Y Genedl Gymreig

I CilWARBLAU OYMRU. CTFARFOD PWYSIG YN LLUNDAIN. uyad Mawrth, cynhaliwyd cyfanod pwyaig o bercheno?cn a yfar ddwyrebwareli yn ?d PaiMe YMd, Westminster. Cynullwyd ef gan Ml A. M. Dunlop, Tanybwkh, diweddar ym cis dd am gynrychiotMth Meuion. Yr amcm MiUduol ydoedd trefnu moddion cydweithrediad or d#dbl7g- lad ao eangiad y fasnach lechi. Yr oedd yn bresenol Mr Duulop (chw8rel Oakely) yn y eadaif, Mr Wyatt (chwarel Penrhyn), y gedair, Dmorw'?), Mri Robinson (TalyMtn), Davies, (Dorothea), Hugh Owen, Barnes a Foulkes (Diphwys), Hayward (Cilgwyn), Darbistire tiniog), Kirkhouse (Gwmortnin), Tuxford (Ffes- (Nantlle), Phillips (Lord), Bowton (Garegddu), Greaves a Seymour (Talyweunydd). Ar ol llawer o ymddiddan penderfynwyd gofyn am godiad 0 bum' punt y cant ar gyfartaledd ya mhris y Uechi o'r cyataf o Ionawr. Y mae y penderfyniad hwn yn arwydd gobeithiol iawn fod dyddiau gwell ar wawrio ar y fasnach lechi.

Y WLADVA GYMREIG. Mm. GOL.Mae cyniver o bobl yn anvon atom y dyddiau hyn i ymholi yn nghylch y Wladva, vel nad allwn eu hateb i gyd. Caniatewch i mi drwy gyvrwng y Gerudl i'w hysbysu vod gan y Parch D. S. Davies' lawlyvr am Is a draetha iddynt lawer am y Wladva. Anvoner at Mr. D. S. Davies, Garth, Bangor. Mae amryw longau yn myned bob mis i Bueiiofp Ayres, a gellir cael cludiad am 8p. y pen, ond i vintai o 26 i 40 vyned. Os bydd ryw rai am vyned, anvonant eu henwau i mi. Dywedav eto yn mha le y mae iddynt dalu eu harian. Byddwn cyn hir yn alluog i hysbytiadu gwahanol longau yn y newyddyron. Mae y Lywodraeth Argentaidd p cludo'n rid o Buenos Ayres ilr Wladva. Os bydd mintai o 6 yn myned, costia iddynt lOp y pen. Mae i bobl briod feaur o 240 erw (240 teres) yn rad yn nyfryn y Gamwy, a'r gweryd wedi ei brovi y goreu yn y bya gMt gwemtn. Mae gwenna y \vf L b!nlf y O:t'V ::e ft?M? yn Arddangosva Paris, &c wedi hyny yn Arddangoeva Buenos Ayret. Mae eisieu amryw greft.wyr yn y Wladva, sev cryddion, teilwriaid, crochenydd, tynlwr (tinman), cwperiaid, &e. Nid oes tir yn cael ei roddi i bobl ddibriod. Gwell i bob ymvudwr ieaano briodi cyn myned, am vod prinder merched yn y Wladva. Mae digon o waith i ddynion dibriod, ac y mae. digon o borveydd i bawb gadw devaid, gwartheg, cefylau, &c., heb dalu dim i neb. Mac 200 o niver o dyddynod .150 erw yr un yn barod yn nyfryn y Gamwy i'w roddi i bawb a ant yno i'w meddianu, os byddant briod. Cododd llawer o dir y Gamwy tua dwy dunell yr erw y liynedd. Mae'r hinsawdd iachusavdan haul,a'r sevydliad, a'r llywodraeth leol yn Gymreig. Dymunol iawn vyddai i vorwyr a physgodwyr vyned ailan. Mae eisieu i'r vasnach vorawl yno vod yn nwylaw Oymry. Mae dau Gymro yno ya masnachu, a chanddynt bawb ei long, sev Mri Parry a Thomas. Mae yno 6 o longau eraill yn meddiant tiaaaorwyr. Pan y mae masnach y mOr mor wywedig yn Nghymru, dyma vaes ragotol i Gymry anturio ond ei veddianu. Mae y mor- oedd yno yn llawn o bysgod, a neb yn cwrdd i hwynt. Mae y Wladva yn awr yn agosau o ran cost, ya iachusiv, a'r frwytulonav o bob maes ymvudol i Gymro, yn gartrev Cyuireig P a cydwladwyr, Ue y mae manteisioD crevyddol ac addysg vydol yn cael eu rhoddi yn yr iaith y mae y boblln eu deall a'u hofi. Bwriedir furvio Undeb Ymvudol i weithwyr Ormru, Be ymofyner MrGriffith Griffiths (Gutya Ebrill), Voelgron, Festiniog. Yn awr yw'r adeg i weithwyr Cymru godi at y gwaith o ddivriv o veddianu Patagonia, i vod yn wlad i'r Oymry, ac i vod yn genedl o dirveddiauwyr, yn lie bod yn genedl o gaethion i Saeson yn Nghymru.—Yr eiddoch. yn wladirar. MIOKABL D. JostB.

CENHADWB I PATAGONIA. FONBDDIGION,—Yn hanes Cyoianfa y Borth, eawn ychydig o ymdriniaeth a'r testyn uchod, pwnc fel y dywedai Dr Thomas na chatwyd onCl ychydig iawn o ymdriniaeth arno o'r blaen, ac ymddengys nad oeddynt barod i ymdrin llawer i'r mater yn y Gymanfa hon. Dywedid fod brodyr yu LiverpoeI yn teimlo yn bur gryf mai amean y Gymdeithas (Genhadol Dramor) oedd acfoii cen- hadon at y Paganiaid a'r Pabyddion. Aittbed fod brodyr cryf-deimlad Lerpwl mo* >faius with wario arian ar Babyddion a Phagam&id ag yr ym- d..engys eu bod pan y mae ein -.ydwladwyr ya Patagonia yn gofyn cymhorthf Beth ydyw hanes Oeuadaeth Llydaw, yn ol dymanfa Gyffre- dinol Caerdydd P Paham nad aeth y Parch Hugh Roberts i Llydaw drachefa, neu yn hytiach paham y daeth oldiyno t Pa beth ydyw perthynas breseuol Mr Roberts a'r Genhadaeth, os oes perthynas swyddolP Gofynir eweatiynau tebyg ï hyn yn lied lied gyffredin yn y wlad y dyddiau hyn. A fyddai yn oddefol tybed i Mr Roberts roddi eglurhad cywira llawn ar yr holl gwestiwn? Os ydyw, carai miloedd ei gael. Diolcha llawer heblaw preswylwyr y Wladfa a'u cyteillion a'u perthyn- asau am yr hyn a wnaeth y Parch Evan Jones, Caernarfon, yn y Borth. Y mae y croofeydd wedi llyncu pobpeth iddo ei hun yn y Gymdeith- asfa. Cymharer y nifer fu yn siarid ar y Drysorfa Gynorthwyol a'r rhai ar Genhadaeth Patagonia, cer daugoseg o'r pwys a briodolir iddynt. Hyrwyddo y fugeiliaeth a sefydlu gwladwriaeth i'w cadw ydyut bynciau pwysicaf y cyfundeb yn mhob llys o'i eiddo. Pa bryd y daw enill y byd at Gript i gaeI y 11e ybwriadwyd iddo oan Rvlfaenwvr V cyfnndeb P WILLIAM HBWLIT.

"ETHOLIAD SIR GAERNARFON." FONBDDIOION,—Ymddengys i mi wneyd cam- gymerUd digrifol gyda golwg ar y tipyn )¡'od,y¡.. anfonai i chi. Ond odid nad ydyen wed; can- fod ei fod wedi ei fwriadu i newyddiadur aiull. i Mae yn ddrwg genyt ttm jr MMyfuutt ?.—Yt e14cloeh, TTUM MBUI.

ft' )1U A D \ULLEN YDD01. I Camiadaa Garmonydd. Cyifiraeg a Seisnig. Rhuthyn: L. Jones. Wrth alw sylw at y gyfrol fechan, ddestlus, hono Ganiadaunia oes anghen am i ni fyned i'r drafferth i hysbysu ein darllenwyr pwy ydyw Garmonydd. I'r sawl sydd yn flrfor darllen y golofn farddol yn ein newyddiaduron &In cylebgronau, y mae ei enw à'i gynyrchion yn eithaf hysbys. Da genym ei weled wedi cyhoeddi y casgliad hwn 0'1 weithiau. Yn y rhagyinadrodd, cyffelyba yr awdwr ei lyfr i awyren yn cael ei hanfon i fyny i awyr-gylch llenyddiaeth. Os eyferfydd k "deheuwynt tyneI a rhywiog cymeradwyaeth," dilynir hi, ebe fe, gan un fwy a thrymach. Wel, gobeitbio mai dyna fydd ei thynged. Ond gadawer i ni edrych, a chraffu tipyn ar yr awyren ysgafn hon, cyn iddi fyned o'n golwg. Byohan ydyw ei 11 wyth, ond ymaeyn cynwys nwyddautra dewisol a detholedig. I adael y gydmariaeth o'r neilldu, cynwysa y gyfrol hon In o ganiadau ac englynion ar amryfal deetyuau. Credwn y bydd byrdra ac amrywiaeth y darnau yn fwy yn eu ffafr na dim arall. Yr ydym wedi cael ein gwala o awdlau hir-wyntog, a phryddestau pum' mil o linellau o hyd; gadawer i ni gael arnbell gan gryno, wedi ei phuro yn mhair awen gynhes Gymreig, yn awr 00 yn y man. Y mae y gyfrol sydd ger ein brosyn oynwyø hyn. Ymae" Calon y Bardd," lY Pedwar Pawb," «' Yn awr a chynt," a'r Afon Alun "wn eniau awenyddol. Siomir ni yn fawr os na chaiff v mai hyn ddeheuwynt cymeradwyaeth" am flynyddau lawer. Pe baera yn myned i gydmaru Garmonydd & rhyw fardd arall sydd yn fyw, dywedem ei fod yn ein mynych adgoflo am Dr W. C. Bennett, y song-writtr adna byddus Ysbryd gwladgarol, cydymdeimlad byw a natur yn enwedig &'r natur ddynol yn ei hel- bulon a i irwen au, -d,a sydd yn rhedeg drwy y caniadau hyn. A pha ryfedd ? Mae calon y bardd yn ouro'n barhaus o blaid symudiadau da I'w gwraidd mae'n cashau pob gormes a thrais, Ond rhyddid a wir fawrha; Hi roddni ei gwaed er lleddfu'n fuan Ohwerwon ofidiau'r ddynoliaeth druan." CMaaem adysgrifio un neu ddwy o ganeuon a farnwn yn oreuon y Uyfr, ond ni feddwn ofod ) hyny; rhaid boddloui ar ddau ddyfyniad byr. Pel engraipht o ddawn gynghaneddul y bardd, dewiswn yr englyn a ganlyn i'r Rhaiadr," ar aidtur:- "otnadwy a hyf neidiwr,-yw'n llenwi Holl anian a'i ddwndwr; Llifeiriant yij llefurwr, A llaia Daw yallys y dwr," Yn y rhan olaf o'r llyfr, oeir amrai ganeuon Seisnig pur dda, a chyfleithiadau o emynau y rr ganiedydd o Bantycelyn. Y mae y rhai yn yn wir odidog. Dyma fel y cyfieithir yr hen emyn felus, 0 llefara addfwyn lesu: Speak thou mild and gentle Jesus, All thy words are sweet as wine, Bringing in a heavenly calmness Tdat exerts a power divine; All the voices of creation, All that world and flesh can say, At thy voice most sweet and gentle Hush themselves aud die away." Hyderwn y bydd ein cyd-wladwyr yn estyn j gefnogaeth ddyladwy i anturiaeth gyntaf y bardd o Lanarmon-yn-Ial, modd y gallo fentro tori y rhaffau sydd yn dal yr awyren fawr wrth y ddaear, gan ollwng hono hefyd i awyr laa llenyddiaeth. The Golden Mark. Christmas, 1880. Cassell, Petter, Galpin and Co., London. Y mae yn arferiad, bellaoh, gan gyhoeddwyr y cyfnodolion Seisnig i ddwyn allan rifyn arbenigol ar gyfer y Nadolig. Y mae y gyd- ymgais yn fawr gyda'r Annuals hyn, er eu gwneyd yn atdyniadol a darllenadwy. Un o'r eyfryw ydyw y Golden Mark; dygir ef allan fel rhifyn Nadolig y Quiver. Hyd y gwelsom, y mae yn un o'r rhai mwyaf dewisol a hardd a gyhoeddwyd y tymhor hwn. Cynwysa wyth neu naw o nofelau campus y mae yr oil yn fyrion, a'r oil yn dal rhyw gysylltiad neu gilydd a'r Nadolig. Pwy bynag a ddarlleno "The View Beyond," "Arrows of Light," We'll be Friends again," heb i dannau tynerwch, haelioni, a ohydymdeimlad gael eu ejfFwrdd yn ei fynwes, nid ydym yn eiddigeddu rhyw lawer wrth ddynoliaeth y eyfryw un. Pel y sylwasom eisoes, llyfr i'r Nadolig ydyw y Oolden Mark, ac y mae yn addas gydymaith i'r wyl fyth-ddyddorol sydd wrth y drws. GauelVi Popular Educator, Pait I. Cassell, Petter, Galpin, and Co., London. Yn bendifaddeu, nid oes gan y sawl a gronyn o duedd at hunan-ddiwylliant, le i gwyno yn y dyddiau hyn. Y niae oyfleusderau y eyfryw yn amlhau yn barhaus. I'r dyben o gyrhaedd y dosbarth hwnw sydd wedi eu hamddifadu 0, neu wedi eseuluso manteision addysg foreuol, y mae y Meistti Cassell a'i Gwmni wedi anturio ad-gyhoeddi y Popular Educator. Gwnaeth y cyhoeddiad hwn ddirfawr les ar ei ymddangos- iad cyntaf; profodd yn fendith anmhrisiadwy i filoedd o'r dosbarth gweithiol, a diau y bydd llaweroedd eto yn llawenhau yn ei oleuni, so yn elwa ar ei wersi cyflawn ae amrywiol. Y mae yr argraphiad hwn yn cynwys ychwaneg- iadau pwysig, gan gymeryd i mewn y cynydd sydd wedi ei wneuthur yn nglyn & gwahanol ganghenau o wybodaeth er pan ymddangosodd y gwaith y tro cyntaf. Gyda'r rhifyn cyntaf, anrhegir y darllenydd k darlun ardderchog, yn dwyn y penawd, The Cradle of English Literature;" ac y mae y darluniau ereill a roddir er egluro y gwersi yn dlysion a gorphen- edig. Cauell't Cookery. Part 1. London: Cassell, Petter, Galpin, and Co. Fel yr Educator, ymddangosodd y gwaith hwn ar gogioiaeth rai blynyddau yn ol. Ond cymaint ydoedd y galw am dano, yn Y cyf- auiser, fel y tybiodd y cyhoeddwyr yn ddoeth ddwyn allan ail-argraphiad. Y mae y derbyn- iad. oalonog a roddwyd i'r llyfr yn y gorphenol yn llefaru yn groew am ei werth a'i deilyngdod. Kid oes betrusder nad efe yw y gwaith goreu a rhataf a ellid ei bwrcasu ar y pwnc. Y mae y eyfarwyddiadau yn syml, cyflawn, a dealladwy. Cttir hyfforddiant i goginio pob math o y mborth yn y dull mwyaf dewisol, a chynil: a rhoddir aincan-gyfrif o'r gost yn nglyn a phob recipe, Cwblheir y gwaith mewn tri-ar-ddeg o ranau. The Quiver. December, 1880. London: Cassell, Petter, Galpin, and Co. Y mae teilyngdod llenyddol, a thuedd foesol y cyhoeddiad darluniadol rhadlawn hwn, yn eyfryw ag y gallwn yn rhwydd ei argymhell i sylw eiu darllenwyr. Cawsoui ein llwyr foddio yn y rhifyn presenol. Ni raid i ysgrifau fel "Witnesses for Christ in the world's work," a Life-pictures of them we have met," wrth lythyrau canmoliaeth. Y mae y ffug-chwedl, "In Vanity and Vexation" yn ohwanegiad pwyeig at ddyddordeb y rhifyn. T Pwlpud yn Bethania. Gan y P ARCll R. HUGHES, Maesteg. Maesteg: James James. Megys yr awgryma y teitl, cyfrol ddethol- 6dig o bregethau ydyw "Y Pwlpud yn Beth- ania." Gweinidog eglwys y Bedyddwyr yn Maesteg ydyw yr awdwr, a chyflwynir y llyfr i aelodau yr eglwys hono. Ymddengys mai ar cais hwy, yn benaf, yr ymymerodd Mr Hughes & dwyn y pregethau hyn l oleuni dydd. Y mae y ffaith fod y sawl a fuont yn gwrandaw y pregethau yn awyddus i'w cael mewn fftln argraphedig yn dallgos eu bod yn eit hystyried yn werth eu hysgrifenu mewn llyfr, a'u tros- giwyddo i'r oes a ddel. A chredwn y bydd i'r neb a ddarlleno y pregethau hyn yn ystyriol am.o yr un fath. Ceir yn y rhifyn hwn ddeg o brgetha sylweddol a Mss<M Diohon n" Sellir ystyried yr awdwr ya feddyliwr dwfn, Middgar, dyeithriol; ond y mae yn gallu .ddgar, a c kYfawoddi yn fanwl, trefnus, a <Aryno. Ceir yn y sylwadan 'ltYfuniad o aiqodd, naturioldeb, a pkertrwydd. Medda yr -d- fedr neiUduol i ddosr?nu ei destynau llfydd a deheaig; ac y m?e ei gydmar- jt?Mau, M rheol, yn dlysiom a onvwraim Dengys yr oil o'r pregethau 81 llafur ac ym- ohwuiad, ae y u.ae eu tuedd ymarferol yn bur a dyrchafedig. Nid cyrph nioirwon o dduwin- yddiaeth mohonynt, ond cynyrchion bywydlawn, a naws yr Efengyl yn amlwg arnynt. Diau iddynt fod yn gyfryngau adeiladaeth a lies yn y traddodiad ohonynt, ac nid oes betrusder ynom na fydd i'r darlleniad ohonynt weini goleufii a chysur i laweroedd. Felesiampl o arddull yr awdwr, dyfynwn a ganlyn o'r bregeth gyntaf yn y Ilyfr, S'ion, y Plentyn Sugno: Pan dynodd y Creawdwr ddelw o hono ei Hun, tynodd ef mewn clai. Lien o glai yw dyn yn dal llun Duw yn ngolwg y cread. Darlun Duw sydd wedi rhoddi enw i'r clai, ac a'i ceidw mewn bri bythol. Y mae linn y Orewr o werth edrych amo mewn frans o bridd. Teimla'r cread anianjddol ac anifeiliol fod eu 0 ewr yn agos atynt yn ei ddarlun. Y mae yr awyr, y dwfr, y tail, a'r uaellt, a'r anifeiliaid yn plygu wrth ei draed yn y ddelw, so fel pe aoi y cyntaf yn gofyn, Pa beth a ewyllysf i ni elwneuthur i ti P' Pan aeth yr Ayglwydd i dynn llun Sior, Prioduaferch yr Oen, nid mewn clai y tynodd Efe ei darlun, nae mewn aur, ond ar gledr ei ddwylaw.' Wrth edrych ar lun Duw mewn clai, y mae'r llun o anfeidrol fwy ei weith ua'r lien a'r frame sydd yn ei ddal ef; ond pan feddyliom am lun Sion ar gledr dwylaw yr Arglwydd, y mae'r canfas yn fwy o ■Berth nalr darlun sydd arno. Nid yn unig y mae Sion yn ddiogel, ond bydd ei llun yn ddiogel byth. Y mae darlun Sion yn fwy diogel na sylwedd y ddaear. Moddyliodd Job am le diogel i arraphu ei eiriau, 0 nad ysgrifenid hwy yn y graig dros byth, & phin o haiarn ac & phlwm.' Ond pe rhoddabid i Job ei ddymuniad, ni allasent barh. n byth yn y graig; canys yn nban y goloegiod diweddaf, bydd y creigiau yn toddi. Ond bydd darlun Sion yn ddiogel ar gledr dwylaw yr Ar- glwydd, uwchlaw cyrhaedd fflnmau'r goloagiad diweddaf, pan y r a'r nefoedd heiblo gydathwrf. Tra byddo y 'ddwylaw' yudd ogelerys darlunSsion yn ddiogel. Arwydd o barch i Sion fuasai fod ei llun wedi ei osod i grogi yn rbj wle o fewn muriau y ddinas nefol; ond ni welodd Efe yr un man yn ddigon cysegredig, heblaw cledr ei ddwylaw. Daw'r llun i'r golwg bob tro yr egyr Efe ei law i ddiwallu p6b peth byw a daioni. Y mae yr Ar- glwydd yn ymbleseru i agor ei law i gyfranu, ao wrth gyfranu y mae yn ymfwynhau hefyd wrth weled darlun Sion ar gledr y llaw sydd yn rhoddi. Os yw llun S'ion mor agos i Dduw, pa mor agos yw Sion ei hun iddo f ac os yw'r darlun mor anwyl J n ei olwg, pa mor anwyl rhaid fod y sylwedd gauddo P"

ACHOS 0 DORI AMOD PRIODAS YN ERBYN TRAFAELIWR 0 RHYL. Y PERYGL 0 FYiiED YN GYMYSGLYD "I MEWN SERCH. Yn Llys y Queen's Bench, ddydd Mawrth di- weddaf, o flaen y Barnwr Syr Watkin Williams, a rheithwyr cytfredin, gwrandawyd yr achos Everton yn erbyn Olews, am dori &mod piivdas. Hawl- iai yr erlynes fil o bunnau o iawn. Yiaddangosai Mr T. Slater a Mr Pitt Lewis dios yr erlynes, a Mr Mellor, Q.C., a Mr William Graham dros y diffj njdd. Ni wadai y diffynydd yr amod, ond dywedai ei fod wedi cael ei ryddhau. Mr Slater, wrth agor yr achos, a diywedodd fod yr erlynes, Miss Lucy Everton, 24ain mlwydd oed, yn byw yda'i mhaui yn Llundaia; a'r diffynydd yn oruchwyliwr darllawydd ac yn teithio ya Nghymru, yn byw gan mwyaf yn Rhyl. Hywedodd yr erlynes ei bod yn ferch i'r di- weddar Mr Edward Everton, a'i bod yn byw yn Ladbrooke Grove, Nottiaghill. Daeth i pydna- byddiaeth a'r diffynydd drwy i'w brawd Edward briodi cyfnither y diffynydd, Edith Renshaw. Aeth ei brawd i Ddeheudir Afirica, a bu furw yno. Cyflwynwyd y dyst i'r diffynydd am. y waith gyntaf yn Chweiror, 1877, ac yn mis Mawrth y flwyddyn hono aeth i fyny o iiymru i weled jindiechfa cychod, ac arhosodd yn iihy ei thad yn yttod yr ymwiliad, pa un a barhaodd o ddydd Gwener hyd ddydd Llun neu ddydd Mawrth, a dyweddiwyd hwynt gyda chydsyniad ei rhieni. Y pryd hwnw gweithredai ef tel goruchwyliwr i ddarllawydd, a tirafaeliai yn Nghymru, gan drigiannu yn Rhyl. Arferai fyned o Gymru i'w gweled unwaith bob pythefnos, ae arhosai o ddydd Sadwrn hyd ddydd Mawrth. Yn mhen tair wythnos ar ol eu dywedd- iad ysgrifenodd yn cynyg fod iddynt ymbriodi ya mis Medi, ond rhoddwyd y dyddiad yn mhellach hyd fis Hydref. Yr oeddynt i fyw yn Derby. Aeth i lawr i Derby yn mis Medi i ddewis ty, ae aeth y diffynydd gyda hi. Arosai hi gyda Mrs Renshaw, mam gwraig ei brawd, yr hon a ddy- munai gael ei galw yn "Miss" Benshaw. Boreu dydd Llun aetn y dyst i ymweled a rhieni y di- ftynydd, a dywedodd ei fam rywbeth wrthi yu nghylch gohirio y briodas. Siaradodd y dyet gyda'r diffynydd yn nghylch hyn, ao yn groes i'w hewyllys hi gohiriwyd y briodas hyd y gwanwyn dilynol. Poenwyd hi yn fawr mewn caiilyniad i hyn, a bu yu bur wael. Ar 01 hyn dychwelodd at ei rhieni, ac o hyny allan aeth ymweliadau y diffyu- ydd yu llai ami, ac oerodd yn ei seichiadau. Addawodd fyned yno y Nadolig, ond ysgrifenold i ddyweyd nad allai, ond yr ai y dydd Saclwrn can. lynol. Nid aeth hyd yn nod yr adeg hono, ac anfonodd bellebyr i ddyweyd sad allai fyned. Digiodd hyn hi, ac ysgrifenodd ato ar y 29ain o Ragfyr 1877, yn ei ryddhau o'i ymrwymiad. Ar ol hyny ysgritenodd gan ofyn iddi adnewyddu yr uiirh, w, a cheisiodd hithau wneyd hyny. Fodd bynag aeth ef yn oer a diofal drachefn, a ffurfiodd y dyst farn yn nghylch yr achos o hyny. Yr oedd wedi cyfnewid er dychweliad Edith, gweddw ei brawd, o AfErica Ddeheuol Dywedodd y dyst wrtho nad oedd yn hoffl iddo gusanu Edith. Yr oedd hi wedi ei weled yn gwnejd hyny, ac yr oedd Edith ei hun wedi dyweyd wrthi ei bod uawaith yn penlinio wrth ei draed pany cododd ef hi ac a'i cusanodd. Pan gyhuddwydydiffayddgydtt hyn ni cheisiodd ei wadu. Dywedai fod ei serchiadau wedi cymysgu i fyny, a'i fod wedi myned drosodd at ei gyfnither Eliith (ohwerthin). Yn Ohwdror, 1878, ysgrifenodd y diffynydd lythyr curuaidd iddi yn dechreu, Fy anwyl Lucy," yn cymeryd arno fed yn anned-ydd iawn, ac yn diweddu-" Gyda chariad goreu, credwch fl i fod jr eiddoch byth, ARTHBR 6welodd ef yn mLeD. ryw wythnos ar ol hyny, a golynodd a ydooai Y11 bwriadu cario allan ei amod i'w phriodi yn y gwanwyn. Atebodd yntau na allai ei phnodi ya y gwanwyn, a dywedodd hithau na .pharhai y dywaddiad. 0 ganlyniad dychwelodd iddo ei lyjhyrau, anrhegion, a'r fodiwy, ae er yr adeg hono yr oodd wedi priodi ei gyfuither Edith. Yn ystod y dy weddiad, bu'r dyst allan gyda'r diffynydd ac Edith, ac yr oedd Edith ar fwy nae un achlysur wedi cymeryd ei fraich a cherdded ymaith, gan adael y dyst i fyned yn mlaen goreu gallai. Yr oedd y diffynydd wedi ei hyspysu fod ei incwm yn 200p. y flwyddyn o'r darllawdy, ac fod ganddo flwydd-dal preifat o oddeutu lOOp. yu flynyddol. Costiod i iddi tddeutu 50p. i barotoi gogyfer a'r briodas. Croesholw,, d gan Mr Mellor: Ni ddywedodd y diffynydd wrthi yn Medi 1877, pan ydoedd y tyst yn Derby, ei fod wedi colli swm mawr o arian. Nid ydoedd y diffynydd erioed wedi cwyno yn nghyleh ei th, roher. Aeth pobpeth yn mlllen yn hwylus rhyngddynt hyd mis Medi, pan y cwynodd hi oherwydd y sylw a dalai i'w gyfuither Edith. Vr oedd wedi dvweyd wrthi pe byddai i Edward (ei Rwr hi a brawd yr erlynes) farw, y priodai y d ffpnydd hi yn uniongyrchoL Clywaant am far- wol*eth Edward yn mis Tachwedd. Pan ddych- welodd y dyet i Lundaiu ar ol ei hymweliad a Derby vagrifenodd at Edith, gan ei a Der ?i anwyl Edith," ac yn diweddu gyda "Credwch fl, eich cariadus chwaer, Luoy. Ysgrifenwch yn fuan." Arferai y dyst y dull caruaidd yna am ei bod yn rhy faloh i adael i Edith wybod anaawdd ei theim ladau (chwerthin). Yn fuan ar ol hyn aeth Edith i avs gyda lhieui y dyet yn Llundaia. Ni ddy- wedodd ei thad erioed ei bod hi (y dyst) ar fai, ond ni ddymunai feio Arthur; ymu.:ai gael hoddsvoh. Yn ystod arosiad Edith bn y dyst oddicartref am ddau ddiwrnod mewn canlyniad i gweryl gyda hi. Bu hyny am nad arosai yn yr un ty ag Edith. Yn Nhachwedd, 1878, ysgrifenodd y dyst at Edith, gan ddyweyd gyda serch tyner oddiwrth eieh gwir chwaer." Priododd y diffyn- ydd Edith yn Ngoiphenaf, 1879. Methodd y dyst a dwyn y eynghaws yn gynt oherwydd ei bod wedi bod yn wael iawn. Rhoddodd Miss Emily Favell, chwaer yr eriynes, a Mrs Everton, ei mam, dystiolaeth gadnrnhaol parthed y dywed^'iad rhwug yr erlynes a'r di- ffynydd. Mr Mellor, wrth agor achos y diffyttydd, a ddy- wedodd nad oedd yna achos wedi ei sefydlu yn ei erbyn. Yr eglurhad gwirioneddol at y mater ydoedd, nas gallai yr erlynes gadw ei thymer, a'i bod yn afresyraol o eiddigeddus a drwgdybus; ac os torwyd y dyweddiad o gwbl, torwyd ef gan yr erlynes ei hun mewn fat o dymer ddrwg. Adnewyddwyd yr achos ddydd Mercher, pryd yi holwyd Mr A. L. Olews, y diffynydd, gan Mr Graham, ac y dywedodd ei fod wedi colli 150p yn ei fasnath goed, ao nad oedd ganddo y moddion angenrheidiol i brynu dodrefn erbyn yr amser y ■ ytuuw d p.mo. Ar un achlysur aeth ef gyda'i chwaer o'r etiynet i edrych am gydnabud iddynt, cymercdd yr eriynes y fodrwy ymrwymiadol oddi- am ei bye, a dywedodd wrtho y byddai yn well panddi beidio bod dan ymrwymiad iddo yn hwy. Niwnaief ei derbyn, a dymunodd arniei tny- meryd yu ol, yr hyn a wnaeth. Aetli i fyny i'r dref ddwywaith rhwng Medi a dydd Nadolig. Derbyniodd lythyr oddiwrth yr erlynes ddydd Sadwrn ar di Nadolig, yn mha un yr oedd yr erlynee yn ei longyfaich ao yn oddi- wrth yr ymrwymiad. Ysgrifenodd yntau wedi hyn yn gofyn am iddi adnewyddu yr ymrwymiad. Dywedodd hithau ei bod yn foddlon fcCwneyd. Ar y 18fed o Ionawr cafodd ymddyddan a hi yn nhy eithad, a dywedodd hi wrtho. fed yn rhaid idli briodi ar unwaith neu dori yr ymrwymiad. Ar yr achlysur hwnw cyfrifai hi yn afresymol, a dyJwedrb. odd hyuy, a bu cweryl rhyngddynt. Yr oedd yn meddwl ei bod yn ei wasgu ar fater y briodas, ^ac nid oedd af mewn MSe i briodi. Tr oeidynt m dau yn icuaine, M nid oeddynt w?edi .?bod y?la?? flwyddyn yn rhwym i'w gilydd. Gwelodd ei -am ef wedi hyny ar yr un diwmod, a dywedodd nad oedd ar Yr erlynes eisieu ei weled, ali bod hi yn mc-ddwl y byddai yn well iddynt dori yr ymrwym- iad. Ar ol hyny gwelodd yr erlynes ar yr un diwrnod eto, a gofynodd iddo am y fodrwy oedd yn wisgo, yr hon a rodd- asai hi iddo, gwnaeth yntau fel y dymunwyd arno. Aeth hi i fynyjr grisiau i edrych am y fodrwy ymrwymiadol, ond ni wnai ef aros iddi i'w dwyn, a dywedodd y gwnai jsgnfenu ati. Yn fuan ar ol hyn ysgrifenodd hi am ei llythyrau, ac anfonodd sypyn yn cynwys ei ljthyrau ef a phar o ddillad a adawscli yn nhy ei thad. Ar ylaeg o Fawrth ysgrifenodd ati, ac yn oi lythyr gofynai am iddi faddeu iddo am un rhyw boen a allasai efe fod wedi roddi id,it yn ystod yr jmrwymiad De- cbreuodd gael diflasdod gyda'r erlynes yn Mehefln 1877 Ni bu ymrwymiad rhyugddo a l wraig bresenol yn 1874, na chyn hyny nid oedd yna cariad yn bod. Nid oes un sail dros ddyweyd ei fod yn cyfeillachu a hi ar ei ddychweliad o dde- heubarth Affrlca. Cusanodd hi fel y gwnaethai a'i ohwaer. Ni wnaeth jrerdded fraich-yn-mraich ag Edith yn mhresenoldeb yr erlynes yn South- ampton. Ar un achlysur yn Derby cynygiodd ei fraich iddi pan oedd yr erlynes yn bresenol. Ym- rwymodd a'i wraig bresenol yn Ionawr 1879, a phriododd hi yn Gorphenaf. Ei gyflog oedd 220p, a pheth eiddo personol heblaw hyny.-Croeahol. wyd. Ni chusanodd ei wraig bresenol pan oedd unrhyw un gerllaw. Gallasai fod wedi ei chusanu arol i'r erlynes ei wrthod. Mrs Edith Clews, gwraig yr eriynydd, a ddy. wedodd na ddarfu i'w gwr presenol, yn ystod ei ymrwymiad a hi, wneyd unrhyw sylw neillduol o'r erlynes. er Galwyi hefyd am Mrs Clews a Miss Clews, mam a chwaer y diffynydd. Aneichodd y cyfreitbiwr dysgedig y rheithwyr ar ran yr amddiffyniad, ac wedi i Mr Slater ateb, Symiodd y bamwr i fyny, a gwnaeth sylw naiu. duol ar feithder yr amser oyn dygiad yr achos yn mlaen. Y rheithwyr, beb ymueillduo, a roisent reithfarn -o blaid y diffynydd.

GYMDEITHASFA OHWARTKROL Y METHODISTIAID YN MHORTH- AETHWY. Dechreuwyd ar weithrediadau y Gymdeithasw hon ddydd LInn diweddaf, yn Mhorthaethwy. Y llywydd ydoedd y Parch James Donne, Llangefni, a gweitbredai y Parch Thomas Owen. Porthmadog, fel ysgrifenydd. Cynhaliwyd y cyfarfod cyntat am ddau o'r gloch yn y prydnawn, pryd y galwyd enwau cynrychiolwyr y gwahanol gyfarfodydd mfaol. Yr oeddynt fel y canlyn: Parohn. Richard Williams, Gosen, ac S. A. Fraser, Llan- Mr Mri David Roberts, Llangoed, ac Elias Jones, Gwredog.—Arfon—Parch Robert Ellis, Ysgoldy; Mri G. J. Roberta, Crug, a Henry Edwards, Caer- narfon.— LUynac Bifionydi-Parchn David Roberts, Llangian, a John Jones, Pencaenewydd; Mri H. Tudwal Davi's, Brynllaeth, a W. Thomas, Bod. londeb.- Di"byck-Parchn E. Foulkes Jones, Llan- santffraid, a David Jones, Dinbych; Mri E. Jonathan, Trefriw, ac B. Morris, Rhuddlan.- Fflint—Parchn Benjamin Jones, Bagillt, a J. P. Davies, M.A., Caerlleon; Mri E. Lewis, Mostyn Quiy, a J. Parry, Llanarmon.— Dwyran Meirionyid —t'archn Dr Edwards, Bala, a W. Griffith, Llan- santffraid; Mri Richard Jones, Bala, a J. Jones, Ceryg. y. druidion, -OOt lIewill Hei.ioydd-Parobn David Roberts, Rhiw, ac R. H. Morgan, M.A., Abormaw; Mri Thomas Jones, Caethle, a J. Richards, Maeutwrog.-Ttofaidwyn UcAof-Parchn D. LI. Jones, M.A., Llandinam, a R. Jones, Dar- oweu; Mri R. Mills, Llanidloes, a D. Howells, Llanbrynmair.—Trefaldwyn Isaf-Parohn J. G. Jones, Llanfair, a H. Jones, (Jann Office; Mri J. Jones, Ashlands, a David Ellis, Elausilyn.-Liver- pool—Parchn Dr Hughes, ac 0. Jones, B. A. Mri D Hughes, U.H., a D. Joaes, Bootle.-Hawhostm I •—Parch W James, B.A., a Dr J. Roberts.- Henaauriaeth Lancashire—Parch H. Roberts, Wav- erton, a Mr E. Jones, Catherine-street, Liverpool. -He,s.duri-oth Trtfaliuyn—Parch David Roberts, Tabemacl, a Mr .T. Hammer Jones, Bettws. Yr ysgrifenydd a ddarilenodd genadwriaethau oddiwrth Gyfarfodydd Misol Mon, Lleyn ac Eifionydd, Gorllewin Meirionydd, a rhan isaf Sir Drefaldwyn.—Bhoddwyd caniatad i werthu capel y Borth, Porthmadog. Bu ymdriniaeth Hed faith ar y Drysorfa Gynorthwyol, syl- faenedig ar genadwri o Gyfarfod Misol Men. Dr. Owen Thomas, Lerpwl, a gynygiodd bender. fyniad i'r perwyl eu bad ar ol ymofyn a'r amryw- iol Gyfarfodydd Misol wedi cael ar ddeall nad oedd ond Cyfarfod Misol Mon wedi rhoddi atebiad i'r genadwri o Gymdeithasfa Dolgellau, a'u bod yn cyflwyno y mater i sylw y gwahanol Gyfarfodydd Misol eto, gan ddymuno am iddynt ei ystyried, ac aufon atebiad i'r Gymdeithasfa nesaf, Oefnogwyd gan Dr Hughes, a chafodd ei basia yn unfrydol- Y. ddilynol cafwyd ymddiddau ar y rheolau jn nglta a derbyn pregethwyr ieuainc. Yn mysg ereill traddododd Dr Edwards, Bala, anerchiad dylaawadol ar y mater. Y Parch S. A. Frazer, Llaufair, a gynygiodd eu bod yn cyflwyno y pwuc i sylw y gwahanol gyrddau misol. Eiliwyd y pon- derfyniad hwn gan Mr H. Tudwal Davies, Bryn- llaetu, a chafodd ei basio.-Yn yr hwyr cynhal- iwyd cyfeisteddfod cyffredinol.—Enwyd y Parch Evan Jone., Moriah, Caernarfon, i weithredu fel cynrych: olydd yn He y diweddar Barch John WIl. liams, Siloh.—Gwnaed sylwadau ar yr oediad yn ng1,.a a dwyn allan goflant y diweddar Barch Henry Rees. Anfonir cais at y Parch Roger Ed- wards, Wyddgrug, yn erchi amo br; suro i gwbl- hau y drydedd gyfrol o'r pregethau, a llawenychir yn i erwydd fod Mr Richard Davies, A.S., wedi cymerjd y coflant i'w law ei bun.-DarUeuwyd llythyr oddiwrth ysgrifenydd y Synod Bresbyter- aidl Seianig yn dymuno am i'r Gymdeithasfa gyf. newid cylch-lythyrau a hwy. Pendeifynwyd gwneuthur hyny.—Yn nedaf, aed at y gorchwyl dyddorol o ethol swyddogion y Gymdeithasfa am yr adeg ddyfodol. Wedi pleidieisio yn y drefn arferol, oafwjdmaiyParch Daniel Rowlands, M.A., Bangor, oedd wedi ei ethol yn llywydd, a'r Parch W. Williams, Bala, yn ysgiifeaydd. CBNHADWK I BATAGONIL. Y Parch Dr. Thomas a ddywedodd fod ceisiadau wedi en hanfon amryw weithiau gan y rhai sydd wedi ymtudo i Patagonia am i genhadon gael eu hanfon atynt i'r wlad hono. Daeth y mater yn gyntaf i Gymdeithasfa y Gogledd, ac oddiyma fe'i cyflwynwyd i'r Gymanfa Gyffredinol. Oddiyno, wedi vchydiflr iawn o ymdriniaeth. cyflwvnwvd ef i sylw Cyfeisteddfod Gweithiol y Genhadaeth Dramor. Yr oedd y cyfeisteddfod wedi pender- fytiu yn ol yr awdurdod dybiedig oedd wedi ei roddi iddynt, roddi lOOp tuag at draul Mr Wil- liam Williams, Bangor-is y coed, yr hwn sydd yn birod i fyned alian i Patagonia, ond nid ymgy- meryd a'i gynbaliad yno. Yr oedd Mr Williams wedi cael galwadgan y brodyr yno, ac yr eedd yn barod i fyned. Credai y Cyfeisteddfod hefyd mai da fuasai i'r Gymdeithasfa feddwl am oideinio Mr Williams.-P-rch Evan Jones, Caernarfon, a ddywedodd fod yn dda ganddo weled y mater yn dyfod i sylw. Yr oedd o wyth gant i fil o drigol- ion Oymru wedi myned i Patagonia. Gyda golwg ar briodoldeb y s^mudjad nid oeda dadl i iod yn awr, gan ei fod wedi ei benderfynu gan fod rbai wedi myned yno. Yr Annibynwyr oedd yn flaen- orwyr gyda'r symnd;ad yno arycyntaf,ondynawr y mae y Methodistiaid wedi cychwyn achos yno. Yr oedd efe yn adnabod Mr Lewis Jones, llywydd y Wladfa, yr hwa oedd wedi ei fagu gyda'r M?Wth .11,Aydr ac yr oedd yn teimlo awydd i ddal cysylltiad a'r Methodistiaid. Yr oedd Eglwys Loecr yn teimlo yn awyddus am gychwyn cen- hadaeth yno, er nad oedd yno, hyd y gwyddai ef, evmaint ag un Eglwyswr. Yr oedd yn dda ganddo glywed am benderfyniad y Cyfeisteddfod, mor bellag yr oedd yn myned, ond yr oedd ef yn awyddus am fyned yn mhellach. Os oedd rhwymau arnynt droi paganiaid, yr oedd yn ddyledswydd arnynt gadw eu cyd-ddynion rhag myned yn baganiaid, a da fuasai ganddo weled y Cyfeisteddfod yn myned yn mholach.- Dr Edwards a ddygodd dystiolaeth nchel i gymer- iad Mr Williams fra yr oedd yn aros yn y Bala, a iiawaKi oedd ganddo ddeall ei fod yn myned allan, a dymunai iddo bob llwyddiant.—Dr Thomas a ddywedodd fod Thai brodyr yn Lerpwl yn teimlo yn bur gryf mai amcan y Gymdeithas eedd anfon cenhadon at y Paganiaid a Phabyddion. O-d os byddai iddynt hwy gael awdurdod, or lod y gymdeithas yn gorfpd tynii ar y reterved fund, yr oeddynt hwy yn holloHjarod Mr R. Jones, Bala, a gynyglodd, a Mr Robert Rcwlviuds, Ffestiniog, a gefnogodd, eu bod yti oymeradwyo pcpderfynlad y Cyfeisteddfod. Sylwai Mr Rowlands fod amryw o gymydogaethan Ffestiniog wed! myned f'r Wladfa. ac yr oeddynt yn cwyno oherwydd nad oedd y Methodistiaid yn cymeryd sylw o honynt.— Dr Edwards a gynygiodd eu bod yn rhoddi awdur- dod i Gyfarfcd Misol Mon i ordeinio Mr William Williams i fyned allan yn genhadwr. Dr Hughes a gefnogodd, a phasiwyd y ddau benderfyniad yn unfrydol. TreuUwyd y gweddill o'r cyfarfod mewn ymddi- ddan ar "gyhaeddiadan y cyfundeb, 4'r genhad- aeth gaTtrefol. Foren Mawrth, cynhaliwyd cyfeisteddfod o'r gweinidogion a'r pregethwyr. Gwnaed sylwadau pwrpasol or yr angenrheidrwydd a'r priodoldeb o ddarllen gweithlau yr hen dduwinyddion.—Am ddeg, ymgynullodd y frawdoliaeth ddiaconaidd yn nghapel y Methodistiaid.—Etholwyd Mr Lewis, Mostyn Quay, yn Ilywydd y eyfoisteddfod.-Dis- gynodd y swydd o ysgrifenydd i ran Mr mom as Lewis, Bangor, a dewiswyd Mr Roger Evans, Frongoch, yn drysorydd. Wadi ymdrin a tbra- fodion ereill, cafwyd ymdriniaeth amserol a gwir fuddiol ar yr YSGOL BABBOTHOL A MOIlllAV DA. Mr Thomas Lewis, Bangor, a sylwai fod tri amcan a gwaith i'r Ysgol Sabbothol, sef dysgn crefydd, moesoldeb,a moesau da-good imnneri, fel y byddent yn dyweyd. Er mai y lleiaf o'r tri oedd moesau da, yr oedd yn beth pwysig iawn, yn beth nad oedd Ue i'w ddysgu ond yn yr Ysgol Sabbothol, ac yn bethau pwysig er yn bethau bychain. Nid oodd cymaint o addjagu ar hyn yn awr ag yn nyddiau eu tadau. Yr oeddynt hwy yn rhoddi pwys ar ddysgu pethau bach fel hyn. Yr oedd angen am ddyagu ymddygiad gwoddus yn yr addoliai, am barchu henaint, tynerwch tuag at anifeiliaid direswm, a llawer eraill cyffelyb ag yr oedd angenrheidrwydd am eu dysgu, a lie rhag. orol i wneyd hyn oedd yr Ysgol Sabbothol.- Mr S. Dew, Llangefni, a gytunai yn hollol a'r hyn oedd wedi ei ddyweyd. Enwai lawer o bethau bychain oedd yn bethau pwysig, ac yn bethau ag ) r oedd diffyg o honynt yn hynod o wrthun. Yr amser yr oedd ere rn teuanc yr oedd un anghy ffredin am ddysgu pethau fel hyn yn Llangefni. Vysgu y bobl i beidio sefyll o flaeny capel ond myned i mewn, a myned i mewn yn wylaidd. Yr oedd yn wrandawr astud, eto yr oedd a'i lygaid yn ei ben yn barhaus,ac yn gwilio yn fanwl na byddai neb yn cysgu. Os gwelai rywun yn cysgu byddai yn anfon bachgen bychau atynt yn ddioed. A gwnaeth les anghyffredin yn y gymydogaeth hon, ac yroadd ei 81 yn parbau ar y gymydogaeth eto.- Mr Richard Davies, A.8., a ddywedodd mai yr Yagol Sabbothol, yr oedd efe yn credu, oedd y lie goreu i ddysgu y pethau yr oedd y brodyr wedi cyfeirio styntl- Telmlai hefyd fod rhy fach o sylw yn cael ei dalu yn y seiat i anog y rhai sydd yn aelodau i gymeryd rhan weithgar gyda'r Vagol Sabbothol Credai y dyaai pawb fod yn fath o missionary yn y gwahanol arduoedd y byddant yn byw. Yr oedd yn ofni fod diffyg mawr gyda'r Y sgol Sabbothol, ugeiniau o aelodau nad oeddynt yn myned i'r Yegol Sabbothol, ereill oeddynt yn aelodau o'r yegol, ac yn athrawon, ac heb-tod yn daiparu ar gyfer y dosbaithiadau. Y fath fantais fyddai i'r atbraw gyda'r plant bychain i ddysgu iddynt am Ieeu Grist, a meithrin cariad 11 eu calonau ieuaino at y Gwaredwr. Nodai yr angen- rheidrwydd am sefydlu Ysgolion Sabbothol mawn ardaloedd ag yr oedd gan y trigolion ormod o ffordd i gerddfcd i'r capel dair gwaith. Gallesid sefydlu llawer o Ysgolion Sabbothol mewn lleoedd o'r fath hyn, a byddent yn sier o wneyd llawer lawn o les. Heblaw hyn yr oedd eisieu y zel a'r brwdfrydedd at y gwaith i'w gwneyd yn weithwyr da ac aiddgar gyda'r ysgolion yn eu gwahanol ardiloedd.—Gwnaed sylwadau yn yr un cyfeiriad gan amryw frodyr ereill. Treuliwyd y Society boreu ddydd Meroher i roddi adroddiad o hanes yr achos crefyddol yn sir Foa, yr hwn a roddwyd gan y Parch William Pri- chard, Pentraeth, a Mr John Hughes, Llyslew. Oymharai Mr Prichard yetadegau y flwyddyn ddi- weddaf a'r rhai am y flwydd n 1874. Yn ystod y pum' mtynedd yna cymerodd cynydd o 1250 yn rhif y cymunwyr, a 338 yn rhif y gwrandawyr, yn gwneyd nifer bresenol y cymunwyr yn 8608, air gwrandawyr 20,698. Y mae y gwrandawyr felly yn rhifo dros ddwy ran o bump o boblogaeth y isir. Pregethwyd yn yr oedfaon cyhoeddus ddydd Sul gan y Parch Dr Edwards; nos Lun, Parchn. William Jaraes, B.A., a Joseph Thomas. Carno; nos Fawrth, gan y Parchn. R. Lumley, a Dr Ed. wards; ddydd Mercher, am ddeg, y Parchn. O. Jones, a Joseph Thomas; am ddau, y Parohn. J. P. Davies, a Dr Hughes; am chwech, gan y Parchn D. Lloyd Jones, a DrThomas.

NEFYN. CYLCHWTL LBKYDDOL LLBYN AC EIFIONYOD, NADOLIG, 1880.Derbyniwyd cyfansoddiadau yn dwyn j ffugenwau canlynol gogyfer a'r gylchwyl uchou-Rhyddid:" Wilberforce a., Awstm, Anti. oppressor, Wilberforce b., Brython, Rhydd- frydwr, Gladstone, Brawd meWn brys. Dylan. wad Esiampl:" Cordelia, Morfudd, Arfouia, Maria Jane. Elfenau Gwir Gyfeillgarwch Blodeuwedd, Yinwelydd.Cyfleithiad Saesoneg: Simson, Ithel, Alfred, Aaron, John, Dyfnwal, Vivian, H. Le, Sebastian, John's first trial, Sewius Paulus, Myfanwy Fyohan, Susan, J., John Howard, Elihu Burritt, Ap loan, John BMiol Jones, Gwirionedd.—Cyfleithiad Oymraeg: Isabel, Abi Esther, Nicholas, Lleucu Llwyd, Martha, loan, Shakespe Carlyle, Perioles, Georgius, Crediniol, Mozeley, Huw Lewis, 0., Dafydd Jones nad adnebydd, Gwyddon Hen.— Marwnad: Hen Gyfaill, Gogleddwr, Iselfryd, Un hoff ohono, Owen, Eco'r Creigiau, Hen Gyfaill, Un a'i hadwaenai, Ceidio.-Pryddest: Hebron, luddew Mynyddig, Gweledydd, Petr, Humphrey, Pechadur, Merourius, Anxious, Godet.—Tuohan- gerdd: Seiriol, Llafurwr cy ffredin.-Englyn: Haelionus o hil enwog, Casabianca, Adlais y ddwy hadlin, Ap Gwilym, Iago, Onesiphorus, Y tro cyntaf, Dan, Edmygydd, Pererin yn min y mor, Hen Lmno.-Gramadegn: Cymro am byth, Eifion- ydd, Ex. P. T., Gramadegydd, A B C, Hampden, Spargo Dew, Festus.—Llythyr Serch: John Wil- liam Jones, Eleanor Jane, Emily, Emrys Wynne, Llewelyn Llwyd, Avarina, Meredydd, Dafydd Sion Nedi, Bob Pritchard, Dan Jones, William John, Willie Rathbone, Hywel Wyo, Tydweiliog. —Llythyr Morwriaetholi John Williams, H. W. Jones, Hen Forwr (John), Ned Davis, Robert Jones.—Ateb y gofyniadau: Gladstone, Atebwr, Anselm.-Mev o Carntrvonshire: Simon de Moutfort, Ymgeisydd. Antimacassar: Ethel Wyn, Clair, Mirabel, Claudia, Mair.—Sampler: Rose, Julia, Ruth.-Crys Main: Lilian, Jane, Nancy, J. J.-Hosauau Gwlan: Pegi, Phebe, Maria, M., K. W., Nellie, Bad,-Cap Nos: Catherine.—Model Llong: Carpenter.-Nid yw y ffugenwau ar y oyfansoddiadau cerddorol wedi dyfod i law cant eu gwneyd yJil hysbys eto.- Yr Ttgrifenydiim.

I DYSERTH, ger SHxli. u_1 LIADBAD FjmFFoaDD. I mosoclwyu ar air Richard Davies, Pwll-y-bont, Dyserth, yn greu- lawn, tra y dychwelai adref o Rhyl y nos o'r blaen ar hyd y brif-ffordd. Pan yn agos i'r Merllyn, gwelai ddyn yn eistedd ar ymyly ffordd, wrth yr hwn y dywedodd, "Nos dawch." Ni ddywedodd y dyn air mewn atebiad iddo, pa fodd bynag. Aeth Mr Davies yn ei flaenond nid oedd wedi myned neppell pan y derbyniofld ddyrnod dost ar ei ben o'r tu ol, nes oedd yn di9gyn i'r llawr. Dilyawyd y ddyrnod gan giciadau erchyll tra yr oedd efe ar lawr, yn ei ben, ei W;? hYb, a'i gorph; mown gair, cafodd ei faeddu yn erwin. Yr oedd uu o'i ddanedd wedi ei gicio allan o'i ben. Wedi hyny taftwyd ef i'r ffos yn ymyl y ffordd, ac yno y bu am oddeutu awr a haner mewn cyflwr o ddideimladrwydd hollol. o r diwedd, daeth ato ei hun, a bu yn alluog i gerdded adref. Erbyn ojrhaedd y ty dargan- fyddodd fod ei arian-pymtheg swllt-wedi eu lladrata oddi arno. Yn anflodus, nis gallai Mr Davies ddyweyd dim wrth yr heddgeidwaid am yr hwn neu y rhai a ymosodant arno yn v modd didrugaredd yma. Drwgdybiodd yr Inspeotor McLaren, o'r Rhyl, pa fodd bynag, y gallai fod a wnelo rhyw dri dyn oeddynt yn cael eu hamheu o fod wedi bod yn ysbeilio dofednod rywbeth a'r ysbeiliad ac a'r oie1dd. dra; sef, Edward Jones (24 wlwydd oed), John Thomas (20 mlwydd oed), a William Jones (18 mlwydd oed) gweision fferm- wvr Ymddengys fod sail dda i ddrwgdybiau y swvddog, canys y mae y ddau diweddaf a nodwyd I wedi cwneyd adroacnaa maum a ui?u  .mj ?-? ?????yn aut hwy yn yr .p?w?th Tmaey blBeuBf yatytnigyn ei ddistawrwydd, er hyny. ?dr ?a allan yn eu ho,by,? ond rhoddir ar dd??dd iddi ??'e??hu.rcynt, h vd^iM V bydd eu prawf ar y cyhuddiad o ladrata vdofednod wedieibrolf, a hwythau, os mai yn euog y ceir hwy, wedi dioddef eu ^yd am dano Yne daw y eyb,,uddiad mwy fi fol hwn yn eu^ herbvn 6u M* Davies am beth amser mewn flu d,w iawn; ond r ma efe yn aWl, fe ddir "rifeFtU, yu?gwells ya dds6,

Dtw?f'<—— ddylai un ferch na gwTaig ] syd yn g.ùlu darlleø Cymrseg fod heb FR TH- ONE* Dan olygiaeth OUANOGWEN Pris I dwy?tiniogy? x

[ HYN A'R LLALL. Dysgwvlir ▼ Cadfridog Kobtrts i Landaf ern hir ar ymweliad a'i gyfeillion. Y mae ganddo gys ylltiadao perthvimsol yn Ngcfaerdydd Caiff trigolion anghenus plwyf Llanddona achos i ganmol haelfrydead yr Arglwyddes Williams-Bulkeley yn y tymhor oerfelog hwn. Syr Watkin Williams sydd i weiii)-dua y swydd famol yn nghylchdaith Rhydychain, yn mrawdlys lonawr. Cyflwynwyd tysteb i'r Parch J. Jenkins, Bryngwran, ar ei ymadawiad i fywoliaeth Capel Cling. Cyflwynwyd tysteb i Mr Richard Thomas (Glanwylfa) ar ei ymadawiad o'r Garth, Bhiw- aboD, He y bu yn gwasMaethu fel ysgolfeietr am rai blynyddau. Yn Rhuthyn, ar ddyfodiad Mr Joseph Peers, ysgrifenydd yr ynadon, i'r oedran teg o 80, can- wyd clychau y Llan fwy nag unwaith yn ystod y dydd. y Ar ddydd Sul, mewn tloty, gofynodd Eglwyswr i Ymneillduwr, "Onid ydych yn mer darlleR Y Llyfr Gweddi Cyffredin ar y Sabboth ? "I Nia oes a fynom ni a dim cyffredin ar y Sabboth," oedd yr ateb. Y mae Trysorfa y Plant ar derfyny bedwredd -ar-bymtheg mlwydd o'i hoeùan. Ai teg ei galw y "Drysorfa Bach," a hithau Mnniog ugain -y?-B .%i, bydd costau yr ymchwiliad i'r llygredd e tio,&ol yn Nghaerlleon, o leiaf, yn chwe' mil o bunnau. Hysbysir fod y Parch Thomas Jones, oyn- lywydd yr Undeb Cynulleidfaol, yn beryglus glaf. Nid oes ond ychydig amser er pan ddychwelodd Mr Jones o Awstralia. Yr arwyr Radicalaidd y gelwir y Meistri Morgan Richards, John Boberts, a Dr Ellis, Bangor, gan y Llaia. Fel oloc a fo yn sefyll y mae hyd yn nod y Llaia yn ei le weithiau. Felly y tro hwn. Yn y Drysorfa am y mis presenol ceir ysgrif fer, wir amserol, gan Dr'Kdwards, Bala, ar "GodiPregethwyr.' Hefyd y mae y "Cronicl Cenadol" yn yr un rhifyn yn neillduol o dda. Yn herwydd ei wrhydri milwrol, y mae yr Is-g&dben Victor S. Yorke, wedi ei anrhydeddu &'r" South African War Medal." Deallwn fod y swyddog ieuanc yn fab i Mr Yorke, Brdf"ig, ger Gwrecsam. Lluosog ydoedd y gwesty-wyr yn nghiniaw rhent" Rhianfa, yr hyn a gymerodd le ddydd Mercher diweddaf. Ar yr achlysur, traddodes y Cadben Verney anerchiad galluog ar y deddfau tirol, fel y maent ar hyn o bryd. Y mae boneddwr wedi darganfod math neillduol o gerig ar lethrau Cader Idria, sydd yn cynwys lava, ao a rhai mor bell a thybiedfod yr hen Gader wedi bod yn fynydd tanllyd mewn rhyw gyinod yn y gorphenol. Dywedir fod un o'r bwau croesawoi a goawya yn Aberhonddu er anrhydeddu ymweliad 8yr I Stafford Northcote ig Aberhonddu, wedi cael tori un o'i phrif golofnau ar ddiwrnod yr ym- weliad, ac yr oedd yr hwn a gyflawnodd y weithred yn debyg o fod yn dysgwyl i'r bwa i syrthio ar gerbyd yr ymwelydd urddasol, ond rhwystrwyd unrhyw bethaDDymunoligymeryd lie. Rhedodd dynes yn ol i rybuddio y rhai oeddynt yn y cerbyd pan oedd yn dyfod yn mloon at y bwa. Ni ddaethpwyd o hyd i'r troseddwr. Yn nghwrs ymddyddan rhwng dan fardd daeth englyn Gwyneddon i'r Fuwch o dan sylw. Adgofia'r darllenydd mai fel hyn y mae'r englyn:— Gan y fuwch ceir cig yn faeth,-a Imenyn, I'n mynych gynhaliaeth,— Caws, gwêr, a llawnder o'i llaeth, I gynal bri coginiaeth. Amheuai un o'r ddau y priodoldeb o grybwyll am ei chig o flaen ei llaeth a'i 'menyn. Y lIall yn dioddef yn amyneddgar wrth wrando beirniadaeth y doethyn craffus (?) a'i hatebodd mai cig 110 a olygai y bardd. Ychydig feddyl- iodd y beirniad call (?) fod y fath gysylltiad rhyngddo ef a'r eig !-E. J. W., acef.e Yn gweled, mae'n debyg, fod T. J. W., acefe yn ysgolfeistr, wedi enill enw iddo ei him ar faes gwleidyddiaeth, y mae gwr o Landdeiniol- en, ysgolfeistr, bid siwr, wedi cymeryd yn ei ben fod yntau yn rhywun, ae y dylai roddi vent i'w alluoedd llenyddol. Wrth gwrs, Tori rhonc ydywef, a gwae T. J. W. a'i dris wedi i'r brawd hwn ymaflyd yn yr ysgrifell. Port-dinorwic versus Llanddeiniolen fydd hi bellach. Wel, when schoolmasters disagree," y mae rhyw- beth mawr yn Bier o ddygwydd.-Yox. Huw Erfyl, o Gaerlleon, tra ar ei ymweliad k chyfeillion yn Rhuthyn a'i chyffiniau, a lusgid gan gyfaill mewn cerbyd a phawl wrtho, yn mha un yr arferai'r bardd fyned o'r naill le i'r llall, gan ei fod yn fethiant. Wrth ddychwelyd o gyfeillach y bardd rhagorol hwnw, Robert Parry, Yswain, o Plaetower Bridge, gynt o Eglwysbach, cymhellwyd Erfyl gany cyfailli wiiu englyn iddo ef a Mr Parry, am a dynu i'r I' mae awen yn allt. Na," ebai Erfyl,; "mae awen yn absenol iawn gyda mi er's tro dichon y gwna Mr Parry." Felly fu; cyn pen tri manud ataliawd y cerbyd, a dyma fe,- Boddio eyfaiu tra. byddwyf,-yn ufudd A wnaf hyd y gallwyf; Tan rodio' tynu'r ydwyf, A cheffyl i Erfyl wyf." Ychydig yn ol yr oedd hen wr yn byw heb fod ddeg milltir o'r Bala, ao un diwrnod fel yr oedd yn gyru ceffyl a throl ar hyd tipyn o lechwedd, dymchwelodd Y drol nes ydoed- ya ddarnau yn y gwaelod, ac yntau a r ceffyl heb fod ddim gwaeth, a phan aeth at y ty dywed- odd yr hen wraig y dylasai fod yn ddiolchgar ei fod ef a'i geffyl ya iaoh. "Ni gawsom yr addewid," atebai yr hen wr: Dyn ae anifail a gedwi d;, Arglwydd." Ddarfu ef ddim addaw oadw hen droliau. Yr oedd yr hen wr yn gallu ymgysuro ei fod wedi cael yr addewid, er fod ei drol yn ddrylliau. Fel hyn yr ysgrifena y lienor dysgedig a chywirgraff Hugh Hughos, ysgolfeistr Llan- ddeiniolen, i un o'n cyfoesolion" Os diffygia ystordy onid y eyfrwng galluocaf i wneuthur y diffyg yn llai amlwg ydyw y ffenestr ? Os yw yr abwyd yn amddifad o archwaeth oni wneir iawn digonol am hyny gan liwiau hudolus y b .? Os palla teilyngdod unrhyw achos, onid ellir erchi llu o alluoedd nerthol i'w ham- ddiffyn ?'' Beth ddywed Gweirydd a Proffeswr Rbys am Gymraeg fel hyn ? Os ydyw y bon- eddwr yn dysgu Saesneg o gywirdeb a phryd- ferthwch ei Gymraeg i blant Llanddeiniolen, gwyn eu byd hwy.—Cymro. Fel y canlyn yr anfonodd un o feirdd ein tref at gyfaill o fardd i fyuegi result yr Etholiad. Hwre fy anwyl Arfouia,-Nanney Anenwog ya ola'; Eiu Rathbone dirion wr da 0 ddeg cant oedd y oynta'. Gurnos a ddrbyniodd lythyr yn ddiweddar, wedi ei gyfeirio fel hyn :—" To the Rev E. Gurnos Jones, Williamstown, Penygraig, Dinas, Rhondda Valley, near Pontypridd, Glamorgan- shire, South Wales, England, Great Britain, Europe, British Empire, Western Hemisphere, The Earth, This World." Clywed fod tipyn o gwrdd cystadleuol wedi esgor ar ganlyniadau difrifol yn mysg beirdd Edeyrnion. Bygythiant lenwi yr Wythnos o ben-bwygilydd a'u doniau dadleuol. Ar cyfan wedi cychwyn mewn rhyw englyn unodl- union! Gan goflo, englyn i hen frawd fydd yn rhoddi cymalau pobl yn eu lie ydoedd asgwrn y gynen. Ni fyddai yn syn genym glywed y bydd yn rhaid i'r meddyg esgym dalu am ei folawd, os deil y ffrae farddol yn hir eto. 'Does a wyr beth a ddigwydd wedi i Dewi Ffraid ddechreu troi'uhilelah o gwmpas ei ben. -.Ap Dyfrdwy. Fel y canlyn y canodd Bardd Aled i fab bychan ac etifedd Mr Richard Simon, Fier- yllydd, 57, Brownlow-hill, Liverpool:— Aer anwyl ei rieni,-yn y byd Nid oes berl fel Tomi, Bied bendithion, rhoddion Rhi Yn ei dcli1) n yn ddyle. I Cwynir fod nifer y sawl sydd yn ymbresenoli I ynnghyrddau Ystafell Amaethyddol Dyffryn I I Clwyd yn lleihau. Gresyn hyny.

FKNBHYNDEVD&ABTH. CYFAETOD MISOL.—Yn Miuffordd, dyddiau Llan a Mawrth, cynhaliwyd Oyfarfod Misol y Method- istiaid. Cynadleddau boreu a plivydnawn Llun, a phregethu nos Lun a dydd Mawrth. Y pregeth. wyr oeddynt y Parchn. W. Jones, Trawsfynydd; T. Wheldon, B A., Ffestiniog; W.Thomas, Dylf. ryn; H. Symonds, Towyn; 0. T. Williams, Delgellau; S. Owen, Tanygrisiau; J. Davies, Bontddu; a D. Davies, Abermaw. Pregethwyd hefyd nos Lun yn Nazareth gan y Parchn W. Lloyd Griffith, Llanfachreth, a D. Jones, Ffestiniog. Yr oedd y pregethu yn effeithiol a chymeradwy, a chaumolid fod hwyl yn y cynadleidau. Bydded i fendith ddilyn yr ymdrechion. Y GNIDEITKAS LBNYDDOL.-Parheir i gynal hon fel yn y gauafau o'r blaen, yn Ysgoldy y Bwrdd, a da geturm allu hysbysu fod yr olwg arni mor llewyrchus ag erioed. Da y gwna ein pobl ieuainc yn dal ar gyfleusderau fel hyn.—Gehebjdd.

CfilDWADAETH YN NGHYMBU. FONSDDIOION,—Y mdtangosoaa uytnyr tra dy- ddorol ar hyn o bwnc yn y Daily Courier. Er fod y Courier yn Dori selog, mne megys o'i anfodd yn gwneyd addefladau ffafriol i Ymneilldua th a Rhyddfrydiaeth. Wrth son am orchfygiad y Ceid- wadwyr yn sir Gaemarfon, y mae yn cymeryd trem ar Gymru yu gyffrediuol, ac yn gwneyd def. nydd o'r geiriau canlynol" Ar un llaw y mae camlywodraeth yr Eglwys yn yr oesau a aethank heibio wedi gwneyd y bobl yn Ymneilldnwyr. Y mae Ymneillduaeth mewn crefydd yn golygn gweriniaeth mewn materion gwleidyddol. » 0 0 Ar y llaw arall y mae yr arweinwyr Ceidwadol yn hollol anwybodua o'r tir i weithio arno. < Ond gwaeth na'r ewbl, nid oes gan yr arweinwyr Ceidwadol ffydd yn eu safle a'u hegwyddorion eu hunain. Y maent yn meddwl enill trwy gynffoua, ysgwyd dwjlaw, a bod yn foesgar ar adeg etholiad yn unig. Y maent yn ceisio pleidleisiau, nid trwy argyhoeddi y meddwl ond trwy ysgwyd dwylaw." Y mae awdwr y llythyr ("Observer," fel y geilw ei hun) yn priodoli llawer iawn o ddylanwed i'r %va,g Ryddfrydig yn Nghymru. Ac y mae o blaiol oycliwyn organ Geidwadol yn Nghymru, yr hon l d'l yn sicr o fod yn ofalus i beidio ymdrtayos yn \ieifiduol o selog yn erbyn Dadgysylltiad yr Kglwys. Trwy hyn y mae yn golygu hudo y wlad i g-dvyni Toriseth. Felly yn wir Mr Observer! Gadawn i'ch geiriau a'ch oynllun i lefaru drostynt eu hunain. Ni wnawn ond nodi tri o gasgliadan lig ydymyn dynuynnaturiol oddiwrth eichyegrif, —(a) Mai Ymnaillduwyr ac nid Elwyswyr sydd wedi dyr.hafu Cymru i fcd y wlad x, yaf crefyddol yn y b d, gan, fel yr addefwch, fod camlywodr- aeth yr Bglwys wedi gwneyd bob! yn Ymneill. d'iwyr." (b) hi ychydig iawn o ymddiried ellir roddi mown Toriaeth, gai,. na lOCI gan "arwein- wyr Ceidwadol ddim ffydd yn eu safle a'n heg- wyddorion eu hunain." (c) Gan mai twyllo-nid goleuo » bobl—yw aucatv-yr organ Geidwadol a ddymunech weled ei sefydlu, amlwg yw eich bod vn credu eich hun mai twyll ac nid gwirionedd vw I Oeidwadaeth. G wrtrwB.