Y Genedl Gymreig

Y GWLAW. I Y gwiaw! fenrligaid wlaw Pa beth yw eft Ai dagrau auian drwy y cwmwl yw Wrth dremio ar anwiredd euog fyd P Ai ynte cvfrwng iaith y nefoedd yw Trwy 'r hwn y sieryd Rhaglmiaethol lor; Neu genad bywyd yw o'r nef uwchben DCys yn ei csgyll enaint natnr gras. Beth vw ? Ai oi id hanfod bywyd holl Diriogaeth auian ydy w 'r hyfryd WLAWJP 0 wlaw! pa beth a gaf trwy auian oil Mor bur, tuor ddysglaer, ac mor hardd a thi ? Nis gan pob creadigaeth oil yn nghyd Byth holl bawl o burach engraipht lyw, 0 harddwcli, purdeb, a d»sKlelrdeb glin. Mae pob uu gronyn bach ohonot ti- Er I'?6 g?l. llygad meidrol byth ei wel'd? Yu deml i Grcawdydd nef y nef. Pa both gaii'yddat ttwy liretn Latur faith Yn ddrj ch mor wir arddeichog ag > w hwn I b<irtie*du ofWu Uygad d) I) Y ffaith iod Dwyfol Berson iddo 'n dad. Ac, oh! pa beth bydd trwy y Cread maith Yn siarad Duw mor glir a'r gronyn pur. Yn wir, dycli'mygaf weled augel gwyn Yn disgyn o ogoniant- tir y gwavl Er mWill. ei warchod rhag i atian fyd DdifwjTio i wedd. Can's vn ei'burdeb ef Siarada'r Gair gyfrolau heb un ilitb. Ei dyuer lais -llais pur fudaudod mwyn Fynega bur dystii latth am yr lor, Nes dellro marwol Bagan Affrig bell 0 gweg Paganiaeth ac Anliuwiaeth erch A'i ddwyn i wel'd yn amlwg Anweledig Fod— Y Duw nas elywodd ddywe; d am dano ond Yn iaith y mud lefarydd gloew hwn. Y gwlaw beth hebot fyddai'r ddaear oil? Ni byddai ond marwoldob yu ei rym Perfleithiai yn ei Ueuwi, drwyddi draw. Y lwjn afoiiig fechan welid cyut A 8ychai i fyuy yn ngwyneb gwres prydnawn; Y ffynon loew gynt gyfiaBai 'n hael T ddisychedu llu a'i dysglaer ddft'r 0 ddydd i ddydd a'n u hyd berffaith drai. Yr atun Contti gyda'i thonog li', Yn nyddiau'r prophwyd mawr Slias gynt A deimlodd nad oedd Bnnn heb y gwlaw; Y gwiuwydd ffrwythlawn wywa hebddo ef— Dartydda gwaith y gwasgu gwin yn llwyr, Y pieuau ffigys difftwytli y'ut 1 gyd A'r pomgranadau griua n ngwres yr haul. Y blodau a y mae. ydd w;.wa'n llwyr— Y newyn dwfr a nertha't gwrca i'w lladd. Y dolydd welai'u deiflo gan y gwynt, A'u hardd wyrddiesni dry n almon gwyn. Egiuo ni wna'r had-u fel o'r blaen, A'r llysiau nid oes tAf ua bywyd chwaith I'w ganfod ynddyut- marw y'nt i gyd. N' ddaeM, hithau, Byn agenu i gyd A'r aniieiliaid hyd ei gwyneb or% A syrth yn ebyrth meirw tua'r llawr. Y Dyij,-pechadur a thiost (idwr deddf I r Ion. Pa le mae ef yn awr ? J'e'i gwelaf ef yn eithaf dytnder poen 'n canfod mai Anfeidrol Ddrw y nef Ei kunan all gyfranu augen byd; c yn ei ddu gyfyngder eufyn air Aiewn ymbil am diugaredd gan ei Dad, Yr Uwu o gariad pur a drugarhii j.'rwy ciduo'r nen a myrdd g) mylau heirdd Ddefnynant fywyd gyda'u tyner wlaw; A bellach try y marwol uewyn cynt Yn fywyd newydd drwy hol! natur Y welw wedd oedd arm! 'nawr a drodd Yn werdd dan goron harddweb oniah fYw- "ob peth sy'n llawn o fywyd iraidd pur. lachusol natur mewn gogoniant chwrrdu Yn ngwyneb yr awelon balmaidd pur. Y gwenith fAr y maes a blygaeiben Mewu m es -A ]Eng,,y.iad dan y gawed fwyn i godi lyny 'n nweh drwy dwfawl nn Yr hyn sydd hednyw yn ei lethu bron. Myaiau welaf o dan urddiant mwyn Y gawod ddaeth i lawr yn nhrymedd nM fn llanw'r maes a pherarogledd pur A chwelir gan yr awel ddystaw tain Nea bvddo'i sawyr iacb yn ptirolr nen. Yr ir b'.auiaoii yn y wicllan draw Wrth rwddTgo.-sedd deg eubywiol ddail Yn eurai^d gawg i'r mau ddetnynau glSn ,Yln dod i lawr fel perlau arian byw A blvgant mewn moliannus, hyfryd wedd Dan bwti y bywiol toddion hwnw'u gwna s v. nrvf i herio Ilwyut y nen. blodau man sydd fel yn d/staw ddyweyd Vn taith y lliwiau prydteith sy' ar en bron '.tai hanfod byd pobpeth anian yw V gwlaw Ac yn eu nwyflant gwelaf In eaciton y NurMeu eang faitk Yn p. r>.idd rwygo 'r awyr cyda u mawl, 6S "ren nefolaidd flwsig drwy y nen, Wrth duurbyu o gynwysiad puraidd glam Y cwmwl svdd yn holran uweh eu pen. A'r nef ade,taialr anthom gyda dyweyd ii Duw ny'n llywodraethu pobpeth sydd. Naturiol wlaw! mi welaf ynot ti Pel pen cyfranydd bywyd ani .n dlos, liyw ddrych o toddion bywyd Ilweh a gwell. Cylranu i'r anianol, dyus yw lIy allu eitbat di. lthOI bywyd yn Y llysiau «.'r anifail dyna'r oil <id yr. '1v cylch cytrauo di i gyd. ¡¡ÍtD'" ywyd.-dyna'th gyfsn di- ad iM wyu uweh ganfyddaf is y rhod i1 dy Awdwr Gian ei Huu- .ddo-bywyd,al',t dyn- Y bywj'i b ria drag wyddoldeb maith lIi beneiddio lynyd awr, gall materol anian byth fail g> nal- 0 ysbrydol wlaw o'r nef— vwjd enaid marwol ddyn. !th Li:vl jdyw enaid noeth t)lawdP- fit. vi uu.i-ymbx.rhhd yn unig yw ow gall buh drengu mewn trag'wyddol oes. i.(t o farwolaeth sydd i gyd fnynx-wl wlith y nef. mat, O Anfeidrol Dad, rb „ 1 Buddugoliaeth tawr y Groes a, linger pan y byddi Di ',1.; 'n a inemtm ar y tyd I Mlo tyLeY WIIIW Y tirf ni-irto yn fy ysbryd gwan iraidd liren, heb wywo mwy vlatcogydd Dwyfol glwy." Ar!oL Dawi IORWIHTH. )

I ABEBDARON A'B OYLCHOEDD. Nos Wener. yr 17eg cyflsol, cynhaliwyd cytar- tod adloniadol yn Ysgoldy y Bwrdd, Deanaot, dan amgylchiadiu pur cysurus. Hwn ydoedd y cyntaf o'r gyfres a fwriedir ei gynal ynghorph y el?UI11 presenol. Llywyddwyd yn ddoeth ac i bwrpas gM Mr Thomas Owen, maanMbwr Pen Caerau. A ganlyn sydd adroddiad o'r gweithred- iadau :-Cân gan blant yr ysgol, dan arweiniad Llygadog. yr ysgolfeistr. Anerchiad dyddurol se addysgiadol gan yllywydd. Cystadleuaeth dat- Kiinii, Dowch adref, fy nhad." Dyfarnodd y beirniaid sef y Mri Thomas a Williams, Llniiard- au Mr John Daron Williams yn oreu. Beirniad- aeth ApMorus ar y gan ddesgrifiadol "Fiair Pen Tymhor." Ymgeisiadd tri, a dyfarawyd Cyfaill Maer Aberdarou" yn oreu, ond ni ddaeth y brawd yn mlaen i dderbyn y wobr. Ciu a chydgan gan Mr J. Thomas, Llidiardau B.S a'i batti Derbyniasant gymeradwyaeth wresog. Dadl y "Pin a'r Nodwydd," gan Miss "laudia Jones (7 oed) a Master John Llewelyn Jones (9 oed), Gwthrian Farm. Ueuawd gan Mrs Evans, yr ysgolfeistres, a Llygadog. Cawsant gymeradwy- aeth uchel Yn nesaf cafwyd adroddiad rhagorol gan Master Thomas Evans, Yron Oieu. Darllen dlfyfyr. Pedwar-ar-ddeg yn ymgeisio. Goreu, Miss Mery Griffith, Pen-y-bryn. Beirniadaeth y Llawysgrifau" gan Mri John Daron Jones, post-feistr, a Robert Williams, Hendre Bach. 24 yn ymgeisio. Goreu, Master Ellis Jones, Bodem- abwy Farm, bachgen 12 oed; a'r ail oreu ydoedd Twm olr Nant a "Uheidwadwr" yngydradd- ail. Beirniadaeth Llygadog ar y traethodau "GenedigaethCriat:" gereu, Miss Parry, Ty'n- lon, Llanfaelrhvs. Cin a chorus gan Mr Thomas a'i barti. Dadl, in character, gan y Misses Kate Jones, Gwthrian, a Kate Pritchard, Bodwrdda Mills, a Llygadog. Creodd y ddadl hon hwyl an- arferol. Sillebu difyfyr. Dati-ar-bymtheg yn ymgeisio. Goreu, Richard Jones, Pen-y-maes; yr ail oreu, Hugh Griffith, Ty Mawr. Yn lie do catwyd anerchiad gan Llygadog o blaid y cyfru- fodydd hyn. Areithio difyfyr. Teetyn, "Dewie Gwraig." Pump yn ymgeisio. Goreu, Mr Thomas Jones, Ship Inn. Ar ol talu y diolcli- iadau arferol terfynwyd y cyfarfod trwy i Mr Thomas, Llidiardau B.S., a'i barti ddatganu y pedwnrawd, Ffarwel, mam, 'rwyf yn eich gaudi;i. Ohwareuwydyberdoneg gan Miss E. V. Roberts, Vicarage, a Mr Thomas.—Bydd yn dda gau garedigion addysg glywed fod adroddiad di, weddaf arholwyr ei Mawrhydi yn Uefaru yn uchel am etfeithioldeb yr addysg a gyfrenir yn Y sgol y Bwrdd, Rhiw, yr hyn sydd yn galondid i'r athraw, Mr Roberts, yn ogystal ac i'r bwrdd a'r rhie ui.- P..u' Daren.

OOEDPOETH. I Y BBDIDDWYB.—Cynhaliodd y Bedyddwyr ou cyfarfod cystadleual yn y Tabernacl nos Lun, Rhagfyr 20fed, o dan lywydiiaeth Mr G. Jones, arolygwr gwaith glo y VrDn. LLAWLYFH T GLOWIB "—Rai wythnosau yn ol gafynodd un o'r enw Glov r pa un ai yn Eisteddfod yOoedpoeth ai yn Eisteddfod PwR heli y rhoddwyd Llawlyfr y Glowyr" yn destm. Gan fy mod yn un o'r pwvllgor gallaf ei sicrhau mai yn Kisteddfod Gadeiriol ;y Coed. poeth y rhoddwyd gwobr o un-buut-ar hugain gan y glowyr, ac y ra<e ar gael.—Ap Iorusrth.

OYFARCHIAD ) I'r Parch John Evans (Eglwysbach), ar orpheniad I ei lyfr a elwir "John Lesley." Symiwyd yr hanes yma—yn gryno Gronicl o John Wesla; 1 leuan yw'r oasglwr manna, Ac y mae'r dyn yn Gymro da. Triniwrar fater enaid- oodd Wedoy, Ddewis-lyw becdlgaid; I'n plith caed beudith ddi-baid- Sa'r effaith ar Seraphiaid. Gras a amgylchynodd ei gryd- a gras Oeda grym ei holl fywyd; Mawr iawn oedd am hir enyd, A'i gylchdaith berffaith fu.'r byd. Yn ei diirwest gorcheetwn— a thrwyadl E: sthrawiaeth gredwn; Rebedio cred mae'r byd erwn Yn mawl yr "ugaiu railiwn." I fynydd Duw bu'n Drefnydd doetk-hidlai I'r gynadlPdd gyfoeth; Ai eilun oedd cynilun coeth I droi enaid yr annoeth. O'i fodd a'i barch ef oedd borth;-i lwydaidd Dylodion bu 'n gymorth; Hwn yw'r dyn fu'n rhauu'r dorth, Hael hapus oedd hil Epworth. 0. GETHIK JOMBS. I -Bhif y Wtsleyaid drwy'r byd.

GENEDIGAETH BABAN Y Parch E. Herber Evans, Caernarfon. Bu Herber dyner a doniol-ddystaw Gau ddwyeter cystuddiol: Daeth baban i'w ran, ar ol Y doriau hir-fudanol. Bachgen glan iddo an wyd,—uwchlaw merch Wele mab a reddwyd: Carlo bydd ac oeii bwyd I anwylyn ei aelwyd Herber, bellach, tachach yw, A dedwydd hynod ydyw: Yn awr jmroa'r cawr cu Ar v srwaith o breaethu. Oolwin Bay. y mylTR.

YR ANFFYDDIWR. Anffyddiwr, hwn Meiddiaf,-ei lwydion Ddaliadau gondemniaf; Ar helvnt I I Boreu Old" I A fel vn wyw o flaen Naf. Bettws-y-coed. PHUBKTK ROBBRTS. I

PWLLHELI. I Nos Wener traddouw vd darlith gan Miss Pea. cock, ar" Ferched Jerusalem," yn Sand-street. Yr oedd y cynulliad yn deneu, er fod y ddarlith yn lUeus droo ben, ac yn hollol newydd i'r gyinyd ogaeth hon. Yr elw yn myned at achos gwan yu y dosbarth- Sand. street 80.

FRON OXByt,L,TK. I Cynhaliwyd cyfurfod arholiadol yn yagol y Bwrdd boo Wener Rhagfyr 17eg. Cymerwyd y gaci.ir &an W. Eddy, Yew., ac yr oedd ar yr esgynlawr amryw foneddigion a boneddigesau. Arholwyd y plant gan Mr Davies, Pentre National School, ger y Waun, mewn darllen, rhifo, hanes- yddiaeth ysgrythyrol, a hanesiaeth, wladol, a chhnu Dangosodd yr ysgol hon nos Wener di we idaf 61 llafur mawr o du yr athraw, sef Mr Cook, a'r plant hefyd. Cafodd y rhai buddugol PI. gwobrwyo & Uyfrau a gwahanol bethau ereill. Bhoddodd yr arholydd ganmoliaeth uchel i'r ysgol. Cylraiiodd boneddigion a bsneddigesau yr ardal yu l elnetb at wobrwvo y plant.— Fronfab.

I DOSBARTH DEML OLANATJ Y DYFI. I Cynhaliwyd yr uchod yn nglyn i Theml y Deri yn nghpel Bethania, Oorris, ddydd Sadwrn di. w,,dd dan lywyddiaeth y Dosbarth-demlydd, y Brawd Sttmuel Evans, Bank, Machynlleth. Oher. wydd gel winder yr hin, ychydig o gynrychiolwyr ditaeth yn nghyd, ond yr oedd y frawdoliaeth yn y lie yno yn gryno, a golwg lewyrchus ami. Ar ol darllen a chadarnhau cofnodion y deml ddi- wedciaf, od"1d amryw sylwadau arnynt. Ym. ddengys i'r Prif Demlydd Plenydd ac ereill gynal cyfarfod hynod o lewyrchus yn y Borth ar ol y d sbaith-deml ddiweddaf, a gwelid rhag-arwydd- ion teml flodeuog yno y nosan hono, ond oeb gwvwodd y gobeithion hyny cyn esgor ar ddim ffrwyth. Enwyd y personau canlynol yn bwyllgor i gi ioio ail-gychwyn y deml yn Oorris isaf:- y Meistn Owen Roberts, H. Ll. Jones, D. Ifor Jones, D. Owen, Brynawel, a'r Parch W. Wil- liams. Pasiwyd fod y ddosbarth-deml nesaf i'w chjnal yn Machynlleth, a nodwyd y Brawd D. Ifor Jones yn Y.O. Oafwyd yehydig sylwadau gan y Brawd Owen Roberts ar "Ddirwest yn ei Wtdrt boliticaidd." Datganodd Teml y Deri amryw douau )n rhagora), dan arweiniad y Brawd Llew Oullls, a chafwyd ton gan y Brawd John Owen a'i barti, yr hyn a ychwanegai gryn lawer i t (WT 'V rdeb y cyiarlod.

DEDDFWRIAETH GYMDEITHASOL. I (porhad.) Dywed Mr Oaird. a pha awdurdod uwch a geir, fod un ran o dair o drigolion Ysgotland ya byw mewn tai m yitafill, ac un ran o dair yn byw mewn tai o ddwy ystafell. Yn ol y cyfriflad hwn y mae dtof ran o dair o holl boblogaeth Vsgotland yn byw mewn tai, ag sydd yu ol i s/niad cyff- redin am yr hyn a ddylai tai tod, yn hollol anfan- teisiol i iechyd, cysur, a moesgarwch teuluaidd a chymdeithasol. Nid ydyw Ysgotland ysywaethyn 'I1__ -I. _n"Ai T.1nuJ' A iiawer gwneui yu y u y jtiri.tu ■>» — o Ohymru, oblegid dywed uu ysgrifeaydd o awdur- dod uchel "fod teuluoedd cynwysedig o bedwar o rai mewn oed, yn nghyda phump o blant, wedi eu cau i fyny mewn ystafelloedd cyfvng ao isel, a r holl deulu yn gorfod byw ar 1aJ o le nag a ganiat* y gyfraith i un troseddwr yn y carchar. Dywed Mr Simon meddyg swyddol y Pfivy Coun- cil, fod sefyllfa bresenol cartrefl ein gwelthwyr mewn llaweroeda o siroedd amaethfddol Lleegr a Ohymru, yn warth i W4r6oddi4d Frydain." Ond Dalm y rbaid i mi ddyfynu awdujdodau fel hyn, tra y mae yn amlwg i'r neb a aaewiso ay iwi roa y drwg hwn yn alaethus yn ardaloedd poblogaidd y chwarelau, a theuluaedd yn gystal a Uetywyr llodtert), yn cael eu pynori ar eu gilydd mewn tai ac ystafelloedd hollol anfauteisiol i'w hieoliyd a'u cysuroft. Beth yw yr achos tod gweithwyr amaeth- yddol yn siroedd Lloegr a Chymru wedi lleihau yn yr ngaui mlynedd blaenorol i'r oyfrifiad di- weddaf, yn ol ugain y cant? Beth hefyd yw y rheswm fod ar gyfartaledd yn ol y cyfriflad di. weddaf lai o enedigaethau, llai o bobl yn mlodau einioea, sef o 20 i 50 mlwydd oed, a mey o rai hen a methedig, a mwy o ddeillion, yn y siroedd nag yn y dinasoedd a r trefydd? Yn y wlad y ceir y bryniau uchel, y dyffrynoedd eang, a'r Awelon oerion araf yn cerdded drwyddynt; tra nad oes i'w weled yn y dinasoedd a'r trefi ond pentwr o frici, morter a mwg. Rhaid gan hyny fod cannoedd o deulitoedd yn y wlad yn gorfod byw mewn cytiau hollol niweidiol i'w hiechyd a'n cysuron. Trwy ddirprwyaethau seneddol ac adroddiadau swyddogion iechyd fe lwyddwyd i wneyd cyfriflad 'cynil o sefyllfa cartrefl y gweithwyr yn Lloegr a Chymru, ac o :bob deuddeg cant o deuluvedd y mae dm ganl heb un ty ifyw ynddo Er y barna amryw o wyr galiuog nad ydyw y cyfriflad hwn yn datguddio yr holl ddrwg, eto y mae yn alaethus meddwl led dau o bob deuddeg o deuluoedd gweithwyr y wlad hon yn gorfod cyd. fyw a tkeuluoedd ereill, yr hyn sydd yn dinystrio un o haufodion cartref cysurus. Deng mlynedd yn ol, pan eedd mesur y oyfriif- iad diweddaf yn pasio trwy bwyllgor Ty y Oyffredin.fe wrthododd Llywodraeth Mr Gladstone roddi adrau i mewn ynddo er cael gwybodaeth lwyr am ansawdd oartreft y dosbarth gweithiol am y rheswm fod y draul yn ormod! Fe gofla y darllenydd mai Mr Bruce (Arglwydd AberdAr) oedd yr Ysgrifenydd Cartrefol y pryd hwnw, ac un lied anhylaw oedd efe yn y awydd hon, Mi a ddyfynaf gofnodiad awdurdodedig yfLlywodraeth weithredisdau pwyllgor mesur y cyfriflad, a bydded iddo fod yn rhybudd i'r gweithwyr i wylio symudiadau y Llywodraeth, yn gystal ag yn brawf y medr y Rhyddfrydwyr weithiau santi hawliau y gweithwyr. ha.gÎa ehwimerat()rs to take an account ,of houses,&c.,and to distinguish the boundaries of parishes, &c. Amendment proposed by Mr Miller. After the word division,' to insert the words, stating the number of rooms, ftc., having a window or windows, not being windows with a borrowed light, in each dwelliug-house where occupied as a whole, or where let in different stories or apart- ments, and occupied distinctly by different persons or families "—Common> Jourwl, 2 p.,July, 1870, vol. 125 p. 366. Mr Bruce opposed, believing the provision unnecessary, and that it would add enormously to expense of the inquiry Mr Orr Ewiug supported the amendment, which required a return that was already made in Scotland, and was found to give very useful information. Mr Uhadwick urged the Home Secretary to accept the amendment, or the mover to divide the committee, on the ground that the information sought would be most valuable in a sanitary point of view. "-Howard',# Debot", 3rd series, vol. 203, p. 1011. a-gSN The committee divided, ^Tellers for the year, Mr MiHer 1 KA I I MrOrrEwmg. J'" ? ? ?TeUemfot the Noes,  Mr Glyn. ) Kn I I Air Adam. Fel hyn fe lwyddodd Mr Bruce fel genau y Llywodraeth Ryddfrydig i orchfygu ycynygiad dyagarol hwn trwy fwyafrif o un a thuddiwyd truenusrwydd oartrefl y gweithwyr er mwyn arbed yehydif arian, pa rai a adawyd yn gynysgaeth i Lywodraeth Beaconsfleld, i'w gwario mewn tan a mwg yn Affrica ac India. Os nad ydyw peth fel hyn yn grintachrwydd ysgymun a digydwybod, nis gwn i ddim beth sydd felly. Yr oedd llinellau brathog Praed, y rhai a gyfan- toddsdd pan y canfu fod Llefarydd Ty y Cyffredin yn cysgu ar ei sedd, yn rhedeg drwy fy meddwl wrth fyfyrio ar y weithred hon o eiddo y Llywodraeth Ryddfrydig:- ,,I— Sleep, Mr Speaker! Harvey will soon Move to abolish the sun and the moon: Hume will ne doubt be taking the sense Of the House on a question of lixtempence. Statesmen will howl, and patriots bray- Sleep, Mr Speaker, sleep while you may." Fe *yr y rbaii fwyaf o ddarllenwrr y Oenedl fy mod yn Rhyddfrydwr, os mad yn rhywbeth mwy na hyny, ao, fel y cyfryw, ni fynwn er fy mywyd roddi yn erbyn y Llywodraeth Ryddfrydig fwy nag a haeddai ei hanwiredd. Ond "fefyny gwir ei., le," a rhaid gwneyd cyflawnder i'r gweithwyr pe 11 myrthisi y ffurfafen." Nid wyf yn amhnu na bydd raid i rai o'r aelodau Seneddol Oymreig wneyd rhywbeth yn fuan amgen i ddim a wnaeth- ant hyd yn hyn neu symud o'r ffordd, oblegid nid cymesur Ag urddas gwlad Ryddfrydig fel Oymru ydyw anfon neb i'r Senedd i fod yn ddim ond cludwyr arfau lweddillion yr hen blaid Whigaidd. Rhaid i ri gael yr holl gynrychiolwyr Cymreig yn wyr a feiddiant ymladd yn rhengoedd blaenaf y blaid Ryddfrydig gyda Gladstone, Bright, a Chamberlain. Daw owestiynau cymdeithasol o'r pwysigrwydd mwyaf o flaen y Senedd yn fuan, ac ni wna dynion Uywaeth a di-yni mo'r tro i drafod owestiynau telly. Bydd raid i'r Llywodraeth yn fuan ymgymeryd a'r gorchwyl o war- edu y miloedd teuluoedd tlodion allan o'r oytiau oerion a'r ystafelloedd afiach sydd yn andwyo eu hiechyd a'u moesau. Am bob tri o blant boneddigion sydd yn meirw dan bump oed, y mae pump o blant y gweithwyr yn marw; ao yr ydwyf yn sicr nas gall dyngarwYI o nodwedd Mr William Rathbone-dynion sydd yn meddu digon o ddynoliaeth i gwmpasu holl drueuiydoebarth gweithiol—nis gall dynion fel hyn, meddaf, edrych yn hir eto ar esgyrn a gtau cym- deitbas yn cael eu difaymaith, a'n lleegatt fel hyn. Mae y gweithwyr wedi gwneyd yr ol oedd yn eu gallu gyda'r mater hwn. Cyfranasant flliynau o'u harian i'r gwabanol gymdeithasau adeiladi), a llwyddodd miloedd o deuluoedd i gael tai o'r eiddynt eu hunain, ac aeth cannoedd Q deuluoedd yn ebyrth i rascaleiddiwch swyddogion anonest. Ond profodd yr ymdrechion canmoladwy hyn o eiddo y gweithwyr yn hollol annigonol i gyflenwi y diffyg alaethus hwn; ac onid ydyw yn bryd i'r Llywodraeth gymeryd y mater i fyny. Os nad ydyw peth fel hyn yn waith arbenig y Llywodr- aeth Wladol, nis gwn i ddim pa beth sydd felly. Nid ydyw y gweithwyr yn disgwyl cael tai heb dalu pris rhe&ymol am danynt; ond ? fel y dywed y diweddar J. S. Mill, "tra y gadewir tal gweith. wyr yn nwlaw anturiaethwyr masnaohol, fe fydd bys gorfaeliaeth ar bob careg ohonynt." Fel yr awgrymaiso'rblaen, nidoeseisieu i'r Llywodraeth dreisio y cyfansoddiad, na dwyn un elfen newydd i mewn iddo er dwyn y bendithion hyn i gyrhaedd y werin-dim ond i'r Llywodraeth weithredu tuagat y gweithwyr oddiar yr un egwyddorion a thrwy yr un peirianwaith ag y mae yn gweith- redu tuagat ddoebarthiadau ereill y wladwriaeth. Mae fy hen gyfaill, y Quarterly Review, yn digwydd bod wrth fy mhenelin, a aheir ynddo erthygl alluog ar y mater hwn, o waith Arglwydd Salis- bury fel y tybir, a goddefer i mi yma ddyfynu yobydig frawddegau o walth y diweddar Y sgrifenydd Tramor—y dyn a wnaeth i Ewrop grynu wrth ei leferydd, ao a oddeithiodd Affrica yn nghydag Ethiopia a thin rhyfel-gadewch i ni weled pa beth a ddywed y pendeflg Toiiaidd ar bwnc tyner a chrmdeithasol felyrhwnsyddgenyfdan sylw:The labour- ing poor, whose position and want we are con. sidering, form part of the community, and the largest part; they contribute to the funds of (he State and help to choose its ruleis, and they pay municipal rates and taxes in some shape or other. Roads are made by local badies or the central government, because individuals cannot make them for themselves, or make them so well. So with the Post-office, so with the police, so with the national defences. Now it is obvious that the working classes cannot provide themselves with decent, orwholesome, or suitably-placed dwellings however sober and industrious they may be, and however willing they may be to pay a fairly re- munerative rent. They need, in a word, and have a perixct right to usk for, thli,^ wh: h can  only be precured by com only y some oonte°lMj| &uthorityt that 18) by themunicipat.ty,or?e gBgocift. tion aoting under the of'the8tat0_ 0„u. m?i ei arglwyddiaeth u a dyweyd fod v fLilywlodf«raeetth hyyvn n r rhoddi arian ?ei?du y?M?. ac i dirfeddianwyr d(jeijK i '?" eu tlroedd' ac hefyd y mae w? raoddi ^QOOp i'r Industrie Dwellings Company trwy ba ? v rhoddwyd de^ng mil o weith i ? '???r? hoddw?yd d, eo?g DweM?iD? th?Tm? ? anturiaeth i'r Llyw- ?odiM?thi- ?' gadewch i ni gael un frawddeg aa'AS- eto gan yr ye?rifenydd derfynoi ar y^« thi;lg is absolutely unde- Pfhi^ thntif half the millions expended during n th,,t if ?,Mf the millions expended daring the Us 1 twenty vearBin starting and carrying out  ?.undert.akmg., Md half the ?d? .??h?uthonty of Acts of Parlia- ment for ?MhprojMt., had been devoted for pro- Xg fit ?c?So?bIe dwellings for the ]a. bouring poor, much waste of capital would have b? avoided, larger money interest would, on thp Hreraae I ? teen realised an enormous pro. Dort?uo?ue p?ople -2,500,000 -would by this time have beensatisfactorily housed, and a chang'e !1.I..1\n.na.aa.:¡,{C\+h moral 'eodat.aMMmmry  t'——? aspect of Great Mtain such M imagination can ?cdy paint in too glowing colours" Dymafam *n0'r pMdeax.on Toriaidd ?Huoc?f M ycwM. Hwn hwn ac yr wyt yn barod i fadddeu iddo tua t- ?wn ??w.re.cdd tU& Chynadledd T?u am ei ddmlad da tMgtt y dosbarth Gweithiol. Weithwyr, mynwoh eich hawliau. Gwthiwch eich cwynion i'r /t-M<. a mynweh osod eich mesurau or ben uchaf rhaglen y Llywodraeth, chwi orchfygwch. GLABLTS.

O'R LLEUAD. au ARTHUR EKBTS. Yn mhob pen mae opiniwn; cystal a dyweyd fod t hwn sydd heb run opiniwn heb yr un pen. Y mae gwyliau y Nadolig yma yn gynyrch- iol iawn yn ddiau mewn cywain llenyddiaeth o bob rhyw A gradd i'r ysguboriau. Bu y bechgyn a'r genethod yn y misoedd a basiodd yn hau a llyfnu nes yr oedd danedd eu hogau wedi pyla, ond cyn wired a bod yr had wedi ei roddi yu y ddaear, dyma gyfnod y medi wadi eu dal. Llawer geneth fu yn treulio nosweithiau hirion i feddwl a dad- feddwl, ysgrifenu a chroesi allan, ysgrifenu drachefn, mewn poen a tbrafferth, a mam ambell un yu cwyno fod y gwaith yn sefyll, neu fod gor- mod o ganwyllau yn llosgi. Ond mor hapus yw yn awr i deimlad y lodes fod ei phenderfyniad wedi ei gario alllm er pob rhwystrau, Dyma adeg y gystadleuaeth yn ymyl; pan feddylia hi am y diwrnod,—ac yn wir meddwl y mae hi o hyd am dano,—y mae ei chalon hi yn chwareu mewn 11a. wenydd, lie yn ngrym y cynhyrflad y mae hi yn gweled ei hUllan yn slipio yn mlaen i ben y nag, i ymofyn ei gwobr. Y mae hi yn clywed y eheert bydilarol a roddir iddi, teimla fod ei gwyneb yn llosgi gan effaith y cynhyrfladau --y arni. Yr un modd y bschgyn y mae John, mab Ty Newydd,wedi anfon peuillion i'r gystadleuaeth fiynyddol a gynhelir n y gymydogaeth. Y mae wedi eu darlleu ddegau o weithiau i'w dad a'i fam a'i thwiorydd, fel y mae y teulu i gyd yn hyderus aenilU John. 'Does dim modd nad v fo fydd y goreu," meddii ei fam; beth feddyiia chwi," meddai drachefn wrth ei phricd. Wel," meddai yntau, fy syniad ydyw y gwna, oblegid rhaid eael rbywun pur dda-da iawn, i'w guro." Yn awr, wedi i'r tai ddyweyd mor bendant, nid oes dim petrusder i fod bellach. Ac am Richard gyda'i draethawdy mae uwchlawamheuaeth; "oblegid," meddai y tad, nid rhyw fop ydyw, yn sicr, fel y clywais yn';ddiweddar am un o'r cyfryw,—yr oedd golwg gwrboneddig arno, modrwy ar ei fys, a menyg Tcid yn ei law er mwyn i'r fodrwy fod yn y golwg, yn twell o'r dosbarth mwyaf tuiellith. Yr oedd yn gerddwr diail, pob ysgogiad yn hollol yn ei le, la daeth boneddwr i'w gyfarfod,-un real felly, ond hollol ddieithriol i'r fan lie yr oedd y fop yn byw, a gofynodd y boneddwr iddo I Pwy wnaeth yr afon y m,.t P gan gyfeirio at afon fawr oedd yn rhedeg ei dyfroedd i'r m6r. Wn i ddim,' meddhi y fop. Pwy wnaeth y mynyddoedd yma?' Wn i ddim yn euw'r taid, yn Llanrwst yr ydw' i yn byw.' Nid un o'r rhai yna ydyw Dici ni, ac y mae yn rhaid iddo enill, neu ynte fe gaiff gam; os na wna enill rhaid na bydd y beirniad ddim wedi ei ddarllen. Yn wir y mae llawer iawn o'r rhai hyn yn ddiofal iawn hefyd. Nid ydytt yn malio dim braidd beth a ddywedant yn y oyfarfodydd llenyddol bychain yma; wir nid ydyw bcirnlald yr eisteddfod .th,l yn rhyw orfanwl yn hyn. T?arUen. gt ?etth hirwyntog iawn gaii un ohonynt yn y Oenedl yr amser hono; gallech* feddwl mai efe oedd yr unig un 0 fewn y bydvsawd oedd yn gwybod dim am farddoniaeth. Ond fel rheol, own bach sydd yn cyfarth amlaf, ae y mae arabell un cyn hyn wedi bod vn cyfarth y lleuad. Wel, a dyweyd y gwir i chwi yr oedd hwnw yn gWuoyd path tebyg iawn. Yr oedd yno un [Jew yn cynyg yn y gystadleuaeth hono ond yr oedd digou o blwc yn y bychan i'w fentro; ond chwareu tag iddo y mae yn dyweyd ar ei wir nad oedd yn' ei adnabod. Ond pe buasai yn dyweyd na fu yn ei wely er's tair blynedd, buaswn yn ei goelio yu llawn mor cynted: oblegid, pwy ddarllenodd waith y Llew 'inwaith nad yw yn ei aiwaen byth wedi hyny pe yn mhlith mil P Ac os cad oedd yn feddiannol ar ddigon o graffder meddyliol i wneyd hyn, nid oedd yn gymhwys i fod yn feirniad ar y fath destyn. Dyn yn agor ei ge or yw peth fel yna ac yn rhoddi ei droed ynddi ar yr un pryd. Y mae y LIew ar ei ben ei hun, fel nad oes dim anhawsder o gwbl i'w adwaen. Pwy gystedlir ag ef yn y Mesur Arwrol ? Pwy mewn ysbryd arwrol a sang- odd ar yr un safon ig ef P Dylassi ei feirniaid ddiosg eu hesgidjau, ac ymgrymu ger ei fron mewn gwardgaeth, oblegid eiragoriaetau llenyddol a meddyliol yn y Mesur Arwrol. Nid wyf yn dyweyd dim am onestrwydd y tri mor bell ag yr oedd eu galluoedd hwy yn myned, ond yr oedd i'r un hwnw feiddio dyweyd yr hyn a ddywedodd am gyfansoddiadau dyn:on uwchlaw iddo ef, yn ymylu ar gablu urddas, ac ar yr un pryd (os wyf yn coflo yn iawn) gwnaeth esgusawd fel hyn- nad oedd am warantu eywirdeb pob sylw a ddigwydd i ni wneyd ar y gwahanol gynyrchion." Os nad ellid eu gwarantu, pabam yr oedd yn meiddio eu gwneyd P Oni fuasai yn well iddo beidio a dyweyd dim ond a allai el warantu P Os oes rhyw feirniadaeth ac y mae pob gair i fod yn warantedig ynddi, y mae beirniadaeth yr Eistedd- fod Genedlaethol i fod felly. Oowardaidd iawn yw peth fel hyn yn ngolwg pob dyn sydd yn meddu barn; y mae yn ddigon posibl fod y truth gorwyntog hwnw, a hir-wyntog hefyd, yn rhyw- beth ag yr oedd anwybodusion yn ei fawrhau, ac yn wledd flasum iddynt, fel y gallesid disgwyl. Pawb at ei debyg." Ond fel beirniadaeth, nid oedd yn deilwng o'r enw. Yn wir, yr oedd broa yn gwbl amddifad o'r elfenau hyny sydd mewn beirniadaeth. Nid oedd ynddi ymgais i ddal y florian yn deg; yn hytrach, yr oedd yn fwy tebyg "Mrs Scott's small terrier," yr hwn yn ddi- ddiwedd sydd yn dangos ei ddanedd net yn eu .harfer. Os yw beirniaid yr Eisteddfod felly, rhaid fod rhai llai yn ddigon tebyg iddynt, ae fe enillay bachgyn os na chlnt gam."

YSSOLDY MARI ANGLAS. Cynhaliwyd cyngherdd llewyrchus ynyr ysgoldy uchod nos Wener, yr 17eg c;flsol, dan arweiniad hapus Mr Roberts (Ehed dd Eiflon). Y prif arwr ydoeddMrW. Davies, U.O.W., yn awr o Llan- §efni. Oanodd Mhs Parry, Miss Williams, a Miss Uosaon, o'r un lie, yn hynod swynol, Be yr oedd yr oil o'r parti oddiyno i'w canmol. Cafwyd cryn bleser gyda chaneuon digrifol Mr Pritchard, Pen- rhosllugwy N.S.-Gehebydd,

I PORTHMADOG. CYNGHERDD.Cynhaliodd seindorf y gwirfodd- olwyr gyngherdd yn y Neuadd Drefol nos Fercher diweddaf. Cynorthwywyd hwyut gan Miss M A. Davies, Miss H. Davies (dwy ferch Mr Wm. Davies, Bank Place); Miss E. A. Jones, High-street; Miss M. E. Morgan a'i thad, Mr E. Morgan (Llew Madog), a'r bate rhagorol Mr J. H. Wijliams. Chwareuwyd y cyftiliant gan MIs Williams, Snowdon- street, a'r Proffeswr Morris; a'r crwth gan Mr B. Williams. Er mai dyma y tro cyntaf i'r ddwy Miss Davies gann yn gyhoeddus, gwnaethant eu rhan mor dda nes synu y gynnll- eidfa. Y mae gan Miss Jones lais peraidd a awynol, a chafodd uchel gymeradwyaeth gan y gynulleidfa, fel ag yr haeddai. Y mae'r cantorion ereill yn adnabyddus efsoes, fel nad oes eisieu gair am danynt genyf. Oalwyd cyngherdd da. Aeth yr elw at y seindort.-Y Glee Mawr. OD-BBTHA,u.-Peth od na cheir to anghymysg- edig.-Ued od (ond nid lledod) yw dynion yn hoffi gorwedd mewn ffosydd.-Y mae yn od na cha' thyw *r priod hyd i'w oriawr -Rhywbeth od oedd gweled e dd yn goleuo canwyll er mwyn gweled goleuni y.gas.-Peth odoeddgweled twmai bardd- onol yn gorwedd yn guddiedig mewn lbt" rhag angerdd y Rhyddfrydwyr.— Peth pur od fod spectala R. o Fadog heb fod ar ei drwyn.—Neill- duol o ed fod cynifer o odw> r wedi oodi i ym- deb gu i mL—Od iawn mai y peth goieu a welwyd yn Li. y W. er's llawer dydd oedd ceiniogwerth o "Indian Rock." Bydd&i yn od pe gwelid yr heolydd heb "docynau" o faw.-Bydd yn od 08 na ohoir beth wmberth o odion ar ol y Nadolig.— Yr UN Od.

BWLOH GWYN. I CYNOHBBDD A CHTSTADLBCAHTH. —Nos Lun, Rhag. fyr 20fed, yn nghapel Nebo, cafwyd cyngherdd ardderchog dan arweiniad a llywyddiaeth y Parch edigion S. Evans, Llandegla, a M. 0. Morris, Ooedpoeth. Y beimiad cerddorol oedd Mr W. Reynolds, engineer, Brymbo. Chwareuwyd ar yr offer j n gan Miss Evans, Llandegla, a Miss Wil- liam U i lgo .—Ymwtlwr.

PENYGROES, LLANLLYFNI. I AFIECHYD, &c.—Llawer o sons, dd wedi bod am y pentref hwn ynddiweddar, yn neillduol yn her- wydd yr afiechyd poenus sydd wedi cymeryd gafael mewn llawer o deuluoedd; a'r gred gyffredinol yn mhlith y trigolion yw, mai yn herwydd fod y dwfr yn anmhur y cynyrchir yr afiechyd. Trwy ymholi, yr wyf yn deall fod ugeiniau o arian y plwyf wedi eu gwario er goaid pibellau (pipet) i gario dwfr; ond wrth chwilio ceir nad yw cysylltiaiau y pibellau hyn y cyfryw fel ag i atal unrhyw fudreddi i ymgymysgu a'r dwfr, ac hefyd fod llawer o fudreddi yn nghymydogaeth y pibellau hyn. Ond yr hyn y synasom fwyaf ato oedd deall fod earth- bibellau wedi eu gosod i gario budreddi o'r lleoedd mwyaf aflan yn y pentref, pa rai sydd wedi eu osod fel ag i arllwys eu holl gynwysiad i'r dwfr (oedd ac sydd yn cael ei ddefnyddio gan nifer lluosog o'r trigolion); ac y mae yn ffaith mai yn mhlith y rhai oedd yn detoyddio y dwfr anmhur hwn y dechreuodd yr aftechyd gyntaf yn y pentref; ac y mae yn drwm dywedyd ei fod yn parhau yno eto. Yr wyf yn deall hefyd fod sylw Dr Kees, sef y meddyg iechyd, yn nghyda Mr Lloyd Jones, y swyddog sydd yn arolygu dros fudreddi yn yr Undeb, wedi eu galw yn neillduol at hyn. Gal- wyd cyfarfod cyhoeddus o'r plwyfolion i gymeryd y peth i ystyriaeth ddifrifol. Cydnabyddid ar y pryd gan y swyddogion uchod fod eisieu cyfnewid llawer o bethau. Ond pa beth sydd wedi ei wneyd? Mae'r ateb yn fyr-Dion; er fod wyth- nosau wedi pasio. Ac nid yu unig ni wnaed dim daioni, ond y mae llawer o ddrwg wedi ei wneyd. Yr oedd y dwfr, gyda'r hwn y gwariwyd ugeinMu o bunnoedd, yn cael ei gario trwy bibellau i ganol y pentref; y mae hwn weithian er's wythnosau wedi ei atal, fel nad oea unrhyw ddarbodaeth wedi ei wnefd yn ei le ar gyfer y lluaws trigolion oedd yn dibynu arno. Yn sier dylai y Bwrdd Iechyd wneyd rhywbeth er diwallu y lie a dwfr glau ac atal y budreddi sydd yn cael eu tvwallt i'r pibeUau hyn. Mae yn sier genyf fod yr Undeb yn gorfod teimlo yn herwydd y pwys mawr sydd wedi cael ei achosi trwy fod teuluoedd cyfain yn cael eu hanalluogi i ymgynal heb gynorthwy plwyfol. Hyderaf y bydd yr uchoi yn foddion i alw sylw y Bwrdd Iechyd yn eu cyfarfod nesaf, fel ag i symud yn mlaeu er gwella yr aflwydd hwn.—Syhoedydd. Ya YsaoLioK DYDDIOL.-DeaUwyf fod gwahanol ysgolion dyddiol y cymydogaethau yma, a'u Cia- eryd at eu gilydd, wedi llwyddo yn dda yn yr arholiad diweddaf fu amynt. Cyfartaledd. Grants. Nebo. 76 £69. Llanllyfni. 66 C94. Talfsarn. 116 £ 182. Penygroes. 85 £282. I Deibyniodd y plwyf oddiwrth yr ysgol ddiweddaf I (sef Penygroes), ar ol talu yr holl draul cysylltiol i hi, oddeutu S205, set oddeutu cymaint a'r oil a dderbvniodd oddiwrth y tair ysgol ereill gyda'u gilydd, yr hyn sydd yn siarad yn uchel am deilyns- dod yr athraw, Mr T. V. Williams. Llwyddodd yr oil o'r is-athrawon yn Tr ysgol ddiweddaf hefyd i enill grant, ne enillodd saith o'r ysgolceig- iou "Honour Certificate," yr hyn eydd yn eu rhyddhau oddiwrth dalu am eu hysgol am dair blynedd.—Qo hebydd. DARLITH AR "JOHN BRiaHT.Nos Fawrth di- weddaf, traddodwyd darlith ar y testyn uchod gm y Parch Isaiah Jones, Rhiwlas, i gynulliad lluoto(; yn nghapel y Wesleyaid. Y cadeirydd apwynt- iedig ydoedd W. A. Darbishire, Vaw., llywydd Cymdeithas Ryddfrydol Arfon; ond gan nad oedd yno ar y dechreu, dewiswyd y Parch T. Nicholson, Talysarn, i lanw ei le, Wedi cael sylwadau rhag- orol gan Mr Nicholson, ae i'r darlithydd ymaflyd yn ei vaith yn ei ddull hyawdl a meistrolgar, daeth Mr Darbishire i mewn, a rho idwyd eheeri iawn iddo. Arhosodd y darlithydd am foment, ac Tua svmudodd Mr Nicholson, i roddi ei le i w r Darbishire Yna aeth y darlithydd yn mlaen hyd fOr athrylith fel llong yn ei llawn hwyliau. Yn sitr y mae hon yn un o'r darlithoedd mwynf llafnrus, ysgoleigaidd, a manwl a glrwsom eiioed. Wedi i'r darlithydd ribtedd, yn nghanol cymeiad wyaeth uchel, cododd Mr Darbishire Dywedodd fod yn ddrwg ganddo nad allasai fod ■ n bresenol ary dechreu, ond mai amgylchiadau a'i Uuddiodd. Dywxlodd fod Mr John Bright a'i deulu ef (y cadeirydd) yn hen ffryndiau,— mai rhai o'i adgof- ion boreuaf ydoedd ymweliadau mynych Cobden a Bright a'i dad yn ystod helyution blin yr Anti- Corn-Law League. Siaradodd yn uohel iawn am gymeriad dilychwin John Bright, ac anogodd ieuenctvd y dorf i'w efelychu. Yna datganodd ei foddhad wrth wrandaw ar y ddarlith ragorol. Tal- wyd y diolchiadau arferol. Yna rhoddodd y gweimdog (y Parch T. Wynne Jones) hanes ac amgylchiadau trysorfa y cupel mewn modd nod- edig o d loeth ac effeithiol; ac ar y terfyn daeth Mr Darbishire, ac addawodd lOp i'r dryBorfa, a deallwn i Mr Jones au derbyn boreu Iau diwsddaf. -Gwrandawr.

Y mae clafdy i gael ei adeiladu ar y Brighton Downs er mwyn pobl yn dioddef oddiwrth ddolnr- iau heintus. Bydd y draul yn 15,000p. ac y mae y sefydliad i gynwys 50 o ward*, a'r un nifer o welyau. Y mae y cleiflon i'w cadw bob un ar wahan.  iMlTATlON.-SoreneM and dryness, tickling and imtation, inetudiag oou?h and aaecting the Totce. For these eymptoma Me 9 a's Gtycedne JuJ.b-. r;?:O' tn R. agr?.??. O=codon,4 U¿b In proximity to the glands at themoment they are ex?t?l by the act of sucking, becomeø aoti?'y he&Ung. xold only in b,,e,3, Ild, "4 I'd,, 1,,b.,gd 11 J. EPN LCOHoi?mo?thic Chemists, London. A letter receive*: "Uentlemen.—lt may, perhap interest .u 4, ,Uen v,emen,-It may, perhaps i have foii d to know that, after an extended trial, I have fou .U your &llr::Jou::a:eW1:=:t or without medical treatment ) in almost all fonm) of throat disease. They soften and clear the voice. In no case can they do any harm.—Yours faidihtUv. ( HORDOx Homas, L. R.0 P 19 BeAiur Phyaioian to th? AiuW,,ip4 Tb..t md Bar Shmmy." =4"

I NEWYDDION CYFFREDINOL. -:7 1  ?8'?dd RO"IYU wedi caniatau i'w ddeiliald y m8nteibion aydd yu deilliaw od4Ü"h Ddeddf Tir-helf&. A ^^4 NEA**T Senedd bwiia<^ Mr P. A. Tarlor, AS gynyg peaderfyniad droo daifod. iad d^dfau hel';ag pe°derf^lad ^"<>d- Hysbysir am farwolaeth y Proffeswr Thoma?a Rymmer Jones, F.R.S.. awdwr llyh tra adD.. bydduaarhMeMaeth naturiol. Yr oedd 1D ?<t! mlwydd oed. Yn y Dafwys, gerllaw pont Battersea, daeth. pwyd I o hyd i gorph Mr Aird, y?rifenyddm swyddfa y Morlys, yr hwn fu ar goU er 17eio™ Dachwedd. Boddwyd tri o ddynion feusine yn ymyl fUY. Rhona, yn yr Hebrides, trwy ddymchwiliid cwch. Yr oeddynt yn pyagota kboter., pan gymer. odd y ddamwain le. Y mae y Sepublique Franeaue, un o brif newydd- iadurom Ffrainc, wrth roddi rheiltr o'r galarwyrym angladd Madame Thiers, yn nodi Mr Pitman, Tl hwn a gynrychiolai y pwyllgor Seisnia ar cynorthwyo tlodion Ffrainc ar ol rhyfel 1871. V»«e Mr R. W. Boyd, rhwyfwr pur adna- byddus, yn foddlon myned i ymdrechfa gyda Hanlan, neu unrhyw un arall yn y byd, am gyngwystl o unrhyw swm rhwng 200p a 500p ar y ddwy o< hr, y rhwyfo i gymeryd lie ar y Dafwys neu y Tyne. Y mae perch euogion y llong City ef Montreal, yr hon a adawyd yn ddiweddar ar y Werydd, wedi derbyn pellebyr o Brixham, Devon, yn hysbysu am ddiogelwch y dwylaw. Pan oedd cerb) dres a garial deithwyr yn dyfod i fewn i orsaf Cannon-street, Llundain, ddydd Sadwm diweddaf, aeth y peiriant oddiar y cledrra ac aeth yn gToes i'r llinell. Rhw;etrodd hyn gryn lawer ar drafnidiaeth. Y mae y Parch 0. M. Birrell, gweinidog adnabyddus a pharchus perthynol i'r Bedyddwyr wedi marw yn ei gartref ) n Blackheath. Bu Mr Birrell yn weiriidog yn Pembroke Chapel, Lerpw), am fwy na chwaiter cilnrif. Yn llys yr heddgeidwaid, Clerkeuwell, troe. glwyddwyd morwyn weini o'r enw Sarah Jant Swan i sefyll ei phrawf am ddarfod iddi yn wir- foddol achosi marwolaeth ei phlentyn anghyfreitk. Ion trwy ei gladdu yn fyw o dau bentwr o 13. Yn y Central Criminal Court, Llundain, prflfwyd fferyllydd o'r enw Thomas Tilley yn euog o werthu cjfferi afiachus er dybenion an gbyfrei th lawn am y cyfryw drosedd dedfrydwyd ef i adeuaaw mis o lafur caled. Y mae ysgrifenydd oedd yn ngwasana«th cot. rertrydd Ilya y manddyledion yn Aylesbury, wedi dianc gan gymeryd gydag ef 50p mewn arian, y rhai a dderbynJwyd o bryd i bryd mewnperthynas a IT aterion y llys. Y mae ymchwiliad wedi ei wneyd mewn perth- ynas i ddiiseb etholiadol Evesham, ac y moo etholiad Mr Harland wedi ei gydnabod ya un rheolaidd. Y mae clwyf y traed a'r genau wedi ymddangos eto yn Lewes, yn Sussex, ar ol i'r ardal gael llonydd am bedair blynedd a phedwar mis. Y mae deg o anifeiliaid wedi eu condemnio gan yr archwiiydd swyddogol, ac ufnir fod y drwg ya myned ar gynydd Y mae Oil Biae, yn Varis, yn hen adnabyddus bellach fel organ llenyddiaeth anweddus. Ydydd o'r blaen dedfrydwyd M. Gune, ei brif oruchwyl- iwr, i dri mis o garchariad yn nghyda dirwy o 111 o franci am ddilyn yr hen arferion. Y mae ditrod mawr wedi ei wneyd gau din ar eiddo Musgrave a'i Fab, Ilaw-weithwyr gwlan, Leeds. Bu y dwylaw yn bnaur iawn am yr wythnosau diweddaf, ac yr oedd y gwaita yn cael ei gario yn mlaen ddydd a nos. Y mae y golled yn mai miloedd o bunau, ond yn ffodus gwneir hi i fyny trwy yswiriad. Y mae taochwa angeuol wedi cymeryd lie yn ngwaith glo Langendreer, ger Dortmund. Y mae pedwar o ddyrion wedi eu lladd a dau wedi eu niweidio yn drwm. Cymerodd y trychineb le mewn canlyniad i esgeulusdod rhyfygus un o'r glowyr, yr hwn a agorodd ei lamp, 11 hyn oedd groes i reol. Yn llys siryddion Middlesex, dyfarnwyd iawn lSOp i ddyncs ieuanc o'r enw Ellen Jane Millard am garchariad anghyfiawn, trwy gamdystiolaeth dyn o'r enw Bell, gvdalr hwn y bu yn gweini. Oyhoedda y jewit't World fod priedas wedi eI threfnu ihwng Mr Leopold de Rothschild, mab ieuengaf y diweddar farwn Lionel de Rothschild, i Miss Marie Peruzia, chwaer Mrs Arthur Sasson. Y mae y seremoni i gael ei chyflawni yn ystod y mis nesaf yn synagog Portland-street. Oyubaliodd Bwrdd Masnach gyfarfod yn Ngbaer- dydd er edrych i fewn i'r amgylchiadau dan ba rai y suddodd yr agerlong Brydeinig Mati* va Mau Biscay yn mis Hydref diweddaf. CoUwyd 1 Merit pan ar fordaitu o Gaerdydd i Bordeaux, a boddwyd dau o'r dwylaw. Penderfynwyd amddifadu y meistr o'i drwydded am ddeuddeng- mis. Y mae Llywodraeth China wedi anfon arckebion mawrion am arlau o'r fath oreu, ac yn ol y cyn- lluniau diweddaraf at law-weithwyr yn Germani Dywedir fod pwyllgor cyfansoddedig o swydd- ogion milwrol a morwrol ar gychwyn i Lerpwl, er ystyried pa bethau sydd yn angenrheidiol eu gwneyd er gosod y lie hwnw mewn sefyllfa briodol o amddiffyniad. Oherwydd cyffredinolrwydd clwyf y tried a'r genau yn swydd Northampton y mae yr awdur- dodau yn cyfrif yr holl eir yn gylch heintus. Y mae carchar Dartmoor yn cyowls mil o garcharorion. Ar ol yr helaethiad sydd wedi ei banderfym bydd yn cynys mil a haner. Yn y Guild-hall, cyflwynwyd i Arglwydd Brif Famwr Coleridge y gadwen swyddc gol a arferid ei gwisgo gan y diweddar Arglwydd Brif Farnwr Oockburn. Gadawodd y Gwir Anrhydeddus W. P. Adam, lly wodraeth wr newydd apwyntiedig Madras Llundain, nos Weuer. Teithia Mr Adam Dover a Calais am Bombay a Madras. Danfonwyd y boneddwr anrhydeddus i'r orsaf gan gwmni urddasal, a dilynwyd ef gan Mr Frederick Adam, eifab. Adroddir fod gwerth 66,000,000 o 'eteloedd wedf eu cridi yn Mhrydain a'r Iwerddon y flwyddyn ddiweddaf. Toddwyd 6,000,000 o dunelli o haiarn, a chodwyd 134,000,000 o dunelli o lo. Cynyich- wyd 51,000 o dunelli o gopr; 70,000 o dunelli o blwm; 1,500,000 o dunelli o halen, a 8,000,000 w dunelli o glai i wneyd llestri. Mae yn y Deymaa Gyfunel 3877 o Jofeydd. ac Did oes ond 47 o'r nifer yma yn yr herddon. Ni chodwyd ya y wlad hono yawyddyn ddiweddaf ond 129,000 o di,neui o lo. Mae yr awdurdodau yn methu dnneUi o !o. Mae yr awdutdodau yn methn cael ei godi o'r ddaear yn yr Iwerddon, gan fod yno ddigon ohono, a'r bobl yn cwyno yn barhaus eu bod allan o waith. Y mae dwy dis o wellt, gwerth 20p, wedi cael en llwyr losgi yn Barnsley, ger Leeds. Credir mai effaith bwriad ac nid damwain oedd hyn, gan fod amryw bethau cyffelyb wedi cymeryd Ile yn yr ardal yn ddiweddar. Mewn araeth yn Reading nos Lun diweddaf rhoddodd Mr Freeman yr hanesydd, feirniadaeth lem ar anDghysondeb Arglwydd Salisbury mewn cysylltiad a Groeg, gan mai efe oedd y cntaf yn 1878 i gymeryd ei phlaid, a'i fod ar ol hyny wedi troi yn ei herbyn. Gwasgai Mr Freeman ar ei wrandawyri ymddiried yn Mr Gladstone, pa beth, Bynag a wnai i ddwyn rhyddid cyflawn i Roeg. Os gellid cyrhaedd yr amcan yn heddychol, goreu oil; ond 01 nad ellid, rhaid ei gael trwy ryfeL Ynmrawdlys Belfast cafwyd dyn ieuanc, dwy- ar-bymtheg oed, o'r enw Bernard Nolan yn euogo lofruddio un Michael Boylan. Dedfrydwyd ef i farw. Y mae bachgen un. ar-bymtheg oed mewn dalfa yn Dublin ar y cyhudd'ad o fod wedi taflu merch ieuanc i gamlas oddeutu mis yn ol. Cafwyd y corph marw ddydd Hun, wythnos i'r diweddaf. Daeth haid o derfysgwyr i fewn i eglwys Bally- nahinch, swydd Galway, yn yr Iwerddon. Cafodi y seti, y pwlpud, y reading-de*k, a'r ffenestri ea ehwitftiwfo, tra yr ceid y Beiblau a'r llyfrao gweddi wedi eu min-ddarmo a'u gwaggar dros y fynwent a'r metisydd o amgylch. Tua'r un gym- ydogaeth gwnaed niwed maleisus i ddefaid, am fod au perchenog wedi Q) tbwni y pee hod aøfaddeaol o dalu ei ardu th. Tra yr oedd navvy o'r enw Locke yn gweithio ar reilffordd new dd yu Lincolu ddydd Llun di- weddat, cwympodd swm o bridd arno, a chladd- wyd ef yn fyw. Pan godwyd ef i fyny, cafwyd fed ei ddwy forddwyd wedi tori. Barfu i ddyn o'r enw 'ph Powell, o Wolver- hampton, gyflawni hullan-faddiad y dydd or blaen drwy don ei wddf. Yr oeud y trancedig yn 50 oed. Bernir mai digalondid Aieu gwaith bar odd iddo gydawni yr erchyllwaith. DAHOANFYDDIADAV AKSWIOUS TN NOTTWOHAK- —Cafodd y cyffro a achosw-d yn Nottingham trwv ddarganfyddiad gweddillion dynol yn gladdedig mewn seler, ei fwyhau ddydd Sadwrn, drwy i fachgenvn bichan, tra yn rhodio hyd Ion yr afon Trent, gaufod corph pley.tyn yn llaid yr afon mewn sefyllfa echrydus. Gwnaed archwm, a bernir yn gryf mai hwn yw corfP y baban y tybir i ferch ieuengaf Durant roddi genedigaeth iddo yn uhy ei mam. Parheir i wneyd archwiiiadau yn 1 ty a feddienid yn ddiwfddar gau deulu o'r enw Durant. Dywedir fod o leiaf eyrph saith nsn wyth o fabanod wedi eu C:1el eisnes. Mewn cell <> briddfeini, yr hon a drlefnyjdii fel rla. afa^ catwyd dau beuglog perthynol i fabanod.