, credaf nad oes na gangen o fasnach yn Ngogledd Oymru wedi bod dan fwy o ddirwasgiad na hon. Diau y cyina- byddweh un ac oil nad oes elw rhesymol am gynyrchu y llechau ysgrifenu, fely sail y prisiaa ynawr, ac y mae proflad yr ysgrifenydd yn dysga iddo fod un dosbarth ohonom wedi gwneyd pob ymdrech i ddal y prisiau i fyny, trwy gynyrchm llai o lechi nag a alleaid, See., tra y mae dosbartk arall wedi cymeryd mantais ar hyny i gynyrcha mwy am lai o brie, nes o'r diwedd y gorfa i'r dosbarth cyntaf ostwng, a'r canlyniad o hyny fa i'r dosbaith diweddaf ostwng drachefn a thrachefa, nes ar amryw achlysuron iddynt e., hollwng am lal na'r draul o'u cynyrchn. Y canlyniad, wrfk gWIØ, ydyw niweidio y gweithiwr yu gyttal a'r meistr. Y mae gan yr ysgrifenydd ddegau o apelisdail am bnsian wedi eu dyddio yn ddiweddar; ond wydd gofyn prisiau uwch nag oeddynt yn cael ea eYDyg, yn ol eu hatebiad, yr oedd yr archebion yJI. myned i rhywle arall, a rhaid nad oedd y cyflen- wyr yn cael elw, os oeddynt yn cael tranl y cynyrch. Er y flwyddyn 1876 y mae'r prisiau weui gostwng o 25 y cant i 35 y cant, fel rhwng y 1),iiian IboI a geir am y llechi a'r prisiau gorucbei a delir am y ilnte tbeii, pa rai sydd yn m;ned yn waelach a chaletach bob dydd, y ffaith wiri oreddol ydyw, nad oes elw i'r perchenog na chyflog rhesymol i lawer o'r gweithwyr. Diau y eydoIygweh i. mi fed llwyr angenrheidrwydd am g d-adealltwriaeth gyda golwg ar y prisiau; a chan gyflwyno 11 uchod i'ch sylw, hyderaf y deilli? rhyw dda ohono yn fuan.- Yr eiddoch yn gywir, I DYSQWTTLAWIL.

I GAIR AT Y CHWARELWYR. FONIDIDIGION,Gan fod swyddogion- yr Undeb er's amryw fisoedd beUach yn pwyso amom i gymeryd cyfrauau yn Nghwmni Ghwarela* Undebwyr Gogledd Cymru, tybiwyf mai teg a ni cyn anturio rhoddi ein harian fyddai cael egluihad mwy cyflawn o'u bwriadau na dim ydym wedi ei gael etc yn eu pmtpeetus nac yn eu hareithian ym y cyfarfodydd a gynhelir ganddynt yn y gwa. hanol ardaloedd. Yr oil ydym wedi ei gael ydyw, mai eu hamcan yw prynu a gweithio chwarelaa, yn nghyda phrynu a gwerthu llechau; ond ai ddywedir dim mewn perthynas i ba beth fydd natur y rheolau wrth y rhai y bwriadant weithio eu chwarelau. Credwn nad ces dosbarth o grefftwyr yn ein gwlad yn goddef mwy o gam na'r chwarelwyr. Nid yw eu gwaith yn cael ei ystyried fel crefft gaa lawer, ond ni welwyd neb erioed wedi llwydto i'w dysgu heb fod wedi aechreu ymarferyd pan ym fachgen pur ieuanc. Mae yetlwarelwyreuhun" yn gwybod yn eitbaf da ei bod yn gelfyddyd; ie, o dan yr hen gyfundreln bresenol 9 addysgu y bechgyn, mae yn gelfyddyd anhawud, ac ..taniben iawn i'w dyagn. Er nad yw y chwarelwyr ond y lleiafrif o'r rtai sydd yn gwneyd i fyny gorph y gweithwyr yx. y chwaielau, eto mae y chwartlwyr druan, yn gorted bod yn wis i'r gof, i'r saer, ie, yn was i'r labiwr. Ac ar ol bod am flynyddau lawer yn d¡sgu;- heb allu enill braidd ddim, antynych y mae ei gyilog ddim mwy na chydogau dynion ereill yn y chwarel. Onid yuyw hyn yn gam? aconid oes eisieu diwyg- iad yn y gyfundrefn ? Ond yn lie diwygiad mae yn myned waeth waeth yn barhaus. Vn y blynyddan diweddat hyn, mae y laiir gragiwr wedi galla ymwthio i fewn yn bartner a'rcnwaretwr.aoy mae yr olaf, gyda cheryg wedi haner eu mwrdro yn gorfod gwueyd cyflog, a'i tana gvda'r labr. greigiwr, yr hwn nad ydyw hyny o addysg sydd gamido wedi costio dim iddo. A) dym fel dosbarth o grefftwyr, ie, y dosbarth" pwysicat o Jawer yn Ngogledd Uymru, i oddef i betball fyned yn mlaen fel hyn yn hir eto cyn mynu cael diwigiai i'r gyfundrefn chwarelyddol t Onid dymunol fyddai genym weled ein bechgym yny chwaielau yn cael gofalu mwy am danynt, a'u haddysgu yn holl gBngheIJall y gelfyddyd, ao at yr un pryd yn derbyn cyflog teilwtjg amen Uafur, oherwydd y mae yn hawdd iawn prentisio y bechgyu yn y lath fodd ag y dysgent fwy mewm dwy flynedd, nag a allent ei addysgu o dan yr ben gyfundrefn bresenol mewn pum' mlynedd. Byddai i'r cwmui hefyd dderbyn elw oddiwrth eu gwaith, ar eujbod yn rhoddi cyflog iddyut trwy dymhor em hsddysgiant, ar ddiwedd yr hwn y byddai it& prentis dderbyn trwydded yn dangas ei tod wedi myned trwy holl gatighenau celio ddyd chwarelwr. Oni byddai hyn yn rhywbeth _gwerth ei gael i'r chwarelau? Hefyd, om byddai ya ddymunol gwe'ed yr oil o'n chwarelau yn cael eu Uywodr. aethu ,(an ddynion profiadol, yn chwarelwyr trwyadi, ac na byddai gan yr un arolygwr hawl i osod bargun lechi i neb, end i tai yn meddu ar ea trwvddedau ? Credaf y dywed pob chwarelwr y byddai yn fendith i ni, ac i'r oes dayiodol, pe cilai hyn ei gario allan i weithrediad. OnA, gofynir pa fodll ei ceir ? Nid oes genym awdurdod ar y chwarelau, ac end ychydig iawn o gydym- deimlad y meddianwyr S'n llesiant fel gweith. wyr. Gwndyd elw iddynt eu hunain yw om hunig amcau hwy, ac ohrwydd eu ban. wybodaeth, y maent yn cred" mai yr hea ntundrefn breeenol o weithio yw yr oreu at hvnT pan, mewn gwirionedd, y mae yn eU;ellu ai? obunuauyu fl;nyddol. 0 auIYlilau, i?mUwa obeitbio gweM yr un diwygiad yu cad ei KTchv^vS g?dd?.t hwy. Oud pan ganfyddant ? ca? aynieJ; y aeuant oil i gymerya' .y.mm ?wydd. ,Rbai, fel y m^e peThU bod. i !uei?chwyn ein hunaiu. DWTli»vS Haw.. wrtb Yr Undeb y buMai ? cyfl«^f ,v™ lawer ? bethau, M yn eNeitMo llawer 0 ddh'yg- Matt, oud nut y pethau byn  Undeb. ;wuaeth yr Undeb lawer 0 ddS^ £ y mae ei fodulaetb, yn yr adeg ave tvr,* bre6e.oi ar ?nch. ? dra theb'yg o fod^yfef ^Iid" rywIa er em .1?, omde gaI)Ma. M%yn'- ?*?w?J" gwaoth atuom. Trayui)?(-uhauwrth weled ? ul YIL cae, e?cnwyu .beywydd dyma Tywbeth??f ,Jl eft'it ??,? M.. ychydig flynjddoedd i'beri chwyl- droad hot? yu y gyfuLdrefn chwareiyddolT w ydym ar yr un pryd yn awyddt s i ?daydy? ycwmM yn bwr'l\du dwvn i fewu wetUM? teby ''??''ynt?dau uchd' 08 ydynt, dyled. 8w)'dd Pob chwuMtwr trwy Gymru oil ?dy? dyfod aliall irl un gwr i'w eefnogi, trwy gyiuuryd cyf- ranaua cwmni. Bydded i Mr lioU.rt Parry, Liaiirug, neu ry wun arall o cwyddogioii yr Unclf, roadi e^iurhao cvflnwn trwy gyfrwngy Genedl' beth fydd y rheolau wrth y rhai y bwriadant weithi > eu chwarelau,—Pa un a ydytni edrych at v wmtii fel un wedi ei ffurfio beyl. t amcan o lesoii sefyllfa y chwarelwyr. tel ag i deilyngu elm h.vmtirt chi.il mwyaf egniol i'w g(ILUG.<J. at ynte nad y w va ddim ond ipeeukUm eo,*p,,n„ tiildooh, cc., I-LieAh. NV I'll