Y Genedl Gymreig

BARK BONEDDWR (?) CKIDWADOL AM Y OncRY.—Y mae Mr Cavendish Bentinck, yr hwn oedd y Barnwr-ddadleuydd Cyffredinol e dan Weinyddiaeth ArglwyddBeaconsfield, wedi anrhegu ein cenedl ag enw newydd, sef Cruglwyth o Gymry auwybodus a bar- baraidd." Gan fod cyfangorph y bobl yn Ymneillduwyr, ar bwy y mae y bai, tybed, os ydym yn anwybodus ? Onid ar y blaid y perthyna Mr Bentinck iddi, sef y blaid sydd wedi cau yr Ymneillduwyr o'r Prif-ysgolion cyhyd ag y gallent, a thra yn taflu miliynau o bunnau i ffwrdd arryfeloedd yn Asia ac Afitrica, wedi gwrthod rhoddi ychydig fil- eaddtuagat addysg u wchraddolyn N ghymru. Nid Mr Bentinck, yn ein tyb ni, yw y dyn mwyaf eymhwys i geryddu barbareidd-dra, gan mai trwy amddiffyn yr arferiad greulon o fflangellu" yn y fyddin yr enillodd ddigon o ffafr i gael bod yn rhyw fath o aelod o'r W einyddiaeth Doriaidd; ac nid yw ei athrod gwenwynig yn poeni dim arnom, tra yr ydym y& cofio mai yn Nghymru y buwyd yn fwyaf diymdroi i oso d Deddf Addjsg mewn grym, ac mai y cwestiwn sydd yn cael iwyaf o sylw gan y Cymry ar hyn o bryd yw Addyag Uwchraddol. A ydyw Mr Bentinck yn gwybod fod ei gydswyddogian wedi cau amryw garcharau yn Nghymru am eu bod yn weigion, a bod y Barnwyr yn fynych yn myned trwy gylchdeithiau Cymreig heb gael ond y nesaf peth i ddim i'w wneyd? Os nad yw, efe a ddylai fod y diweddaf un o bawb i edliw "anwybodaeth a barbareidd-dra" i genedl y Cymry yay dyddiau hyn.

Noonr DIWEDDAP y SULTAN.— Y mae y Sultan wedi gweled yn dda anfon Nodyu arall at y Galluoedd Unedig. Gan fod amodau Cytundeb Berlin heb eu cario allan mewn perthyna# i gyffin-dir Groeg, naturiol ydyw dysgwyl fod gan y Porte gemadwri ar y pwnc hwnw. Yn gyntaf oil, ymgysura y Sultan yn y dyb mai efe a'i gyd-weinidog- ion a biau y clod a'r anrhydedd o dros- flwyddo Dulcigno i ddwylaw y tontenegriaid. Nid oes yn y Nodyn sill am y dirgymhell a'r bygwth fu yn nglyn 1'r drafodaeth hirfaith hono. Na, y Sultan gyda'i haelfrydedd aifeMl a gwblhaodd y rwaith o'r dechreu i'r diwedd, ac efe sydd eilWDg o barch a chydnabyddiaeth am y fath hynawsedd. Ond, beth am gyffin-dir Groeg ? A caiff y cwestiwn anorphen hwn ei benderfynu heb ragor o drafferth ? Nid ydyw y Nodyn crybwyliedig yn rhoddi He i ni gasglu hyny. Dywed y Twre, gyda'i hunan-feddiant diarebol, iddo draethu ei farn derfynol ar y cwestiwn hwnw yn Hydref diweddaf. Yr adeg hono cynygiai ddernyn o dir at Trasanaeth Groog, ond ni f,Y?Ri son am ad tdyuu, ruH'g J u "7 ù';¡¡:l. Dyna yn gymhwys ydyw ei olygiadau hyd I yn hyn. Nid ydyw trosglwyddiad Dul- cigno wedi ystwytho dim ar ei gyndynrwydd, nao aeddfedu ei farn yn nglyn & hawliau cyfiawn Groeg. Yn yr adran olaf o'r I nodyn, cwyna yn enbyd yn herwydd fodswn arfau a pharotoi i'r gad i'w glywed ar y terfynau gAidia fod Grong mor hyf ac annibynol a meddwl am fyn u ei hawliau neu drengu yn yr ymdrnch. "Ond," ebai y Sultan, "bydd i Twroi aroa yn hunan- feddir.nuol yn ngwyddfod y sefyllfa hon ar bethau, gan arfer y gocholiadau angen- rheidiol." Ie, "aros yn hunan-fedd- iannol I" Tyded Groeg faint a fyno am ei hawliau: bygythied Galluoedd Unedig Ewrope—y mae Twrei yn penderfynu oadw ei hunan-feddiant. Canfyddir nad ydyw y nodyn hwn yn taflu dim goleuni newydd ar gwestiwn y Dwyrain, nac yn tueddu i godi ein disgwyliadau am ddiffuantrwydd y Sultan. Y mae yn amlwg, os caiff Groog ei hiawnderau, y bydd raid i'r Galluoedd Ewropeaidd lefaruyn fwy croew nag ane.}, er ysgwyd y Twrc cysglyd o'i "hunan. faddiant" rhyfgs ac afresymol.

TANCHWA Cwm RHONDDA.—Yn y nodiad- au o'r Deheudir, gwelir fod ein gohebydd yn rhoddi manylion pellach am y danchwa echrydus a ddygwyddodd yn nglofa Pen-y- graig. Y mae rhif y lladdedigion, fe ym- ddengys, yn fwy o gryn lawer nag y tybid ar y cyntaf. Ac y mae nifer y teuluoedcl- y gweddwon a'r amddifaid,-sydd wedi eu taflu ar drugaredd y cyhoedd trwy y trychineb uchod, yn dra lluosog. Bernir nad oes dim llai na 271 o bersonau wedi eu hamddifadu o foddion cynhaliaeth yn yr amgylchiad galarus hwn. Da genym weled fod ymdrechion clodwiw yn cael eu gwneyd er Ileddfu dioddefladau touluoedd yr an. ffodusion. Y mae cronfa leol wedi ei ffurfio yn Nghwm Rhondda, a deallwn fod y tanysgrifiadau yn dyfod I. mewn yn lied gyflym. Hefyd, y mae parodrwydd Maer Llundain i agor cronfa gynorthwyol yn y Mansion House, yn teilyngu diolchgarwch. Credwn mai nid ofer yr apelir at deimladau boneddwyr cyfoethog yn ffafr yr adfydus a'r trallodedig yn Nghwm Rhondda. Fel y sylwai Maer Llundain y dydd o'r blaen, yr hyn sydd yn ychwanegu at brudd-der yr amgylchiad ydyw ei fod wedi dygwydd, fel Uuaws o rai cyffelyb, ar yr adeg hono o'r flwyddyn sydd yn gysylltiedig, mewn modd neillduol, a dedwyddyd a llawenydd." Ydyw, y mae "Gwyliau llawen" yn air diystyr ar lawer aelwyd yn nghyffiniau Pen-y-graig,y flwyddyn hon. Mae y tymhor hapus sydd mor lawn o swyn a difyrweh,-pan yr ym- gyferfydd teuluoedd ar ol misoedd a blynyddau o deithio Ilwybrau gwahanol,- wedi ei lwyr amddifadu o'i gysuron yn mysg y rhai sydd yn galaru am eu meirw yn Mhen-y-graig. Ceir yno ami gadair wag a llawer bwlch tealuol nas gaU dim ei gyfanu. Hyderwn na chaiff y dioddef- wyr hyn le i feddwl na phron fod eydym- deimlad a'r tlawd yn beth prin yn ein gwlad. Y mae haelioni ac elusengarwoh yn addas gymdeithion i'r "Nadolig" yn mhob oes. Tra yn mwynhau yr hen ddenon cenedlaethol y dyddiau nesai na foed i ni gau drws tosturi ar ein oyd-ddyn- ion, ac, yn arbenig, pin cydwladwyr 1 1 1)..1.

OfLEBMABFON. I Gyda goftd yr ydym yn hjsbyau am farwolaetb Mrs Hugh Williams, Eastgate-street, o r are! hon, yr hyn a gymerodd le foreu Sabboth di. weddaf, er mawr ufld i'w hanwyl briod, perthyn- asau, a chyfeillion. Yr oedd ei bJwyd dichlyneJdd, caredig, a chymwynasgar yn gyfryw ag y bydd llawer heblaw ei phriod trallodedig yu twimlo y golled fawr ar ei hoi. Bydd i'r cynhebrwng gy- meryd lIe ddydd lau nesaf, a deallwu mai uu pritmli fydd, oherwydd meithder y ftordd j'r gladdfa (Llanidan 111 Mon), onide y mae yn ddi- amheu ybuasai llawer yn dymuno tula y gymwynas oat hon i un mor deilwng. Gwmnidd th Oabi. bi WoBawro —Ar ddiwedd eisteddiad yr ynadon trefol ddydd Lluu, rhoddwyd bathodyn pres y Royal Humane Society i William Morton Jones, dyn ieuanc ya gweithio fel dilled- ydd o dan Mr 0. Morgan, yn y dref hon. Er fod William Morten Jones wedi ei amddifadu o un goes, darfu iddo ar y 6ed o Hydref achub bywyd bachgen ieuanc yr hwn a syTthiodd i't Feaai, ac oedd yn boddi pan gafodd y bachgen cloff afael ynddo. Am y weithred hon y cafodd y wobr grybwylledig. Y mae 16p wedi eu casglu i roddi i'r dyn ieuaae dewr goes bren a phar o ddillad. CYXDRITHLONNYDDOL Salkm.—Kcs Fercher, y isfed cyflsol, cyuhaliodd aelodau y g/iadeithas uchod eu cyfaifod wythnosol, dan lywyddiaeth Mr H. Humphreys. Y tettyn i fod dan sylw ydoedd Darilen, a pha beth i'w ddarlIen;" ond oher. wydd absenoldeb Mr Join R. Evans, llanwyd ei le yn wir ddeheuig gan fachgen o siopwr, trwy ddarllen traethawd e'i eiddo ar Ffugchwedlau (novelt). Siarad,vyd yn mhellach ar y testyu peu- odedig gan y llyWydd, Mr W. J. Williams, Mr W. 6. Thomas, ao eraill. Un otii VtlO. Othdbithas Lbkvddol MORIAII. "Owain Gwyaedd, Tywysog Cymru," ydoedd testyn traethawd rhagorol a ddarllenwyd yu y gym- deithas uchod nos Fercher, y 15fed cyflaol, gan Mr Owen Roberts, High-street. Agorwyd yr ymddydJan gan Mr Aneurin Williams, a dilyn- wyd ef gan Mri 0. Barlow, Thomas Jones, Edward Evans, Edwin Jones, a Mr Davies (Treinlyu). Wedi gair o amddiffjrniacl a chydnabyddiaeth gan Mr Roberts, cafwyd anerchiad gwresog gan y IIw ydd (y Parch Evan Joaes), ar y buddioldeb a r ddyy? ? d w ?dd 0 ymgydnabyddu yn fwy i hanes. yddiaeth Gymreig.—<?ot<?<M. Cyjideiphas LENYDDDOL te Eglwtbwvk.—Sfos Wener, Rhagfyr lOfed, fe gynbaliwyd cyfarfod mewn cysylltiad wr gvmdeithas uchod. Oafwyd anerchiad gan yr is-lywydd, Mr Morgans. Dar. llenwyd traethawd ar II Ffurf. wasaaaetb yr Eglwys," gan Mr J. Jones, agwnaed stlwadau at y cyfryw gan Meistri W. Morgans, 0. Roberta, M. Williams, 0. Owen, a J. Williams.—M. 11'. BWRD]) Mobwuiabih. Yn yetod y flwyddyn hon enillodd y gwyf ieuainc canlynol drwyddedau yn ngwahanolFyrddauMorwroly deyrnas hon, yr hyn a'u galluoga hwynt i dramwyo i wledydd tramor. Y mae yn llawenydd genym fod y dynion ieuainc isod wedi pasio mor llwyddiannus, ac yr ydym yn hydera y bydd iddynt ymdrechu i gadw eu cymeriadau yn ddysglaer, er mwyn eu budd eu hnnain ao anrhydedd eu athrawes enwog a galluog, yr hon sydd yn dysgu morwyr yn y dref hoa er's yu agos i hanor caurit.-Jfatiers.-Mr John Hur. ley, Oaemarfou, wedi pasio yn y llong H.M.S. Ketittanct yn chief-officer y Coast-guards; Mr Richard Owen, Pwllheli, Lerpwl; Mr Griffith Griffiths, Llaudwrog, Caernarfon, Lerpwl; Mr William Roberta, Oaergybi, Lerpwl; Mr Robert Henry Hudson, Caernarfon, (Ex. C) Lerpwl; Mr William Lewis, Caergybi, Lerpwl; Mr John Davies, Caernarfon, Lerpwl; Mr David Phillip Jones, Caernarfon, Lerpwl; Mr John Ellis, Oaer- narfon, Lerpwl; Mr John James, Oriccieth, Ply- mouth Mr Owen Thomas, Caernarfon, Lerpwl; Mr William Jones WiUle-ii,, Caernarfon, Lerpwl: Mr John Evans, Mon, Lerpwl.— First Xatet.—Mr Henry Charles Edwards, Caernarfon, Lerpwl; Mr John Hughes, Oae Salmon, Oaemarfou, Lerpwl; Mr Henry Thomas, Tyddyn Siper, Caernarfon, Lerpwl; Mr Owen Lewis, Mon, Lerpwl.-Only Miitts.—Mr David Jones, Caernarfon, Lerpwl; Mr Richard Henry Williams, daernarfon, Lerpwl; Mr Thomas Ooverley, Penmaenmawr, Lerpwl.- Sicond Mates. Mr Hugh Owen, Caernarfon, Lerpwl; Mr Richard Jones, Porthdinorwig, Lerpwl; Mr John Joaes, Porthdinorwig, Lerpwl; Mr Richard F. Jones, Porthdinorwig, Lerpwl; Mr Evan Williams, Caernarfon, Lerpwl. LLYS YR YNADON SIROL, DYDD Sadwon.— 0 flaen Mr W. T. Poole a Cadben Wynn Griffith. Oreulondeb at geffyl. Oyhuddid Evan Jones, Llanllyfm, o fod wedi gweithio ceffyl- ar yrail cyfisol yr kwn oedd ddall, eiddil, c'off, ac yn dioddef oddiwrth amryw hen archollion, y rhai oeddynt yn gwaedu ar yr achlysur a enwyd Gosododd Police. Sergeant Williams y cyhuddedig ar ei wyliadwriaeth, ond gwelodd ef ya tuan ar ol hyny yn cjmeryd llwyth i'r orsaf gyda'r un ceffyl, ac (yn ol tystiolaeth P.O. 13) gweithiodd yr un creadur dranoeth. Dywedir fod y ceffyl wedi marw yn fuan ar ol hyn.—Oynrychiolid y diffyn- ydd gan ei wraig, a dirwywyd ef i lp a 12a o gostau.—Tynwyd aUan y gwysiad a ddygwyd yr achosynmlaen gan Inspector William Warren, B.8.P.C.A. Aehos ilill. Tmotodiad.—Achos o ymosodiad yd- oedd hwn yn mha un yr oedd Martha Roberts, Taleithau Ucha', Llaullyfui, yn aohwynyddea, a Thomas Roberts (ei gwr),, yn amddiffynydd, ac yn mha un yr oedd cllis aid ymwahaniad cyfreithiol. Glohiriwyd yr achos am byoithegnos, ar gais y cynghorwr a gymerai ran ynddo, er mwyn rhoddi chwareu teg i'r pleidiau ddyfod i ddealltwriaeth. —Mr J. A. Hughes oedd dros yr achwynydd a Mr J. B Allanson dros y diffynydd. Tudayi Ple-tyi Atghyfeithlawn. Aehos Qwarthm.—Dygodd Mary Thomas, Saron, Llan- ddeiniolen, Ays yn erbyn John Williams, gof, Bethel (ar ran yr hwn yr ymddangosodd Mr Allanson) i ddangos paham na ddylai efe gyl- ranu at gynhaliaeth ei phlentyn anghyfreitlilon. Galwodd y ferch nifer o dystion gwrywaidd, tyst- iolaeth y rhai yn ddieithriad a dueddai i gan- demnio eu hunain tra ynrhyddhau y tad cyfrifol. Taflwyd yr achos allan. Fforddgymydogol i act!o eyfrifon.Laura Hughes, Baptist atteet, Penygroea, a gyhuddfti Ann Parry, o'r un lie, o fod wedi ymosod ami ar y )3eg cy- flsol. Yr oedd yno hefyd groeswysiad.—Mr J. B. Allanson a ymddangosodd dros Laura Hughes a Mr J A. Hughes dros Ann Parry.—Laura Hughes a ddywedodd ei bad hi yn wraig i Richard Hughes. Derbyniodd oddiwrth Ann Parry fil am 10s 6Jc, y rhai nid oeddynt ddyledus ami. Aeth i dy Ann Parry a gof/nodd iddi paham yr oedd am gaeHQ¡ 6!c ganddi. Atcbodd Ann Parry, Os na oheuwch eich ceg, mi a'ch lladdaf," gan gy- meryd i fyny g Hell yr hon oedd ar y bwrdd. Wedi hyny ytnaflodd yn ngwallt y tyst a thaflodd hi ar y llawr. Gosododd ei glinlau ar ei bron. Ni wnaeth y dyst ddim ond gwaeddi am eu bywyd. Galwodd am Mary Thomas. Gwthiodd Anne Parry y dyst allan, a chauodd y drws tra yn pal" hau i ymaflyd yu ei gwallt. Yr oedd ei phen a'i chorph allan tra yr oedd ei gwallt yn ngafael Anne Parry tu fewn i'r drws. Rhoddodd y dyst hysbysrwydd i'rawdurdoiau; aeth hefyd atfeddyg. Nid oedd neb yn breseuol ar adeg yr ymosoditid,— Oroesholwyd Yr oeiid y ffrwgwd i gyd yn nghyleh y bit. Yr oedd yu sicr mai am 1011 6c yr oedd y bit ac nid am 10 jc. Nis gallai ddarllen ei hun, ond ) r oedd fir- ill, y rhai a allent, wedi dyweyd wrthi. N 18 gallal y dyst ddyweyd pa un a griplodd Ann Parry a'ipeilio, oud ymladde dameibywyd. Ni redodd ar ei thraws ar y cyutaf.—Cadaruhaodd Mary Thomas y dystiolaeth o barthed i swm y bil ao am y driniaeth wrth y drws.-Daniel Jones oedd y tyst nesaf. Wrth fyned i'w waith ar yr, ach- lysur a nodwyd gwelodd Laura Hughes yn myned i dy y diffynydd. Yn union fr aeth hi i'r ty cly- wodd gynhwrf fel pe bai dau darw vn ymladd yn union (chwerthin)—Mr Allanson: Y mae gan y tyst ffordd farddonol iawn o osod y path allan (chwerthin).—Y tyst (yn parhau) a ddy- wedodd iddo y pryd hwnw glywed cynhwrf. Yr oedd gwallt Laura Hughes yn mhleth rhwng bysedd Anne Parry. Ni wnaeth Laura Hughes ddim ond llefain Mwrdwr!" Tr oeddynt ill dwy yn nglyn wrth eu gilydd. Mr J. A. Hughes (mewn croes-holiad): 0, yr oedd yr achwynydd a'r diffynydd yn nglyn wrth eu gilydd ?— ¥ Tyst: Oeddynt, yr oodd y Liiffyn- ydd yn gafael yn dyn yn ngwallt Laura Hughes, felly yr oedd yn rhaid iddynt fod yn nglyn wrth eu gilydd (ch erthin).-Hyn oedd yr achos dros Laura Hughes, a chrybwyllodd y faine nad oedd eisieu myned i fewn i'r achos arall.-Mr J. A. Hughes a ddymunai ddyweyd, ar ran yr amddi- ffyniad, fod Ann Parry mewn sefyllfa i wadu tystiolaeth Laura Hughes yn hollol.—Rhwymwyd y ddwy blaid i gadw yr heddweb i'r swm o lOp yr un 7 costau i'w rhanu yn gyfartal rhyngddynt. SeeAayn ^<W»w>l.-Dygwyd nifer o fechgyn gerbron y fainc dan yr amgylchiadau canlynol. Dywedodd D.C.O. Prothero fod rhai ohonynt wedi lladrata trap a chwningen oddiar ystad Mr Assheton-Smith; ereill wedi bod yn hela ysgyl. arnog; ao ereill wedi tori i fewn i gwd aiwgr ar yr orsaf, ao wedi lladrata aiwgr. Nid oedd ewmni y rheilflordd am wasgu am gosb. Nid oedd y bechgyn wedi eu gwysio, ond yr oedd y rhieni wedi eu dwyn ar ei gais ef (Mr Prothero). Ond yr oedd pump oliouynt yn absinol. Cerrdd,,dd y tli/b.vKb» i'r rhiesi; cyfarwyddwyd hefyd fod gwysiodau i'w codi yn erbyn y bechgyn y rbai nid oeddynt wedi ymddangos. LLYS YR YNADON TREFOL, DUJI Llto.— 0 flaen y Maer (Mr Lewis Lewil) Mr G. R. Beel, a Dr Watkin Roberts. Meddtodod. —Dirwywyd y personau canlynol am feddwdod:-Hugh Williams, 58 ar coatau; John Jones, 2s 6c a'r costau; Morris Williams, 7s 6c a'r costau: Thomas Jones, 2s 60 a'r costau Richard Williams, 2s 6c a'r costau. Ortcydriaid. —George Smith a Charles Thompson a gyhuddid o gardota yn Pool street a Castle- square ddydd Sadwm diweddaf. Piofwyd yr sohou gan P.O. 67. Gwnaeth Smith araeth am. dditfyrjol yn dyweyd nad oadd ef ond yn sefyll i edtych gydag edmygedd ar gastell henatol y dref, pan ddaeth y cwnstabl yn mlaen i'w gymeryd ef it'i gydymaith i lyny.Dyweaodd Thompson (wrth Smith): Anfoawn chwi i fyny fel aelod senedlol dros sir Gaernarfon y tro neW.-An- fonwyd y ddau i garchar am saith niwrnod. Dy- wedai Thompson ar ol clywed y ddedfryd: Ni a wedai Thmom W:dolig beth bynag. gawn ginio Nadolig beth bynag. Anwdieidddra. Oyhuddid Elizabeth Morgan (yr hou a ffugia-i fod yn lyddar) o ymddygiad an. weddaidd )n Turf-square nos Sadwrn diweddaf. Ptofw.d yr aehos gall P.O 67.—Mr C. A. Jones, Ysgrifenyddyr Ynadon (wrth y diffynydd): A oes genych rywbeth i'w ddyweyd wrth y swyddog P- Y diffynydd: Nid wyf yn clywed unrhyw beth y mae yn dd'weyd.-Mr C. A. Jones: Wel, yr ydych yn elywed yr hyn wyf fi yu ofyn i chwi, onid ydych P Y Diffynydd: Na, Nis gallaf glywed yr un gair a ddywedweh (chwerthin). -Anfou wyd y diffynydd i garchat am dri mis, gan fod tri o achosion blaenorol yn ei herbyn.- Catherine Hughes, a gyhuddid o drosedd cyffelyb ar nog Sul, a anfonwyd i garchar am saith niwraod. --Catherine Morgan, yr hon a fuyny llys diweddaf o dan amgylchiadau eyffelyb, a ddedfrydwyd yn awr i bedwar-diwrnod-ar. ddeg a garcharind am yr unrhyw drosedd ar nos Sul.—Anne Roberts a gyhuddid o ymddygiad cyffelyb yn Twthill nos Sadwm. Ymdreohai y ddiffynes leihau ei heuogrwydd; yn ngolwg y llys trwy ddwyn oyhuddiadau anweddus yn erbyn yr heddgeidwad. Achosodd hyn lymder ychwanegol oddiar y faino fel yr anfonwyd y ferch i garchar am fis. rfpw"Aad.-Wallam Griffith, gynt o Palace- street, Caernufon, a gyhuddid o ymosod ar John Abbott ar y ldfed cyflsol. Gan fod Abbott yn an- alluog i ymddangos (fel y rhoddai ar ddeall) oherwydd y niweidiau a dderbyniodd, gohiriwyd yr achos hyd ddydd Mawrth nesaf. Rhwymwyd y diffynydd ar ei gyfrifoldeb ei hun i ymddangos y pryd hwnw. Crmlonieh at Gefyi.-Cyhuddid Owen Griffith, 'Clynnog, o weithb ceffyl mewn sefyllfa anghy- mwys.—Inspector Warren, R.S.P.C.A., oadd yr erlynydd yn yr achos. Dywedai yr erlynydd y c'ai y ceffyi ei archwilio gan feddyg anifeiliaid os oedd y faine yn dymuno hyny. Gohiriwyd yr achos am bythefnos. Vn dnweRadicy.Cyhaddid Ann Edwards o ladrata torth a phar o slippers o shop Mrs Margaret Hughes, Pool. street. -G weinyddodd y cadeirydd gerydd llym ar y garchares, yr hon a gondemn. iwyd saith waith o'r blaen. Dedfrydwyd hi i dri min o sarchariad.

BiaKENHKAT). Dablith aa Dwawasi, gan y rarch ADel rarry, Abertawe. Cynhaliodd Bedyddwyr Oyaireig y dref uchod eu cyfarfod dirwesol nos Fawrth, y 14ag cyflsol, yn eu haddoldy yn Heol Price, pryd y cymerwyd y gadair ac y llywyddwyd gyda deheu- rwydd, gan y Parch 0. Davies, pentrcf Everton, Lerpwl, yr hwn a alwodd ar Mr 0. M. Pritchard, pregethwr ieuanc tra addawol, o'r adioldy ucbod, i agor y cyfarfod trwy roddi peniU i'w ganu a gweddio. Wedi cael anerchiad pwrpasol a gryrnus gall y llywydd, a chael datgania-1 medrus o'r Bwthyn ar y Traeth," gan Mr W. Roberts, o'r un lle, galwyd ar y darlithydd yn mlaen, yr hwn a dderbyniwyd gyda'r brwdfrydedd mwyaf. Wedi cynyg diolchgarwch i'r darlithydd gan y Parch W. Samuels, Heol Windsor, Lerpwl, a'i eilio gan Mr Williams, o'r un dref, a'i gymeradwyo yn y modd gwresecaf gan y cadeirydd a'r gjnull- eidfa, terfynwyd irwy weddi gan y cadeirydd. Tybiwyf fod un coll yn perthyn i'r cyfarfod: ni chymhellwyd neb ar y diwedd i ardystio, a hyny, fe ddichon, am nad oedd ganddynt lyfr. Bydded iddynt gymeryd yr awgrym erbyn y tro nesaf.— Ab

_un-. AMLWOH. HBLTNT Cabwbubthol A'R CANLYNIADAU.-I)ydd Gwener, ya llys ynadon dinaa Manchester, ollaen y Meistri Richards, Fergusson, a Bannerman, yr oedd Owen Griffith, o Bensarn, Amlwch, clerc yn y Mona Mine, wedi cael ei wysio i ddangos paham na ddylasai gyfranu tuagat gadw plentya an. nghyfreithlon Margaret Jane Bellis, Peter-street, Amlwch. Ymddaugosodd Mr Allanson, Caernar- fon, dros y ferch, a Mr Cobbett, Manchester, dros y diffynydd.—Mr AJlanson a sylwodd fod hwn yn un o'r achosion gwaethaf o lithio a gwrthod merch ieuanc y bu a wnelo efe erioed ig ef. Yr oedd yr achwynyddes yn ugain oed, a'r diffynydd ya rhyw wyth mlyuedd yn hynaoh. Yr oedd/nt yn berthynasau. Rhyw dro oyn 1876 fe ad-,eth y diffynydd i letya at Mrs Bellis, yr hon »r hyn o bryd sydd yn cadw siop confectioner 1" !later. street, Ainlwch, oad yr hon yr adeg h,).ij a Urigai yn Manchester. Oymerodd y diffynyda lawer o ddyddordeb yn ei mherch, yr hyn, mewn amser, a arweiniodd i ohebiaeth aruthrol. (Yn y fan yma dangesodd Mr Allanson dii neu bedwar aypyn mawr o lythyrau). Pa fodd byuag, nid gwaith difyr oedd eu du-llen, ac ui fyddai iddo ^ino y llys gyda'u darlleniad. 0 dan addewid o briodam, Ilithiodd y ferch ieuanc ac ar ol hyny aeth o Fanchester i drigo i Amlwch. Ar y 6ed o Dachwedd, 1877, fe anwyd plentyn iddi yn Manchester, ao mor ddig oedd ei rhieni wrthi tel yr anfonasant hi oddicartref cyn iddi 'Orwedd i mewn.' Ar ol hyny yagrifenodd y ditfynyd 1 at y lodes gan ddyweyd, Yetyriaf hi yn anngharedig af ran eioh mam i dly weyd ly mod yn eich cadw yn bwrpasol byd nei, y bydd y lodes fach yn ddeu- ddeng mis oed, ac yna eich gadael chwi a hithaa i drugaredd y tonaa.' Siaradai y diffynydd yn nghyleh ei chymeryd i dy newydd, yr hwn a adeiladoid yn Amlwch, a chrybwyllai am gy- meryd y fam gydag ef mewn paitneraaeth yn y siop newydd. Disgwyliodd y lodes iddo gyflawni ei addewidion, eithr ni ddaeth i wneud hyny. Oychwynwyd cynghaws yn ei erbyn, ond ttyniodd amynt el dynu yn ol, a chyds>niwyd a hyny ar ei addewid y trefaai i gario allan y bnoias Yna, yn Medi, 1878, y cymerodd y gwaethaf o'r castiaucyfrwys-ddrwghynle. AlI.fonodd," Rhodd. ais fy ngair i Maggie y priodwn hi pe rhoddai ei mhlHl ychydig Ifn ei ffordd i gychvryn;" yna, ar ol dinystrio bywyd y ferch, gan wyb d mai hebddo ef ni cha'i hi braidd byth gysur bywyd priodasol a chartref, ceisiodd drafnido gyda'i gyfeillion am arian 01 priodai hi; ao yn yr oheb- iaeth cynygiai adfer ei henw da pe byddai i'r fam ei bwrcisu am atian ft 3 am werlh. Mewn un Ilythyr ilr fam, dywedodd: "Mi ddy wedasoch wrth Oadben Hughes nad oeddych yn myued i Iwgrwobrwyo unrhyw uu er mwyn iddo gymeryd Maggie, os nad oedd ganddo ddigon o eariad i w chymeryd hi heb hyny. Dyna oedd bam y fa n am yr aingylehiad, ond yr oedd y fath beth tuhwnt i amgyffredlon y boneddwr hwn (y diffyn- ydd) i'w ddeall. Wedi daillen Ilythyrau ereill, yn mha un y condemniai y diffynydd waith teulu y lodes yn ymwneyd yn y mater gyda thwrneiod, sylwodd Mr Allanson y byddai i'r achos ymddang s mewn gwedd arall yn mrawdlys nesaf Beaumaris, yn mha le y ca'i y diffynydd ei erlyn am dori amod priodas. Apeliai at yr ynadon i orchymyu ar fod i'r diffynydd dalu yr archeb cyflawn o bum' swllt yn yr wythnos a'r costau tuagat fagu y plentyn. Rhoddodd yr achwynyddes, ei mham, ao E. leu Williams, o Amlwoh, dystiolaeth er cadarahau yr hyn a ddywedodd Mr Allans on yn ei anerch- iad. Ni ddsrfu i Mr Cobbett ajw y diEfynydd i roddi tystiolaeth yn y mater, ond dadleuodd nad oedd digon o brawf mai y diffynydd oodd tad y plentyu. wnaeth yr ynadon archeb fod i'r diflyoydd dalu pum' swllt tuagat fagu y plentyn, ao i dalu yr holl gostau.

TFSSTINIOGh I Y mae oyfarfodydd adloniadol y Oocoa-rooms yn parhau yn eu poblogrwydd. Llywydd y di- weddaf ydoedd Mr Owens, Rhiw House. Cynqhbedd Ambtwiabthol. —Nos Ftlwrth, y 14eg cyflsol, cynhaliwyd cyngherdd gan y Pert- madeg Yolunteer Band, yn cael eu cynorthwyo Ran Miss M. E. Morgans, Llew Madog, Mr J. H. Williams, a Mr Owen R Owens. Chwareuwyd ar y piano gan Mr R. R. Owens. Oymerwyd yr ar- weiniad (yn absenoldeb y llywydd apwyntiedig) gan Mr B. H. WiUiawa. YsooLpisisTR YN Ymajjabl.—DeallTO fod Mr R. Richards, ysgolfeistr Ysgol y Slate Quarries, yn bwriadu symud o'r ardal. Ymddengys ei fod yn lUfurij ar gyfer cylsli a 1 r.cwydd. Du.mhcu y teimla y Bwrdd Ysgol, a'r ardal yn gyffredinol, golled fawr ar ol Mr Richards, oherwydd bu yn athraw llafurus a llwyddiannus ar hyd y blynydd- oeddybuyma. Hefyd byddai yn flaenllaw ac egniol iawn gyda phob symudiad o duedd i leooli a dyrchafu trigolion y 1m.dogaetJ¡.. Byddai bob amser yn amcanu at gynorthwyoyr ieuenetyd i ddiwyllio en meddylian, a chynaliodd ysgolion nos i'r amcan hwnw am flynyddoedd. Mae yn ym. ddangos nad ydyw ardalwyr Ffestiniog ddim am adael i Mr Richards ymadael heb gymervd man. tais ar yeyfleusdra i ddangos en teimladau da tungato mewn modd sylweddol. BWRDD Llhol.—Syn gan y darllenydd fydd gweled son am y Bwrdd Lleol yn ein hysgrif, oherwydd ni chrybwyllasom ond anfynych am dano, na'i waithrediadau er ei sefydliad, end yn awr y mae'r drws wedi ei agor i gynrychiolwyr y wasg gael myned i mewn i gofnodi y gweithred- iadau. Ymddengys mai camddcalltwriaeth oedd ya bodoli rhwng y gohebwyr a'r bwrdd, ae nid anewyllysgarwch y bWldd i'r cynrycbiolwyr fyned yno. Yr oedd yn bresenol yn yr eistedd- iad diweddaf, Mri A. M. Dunlop, cadeirydd; R. Rowlands, Bank; E. P. Jones, Cefn-maes; R. Owen, John Edwards, Owen R. Owen, David Williams, R. Griffith, Andreas Roberts, a G. H. Ellis, yr ysgrifenydd; yn nghyda D. G. Davies, arolygydd. Darllenwyd adroddiad yr arolygydd, pa un a ddaeth i sylw bob yn than. Trefnwyd moddion effeithiol i geisio cael gafael ar rbai sydd yn niweidio y lampau ar ochr yr heolydd, ac wedi gwneyd niwed i Llyn y Morwynion, o'r hwn y mae dwfr yn dyfod i'r ardal. Gwnaed sylwadau ar y cwynion oedd wedi dyfod 0 Tin. ymaes a Thre'rddol, a threfnwyd moddion i gael ymwated a'r hyn sydd yn pieni y trigolion Hefyd y mae cynllun ar droed gan y bwrdd i rifo'r tai ac enwi'r heolydd; bydd hyny yn sicr o fod yn mhlith un o'r pethau goreu. Cwyna dyeithriaid ei fod yn lie llawer mwydyryslyd na Llundain fel y mae. BIl amryw o gynlluniau adeilaiau o dan ystyriacth. Cymeradwywyd rbai a gwrthodwyd ereill. Mae y bwrdd wedi penderfynu erlyn y troseddwr neu droseddw r fu'a tori y clo yn Llyn Morwynion, ae y mae 5p wobr yn cael ei chynyg am wybodaeth a arwe.:i i i afael cyfraith. Pe digwyddasid gwneyd yr un weithred yn yr haf gallasai daflu'r eymydoeaeth i anhwylusdod mawr.

1- DINBYCH. I CRWYDRIAID a u DYHIRWCH.t.IC1yaa liiun cu. weddaf cynhaliwyd llys arbenig o ynadon y fwrdeisdref i'r dyben o ymdrin ig achos dau grwydryn Oedd mewn dalfa er y dydd Sadwrn bl o"l, ar y cyhuddiad o ladrata 11odrau, eiddo Mr John Davies, platelawer, Green, ger y dref hon, oddiar y gwrych yn ymyl y ty. Profodd Mrs Davies mai ei heiddo hi oedd y Rodrau, a phrof- odd y Sergeant F. Jones iddo ddal y doau grwydryn dan sylw (Francis Eustace a John Fletcher, y rhai a ddywedent eu bod yn dyfod o Manchester) a'r llodrau yn eu meddiant. Ded- frydw,d hwy i fis o lafur caled yu ngharchar Rhuthyn.—Dedfrydwyd William Thompson hefyd i saith niwrnod am gardota yn Post-oface Lane. Y Oynghob Trbfol —Dydd Lluu diweddat cyn- haliwyd cyfarfod gohiriedig y oynghor uchod,pryd yr oedd yr aelodau wedi dyfod yn nghyd yn lied gryno. Darllenodd yr ysgrifenydd lythyr a dder- byniasai oddiwrth Mr R. G. Jones, y surveyor, gyda'r hwn yr oedd y swyddog hwnw yn anfon ei ymddiswyddiad i mewn. Cynygiwyd ac eiliwyd fod hyny yn cael ei dderbyn, a gwnaed sylwadau llymion ar ryw sylwadau a wnaethai y surveyor yn y llythyr hwnw ar ymddygiadau rhai o'r aelodau mewn perthynas âg ef. Gwnaed sylwadau cyffelyb gan un neu ddau o'r aelodau hefyd ar waith rhywrai yn y cynghor yn pigo beiau byth a-hefyd yn erbyn y surveyor, yr un fath a phe b .asont wedi penderfynu ei orfodi i gy. meryd y Uwybr y mae wedi ei gymeryd, yr hyn nid oedd yn ymddygiad anrhydtddus. Haerwyd hefyd fod un o'r aelodau wedi gof) n i'r surveyor ymddiswyd to; ond gwadwyd hyn ya bendant gan y surveyor. Modd bynag, ar ol dadleu hallt, a "rhann y ty," peuderfynwyd derbyn ei ymddi- swyddiad.-Owynid gan y surveyor fod plant yn chwareu yn y farchnad, a chyfarwyddwyd fod iddynt gael eu dal alu eosbi; oud hysbysodd Mr R. H. Roberta fod ganddynt berlfaith htwlifod yno.—Cwyuid hefyd fod y Gltioi Meadows, lie y bwriedir gwneyd y "Smithfleid, yn cael ei faeddu, trwy dynu y muriau, &c., i lawr. Gor- c iymynwyd thoddi ihybyddioa i fyny y coabir trespaswyr. YR HaawHEHWa YN Y Ddalpa.—Ciniaw Nadolig arall.—tr oedd William Jones, 11 Elenllau Bridge," yr herwheliwr beiddg.ir, wedi meddwl yn sicr aim osgoi eleni y "ciniaw N adlllig" aroddiriddogan Mr Walmealey be lach er's llawer o flynyddoedd; ao yr oedd wedi llwyddo i osgoi heddgeidwaid a cheidwaid helwriaeth y dref a'r dosbarth hwn yn rhyfedd hefyd. Dywedir y byddii yn lladd hel- wrheth o "daiidrwynau" yr heddgeidwaid pan yn chwilio am dano hyd feusydd y f?vmydogaeth. A dydd Mercher diweddaf, daeth William adref gyda'i "faich;" a chan fod yr heddgeidwad Owens yn byw heb fod yn mhell oddiwrtho, efe n aeth yno, a daliodd ef, a thorodd yntin a&4 i chwerthin yn galonog, a chan- usawl yr heddgeidwad. Uydd Gwener, dygwyd ef ger bron yr ynadon bwrdeisiol a sirol, mewn llys arbenig. Am beidio anfon ei bleutyn i'r ysgol, cafodd saith niwrnod; am feddwi a bod yn afreol- aidd, mis o garchar; am herwhsla yn y Crest, mis o garchar; am herwhela ar dir y Garn, dai fls; am ymosod ar y ceidwad yn yr achos diweddaf, mis, gyda llafur oaled yn mhob un o'r achosion. Gwadai y cyhuddiad olaf yn benderfyiiol, a dy- wedodd mai y ceidwad a'i tarawodd ef yn gyntaf gyda phastwn pr&ff tn vr oedd ar ei orwefd wrth dwll cwningen; brathodd ef fcefyd yueifys; a galwodd ar amryw o geidwaii helwriaeth oedd yn y llys i dystio os oedd e'e nr unrhyw amg; lehiad y daliwyd ef ganddynt wedi codi cymaiut a bys yn eu herbyn. Yr oedd hyn y pumed-tro-a-deugain iddo gael ei ddyfarnu am amrywiol droseddiu. Yr ydym yn deall fod cyhuddiadau ereill i gael eu dwyn yn ei erbyn yma ac mewn lieoedd ereill wedi iddo orphen ei dymor yn Rhuthyn. Cykokbrdd.—Nos Wener diweddaf cynhaliwyd cyngherdd chwaethas yn yr Assembly-room, yr hwn a ddygwyd yn mlaen gan a chantorion lleo), a'r elw oddiwrtho i gael ei gyflwyno i dry- sorfa adeiladu Capel Stryd Henllan. Cafwyd cvnsherdd da yn mhob ystyr.

MARWOLAETH MR FRANK BUCKLAND. Drwg genym hysbysu am farwolaeth Mr Frank Buckland, un o archwiiwyr pysgotfeydd yr cog. iaid yn LIoegr a Chymrn, yr hyn a gymerodd o boreu Llun. Yr oedd Mr Butkland yn 54 oed.

DAMWEINIAU GOFIDUS YN CORRIS. "It never rains but it pours," medd y ddiareb Seisnig, ac y mae y dygwjddiadau gofidus a gy- merasant le yn ein hardal yn ystod y pythefuos diweddaf yn ei chadarnhau. Yn thw.ircl y Braich- goch, tra yr oedd Evan Thomas, Tan yr-ysgol. yn gwthio ilwyth o gerig allan o'r twll, trodd IU1 ohonynt ar ei goes, a thorodd hi yn y f,,til. -Ya mhen tridiau, tra yr oedd Isaac Bridge, Mount- terrace, yn myned rhwng dau lwyth o gerig er mwyn gwthie y blaenaf yn miaeli, cododd hwnw ar ei ben ol nes ei daro yn ei ymysgaroedd, a'i wasgu yn erbyn y Uwyth arall. if mae yn svndod na buasai.wedi profl yn ddyrnod aveuol iddo.— Etc, yn yr un chwarel, nawn Gwener diweddaf, fel yr oedd Edward Edwards, (riau rafan, wedi dringo ysgol yn nhy yr engine, er tynhau yr ys- trapiau oedd uwchben, cafodd un ohonynt afael ar ei droed, a tilorodd ei goes, ac oni buaeai iddo allu meddianuei hun fel ag i afael yn, a hongian wrth rhyw garfan uwchlaw iddo, buasai wedi owympo i gllnol y dinystr mwyaf.—Dydd lau diweddaf, tra yr oedd celbyd y Braich-gcch Inn yn cyflymu tua Machynlleth, yn ymyl Pant. perthwy, dychrynwyd y ceffylgan ryw bapyrun yn ffoli y clawdd; rhoddodd naid fel y taflodd y Ilwyth, ac y llu .hiodd y cerbyd oddiar ei olwynion. Drwg genym orfod dyweyd i ferch ieuanc o Ffestiniog dori ei choes mewn dau fan ar y eodwm. —Dydd Gwener ewympodd bachgen yn nghwrt yr Ysgol Fiytanaidd wrth chwareu, ac anabdd ei goes; a chwymp.dd un arall, a thorodd ei frabh. Yr u n dydi torodd echel car ar y ffordd ger 1 Goedwig, gaa luchio y Ilwyth bendramwnwgl i'r Uawr. Yn ffodus ni anafwyd neb. --Hywbryd vn ystod yr wythnos, cwympodd Mrs Margaret Evans, Olan Aber, i lawr y grisiau o'r Ilofft, yr hyn a der- fynodd yn angeuol iddi ddoe (Sabboth). Yr oedd yr hen chwaer yn gystuddiol er's llawer o fis- oedd, ond dyma y moddion a ddefnyddiodd angau i roddi teifyn ar ei hymdaith yma. Yr oedd yn aelol dichlysaidd a tryddlawn gyda'r Annibynwyr yn Salem, ac yn arfer lletya gweinidogion y Gair ar achlysuron. Bydd yn chwith gan lawer ar ei hol.

(Gyda'r Pelubye). Y CYFFRAWD YN BASUTO. Brysneges oddiwrth Syr George Colley, Llyw- odraethwyr y Penrhyn, j'r Swyddfa Drefedijj- aethol, a ddywed fod pum' mil o'r Baeriaid %? di cymeryd meddiant o Heidribur0', gau sefydlu y?o Weriniaeth. Y mae y cytund(?b â Prd')ci" wedi ei dori. Y mae y C,ntral New. yn eiechau tod sefyllfa trefedigaethwyr Natal yn un hynod o beryglus. I TWRCI A GROEG- -RHAGOLYGON AM GYFLAFAREDDIAD. Gohebydd o Berlin a ddywed: Y mae apwynt'ad Uchel Lys Ewropeaidd i gyflafareddu ar aclios Twrci, erbyn hyn, wedi ei gynyg yn ffurSol. Nid ydyw Llywodraeth Germani yn wrthwynebus i'r eyfryw symudiad, ondgofynaam i LywodraeiUau Twrei a Groeg, yn gyntaf, ddatgan eu parodrwydd i gymeryd eu rhvymo gan ddyfarniad y llys. GWRTHRYFEL YN MYSG MYFYRWYB YN MOSCOW. Dywed y newyddion diweddaraf o Moscow, fod dosbarth o fyfyrwyr yu mhrifysgol y ddinas hono wedi Qodi i fyny yn erbyn yr awdurdodau athro. faol, a bod y cynwrf mor fawr fel y gorfu i'r hedfl. geidwaid gymeryd rhan yn yr ymdrafodaetb. Cymerwyd y terfysgwyr i garchar, ond dywed un o bapyrau St. PeteIsburgh eu bod wedi eu rhydd- hau oddieithr rhyw bump neu chwech a gyfrinr yn arweinwyr. Y DEFODWYR CAROHAREDIG. Mewn canlyniad i apel a wnaed yn Llys West, minster, ddydd Sadwru, y mae y ddau "fertnyr" defodol,—y Parchedigion Dale ac Enraght, wedi cael caniatad i dreulio y Nadolig yn eu cartref- leoedd. Ond nid yd/lit i droseddu y gyfraitli, gyda'u cyflawniadau defodol, n nghorph yr adeg y byddant yn wyr rhyddion. ERLID YR IUDDEWON". Cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus yn Berlin, ddydd Llun, yn mha un yr oedd tu" dwjr fil o bobl yn bresenolgydarametimoniyveidioyrluddewon. Fasiwyd penderfyniadau pur anffafriol i'r han genedl. Yn mysg peth»u ereill, ymrwymwyd i beidio prynu unrhyw nwydlau ganddynt.

BODDIAD MASNACHWB 0 GAER- NARFON. Yn ol adroddiad sydd wedi ein eyr'iaadi, p\n ar fyned i'r wasg, y mae yn ymddangos fod Mr Richard Lewis Owen,-yr hwu fuaa flynyd iau 1n fferyllydd yn nhref Caernafou,-wedi cyflawni hunanladdiad trwy foddi mewn cittern perthynol i'w breswylfod yn Llanidan, Mon.

BALA. Nos Lun diweddaf, bu yr Hyb ir ;h Dr Rees o Gaer yn pregethu yn nghapel y 1 ,<)¿htÏiid Calflnaidd y dref hon, i dyrfa luosog aaghyifredia. Da oedd genym weled y Dr yn edrych mor heinyf yn yr areithfa. 0 Frenin, bydd fyw byth.— Gohebydd.

NANTMOR, ger BEDDGELERT. Cypakpod Adloniadol.—Nos Sadwra, yr lleg cyflsol,cynhaliwyd c/farfod adloniadol yu Ysgoldy y Bwrdd. Lly w5 ddwyd yn ddyh. uig gan Mr Griffith Williams, Hendro Pechan. Cafwyd amryw ancichiadau ac adroddiadau yn ystod y cyfarfod. Y prif enillwyr oeddynt Miss Jennet Williams, Bryntirion Miss Annie Williams, eto; Mr Richard J. Jones, Peniel; ac ereill na chawoom eu honwau. Y beirniaid ar y gwahanol gystadleuaethau oedd- ynt y Mri E. 6ethtri JoMa a Wi!Hafn Hughes. Cafwyd cyfarfod difyrus ac adeiladol. LLYTHYR-OLUDYBD.-Wedi llawer o siarad, go- hebu, a dcieebu, yr ydym fel ardal, o'r diwedd wedi llwyddo i gael ltythyr gladyd l riieolaidd i'r gymydogaeth. Y mae hyn, fel pobpath da arall, i'w briodoli, yn benaf i garedigrwydd a dylanwa3 y Weinyddiaeth Ryddfrydig. Hefyd, y mae genym seiliau cryflon dros gredu nad yw hi eto ond dechreu gwawrio arnom yn y cyfeiriad. hwa, ond y cawn yn ivan ein breintio a llythyrdy cyfleus. —Gohebydd.

I TALYBONT. Undbb LLENYDDOL Ysgolion SABBOTHOL MaTH. odistiaid Calfinaidd Trefriw, Talybont, nue wpu Ty'nvgroes, a'r canghenaa ysgolion, yr hwn a gyuhelir yn Talybont Ddydd Nadolig. Dymunir crdnabod derbyDiad cyfansJddia lau yn dwyn y ffugenwau canlynolCasfelyn, Oawdjr, Dysgybl, Ifor Edwin, Calfin, John, Sarah, Moses Bach. Caradog, Llew, Inigo, Dafydd, Waeth Pwv, Crane, Si bod, Ap Petr, ornus, Creijia, R T W, Ap Rhys Goch, Pryderus, Ytnofrnydd, Mair* Cawrfil, Nero, Rhyddfrydwr, Wilson, Gwladwr' Gwladus, Eryri eto, Annorphea, Tlieophilu^ Adna, Anfedrus, Moses, Eryr Vigian, Cymro ",0 nid Hebrewr, Gomer, Ysg.ilor, 9 Klm". ydd, Ymdrechwr, Gwallus, Moses, ReuVo Tydain Penial, Arfonian, T. r:, BNYUO, Mynvdil wr, Gladstone, a rhai ereill heb eu derbyn oddi- wrth y beirniaid.—Dysrwylir c, farfodydd llw-, dd. iannus a phoblogaidd, a hyef.-r r gallu rhoddi liawtt foddlonrwydd i bawb a tulelo. (Teir cystadleaaeth rhwng amryw gorau mewn datganu "Molwch yr Arglwydd, &<i. Hefyd gwneir ditrpariaethau helaeth ar gyfer i bawb gael ymborth da a rhad rhwng y ddau gyf,,irlod.- W. Edwards, Yigrtfenydet,

I'S(IOLORI-%BTII AIYNYDDOG.-YN ol hysbysiad a ililerbj nias im oddiwrth Mr J. Ceiriog Hughes, fe y nddengys y bwriedir ewblhau y groafa >n ugj ag ysgoloriaeth y diweddar Mynyddog, a chy. hoeddir enwau y tanysgiifwyr "r ddiwedd y flwyddyn hon. Ac t rme vr ysgiif- ayid yn Jy. munogalw sylw cyfeillion ac ed,,n)-gwv,r), diwed iar fardd, y rhai ydynt weiii ad laiv gwahanol syoiiju at yr achos, ac hyd yo h II heb s lA-eid li ell hlddewidion. Hyderwn n, ndtl yr i»;>el hwa yn ddieffaith, modd y sefydlu ysgoloriaeth deilwng o Koffadwriaeth Mynvddog, a'r hon a fydd, hefyd, yn gyuorthwy sylweddol i feibion a merched cerddgar Cymrn. fr wythuos ddiweddaf torodd tin allan yn yr Alexandra Dock, Lynn, mewa ystordy newydd as yr aethpwyd i 16,000p o draul wrth ei adeiladu. Yr oedd yr ystordy yn Uawn o td. Dywed y ?«.'? Dy?am y FKYTHONWB. dm olygiaeth CBANOGWEN-"aicrhawa chw?fod yma bob m'6 worth swlit .a -W-v^ ird,: • •„ ym,t bob m,'s -erth sw.It ii:ti

EISTEDDFOD GENEDLAETHOL Ctmrtt.— Yr ydym wedi dexbyn rhaglen yr eisteddfod a fwriedir gynal yn Merthyr Tydfil yr haf nesaf. Diau fod y pwyllgor wedi gwneuthur pob brys i gwblhau rhestr y testynau; ac eto y mae cryn dipyn o'r un dydd a blwyddyn" wedi treiglo heibio cyn i'r testynau, mewn ffurf gyflawn, ddyfod i ddwylaw y eyfanooddwyr. Ceir yn y rhag- len hon ddigonedd o waith i'r bardd, y lienor, a'r cerddor am yr wyth mis dylodol. Y mae rhif y testynau barddonol yn ddeuddeg-y rhai hyn wedi eu dosbarthu yn lied deg cydrhwng y farddoniaeth rydd a'r gaeth. Credwn y rhodda y testynau hyn foddhad cyfiEredinol i'r beirdd, ac y bydd y gys- tadleuaeth yn un eang a chaled. Y mae y beirniaid yn yr adran hon yn wyr profedig, ac eithrio Y Myfyr; diau y cytuna pawb mai doeth oedd ei godi ef i'r fainc farnol, er mwyn rhoddi cyfleu i rywun enill eadair. Gwelwn fodLlawdden ac Ellis Wyn o Wyr- fai yn mysg y clorianwyr, ond methasom a gweled enw Tafolog. Yn yr adran rydd- ieithol y mae nifer y testynau yn bedwar- ar-ddeg. Yn eu mysg ceir traethawd ar Lythyreniaith y Gymraeg." Gwych fu- asai cael cyfansoddiad a hawliai le fel gwaith safonol ar y dyrye-bwnc hwn. Pwy wyr nad folly y bydd. Gwelwn fod nifer helaeth o'r gwobrwyon am draethodau (ac y maent yn wobrwyon pur deilwng) yn cael eu rhoddi gan foneddigion haolionus a chenedl-garol. Arwydd cysurlawn ydyw hwn; tra y pery yr agwedd hon ar bethau, gall caredigion yr hen sefydliad ymgalonogi, a chymeryd cysar. Fel y gallesid meddwl, yr adran gerddorol ydyw y luosocaf o ddi- gon yn Eisteddfod Merthyr, fel y rhelyw o eisteddfod au ein gwlad. Y mae yr holl destynau cerddorol yn 34 mewn nifer, ac yn cymeryd i mewn gerddoriaeth offerynol a lleisiol yn ogy stal a chyf ansoddiant. Ynnglyn a chyfansoddi darnau cerddorol gwelwn fod pwyllgor Merthyr wedi dysgu gwers oddi- wrth yr hyn a ddygwyddodd yn Nghaernar- fon y tro diweddaf. Rhag dygwydd i Sais neu Wyddel gael ar ei galon i ymgeisio, rhoddir ar ddeall fod y cyfan yn 11 gyfyng- edig i'r Cymry." A ydyw hyn yn welliant, tybed ? Pa beth bynag am hyny, da genym weled fod y pwyllgor wedi anrhydeddu cerddorion Cymru yn eu detholiado destynau, ac hefyd yn newisiad beirniaid. Nid ydyw celfyddyd wedi ei hesgeuluso: y mae gan yr arlunydd a'r cerfiwr bump o destynau at ou gwasanaeth. Bydded i ymgeiswyr am anrhydedd eisteddfodol yn Ne a Gogledd Cymru ymddiosg i'r ymdrech. Defnyddier yr amser sydd at wasanaeth y cyfansoddwyr i'r amcan goreu, gan ymroddi i lafur ac ym- chwiliad, modd y gall Eisteddfod Genedl- aethol 1881 ymffrostio yn y ffaith iddi fod yn foddion i yehwanegu rhywbeth teilwng at ein trysorau llenyddol.

MAHWOLAETH DUCES WBSTKrNsTsit. Foreu Sul diweddaf, bu farw y bendefiges uchod, yn Bournemouth. Yr oedd y teulu wedi ilymud o Eaton Hall i'r lle hwn rai wythnosau yn ol er mwyn cael ychydig gyfaewidiad a thawelwch. Er nad oedd iechyd y Dduces yn foddhaol er's talm, ni choleddid ofnau am ei chyflwr hyd yr wythnos ddiweddaf. Mor ebrwydd ag y deallwyd ei bod mewn perygl, trethwyd galluoedd meddygol uwchaf y deyrnas gyda'r amcan o'i hadferu, ond y cyfan yn ofer. Ni fynai angeu, yr hwn sydd yn curo wrth ddor y palas yn ogystal a'r bwthyn, gilio o'i lwybr. Ar wahan i'w safle gymdeithasol uchel, dwfn berchid y bendefiges ymadawedig gan bob dosbarth, yn herwydd ei chymeriad Cristionogol a'i haelioni clodfawr. Bydd ei symudiad o'n plith yn golled a deimlir i'r byw gan lu o dlodion yn sir Gaerlleon a manau ereill yn y cyfwng presenol. a

0- DOLGELIiATJ. I Cocoa Hotisb.—Da genym ddeall fod symudiad ar droed i ffurfio cwmni er adeiladu cocoa- house a darllenfa yn y dref. Mewn cyfaifod a gynhaliwyd yr wythnos diweddaf o dan lywyddiaeth Mr S. Holland, A S., penderfynwyd ffurfio cwmni gyda tapiial o 500p, i'w talu mewn cyfraniadau o Ip y gyfran, i gael ei ffurflo yn ddioed. Y mae lluaws o brif foueddigion yr ardal yn gweithio yn egniol o blaid y symudiad.

I PORTHMADOG. I CricHWYL y Nauouo.—Yn ychwanegol at y rhestr a ymddangosodd yn y rhifyn diweddaf, dymunir cydnabod derbyniad cyfansoddiadau wedi eu harwyddnodi— Iolo, Cynhaiarn, T Barcut, Ap Gwilym, Ystradan, Eiflon, Banesydd o'r hen oesau, Ivor Ceri, a Bardd Gwantan. Yr Tin.

CBOESOSWALLT. I WILLOW-STREET ACADEXY. Ddydd Gwener, Rhagfyr 17eg, cydgyfarfu ysgolorion yr Academy ar ddiwedd yr haner blwyddyn i gyfranogi o'r te a baretoasid ar eu cyfer gan Mr Owen. Yr ar. holydd eleni ydoedd y Parch T. L. Lloyd Williams, M.A., gynt ysgolor o Goleg yr Iesu, Rhydychain. Materion yr arholiad oeddynt English Grammar, Philology, Arithmetic, Euclid, AI. gebra, Latin, French, Orthography, Composition, English History, Geography, Sacred History. Dywedai Mr Owen nad ydoedd y elais lists yn y gwahanol faterien yn barod eto, ond y byddai iddynt gael eu hanfon i'r oil o'r ysgolorion oyn diwedd y mis. Ar ol y te cafwyd cyngheidd pur ddifyrus, fel ag y gallesid dysgwyl, yn gymaint a bod amryw o'r ysgolheigion yn gantorion medrus. Cyn ymadael, cynygiwyd y diolchiadau canlynol, y rhal a gariwyd gyda banllefau o gymeradwyaett:—I Mr Owen Owen, B.A., am ei lafur diflino gyda'r dosbarthiadau yn ystod y flwyddyn, gan Master M. Griffiths, Machynlleth i Mr A. J. Lloyd, am ei lafur parhaus gyda Foot- ball a Oricket yn ystod y flwyddyn, gan Master D. W. Evans, Machynlleth; i Miss M. E. Wil- liams, am ei gofal a'i charedigrwydd parhaus tuagat y boarders yn yetod y flwyddyn, gan Master R. B. Edwards, Llundiin; ac i Mr Williams, Post-office, am ei garedigrwydd yn dyfod i'w mysg, ac am ei sylwadau tra difyrus ac adeiladol gan Mr Owen Owen. Ar ol canu "Duw gadwo'r ffeninM," ymwahanWyd. SALOP School.—Y mae yn arferiad er's llawer o amser, bellach, gan Mr Evans i roddi te i holl blant yr ysgol ar derfyn tymhor yr ysgol cyn gWy1l8U y Nadolig j Be fe gafwyd y wledd yma eleni prydnawn ddydd Iau diwe Idaf. Ar @I y te, fe gafwyd cyfarfod hynod o ddyddorol, pryd y gwnaeth y rhai canlynel eu rhan i foddlonrwydd mawr :-Mri J. F. Geddes, J. Rees, Evans, Edgar M. Evans, E. Marpole, John Jones, a Daniel Evans. Un o ranau mwyaf dyddorol y cyfarfod oedd cyflwyno rhodd i Mrs Evans. Yr oedd y rhodd, set eggstand arian, yn cael ei rhoddi gan y boarders fel arwydd o'u teimladau da tuagat Mrs Evans. Fe gyflwynwyd y rhodd yma dros ac yn enw y boarders, gan Mr J. F. Geddes, sef un o'r athrawon. Diolchwyd ar ran Mrs Evans gan ei phrioi, mewn ychydig o eiriau hynod o gynwys- fawr—.D Rdmards*

BAQILLT. TAN.-Torodd tin allan nos Sadwrn, yn Bagillt, vn y Stores, Bagillt. Y mae y Stores ya. eiddo Mr Isatc Roberts (Mynyddwr), yr hwn a gariai fasnach yn mlaen mewn bwyd, dillad, ac esgidiau. N'd oedd Mr |B)berts a'i deulu ond newydd yaldiB,,giUl, Y mae cryu niwed wedi ei wneyd, gan nad oes dim wedi ei achub. Y mae cydym. deimlad mawr a Mr a Mrs Roberts gan baw.) trwy yr ardal. Nid ydym yn gwybod pa fodd y deshrsu Jdi y tai.

Wrth gwrs, yr ydym yn cydnabod nad ydyw yr olygwodd a geir oddiyma yn oymeryd i fewn yr boll faes. Ond y mae yn ddyled- jwydd arnom ystyried pa fodd yr ymddeogys moesoldeb ein sir yn ngoleani cyfraith ) wlad. Ni raid ond tafla trem ar gofnodion Hyt ynadol Caernarfon yn yr wythnosau a basiodd mewn trefn i weled mai truenus o iiel ydyw ixioes mewn 11awer ardal. Ceir fod achosion o fastardiaeth o'r dosbarth jawyaf gwarthus yn ami ea rhif. Yr oedd yr un a fu dan sylw yr ynadon ddydd Sadwrn diweddaf, yn taflu goleuni pruddaidd ar ym. ddygiadau ein pobl ieuainc. Yr oedd gweled cynifer o las-lanciau yn cymeryd ea llw iddynt gy wni pechod gwaradwyddus, yn ddigon i bari i Ddynoliaeth dywallt dagrau. A hyn ya Arfon oleuedig! Cofua genym fod Mr Lewis Morris, yn ei anerchiad gonest a di- dHerbynwyneb gerbron y Cymmrodorion yn nhrefCaernarfon, yn cyfeirio at y "mawr- ddrwg hwn," sydd yn creithio ein moesoldeb aymdoithasol. Er mor fychain ydyw tros- eddau cyhoeddus, eto, ebai Mr Morris, y mae bastardiaeth mor gyffredinol, os nad yn fwy felly, yn Nghymru lAn(?)," ag ydyw mewn unrhyw gwr o'r deyrnas. Er mai bardd a lefarodd fel yna, ysywaotla, nid barddoniaeth ydyw ei eiriau. Dyna dystiol. aeth ffeithitiu,-dyna y wers a ddysgir beuaydd yn ein llysoedd ynadol. Teflir sar- hal cywilyddus ar ddiweirdeb: y mae ein kiauenctyd yn gallu sarnu yr wythfed gorchy- myn yn eofn a phenuohel. Yr ydym yn tos- turio o ddyfnder calon wrth y beuywod a ddeuant i'n llysoedd barn gan roddi tystiol- aethau am anfoes r-eebadurus, a hyny heb i wridcywilydd unwaith godi i'r wyneb. Y mae gwyleidd-dra yn gorfod cilio o'r neilldu er rhoddi He i hyfder a chaledwch. Pa beth a wneir er atal y Ilifeiriant? Pa bryd y purir ein gwlad oddiwrth ddirgel bechodau o'r fath ? Ni a wyddom ein bod yn samgu tiriogaeth lied anhawdd ei throedi. heb fyned, yn ol tyb rhai, yn aflediiais a dichwaeth. Ac nid ydym beb ofni mai hyn ydyw y rheswm fod ein dysgawdwyr cyhoeddns mor dawedog ar bynciau o'r natur yma. Anfynych y clywir ein gweit,.idogion yn argymhell diweirdeb ar en gwrandawyr. Mae y pwnc mor Jeduais gall yr hyn a ddywedir beri i'r gynnlleidfa wrido Dear tne! ond a fyddai hyny yn bechod anfadd- euol ? Oe ydyw gweithredoedd anfoesol yn cael en cyflawni heb wrid na chywilydd, oni ddylid cyfodi gwaedd yn ea herbyu ? Na foed I'D hefi-ngylwyr fabwysiadu termau nice, amgylchog, pan y* ymdrin a phechodau eymdeit asol. Rhodder ei enw ei hunan i anniweirdeb, ac yuiuned goreugwyr pob plaid grefyddol i ymlid y Philistiad hwn o wersyll moesoldeb.