Y Genedl Gymreig

LLANBBBIS. I DATHLU BUDDUOOLIAETH Y RHYDDFRYDWYR.— Gweithiodd y plwyf hwn yn rhagorol yn yr ymdrech ddiweddaf; ac er fody blaid wrth wynebol wedi gwneyd ei goreu trwy arfer pob dylanwad dichonadwy yn ein herbyn, coronwyd ein llafur a llwyddiant, a llanwyd ein calonau a llawenydd. Bu genym amryw gyfarfodydd yn ystod yr ymdrechfa, y rhai a gynydient yn bnrhaua o ran poblogrwydd a brwdfrydedd, fel erbyn ncs Lun, y 29ain cynflsol, yr oedd y teimlad Rhyddfrydol wedi ei godi i'w bwynt uchaf. Ychydig o gymhorth a gawsom o'r tu allan i'r ardal at gynal y cyfarfodydd, gan y siomwyd ni fw? nag unwaith gaa amryw frodyr dyeithr ond yn y cyfarfod diweddaf cawso,n wasanaeth y Parchn Evan Beberts, Engedi; a W. R. Jones, Cesares. 0 blith y brodyr cartrefol a fuont ffyddlawn i anerch y cyfarfodydd Ileol cyhoeddus "elFr enwi Mri Richard Owen, T Thomas, J. T. Roberts, R. J. Griffith, R. H. Parry, I. Davies, a'r Parchn G T. Parry, W. Rees, J. 0. Jones, a J. E. Owen. Bu ein Hywydd parchus hefyd (Mr D. P. Williams), yn dra ymroddgar i'r gwaith o'r dechreu i'r diwedd. Mawr ac angerddol oedd y disgwyliad prydnawn Mercher, y laf cyflsol, am hysbysrwydd o Gaernarfon am ganlyniad yr etholiad, a phan y daeth y Ulegram tviag un o'r gloch, yn dyweyd fod Mr Rathbone wedi enill gyda 1029 o fwyafrif, dyma'r floedd o orfoledd yn cael ei rboddi allan nes diaspedain y creigiau cylehynol, a pheri i xai o'r cyfeillion Ceidwadol wylo dagrau o siomedigaeth. 0 hyny allan nid oedd i fed y dydd hwnw ond llawenychu a mwynhau y fuddugoliaeth. Daeth y ddau seitdorf pres allan i gerdded ain heolydd dan chwareu ea halawoll perseiniol; a thua haner awr wedi pedwar fEurflwyd gorymdaith ardderchog o swyddogion ae aelodau y Gymdeithas Ryddfrydig, y ddau seindorf, a lluaws mawr o gi-feillion, wrth y Concert Hall, i fyned tua'r station i gyfarfod ein cyfeillion a ddeuent o Gaer- marfon gydFVr train. Yna dychwelwyd yn ol ae aed trwy y dref dan ganu a gorymdeithio, a daethpwyd hyd at y Oompton House, He yr oedd esgynlawr wedi ei godi, a chafwyd cyfarfod byr ond rhagorol o dda am tua haner awr o dau lywyddiaeth Mr D. P. Williams, a siaradwyd ychydig eiriau gau Mri R. Owen, T. Ingham, a'r Parchu G. T. Parry, J. 0. Jones, a W. Rees Bernir fod y gynulleidfa yn rhifo o ddwy i dair mil; ac ar y diwedd wele y ffagl-dorchau allan i oleuo i'r seiodyrf allu chwareu, gan orymdeithio yn y tywjrllwch am gryn amser Erbyn hyn yr oedd Unaws mawr o dai wedi eu goleuo yn ysblenydd, nes peri i'r nos ymddangos fel dydd. Ofordechreuenwi neb, gaa mor luosog oedd y rhai a oleuasant ec a wnaethant urddmg- osisdau o fanerl, &c., yn ystod y dydd. Da iawn genym allll dyweyd hefyd fod' yr boll rialtwoh wedi myned drosodd heb i ddim annymunol ddy- gwydd, ac ni chlywsom fod neb o'r blaid wrth. wynebal wedi cael eu sarhau a'u diraddio yn nghanol y cynhwrf, fel y dygwyddodd y tro di. weddaf. Y mae pob cyfieuBdra a geir yn Llan. barig yn profl yn fwy diymwad a diamheuol o hyd fbd corph mawi y trigolion yn Rhyddfrydwyr i'r craidd; ac er mor annheilwng ydyw cehio eu gwasgu i wadu eu hegwyddorion a'u harpyhoedd- iadau oydwybodol, fod eu hymlyniad withynt yn d(lip,-on cryf a diysgog i wrthsefyll pob ymosodiad Illanol arnynt. Rhaid y bydd i hyn oil eu dyr. chafu yn y pen draw yn marD a gyniad hyd yn aod y cyfeillion sydd yn gweithio mor egnïol yn yr ochr wrthwynebol. Wrth adael yr etholiad hwn, eJfler beidio diosg ein harfau, ond bod yn brod i'r ymdrech eto pa bryd bynag y gelwir anion, gan fod yr egwyddorion a gredir genym yn werth eu hamddifryn ar beb amgvlohia&T.

HJSBMON, XOEL TBYFAN. I Cynhaliwyd cyfarfod cystidleuol yn y lie uchod I prydnawn a noe Sadwrn, Tachwedd 27ain. Lly- wyddion, Parchn H. Davies, gweinidog y lie, a L. Williams, Bontnewydd. Beimiaid, Parchn T. Nicholson, Talysarn, aT. Gwynedd Roberts, Rhos- tryfan; oanu, Eryr Ëryrl, Waenfawr; celfyddyd, Mrs Gwynedd Roberts, Rhostryfan. Enillwvd y gwobnrfon fel y canlyn: Tmthawd, De- chreuad a chynvdd yr echos Annibynol yn Moel Tryfan," 0. J. Hughes, Gors. Traetbawd, "Hunan-aclnabyddlaeth," J. Elias Hashes ao R. Roberts. Peg cwestiwn ar yr "lawn," G. Jones a J. Elias Hughes. Deg o gwestiynau ar "Y Oysegr," 0. Pdcbard ac R. R. Jones. Deg o gwestiynau ar "Noah," J. William Griffith, H. 0. Hughes, a H.G.Jones. ttanes Samuel," G. Hughes a J. W. Griffiths. Barddoniaeth, R. J. Evans (Llew Tryfan), ao 0. J. Hughes. Grimad- egu, J. J. Parry. Cyfleithu. Wm. Parry a J. Elias Hughes. Oelfyddyd bara ceirch, Mrs G. Thomas, Bron Eryri; hosanau cochddu, Mrs G. Thomas, eto; orys maIn, Miss J. Roberts, Hafod Ruffydd; tudded gobenydd, Miss Ä. G. Thomas, Bron Eryri; tudded clustog, Miss E. M. Hughes, Nant-bach; sampler, Mrs E. Roberts, Bod. hyfryd. Llawysrif, H. 0. Jones, (>. J. Thomas, H. 0. Uughes. Darllen Philliplaid iv. 8-11, R. Ro- berts, 0. W. Griffith, H. Roberts, W. 0. Jones. Darllen rhan o Diarebion, J. W. Jones, J. R. Williams, Ellen M. Hughes. Adrodd" Ystorm" (Hwfa Mon), 0. Prichard, A. Henderson, W J. Roberts. Cerddoriaeth, cor o blant, odan arwein- iad J. U. Hughes; solo, J. 0. Hughes; solo (cyfyngedig i ferched), Mis E. Owens; parti (rhydd i'r byd), ten, Gallicia," cor Oesarea, dan arweiniad R. Jones. Cafwyd cystadleuaeth frwd ar bob test vn. a chvfarfod rh asoroh—Trufimuvon.

i I CyfaiU wythnMo! ewerthfawr <'? tmkt y<hw I ('rtAILL YR AELW pr!ø Oeiaiog, dan o!?. I iaeth BERIAH GWYNn¡ ET ANS. I'w <tMt gM I bol)Ujfr-werthwr. 1-4764-x

ANNGHYDFFUREIAETR A CHEID- WADAETH. YR ANMHOSIBILRWYDD I ANGHYD.I FFDRFIWR RODDI EI BLEIDLAIS I GEIDWADWR HEB WARTHRUDDO EI HUN A BRADYOHU EI EGWYDDORION. Dosberthir crefyddwyr i ddau ddosbarth, sef Cydtfurfwyr ac Annghydffurfwyr, neu Eglwyswyr ac Ymneillduwyr. Y mae Eglwysyddiaeth yn Suit o osodiad dynol, ac yn cael ei llywodraethu gan ddeddfau penodol o eiddo y Senedd, a gesyd y deddfau hyn bob ffurf nad yw yn dyfod i fyny ilr Llyfr Gweddi Cyffredin yn nosbarth yr An. nghydffurfwj r. Yr hyn fu yn achos o Annghyd- ffurflaeth oedd, ceisio dwyn i weithrcdiad allu i wneyd dyn yn greadur goddefol i dderbyn pob opiniwn heb apelio at ei fam, na phrisio dim ur lais ei gydwybod. Ond gan fod yn aumhosibl i'r Eglwyswyr weithredu yn Ilwyàdiannus cr cyr- haedi yr amcan trwy fod6ion moesol, nid oedd i'w wneyd ond eyineryd mantais o'r cysylltiad a fodolai rhyngddynt a'r Llywodraeth er eu gorfodi trwy allu deddfol, ao yn hyn y buout yn llwydd- iannus i lunio a dwyn i weithrediad luaws o'r cyf- reithiau mwyaf gorthrymuB ac annghyflawn a fu ar ddeddf-lyfrau unrhyw lywodraeth Gristionogol. Daeth y drieddf gyntaf i weifchrodi id Awst 24, 1662. Oynwysai (1) Urddiad Esgobol; (2) Cyd- syniad llwyr a'r Llyfr Gweddi Oyffreffin (3) Llw o ufudd-dod i'r Canonau; (4) Ymwrthod a Hen- aduiiaeth; (5) Peidio codi arfau yn erbyn y brenin ar un achiysur! Yn niffyg cydymffurfij a darpar. iadau annghyflawn a sarhaus y:ddeddf iion, trowyd 2000 o'r gweinidogion goreu yu Lloegr a Chymru o'u bywiolwethau. Ac nid hyny yn unig, ond yn ngwanwyn 1664 gwuaed y Contentiele dot, d; ben yr hon oedd gwahardd dros bump o bersonau i gyfarfod a'u gilydd mewn unrhyw dy i gynal addoliad, am yr hwn drosedd y gosodid y pregeth- wr a gwr y ty yn agored i ddirwy (fine) o bum' punt bob un am y trosedd cyntaf; deg punt, neu chwe' mis o garcharisd, am] yr ail; a chan' punt, neu alltudiaeth am oes, am y trydydd trosedd. Ond nid ymtcddlonwyd ar hyn. Yu niwndd y flwyddyn 1665, gwnaed "Deddf y Pum' Milldir," yr bon a waharddai i bob gweinidog Annghyd- ffurflol i ddyfod o fewn p=' milldir i unrhyw fwrdeisdref na man y bu yn gweinidogaethu o'r blaen. Buwyd yn gruddfau dan bwys y deddfau auugh .fluwn hyn amyn agos i ddeugnin mlynedd, pryd y pisiwyd Deddf Goddeflad," yr hon a ryddhai bawb oddiwrth y cosbau am aunghyd- ifurfi,, ac a rodclii ryddid i bawb i aodili Uuw yu unol fig argyhoeddird eu cydwybodau Ond eto ni ddilewjd Deddf yr Unffm, ond evys yn warthnodar ddeddf-lyfrau Prydain- erynllythyr- en farw-hyd y dydd heddyw. Yn awr, y ddwy egwyddor fawr yr ymleddid drostynt ar y pryd oedd rhyddid a cha-tbiv.ed, ac y mae y d lwy egwyddor hyn wedi bod yn ymoineetu o'r pryd hyny hyd yn awr am oruch- aflaeth yn ein thymus. Amddiffyuir y ddwy gyda sel a phenderfyniad gan yr un pieidiau trwy yr oesauyn ein Senedd-dy. Y mae yn wir fod yr Unffurfwyr yn ceisio cuddio eugwir gymeriad dan gociil enw gwahanol, ond hynsd arwyddo aol, eef I'eidwadwyr,—rlaiamgadw ybydmae'n debyg, "megis yr oedd yn y dechr,u,"ac yn hyn y inaent yn gweithredu yn gyson a'u hegwyddorion. Y mae yi Aunghydffurfwyr, o'r oeb' arall, er wedi mabwyBiadu enwau gwahanol er dynodi eu hunain fel pleiijiau crefyddol, eto yn dyfod oil i fewii dan yr enw] Rhyddfrydwyr, yr hwn air a jdroa glwydda y syniad ardderchog o ryddid i bawb i farnu a gweithredu yn ol argyhoeddiad eu cyd- wybodau. Er dyddiau Earri IIL,y mae llywodraeth Lloegr wedi bod yn gyfansoddiadol, h.y., y mae y gallu Uywodraethol yn gyfartal rhwng yteym a'r deil- iaid. Y mae y cyntaf i benodi Ty o Arglwyddi, a'r olaf Dy y CySredin. Ac y mae gaa bob person sydd yn meddu hawl yn newigiai pOlon i'w gyn- rychioli yn Nhy y Cyflredin, hawl mor wirioneddol a'r cyntaf. Nid oes gan neb at all allu i'w ddi- fuddio ohoni. Nis gall y gorou na'r llywodraeth ei hawlio, ond yn unig galw ar ei phtrchenog i'w harferyd ar ddydd yr etholiad. Nis y meistr tir na'r ttexcard ei hawlio 'chwaith, gau y gosodir hwy yn agored i gael eu cosbi am hyny. Mewn gair, y maeln eiddo mor wirioueddol iddo ag yw yr ariau syd yn ei logell, ac y mae ga ddo fantais erbyn hyn i'w rhoddi i'r neb y my no heb beryglu tynu cymyl-p ♦g ar yr un gwepa Toriaidd yn yr holl wlad. Bellach ni a geisiwn ddangos yr anmhosibilrwydd i Annghydffarflwr roddi ei bleid- lais i Geidwadwr heb warthruddo ei hun a bradychu ei egwyddorion 1. Am fod y \ceiV- ■ ed ym myned yn erbk-ts v brofes. -Nis gau un dyn broftei;u un jeih a gweithredu peth arall,—boed y broffes hono y peth y o'o,—fi d yn gyaan tg ef ei hun, oblegid anmhosibl yw i bren olewydd ddwyn grawnwin, neu i bren grawnwin ddwyn fflgys, felly y mae yr un mor anmhosibl i neb goleddu egwyddorion sylfaenol breintiau a dedwyddweh dynoliaeth, ac ar yr un pryd weithredu i ddyrchafu pen y bwyetfil Ceidwadol, yrhwn wedi y dyrchafer ef, sydd yn gorthrymu ac yn bwyta i fynv nerth y diamddiflyn. Nis gall rhyddid a chydraddoldeb- bawl i be rai sydd wedi achosi Y mneillduaeth- fod wedi gwreiddio yn y meddwl, ymsefydlu ar orseddfa y farn, ac ymglymu am y serch, tra y mae y proffeswr ohonvnt yn gallu gweithredu er dyrchafu Ceidwadaeth, yr hon sydd gyfystyr a gormes a thrais. Ni raid i ni oud taflu ein golwg yn ol i'r ffyuonell o ba un y tarddodd Annghyd- ffurflaeth nachawn ddigon o broflon mai Rhydd frydiaeth fu yr aches o Ymseillduaeth yn ei gwa- hanol agweddau; ar y graig hon y mae wedi adeiladu ei phalasau godidog a threfnu ei hys- tafelloedd gorwych. Dyma y eylfaen. Ac yn awr, mae yr hwn sydd yn proffesu egwyddorion yr Ymneillduwyr, ao ar yr un pryd yn rhoddi ei bleidlais a'i ddylanwad i ddyrchafu Ceidwadaeth, yn cyflawni gwaith anghyeon a dinystriol iddo ei h n. Er nad yw ei waith yn darostwug dim ar deilyngdod yr egwyddorion, fel egwyddorion, nac yn wir yn diraddio dim ar y personau hyny sydd yn eu coleddu, ao yn gweithredu wrthynt yu gyd- wybodol; ond yn hytrach diraddio ei hun am ei fod yn bradychu ei egwyddorion. Ao y mae anfthysoDdeb o'r fath yn sicr o feithrin anym- ddiried, a hyny mewn pethau llawer iawn mwy dibtadl,-ond mwy uniongyrthol er drygu v person, feallai,—na phleidleisio heb fod yn unol a'r br, ff, a ar ddydd yr etholiad. Gan hyny y mae y dyn ei hun yn caelei orfodi i deimlo effeithiau y weith- red hOB, gan yr edrychir amo yn ngoleuni Crist- ioaogaeth fel gau-broffeswr, ao y rase hyny yn sicr o'i ddaroatwng, ao aros yn warthrudd ar ei gymeriad moesol yn ngolwg cymdeithas. (rw borhat, ) I

Darlithia y Tad Ignatius ar weledigaethau ysbrydion yn ei fynachdy yn Llanthony, yn y rhai y dfwed nad oes ganddo un amcin o wneyd arian o hyn. Ond rhyfedd ei fod yn codi tai am fyned i mewn i'r darlithoead, os felly y mae. Yr oedd ei frawddegau cableddus yn ei ddarlith yn Hereford wedi creu cynhwrf mawr, ac ni chafodd y Tad amser i fynegi yr oil a welodd lie a glywodd yn ystod ymwelind y Kendigaid." Yohydig sydd wedi colli en synwyrau gymaint fel ag i gredu ffwlbri j Pabyddion yn y De. Claddwyd corph y diweddar Arglwydd Brif Farnwr, y GWIr Anrhydeddus Syr A. J. E. Cock- burn. yo y Keusal Green Cemetery. Yr oed4 y gladdedigaeth yn uu o'r rhai mwaf urddasol a weiwyd er's llawer o amser yu y brifddiaas. Cynryehiolid y teulu brenhinol, ac yr o-xld y barnwy4 a chyfreithwyr y prir lysoedd yn bre- seno ( Ganwyd yr ymadawedig Rhagfyr 24ain, 1802. DYNL IDD IAI) —Cafwyd dyn o'r enw Walker yn euo..{, yn y Central Criiainal Court, Llundain, yr w.tthnos ddiwediaf, o achosi marwolaeth ei wraig yu Southwark, a dedfrydwyd ef brvdnawn ddydd Llau i ddeug mlynedd o benyd-wssanaeth. BJDDIAD DAU BYSGOTWIT. -(4adawodd daubysg- Otwr, o'r enwau Richard Ball a Charles Rimmer, Southport, ddydd Sul, i'r pwrpis o achub ewela py¡rotà. Acl»)swyd cryn anesmwythdra wrth ganfoi nad oedd y dynion wedi d'chwelyd, a nos Lun deallwyd eu bod wedi boddi. Golchwyl corph Riuuner i'r Ian. OAIS I WttxwtNo Tgctu—Hysbysir fod person anadnabyddns wedi gilw yn ngorsaf Goboweu, yn a os i Groesoswallt, grda eypyn I Mr Ashdown, gorochwyliwr i'r Duke of Llieve- laud 'rp,)egiw tddwyd y sipyn yn ddngd i Mf" Ashdown, ac wedi ei a^or cmfyddwyi m fid yn cynwy?. eij; datad (muttou) yt. > mdd^ngos mewn c\ flwr din. Cot-iniwyd ef, a gosodwyd ef ar y bwrdd o flaen y teulu ao amryw ddyeithriaid d ddygwyddent fod gyda'r teulu ar ymweliad, ond gau iod rhyw arogl anhyiryd vn tarddu oidl" wrtho, taflwyd ef o'r neilldu. Anfouwyd ei dt f dadaa°oddwr cyhoeddns i'r Amwythig, yr hwn a dymisi ei fod yn cvBwya awm he/seth 0 wenw^n, digon i ladd dan gant o bersoBau Yr oe4dy"? oU yn eodua iawn na fwyt?Mnt ohono, serch Jddyut golli eu ciniaw am ua diwraed. Cl"?"*? c ei nUM p.v? oodd y gwaleh dr/gionu" Mu" odd y fath aurheg.

'.L ETHOLIAD SIR GAERNARFON. roNBDDioioN,—Yn eich papyr am yr wythnos ddiweddaf dywedir fod un o guradiaid Caernar- fon, tra yn pregethu nos Sabboth diweddaf, yn worhau ei gynulleidfa fod cymaint o wahaniaeth Znwng Mr Nanney a Mr Rathbone ag oedd gynt rlnrng Saul o Tarsus a Phaul yr Apostol." Yn awr dymunwyf ofyn i'ch gohebydd-l. Yn nana un o eglwysi Oaemarfon y eyhoeddwyd y qlrfw athrawiaeth ? 2. A fydd et gystal a difynu 7 frawddeg neu y brawddegau o'r bregeth dan 1,1. yn y rhai y cyfeirid at y ddau ymgeisydd ac y cydmerid hwy i Saul o Tarsus a Phaul yr Apostsl ? Yn niffyg gwneyd hyn bydd i mi esod eich gohebydd i lawr fel un euog o ddwyn cam- dyntiolaeth ddybryd; acheiff yr anwiredd hwu ei. drosglwyddo i lawr i oesau dyfodol yn y rhestr ddil, hiifaith, ysywaeth, sydd yn nodwedduym- drechiadau etholiadol diweddar sir Gaernarfon- Yt eiddoch yn gy wir, GLUi MKNAr [Yr ydym ni wedi methu dyfod o hyd i'r sylw y owyna ein gohebydd o'i herwydd. rtiehon y bydd iddo fynegu y tudalen, &c yr ymddang- oeodd, yn ein rhifyn nesaf.—GOL.]

BUDDUGOLIAETH AR'O. AKWROL FEIB BRyul.-y mae y wlaC1 Oil yn eich Uongyfarch ar eich gwalth yn dychwelyd Mr Rathbone gyda'r mwyafrif gogoneddus o 102J. Oalon yr" Hen Wr Hyawdl" a lawenychodd yn ddirfawr wrth ddeall fod meib gwTolfrydig a 1beddylgar Arfon yn parhau i ymddiried ynddo ef a'i fesurau llesol 0 ben Oaergybi i ben Caer- dydd edmygir eich gorchestwaith, a theimlir y diolchgarwch dyfnaf i chwi am roddi sel eich cymeradwvaeth wrth. wladweiniaeth y Prlf Seinidog mwraf didwyll a galluog a fu erioed yn wio llestr Prydaiu Fawr. Enillasoch fuddu- (! liaeth ardderchog, a gwnaethoch eich rhan yn anrhydeddus tuagat broil fod calon "OymTu Fach 11 yu parhau i guro fel ergyd cyllegr o blaid yr egwyddorion bendithfawr hyny a aohlesir gan yr arwr o Ben-ar-lig. Yn y terfysg, plant Arfon,—weithredant, Er athrodau'n flyddlawn; Ea llafur oedd bur i'r bon I'w hareith-ber ddewr Ratliboue. GAKMOKYDD. I

BODEDXBK, HON. I DAIHLU OAH'MLWYDDIANT TR YSOOL SABBOTHOL. Diwrnod hir ddisgwyliedig gan ddeiliaid Ysgol Mabbothol y Methodistiaid Camnaidd, y Wesleyaid, a'r Annibynwyr ya y lIe hwn ydoedd y 25ain cynfig ol, oblegid ar y dydd hwn yr oedd y tri enwad cref yddol wedi penderfynu cynal yr wyl gtu- mlwyddol hon er parchus goffadwriaeth am sefydliad yryogol Sabbjthol ac o'u srlfaenwyr anfarwol Robert Baikes, a T. OMMes iic ereill. Am chwech yn yr hwyr cafwyd eyfarfod i ymdrin a'r Ysgol Sabbothol, o'i chychwyniad hyd yn awr, lie yr oedd yr aodoldy wedi ei orlenwi yn mheli cyn adeg dechreu. Dechreuwyd trwy ddarllen a gwtddio gan y Parch T. Trevor Jones. Dewiswvd Mr Lloyd yn llywydd, a Mr Lewis, Llewelyn Lodge, yn arweinydd. Cafwyd anerchiadau rhag- orol ganddynt ar yr Ysgol Sabbothol, gwerth i bawb eu coflo a'u gwneuthur. Siaradw d hefy d yo effeithiol a galluog ar y pwne gan y Parchn E. Fvans, J. Bevan, Trevor Jones, a'r hen bererin Mr It. Lewis, ;;gynt o Fynydd y Cafwyd banes lied fanwl ganddynt am arferiadau isel dyn- ion o dreulio'r Sabbothau yr yr ardal hon ae mewn ardaloedd eteill cyn sefydlu yr Ysgol Sabbothol ya ein gwlad, a sylwyd hefyd ar y cyfnewid ad daionus a bendithiol ydd wedi cymeryd He erbyn hyn. Mawr obeithiwn y cyfyd y cyfarfod fwy o eel yn ugeiniau i fod YD fwy ymroddgar a Ilafurus gyda'r sefydliad daionus hwn yn y dyfodol. Yn ystod y cyfarfod canwvd amryw o emynau o dan arweiniad medrus Mr Prythereh, yr hwn syd4 yn bur laturus gyda'r r!:an yma o wasai aoth y c1- aegr. Wedi hlu y diolchgarwch arferol i'r llywydd a'r arweinydd terfynwyd y cyfarfod.—Gohebydd.

SKRN MifILLT £ TJftN. Potiwar o'r shah, ddydd ifercher, y cyrhaedd- odd fflg\ rau canlvruad yr etholiad yms,a mawr oedd T ll iwoiiydd. Cyn pen yr awr yr oedd ugeiniu LV"or wedi dyfod i'r pentref, gan floeddio "Rath- bone am byth," yr oedd y flodclest yn frwdfrydig. Gwelid banerau yn chwiflo yn mhob eyfeiriad. Ar ddarn o dir tuallan i'r pentref yr oedd coeleerth Baawreddo", ergydiou a'u twrw yn rhwygo yr aWjT. Ffurfiwyd gorymdaith drefnus i fyned drwy brif heol V pentref. Yr oedd pob peth vn adlewyrchiad o Ryddfrydedd Mr Edwards a Ur Edward Roberts, Ty'nycoed, dau arulygwr y gwaith Rhyddfrydol yn y lie. Wedi ysgTifenu yr uchod tybiai yr ysgtifenydd fod ei waith desgrifiadol ar ben, ac aeth yn mlaeu ynnghjfeiriad flermdy Crigerain, Caitref Mr D. R. Jones, tenant Arglwydd Newborough, Rh/dd- frydwr i'r earn, yr oedd pob ffenestr o'r ty yn oleu o'r nen i'r sylfaen. Erbyn edrych yr oedd tai V gym.gaeth yu oleu. Yr oedd yr boll ardal yn Ua-??oleuc! dyaglMf. Mae Mr Ed- vude, y Sari), 'Mr Edwards, Ty'nycoed, yn baeddu clod dau ddyblvg am eu a,1 a'u doethineb Sr<la'r achos Rhyddfrydol yn y rhan yma o'r wlad. obcithio yr ydym y cawn lonydd byth mwy gan yr vsbryd Toriaidd sydd yn aflocyddu ar ein riiyddid gwladol a chrefvddol.— Bhvd4frvdwr.

CBICOIETH. TOHI FPBNESTRI TY Y PARCH JOHN OWEN, M.A. -Nos Fawrth diweddaf, oddeutu deg o'r gloch, aeth rh, wiin neu rywrai at dy Mr Owen, lie yr oedd Mrs Owen (ei fam) a'i ddwy chwaer yn eis- todd yn dawel a difeddwl drwg, yn nghyda Mr a Mrs Thomas, eu cymydogion, pryd y taflwyd pedair o geryg, yn amrywio o ddau bwys i bump, trwy y ffenestri. Trugaredd ydoedd fod y gor- ohudd oedd dros y ffenestr yn gryf, onide buasai y gareg a daflwyd 8tYUt wedi malurio pen Mr Thomas, yr hwn a ddigwyddai eistedd wrth y ffenestr hono. Pwysai y gareg bum' pwys. Nid oes dim sicr wedi ei gael i brofi pwy («id yr an- fadwyr, cod gobeithio y daw hvny yr. :\i uM y gellir eu dwyn i afaelion y gyfraith. ? r (odd Mr Owen yn Ngbaernarfon y noswaitb ac wedi iddo glywed, a chael gwybod ce i ai y polio, daeth adref. Yn ei ddisgwyl yn r oisaf yr oedd oannoedd o'i edmygwyr, ac yr • ead y cydymdeim- lad ag ef gymaiat fel y my -;t ei Iuago mewn oerbyd ysblenydd o'r oreaf i'w dy, 8 hyny yn turhanol banllefau croesawoI.-Gohebydd.

TALTSARN. DATHLU Y FUEDUGOLIAETH.—Mor fupn ag y deallodd trigolion y lie hwn i Mr Rathbone euill y fuddugoliaeth yr oedd y brwdfrydedd y tuhwnt i ddesgriflad. "Rathbone for evr" cedd i'w glywed gan ben ae ieuanc yn mhob cyfeiriud. Wedi i dywyllweh orchuddio y Nant, Rosodwyd canwyllau yn ffenestri 'tai Mynydd y Cilgwyn, ae ochr Tan'rallt yn nghyda Mount Pleasant a thy Mr Owes Rogers yn Talysain. DRWG GBNYH ddeall nad oedd gweitbio ya chwarel Talysarn yr wythnos ddtweddtf. Clyw. gom niai yr nohos o hyny oedd ychydlg annghyd- welediad ihwng y meistr a'r gweithwyr yn nghylch amser gweithio. Gobeithiwn lia bydd- aut yn hir cyn d'od i ddealltwriaeth. Mawr vw y pryder a fodola yn mysgy gwithwyr pa bryd y dechreua chwarel Penybryn weithio eto. Ar hyn o l>ryd, modd bynag, nid oes uu arwydd o hyn>. Prysured y dvdd y byddo ei pheirianau eto yn troi. inedd—Gerydeulyn

BALA. OALWAP.—Dywonydd u'r mwyat genym aUu hysbysu yr wytbncs hon fod Mr J. Gt. OwMn, o floleg Annibynol y Bsla, wedi derbyn galwad uafrydol oddiwrth eglwysi Annibynol Hormon a Soar, eir GMtfyrddin, i'w \mgeillo yn Yr Arglwydd, *'i f.d yntau wedi eu hateb :Yn gadarnhaol. Diamheu y bydd hyn yn galondid i'r Froffeswr T. Lewis, B.A.r y prif-atbraw, wrth weled gwyr iecainc sydd dan elofal mor dderbyn- iol a Ilwyddiannue.-G#Aoildd.

Y mae pn Mr Broadhurst, A.S., reswm dros ■«JII y bydd i'r Llywodraeth drafcd Cyfreithiau y Keint-lythyrsu (Patent Law) yn yr eisteddiad aeøaf. Oynwysa OYFAILL YR AELWYD bob wyth. mos Ffug chwedlau, hanesiaeth, bywgraphiaeth, Oerddoriaeth, gwobrau, Ac —Addysg a dTddan. vch i bawb yn y teulu. Piia 19. 5—47"; J Wgelnian 'awer n ochian o'r Cfe MocU rlt-gcral rw ooel wn y pr's ijclaf ya siop K Pan v. Mwkw Bqnare,

DINBYOH. u. I LLYS Y MAN-DDYMDION.— UYAA mawnn aI- wediaf, crnhaUwydI Y Ills uchod, pryd yr oedd amryw aonosion i ddyfod o dan sllw, ond yr achosion oedd yu tynu mwyaf o sylwoedd Y rhai y ceislai ysgrifenydd gwarcheidwaid undeb flan- elwy godi amrywiol symum o anan a roddwyd ganddynt i amryw bersonau. Yn achos John Jonea a Thomas Jones, taflodd y barnwr yr aohoa- ion allan, wedi deall mai wedi eu gwasgu i ardystio yegrif oedd ya eu rhwyrao iw talu yn ol; ond, pan ddaethpwyd at achos Thomas Roberts, yr hwn a brofid gan reithwyr, dywedodd y barnwr ei fod yn oedi cyhoeddi ei ddedfryd ar yr holl aohosion cvsvlltiedig a'r undeb hyd y llys nesaf. c OtADDiuioAETH MILWKOL.—Dydd Gwener dl- weddat oymerodd claddedigaeth un o wirfoddol- wyr y dref le, o'r enw Thomas Roberts, Panton Hail, o'r dref hon. Yr oedd l trancedig wedi gwasanaethu y swydd o marker i'r gwirfoddolwyr er'sllawer iawn o lfynyddoedd, a hyny gydabodd- had ac ymddiried yr holl gorphlu. Oariwyd y gladdeiigaeth yn mlaenyn ol y drefn fllwraidd, yr hyn oedd wedi creu rhyw chwilfrydedd mawr yn mhawb bron, fel yr oedd yr heolydd ar hyd pa rai yr elai y oynhebrwng yn orlawn o edryebwyr. Yr oedd y traucedig yn 50 mlwydd oed, a gadawodd dri o blant, yn amddifad o dad a mam bellach. TOBI YB HBDDWCH.—Nos Lun diweddaf cymer- wyd dyn dyeithr, o'renw John Turner, i'r ddalfa o dan y cyhudaiad o ymosod ar Sarah Gittins, Stryd Henllan. Boreu ddydd Mawrth dygwyd ef o flaen yr ynadon, a chostiodd iddo ohweugain am ei beohod a'i letty. MAKCHOO NBWYDD ARPON.-Nid wyf yn meddwl fod unrhyw ntfer o bobl yn Arfon na Lerpwl yn disgwyl yn fwy awyddus am ganlyniad yr ethol iad yn Arfon na Rhyddfrydwyr y dref hon; yr oedd gwaith a phobpeth yn cael ei anghoflo gan en hawyddfryd a'u fel. Yr oedd amgylchoadd y llythyrdy y fath fel yr oedd yn anmhosibl myned yn mlaen gan y fath dyrfaoedd oedd yn y 110 yn disgwyl am y newydd. Ac 0 y diolch a gafodd Arfon ddewr a ffyddlawn am iddi ddangoa ei bod yn Arfon eto er gwaethaf y dylomiad a dderbyn- iodd oddiar dafod dyeithr a eiomedig. CARSL SraYD HBNLLA.N.-Nos Sadwrn diweddaf, Rhagfyr 4ydd, pregethwyd y bregeth gyntaf yn nghapel Stryd Henllan, gan y Parch P. Jones, Birkenhead. Y Sabboth, cynhaliwyd cyfarfod ya, golion, pryd yr holwyd y plant, yn y boreu, mown penod o Xhodd Mam, a'r holl ysgol, yn y pryd nawn, yn y seithfed bennod o'r Hyffordiwr, ac y pregethwyd y nos gan y Parch Edward Williams, Oynwyd. Dydd Llun, pregethwyd am ddeg, dau, a chwech gau y'Parchn. D. Williams, Lerpwl; P. Jones, Birkenhead, a R. Owen, Prestatyn. Oaf. wyd ooifaon gwlithog. Y mae y babell yn an- rhydeid i'r lie, ac yn ganmoliaeth uchel i'r dde adoll feohan yn y lie. ESIAMPL I BBRSONIAID.—Dydd Uun, y 29jin, cymerodd oladdedigaeth le yn Modfari am y tro oyntat o dan ddarpariaethau y gyfraith newydd. Pan anfonwfd rhybndd i'r Parch T. Ll. Browne, y floer, y bwriedid eladdu yn ol y gyfraith new- ydd, anfonodd yntau yn ui iongyrchol at y cloch- ydd i'w oichymyn i roddi pob hwylusdod a chyn- orthwy i gario hyny allan; ac os oedd unrhyw beth a ddymunent neu y gallai ef ei roddi, nid oedd eisiau ond ei grybwyll, a byddai at eu gwas- anaeth. Campus! Dyna "drigo yn nghyd," "cariadbrawdol," a "Christionogaeth" yn eu dillad goreu. OWRDD TB.-Prydnawn ddydd Iau diweddaf, rhoddwyd te a bara brith i blant ysgol Wesley- aidd Salem, at yr hwn y cyfranwyd yn ol ei haelioni arferol gan yr haelfawr Dr Pierce, o Salisbury- place, yr hwn sydd yn deilwng iawn o efelychiad holl foneddion ein bro am ei sylw, ei ofal, a'i haelioni gwastadol at achosion crefyddol. Y mae gweithredoedd fel hyn yn sicr o fod yn offrwm derbvniol" aan-yr- Arglwydd.

PZNVGAOZBT. I MARWOLABTH MR ROBERT EVANS, Blawd Fasnachydd.-Prydnawn ddydd Gwener, y Sydd cyfisol, taenwyd braw a dychryn drwy yr holl ardal, mewn canlyniad i farwolaeth sydyn ac annisgwyliadwy y gwr anwyl a enwir uchod. Yr oedd yn wael et's yspaid, ond nid oedd neb yn meddwl fod ei ddiwedd mor agos. Gwelsom ef ddydd Mawrth yn cael ei gludo mewn cerbyd i'r etholfan i roddi ei bleidlais.' Yr oedd yn un o fasnachwyr penaf Dyffryn Nantlle, a chyfrifid ef yn wr teg a chyfiawn yn ei fasnach. Yr oedd hefyd yn nededig o ddistaw a thawel ei ysbryd. Treuliodd holl flynyddoedd ei fywyd yn gynllun o foesgarweh i'w holl gyinabod. Bu farw yn 53 mlwydd oed. Yr oedd yn fab i'r diweddar Wil- liam Evans, Drws-y-coed, a'i briod alarus yn ferch i'r diweddar Robert Hughes, Stag's Head Inn Oleddir ef ddydd Mercher nesaf, yn monwent hen- afol St. Rhedvw.

I n LLANFAIB P.O., MON. Nos Fercher, Tachwedd 24,"n, cynhauwyd cyngherdd, a ellir yn briodol ei alw yn un mawr- eddog, yn Ysgoldy y Bwrdd. yn y lie uchod, gan y Oarneddi Glee Party, dan arweiniad Alawydd Ogwen, *q oael eu cynorthwyo gan Deiniol Ogweu, Buw Ffrwdim, Mri Thomas Roberts, DaTid Owen, Bethesda; Edward Evans, a Gwilym OMMU, Llanfair. Llywydd, G. D. Dew, Ysw., Carreg-y-Fran; arweinydd, Ti. 0., Bethesda. Canwyd amryw ddamau mor glasurol gan y parti hwn, 8C efnem y syrthient yn fyr o gymer. adwyaeth oherwydd hyny, ond da genym ddeall parti hwu, obe7n ystod y cyfarfod adroddwyd dwmp ,pu,lI, gan Mr E. Evans, yr hon, ynnghyda'i ymddangoBiad ef mewn gwisg pur henafol a gwledig, a greodd chwerthiniad hapus a chyCredln- ol. Mai yr elw tuagat gynorthwyo brawd o'r gymydogaeth a fu yn glaf am amryw fieoedd. Er i'r elw droi allan yn lied dda ar y cyfan, eto disgwyliem ei well, yn gymaint ag fod y brawd hwn yu gwasanaethu fel dechreuwr canu yn nghapel y Methodistiaid Oalflnaidd er's amryw flvnvddau—Qohtbuid.

I -1 BBBNEZER. UNDEB LLEWYDDOL DKNIOLW.—Dyma restr o'r Sugenwau sydd wedi dyfod i law y gwahanol feimiaid:-Rhilt I,-Cyrus, Horatio, Un a wobr- wywyd yn y llafur, Alpha. Rhif 2,-Luoullas, Mai, Yr Hydd, Joseph, Cymro o Gymru, Ym- geisydd y waith gyntaf, Myfanwy, Lucilius, Anffodus, Esarhadon, Unig, Lucas, Naomi, Lied- lwyd, Lled-wael, Lled-fyw, Gwallus, Delta, Anfedrus, Amelia, Iago, Anfedrus (2), Oaradog Jones, lago Fychan. Rhif 3,—-Sylwedydd, Orefyddwr Anenwadol, Eryrooror Eryri, Ym. neillduwr. Bhif 4,-Meiriedydd, Brynfab, Esther, Apolos Fychan, Matilda, Albert, Joshua, Un gwael am ddysgu, Deborah, Eryf Deiniol. Rhif S,—Chwaer Anfedrus, Selina, Matilda, Naomi, Anna. Bhif 7.-Hamlet. Rhif 8,—Ap loau, Oristion. Rhif 9,—Sebastian, Mynyddwr. Rhif 10,—Alawydd, Oymro Llwyd.-Mae hyn, yn nghyda'r nifer mwy nag arferol ddaeth i'r arholiadau pedair awr, yn rhagarwyddo y bydd i ni gael cyfarfodydd lluoeog.—R.D. W., Yog,

LERPWL. I (Oddiwrth ein GoUbydd NeWua), N08 SADWRN. Yr oedd Cymru a Chymry yn chwareu rhan lied amlwg ya ein helyntion cyhoeddus yr wythnos hon, gan ddechreu nos Luu gyda datgauiad o'r "Messiah," gan y Liverpool Cambrian Choral Society, yn cael eu harwain gan Mr William Parry, Birkenht ad, yn nghapel y Presbyteriaid Unedig yn Queen's-road. Traddododd y Parch Mc'Howatt, y gweinidog, anerchiad dyddorol ar y dechreu, gan ddangos fod addoldy neu g?pelyn lie cymhwys i berfformio oratorio, gan mai math o addolgan aruchel ydyw oratorio i tod, fel y gwelir oddiwrth ei henw. Dygwyd yr oratorio allan gyntaf i wrthweithio dylanwad y chwarcuou ere- fyddol o'r croesholiad a ddynwaredid mewn amryw fanau ar y Oyfandir ar un adeg,-tebyg i'r Ober- amergau Paesion-play, syddyn parhaueto i gael ei pherfformio tuag unwaith bob deng mlynedd yn Ober-amergau, yn Germani. Cofla darllenwyr y Oenedl iddyut gael peuod ddyddorol, ychydig lis- oedd yn ol, ar ei pherfformiad yr haf diweddaf. Yr oedd Mr Abbey, un o brif arolygwyr chwareu- dai New York, yu purotoi i'w pherfformio yn ei chwareudy y mis hwn, ac wedi gwario ugain mil o ddoleri ar y rhag-drefniadau; ond pan welodd wrthwynebiad crefyddwyr y ddinas i'r peth, rhoes i fyny y bwriad. Yr oedd y chwareuon crefyddol hyny wedi dyfod yn boblogaidd yn Germani, ac yn mawr flino tcimladau crefyddwyr tyner-galon a difrifvl, ac er deuu y bobl oddiwrthyat cyflwyn- wyd yr oratorio i'r addoldai. Aeth y Cambrian trwy y Meaiiah nos Luia yn rhagorol iawn, a chawsant gymeradwyaeth beirn- iaid cerddorol holl newyddiaduron Lerpwl. Mrs Maggie Jones-Williams oedd y brif sopraso, ac enillodd gymeradwyaeth gyffredinol yn mhob dam a ganodd. Byddant yn eu datganu eto ar yr 22ain cyflsol, yn yr Association Hall, yn neuadd fawreddog yr Young Men's Christian Association, Mount Pleasant. Yn y neuadd ysbleuydd hon y cynbelir Eisteddfod y Gordofigion eleni; a diau y bydd mynychwyr yr Eisteddfod ynddiolchgar am ei chael mewu lie mor ddymunol, prydferth, a chyfleus; ac y mae lie cryf i ddysgwyl j bydd yr aelod anrhydeddus dros sir Gaemarfon wedi dy- chwelyd o'i orphwysfan yn Cannes, Ffrainc, i fod yno yn llywyddu. Bu Mr Rathbone yn llywyddu Eisteddfod y Goidoflgion o'r blalu tua thair blynedd yn ol. Nos Fawrth, yr oedd ein cantores Gymrbig, Miss Marian Williams, yn Prima Donna yn tttbscrip. tion concert y Philharmonio Hall. Canodd yn lied dda, ond ni in yn llwyddiannus i greu yr argraph a obeithiem ui, ei chydwladwyr a'i hewyllyswyr da, ar ei hymddangosiad cyntaf yn mhrif gyngherddau Lerpwl. Oad nid yw y cantor. ion enwocaf yn cael hwyl bob amser. Yr helynt fawr ddydd Mercher oedd dysgwyl remit of the pM yn sir Gaemarfon. Yr oedd tyrfaoedd wedi ymgynull o flaen y Reform Club yn Dale-street, erbyn canol dydd, a pbarhau i dyru yno yr oeddynt hyd dderbyniad y newydd, tua haner awr wedi un, am y fuddugoliaeth fawr. Derbyniwydy newydd gyda bloeddiadau byddarol; ac o hyny hyd yr hwyr, yn nghanol prysurdeb masnachol, dyna oedd i'w glywed yn mhob man —" Rathbone is returned with a crushing majo- rity 11-fal yr oedd y bobl yn pasio eu gilydd ar frys gwyllt ac heb hamddea i fanylu mwy. Ceid llnwer o ddigrifwch yma ddydd Mercher ar draul cyfoesolyn Oymreig a wnaeth ei ymddang. osiad y boreu hwnw gyda ehyfarwyddyd i etholwvr Arfon pa fodd i reddi eu pleidleioiau, a pha fodd i roddi eu X wrth enw yr arwr Rhydd- frydlg, tra yr oedd yn "dranoeth wedi digwydd" aroo, a'r etholiad drooodd,-y frwydr wedi ei heoill y diwrnod cynt. Rhoddodd y Oenedl foddlourwydd g¡da'i hattedlen yn rhoddi rhif y pleldleisiau mor brydlon. Dim byd neillduol ddydd Iau, ac anfynych y bydd yma fawr o gyffro Cymreig nos Iau, gan mai dyna noson seiat corph poblogaeth Gymreig ein dinas. Seiat y Methodistiaid Oalflnaidd wyf yn ei feddwl, yr hon a gynhelir mewn rbyw ddeg neu ddeuddeg o gapelau ar y nosen hono; ac y mae pol> un cyfarwydd gyda darlithiau a chyng- berddau C rei gyda ilygad r geiniog yn ei ben, yn gofalu am beidio eu cae y mo?n hono. Ond nos Wener, dyma ni eto yn ngltanol yr hwyl boliticaidd pan oedd Earl Dalhousie, gynt Arglwydd Ramsay, yn cyfarfod y 900, a chynifer ereill ag a allent ymwthio i'r Concert Hall, Lord Nelson-street. Yr oedd y neuadd eang wedi ei gorleawi tua thri chwarter awr cyn dechreu y cyfarfod, ao i basio yr amser yr oedd rhai yn darllen newyddiaduron, ac 1 eraill yn ymddifyru eu hunain a'r derf trwy alw am thiee cheert i Mr (Gladstone, Mr John Bright, ac ar* ein wyr enwog ereill, i'r hyn yr atebai y dort yn galonog; ac ) ii inhlith y lluaws a gafodd three eheeri yr oedd sir Gaernarfon, Rhyddfrydwyr Ar- fon, a Mr Darbiahire, a derbyniwyd hwy gyda tharanau o gymeradwyaeth. Rhoddwyd derbyn- iad mor galoneg a brwdtrydig i Iaill Dalhousie ac a gafodd d ya erioed; a thraddododd yntau anerch- iad oedd yn dangos fod ynddo ymlyniad gwresog wrth Byddfrydwyr Lerpwl, a weithiaent mor epiol o'i blaid yn yr etholiad dden" mis yn ol Profodd ei hun yn ei araeth Jyn Rhyddfiydwz trwyadl, ac yn barod i ymafael mewn diwygiadau chwyldroadol ya nghyfreithiau tirol Lloegr, yn gystal 8 J Iwerddon; a chyfaddefodd fwy nag a glywscm erioed gan aelod o'r bendiflgaeth, pa mor Ryddfrydig bynag y byddout, set fod cyf- » _iad wedi eu ffurflo er amddi1fyn v^Wedd^anwyr cyfoethog, tra yn gadael y tenant- a w«i/*»r yn ddJamddiffyn o ran eu perth- f ??????yndAdd?uo ran eu perth. Ta Jw^ievd sylw maith ar ei araeth ef, ereill adasant yn nerthol yn y eyfarfod brwdfrydig hwn ond niy allaf ymatalrhag dyweyd fad Mr Samuel G. Bathbone, brawd yr aelod anrby- deddus droo Arfon, Yn ei waeth ef, wedi gwneyd ailw mredia ar yr etholisd diweddar yno, a rho'i y ganmoliaath uwchd i etbolwyr ArfoD, fel pobl oIeuedlg yn y Cyd* Rhyddfrydig, ac mor dd?? yT eu hymlyniad wrth eu begwydaorion Rhydfr,d 1: I a'r cre?au sydd dan eu traed. OMnarvonshtM," meddai, is a model conahtu- ency BO ar b "D eOOOOd tua 2500 0 bobi M eu trMd i roddi three c?< i sir Gaemarfon. Yr oedd yu y gynulleidfa fawr gryn lawer o'r elfen Gymreig, ond nid Uawer o Gymru oedd ar y ilwyfau. Yn mhlith ereill gwelsom David Hughes, U.H., Daniel Lloyd, Llew Llwyfo, E. A. Griffiths, &c. Dydd Sadwrn, cynullodd cannoedd lawer ova eydwladwyr, yn gystal a rhai o genhedloedd ereill, i gladdedigaeth hen bererin aduab,ddus iawn yn Lerpwl, y Pazchedig Joseph Williams, pregethwr, ac wedi ei gyflawn ordeinio i holl waith y weinidogaeth er's blynyddau gyda y Methodistiaid Oalflnaidd. Bu farw ddydd Mercher y laf, yu 73 mlwydd oed. Nid oedd neb yn y ddinas yn fwy adnabyddus i'r cynalleidfaoedd Cymreig na'r ymadswedig, nid am ei fod yn bregethwr mawr, ond am ei fod yn hen frawd caredig, cywir a ffydd- Ion, afyddaiyn rhoddief gefnogaeth a'i bresen- oldeb yn nghyfarfodydd neillduol, a-nlvenarifs, ti parties, cyfarfodydd cenhadol yr holl IIUW dau, felei euwad ei hun. A dangosodd y gwahanol enwadau eu parch o'af iddo ddydd Sadwrn, trwy ymdyru i'w angladd, ac i'w gweinidogion gymeryd rhan yn ngwasanaeth ei gladdedigaeth. Oymer- wyd ei weddillion o'i gaitref i gapel Fitzclarence- street; ac yno, am ddau o'r gloch, cafwyd gwas- anaeth difrlfol, pryd vr anerchwi d y gynulleidfa fawr gan y Paichn. John Hughes, D. D., John Thomas, D.D., ae amryw ereill, ac wrth lan y bedd cymorwyd rhan yn y gwasanaeth gan weini- dogion yr efengyl gyda y Methodistiaid Calflaaidd, y Wesleyaid, a'r Annibynwyr, yr hyn sydd brawf digonol fod yr hen batriarch Josepih Williams yn gymeradwy lawn gan bawb, ac wedi cael myned- iad helaeth i lawenydd ei Arglwydd."

Dywed y Tytta'r Dydd am y FHYT HONES, dan I olygiMth CBANOGWEN-" Sicrhawn chwi fod Ymt bob mis werth swUt am ddwy geiniog." Gan bob UyftwMthw. 4 -i74.x

NEWYDIJlON YFFREDINOL. I Y mae larll Caernarfon wedi caniatau i'w den- antlaid yn Hampshire ostyngiad yn eu hardreth- oedd o ddeg yn y cant. Dywedir, a hyny gyda chywirdeb tebygol, mai Hobart Pasha yw yr nnig Sais yn ngwasanaeth y Twrc sydd yn cael el dalu yn gyson, ac mewn aur. Dywed papyr Amerfcanaidd fod Mz Davitt 111 ddygiedydd neges oddiwrth Mrs Paroell i'w mab yn ei anog i fod yn galonog, ac yn datgan ei barn pe bai pethau yn cymeryd yr agwedd waethaf na wnelai ychydig flsoedd yu y carchar ddim uiwed iddo Y mae gwneuthnrwr soda.water yn Styria wedi ysprifenu i bapyr Ffrengig, gan gyhoeddi ei fod ef yu foddlon i gystadlu a Dr Tanner a chwrw yn erbyn dwfr. Dywed y gall ef ymprydio am bum' niwraod a deugain ar gwrw. Cafodd cigydd o Hitchin d ddedfrydu yn llys yr heddgeidwaid yn y Guild-hall, Llu.sdain, i fis o garchariad, am anfon celain dafad i farchnad ndain ilw gwerthu. Y mae Mr Froude ar gyhoeddi ei 11 Adgoflon Personol am Ddiwygiad yr Uehel. Eghvys" Y maent wedi eu hysgrifenu mewn ffurf o fythyrau at gyfaill, ac i ymddangos yn gyntaf yn y Good Wordi yn Ionawr. Yn medydd Tywysog Cumberland yn Munden y dydd o'r blaen, yr oedd yn bresenol Tywysoar Oymru, Due Cambridge, Brenhiuoedd Denmarc a Groeg, Due Brunswick a'r Ozarwitch. Y mae gan y plentyn ddeg o enwau heblaw ei gyfenw. Yn Ilya yr beddeeldwaid yn Greenwich tros- glwyddwyd i'j, sirydd ddyn ieuanc o'r.enw Lafferty, ar y cyhuddiad o lofruddiaeth neu Jddynladdiad beïus. Ymddengys fod y carcharor wedi tarn dyn o'r enw Peters i lawr dros risiau, ac mewn canlyn- iad i'r codwm bu farw mewn ychydig ddyddiau. Tra yr oedd amaethwr o'r enw Battershaw yn casglu coed mewn coedwig yn Walsolrcn, ger Wisbeck, rchydig ddyddiaii 11 ol, canfyddodd gorph dynol, yr hwn a adllllbddwyd fel yr eiddo pensioner o'r enw Arthur Pow.e.yr hwn a fu ar goll o'i gartref yn Wisbeck er Tachwedd 130g. Yn Huddersfleld traddodwyd John Hill, contrac- tor, i sefyll ei brawf YI1 y brawdlys ar y cyhuddiad o fod wedi tanio revolver at yriedydd wrth ei fod yn gofyn am "it lydlog. Uatganwyd ar ran y ctl- ft., nydd nad oedd ganddo aaican i niweidio, a'i fod, er mewn diod, mewn digou o synwyr i dro: yr ergyd oddiwrth yr erlynydd. Y noson o'r blaen, torwyd cynflonau naw o waitheg perthynol i amaethwr o'r enw I! >yle, yn byw yn North Kerry, Iwerddon. Y mae hen Gymraes o'r enw Jenny Vivian newydd farw yn un o eliidoil izti llashl-iigh, yn Polmear, ger Par, Cornwall, ar ol cyrhaedd yr oedran aeddfed o 108. Y mae 125 o longau wedi eu rhwymo gan y rhew gerllaw i America. Y mae yr agerlong gotwm Algitha, o Oileans Nowydd i Lerpwl, wedi cyrhaedd St. John's a'i 11-syth ar din. Y mae y gofaiut mewn pentref yn bir Cork wedi nacau pedoli ceffylau i amaefchwyr heb fod yn perthyn i'r Land League. Y mae Ymneillduwyr Aberdar wedi penderfynu eymbell ar y Dirprwya t'i AdrtvSg yn Nghyraru y I priodoldeb o wneyd yr yagolion gwaddoledig yn gyrhaeddadwy i bob dcsbarth ac enwad, ae hefyd i gymeradwyo fod tair athrofa Gymreig i gael eu gosod dau nawdd Prifvsgol Gymreig, yn inha un y gellir enill graddau. I Y mae gorsaf nwyddau a adeiladwyd ya ddi- weddar yn Forfar, ar y North British Railway, wedi ei dinystrio gan dan. Cyfrifn fod y golled yn 3000p. Yr oedd ystorm yn Dundee ddydd Gwener, a hono mor ffymig a'r hon a chwythodd y Tay Bridge i lawr. Y mae casgliad dyd"orol o hyuafiaeth^u wedieu dwyn yn ddiweddar i'r British Museum, ar ol eu cloddio allan o adfeilion Babilon. Y maeut yn gynwysedig yn benafo fan-lechau ysgrifenedig a phethau bychaiu ereill o'r un natur. Yn eu mysg y mae ysif Pheniciaidd dra dyddorol. Y mae y pendeflgion a'r boneddigion canlynol wedi uno & phwyllgor cyllid cynoithwyol y rhyfel Affghanaidd: —Arglwydd Cranbrook, y Cadfridog Syr Frederic Roberts, y Cadfridog R. O. Lawrence, Syr Alexander Taylor, Syr Peter, Lymsden, a Syr R. H. Davies. ByddiweithiauydiweddarMrDodgson,gerl!aw i haner cant mewn nifer gael eu dangos yn Ar- ddangosfa Auafol y Water colour Society. Y mae pellebyr o Blyth yn hvshysu (irylliad y scllo, ne Braes of Moray, perthynol i Peterheadyn Ne.w-biggiu. Boreu dydd Llun, wythnos i'r diweddaf, Haag- wyd rhwng pymtheg ae ugain tunell o wair perthynol i un Thomas Fee, yn Brickfields, Long- ford, yn yr Iwerddon. Credir fod y llongiad yn wirfoddol. Mewn cyfarfod perthynol i Awdurdodau Gwl id- cl Iechyd Omskirk, hysbyswyd fod dros ugain yn dioddef o dan y WIlkt fever yn Southport. Vn y. ll,)'r acho ion rhoridasidi'r e'eiflon y llaeth anjrenrlieidiol i'w ddefnyd iio. Y mae bil y U., Wodraeth or gwella cyfra:tlt y meth-daliad ar y iliuellau a frislur.iwyd gaa y Pwyilgor Detholeaig yu yr eistrddiad diweddaf yn awr ) 11 caol ei dynu allan gyda'r bwriai o'i oaod gerbrou yn gyrar yn yr eisteddiad nesaf. t<;brydir mewn tyichooud it.ilwiol, a hyny y inae'n debygol oddiar awdurdod y Weinyddiueth, y b)di i'r Senedd yn ystod yr ei-teddud uesaf ofyn am bleidlais i gauiatau i'r Cadfridog Roberta 25,0?0p mewn eydnabyddiaeth o'i wasanaeth yn .Afghanistan. Ymwelodd y Frenhines a'r Dywysoges Beatrice a Chapel St. George ychydig cyn y prydnawn dydd Gwener diweddaf, ac arclygasant gerfl it, y diwedlar Dywysog Vmherodtol. Y mae deiliadeb fcenstisj yr Unol Dolaethau a gymerwyd yn haf y flwyddyn yma, er nad w y cyfrifon wedi eu cael sllau i 81erwydd hyd yn hyn, yn dangos fod poblogath y Werin-lywodraeth o gwmpas haner can' muiwn. Y mae y morlo (teal) a ddaliwyd yn Nhyddewi wjdi ei roddi i Gymdeithas Filhanesol Bryste a Chlifton. Dywedir nad oedd ymdeithwyr Trydeinig ar fwrdd yr agerlong Orido Joseph. Llosgwyd tas o wair berthynol i Cadbeu Palliser, yn An-estown, sir Waterford, yn yr Iwerddon. Y mae cyllid y Llywodraeth yn Awstria yn 34 miliwn o ffiorinau isla'.v y gofynion. Y mae yr ystafellfad Pandora, a Mr W. H. Smith, A S., ar y bwrrld. wedi c raedd Larnaca. Hysbye'r mor;vo'.Feth Syr Berij rain Collins Bro- die yr ail farwuig o'r un enw, diw"ùdu atliww mewn fferyliiaetli yn Miuif-ysgol Rhyd-chain. Bu farw yij 'I orqumf, swydd Devo", yn 64 mlwydd Kel prawi fid materion crefyddol vn cael sylw avbenig yn Ger-oani anffyddol y dyd-liau hyn, gellir nodi lluosogrwydd llvfrau dawinyddol new- yddion. Allan o 14.179 0 lyfrau a gyh >eddwyd yno yn 1879, nid oedd dim llai na 1,304 ar ddnw- inyddiaeth. Derbyniwyd hysbysrwydd yn Melbourne, ddydd LInn, fod yr Isgadben Bower, llywydd, a chwech o ddwylaw yr ysgwner Sandfly, un o longiu ei Mawrhydi, wedi cael eu llofruddio gan frodorion Ynysoedd Solomon. Prydnawn ddydd LInn cymerodd gwrthdaraw- iad difrifol le, and yn ffodus heb ga ilyniadan augeuol, yn ngorsaf Prestou. Ymddengvs fod cerbydres 16 yn cael ef gwthio ar y brif linell, pan y daeth cerbyd: es gyffelyb ar hyd linell na ddylai, a rhedodd i wageni y llall. Talfwyd nifer ohonynt oddiar y rheili-u, ond ni wnoed difrod mawr. Byddai yn faddiol i'r personau hyuy sydd yn arfer yfed dio mid mOOdwo mewutywyddoer, er cadw eu hunT. yn gynes, dalu aylw i'r hyn a ddywedodd Ur Schwatka wrth ddarlithio o flaen y New York Academy of Sciences, ar y cyntaf cyflsol; sef na ddefnyddiwyd diferyn o wirorlydd o un math gau ei gwmni et yn ystod taith o 3,251 o fllldiroedd ar y rhew goglsddol Ni ystyriai alcohol yn angenrheidiol, nac 111 wres gynyrchjdd effeithiol. Cwblhawyd treugholiad ddydd Sadwrn, yn Aveley, Essex, mewn perthynaa i farwolaeth dynes ieuanc a g .fwyd wedi boddi mewn gwisg ddynol yn y Dafwy,, y t" ullm i Purfleet. Ym. ddangosai y corph fel eiddo geneth ieuanc bryd. weddol oddeutu ugain oed. Gwisgai fodrwy boneddwr dda, a studs a r. Yn ei llogell yr oodd dall ddarlun o honi ei ban, un yn v wisg ddynol a'r llall mewn gwisg boneddiges, yn nghyda llythyr a awgrjmai y gallai fod yn perthyn i Shields; ac hefyd, gyfeiriadau amryw firms yn y brifddmaa. Ni ehaed dim allan yn nghylch ei marwolaeth yn fwy nag iddi gael ei gwolet yn ncidio oddiar Pier 'Voolwich. iwnaed p ,b ym. holiad i gari hysbysTwydd fel ag i adnabod y corph, e t«r yn aflwyddiannus. Dychwelwyd rheithfara agored. DULCIOXO.—O'r diwedd rase Dulcigno wedi ei chyflwyno drosodd yn ffurflel i Montenegro, ond nid heb lawer o drafferth a thywallt gwaed. Ni fynai yi Albftuioid ymoatwiig i gala y Sultan, yr hyn fu achos yr oediad am wythnosau. Yn y diwedd anfonwyd byddin 0 dan Dfrvisch Pasha i gymeryd meddiant o'r lie, a'i drosglwyddo i Montenegro yn ol cytundeb y Gallnoedd. Aeth 1l Albaniaid allan I. chvfarfod, a bu brwydr gW8d am wyth awr. florchfygwyd yr Albaniaid, Mth milwyr Twzci i'r aiui, ac aed yn iturflol drwy yddefcxt diwfogwyd j trigo^n.

NODION O'R DEHELtDIR. (Oddiwrth ein Qohebydd NeillJutl), Yn ystod y blynyddau diweddaf gwnaed Rawer- ymgais i gael MERTHYR TYDPIL yn dref gorphoredig, ond yn herwydd BWrth- wynebiad cyndyn rhyw ddynuid < dir-berchenoe ion, a glo-feistri yn yr ardal—yr ydys wedi bod rm aflwyddiannus hyd yma. Yr wythnos ddiweddaf derbyniwyd llythyr oddiwrth Arglwyddi y Cyfrin Gynghor yn hysbysu fod yn ddrwg gaaddynt nu gallont welttd eu ffordd ya glir i gymeradwyo rkoddiad yr hawlffaint hou i Ferthyr-yr hyn oedd TO siomedigaeth nid bychan i gefnogwyz y^ud. iad. Deallwu fod bwriad yn awr i apelio am Act Seneddol fer er sicrhau y corphoriad, a thrwy byn, dygir y mater gerbron holl Dy y Cyaredin, ac nid 0 dyteu rhyw ddvrnaid o Arglwyddi fel yn bresenol. —Bydd DEDDF CTPBIPOLDBB Y MBISTRI i ddyfod mawn grym ar y laf o Ionawr, 1881 ac r mae hyny wedi gyru gwewyr ar lawer ogytlogwyr llafur, megys glo-feistri, cwmniau rhelllyiyrdodgwkyor Felly cynygiant ryw fath o gyfundrefn o iyd. yswiriant rhyngddynt hwy a'u gweithwyr-yr hyn a esyd o'r neilldu i raddau pell, os nad yn bollol ddarbodion yr Act. Y mae cynrychiolwyr 1 glowyr yn Lloegr wedi gwrthdystio yn erbyn cynygiad y meistri yn y cyfeiriad hwn, acyn anog y gweithwyr i lynu wrth y ddeddf.—Derbyniodd Mr Samuel Dav es, Aberaman, lythyr ar y mater yn ddiweddar oddiwrth MR JUCDONALD, A.S., ar y cwestiwn, ac y mae wedi awdurdodi ei gylioeddiad yn y newyddiaduron. Yn y llythyr dan sylw gofyna, Pa beth y mae yr amodi hwn allan o'r gyfraith yu ei olygu. Golyga hyn fod y pethau a fodolent yu (virioneddol o'r blaen i gael eu parhau. Cynyg y mei8tri, neu y rhai a weithredant danynt. yw sefydlu trysorfa o arian tewi, a pharlysu gofal yn nhrefniadaeth y glo-byllau. A wua unrhyw ddyn ddyweyd, yr hwn a edrycha am foment ar restr faith y trychiuebau a gymerasant le yn mwn. gloddiau Deheudir Cymru, fod un ran o dair ohonynt yn ddamweiniau? Bu ymchwiliadau mauwl yn angenrheidiol er boddloni moddwl y cyhoedd. Cawsant eflaith ddaionus mewn atal ereill oddiar esgeulusdod i amodi allan o'r Act. Cyfncwidia y gweithwyr ymaith hawl a ildia lddyit nawddogaeth; gwnant weithred a fyddai i gynyddu, fel y gwelai ef, wastraff bywydau dynol, anaf i aelodau, a deuent yn bartion i gynorthwyo mewn dinystrio bywyd, trwy amodi (contract) allan o Act, a chynorthwyo mewn gwneyd trysorfa i dalu am farwolaethau ac anafau a achoswyd gan esgeulasdod. Owelat ef fod llawei yn cael ei wnevd o'r cynygiad o anan o gyfeiriadau neillduol fei iawn am golliad b ywydaii. Haelioni twellodrus oedd hwnw a gyaygiai iawn bychan am esgeulusdod. Yr oedd yn drosedd i greu dioddefaint, fel y ceid cyfle i dalu clufenau. Pe buas >.i gauddo ef nerth deng miliwn o leisiau, gwnai lefain ar fwnwyr Deheudir Cymru-" Coftwch ddedfryd rheithwyr y trengholwyr, opiniynau yr arolygwyr, gvda golwg ar achos y rhan fwyaf o'r cyflalanau oili "dwyynein mwngloddiau cyn rhoddi i fyny yr un iota o'r bawl a roddodd Llywodraeth a Pharliament Ryddfrydol iddynt yn ddiweddar." Y mae y llythyr, o ba un y cymerwyd y difyn- iadau uchod, wedi ei arwyddo gan Mr Macdonald, ac wedi ei ddyddio o Welihall, Tach. 28, 1880.— Cynhaliwyd pwyllgor pymtheguosol EISTEDDPOD GBNBDLAETHOL 1881 yn Neuadd Ddirwestol Merthyr, prydnawn ddydd Iau diweddaf,—Mr D. Rosser yn y gadair. Daeth nifer luosog o'r aelodau a ehefnogwyr yr eisteddfod ya nghyd. Mewn llythyr a dlerbyniasid oddi. wrth Mr Owen Davies, Teigel House, Caerdydd, cynygiai y bonedi'ir hwnw -robr ougaiu giui a-n y traethawd goreu ar Or^raph Gymreig," yr hyn a beiiderfynodd y pwyilgor dderbyn yn ddi. olchgar. Cafwyd gohebiaeta hefyd oddiwrth Mr G. Woodward, o Gaerloeyw, yn cynyg dwy violin, viola, a violoncella i gystadlu am danynt yn mber- fformiad yr adagio ac amrywiadau o Hayden's quartett. Ysgrifenodl y Proffeswr Elowells, o Drefecca, i ddywevd fod ei ams,r yn rhy brin i ganiatau idlo feiruiadu, felly dewis- wyd y "arch i. Levi yn i Ie. Yn absenoldeb Dafydd Morganwg (yr hwn a rod losai rybudd yn y pwyilgor blaenorol), cynyg. iodd Mr D. Thomas d iilead y penderfyniad o barthed i apwyntiad trlyuwyr yr eisteddfod, a chynygiai hefyd apwyntiad Dr Frost, Ce.erdydd. Widicryn tiarad cynygiwvd Mr Taliesiu James yn delynor, ond g^zthodwyj hjny gan uu ar bymtheg yn erbyn deg. Yua apwyntiwyd Dr Frostyn delynor i'r eisteddfod 1"la daeth y pwyilgor cerddorol yn mlaen gyda chymeradwy- a. th, fod v cyfausoddiaiau cerddorol i fod ya gyfyngedig i Gymry. Cynygiw d gwelliant gan Uweh Gwnftabl Merthyr e.¡ bod i fod yn agored i Gymry a Saeson, ac eiliwyd ef; oud oaiiwyd cynyg y pwyVgor cerddorol. Cymeradwy wyd yn m'neJlacli gan y pwyilgor rerddorol foi "Halle- liwi ih Anion" Emiyu Evaus, i aros fel yr ail ddim yn y brif gybtadleuaetli, fel y cymeradwy- wyd ganddynt ar y gyntaf. Gwrth pynygiwyd fod yr adroddiad i gael ei fabwysiadu gyda'r eithriad fod iiaileliwiah Amen" Mr D. Jeiikins i gad ei osad yn He un Mr Einlyn Evans. Ategwyd adroddiad y pwyllijor gan fwy- afrif inawr-felijr erys darn Mr E 'ilyn Kinns ar y rlngleu. Cafwyd amcan-gyfrif o'r treuliau gan yr ysgrifenydd, ar gvfer yr eisteddfod ddyfodol, yr byti a ddangosai y cyfi.nswm me,vn medalau, gwobreu, a thalu beirtiaid yu 537p 5s Ie. Y mae llawer o syminu tryiniou heblaw yr uchod i'w cyfrif, ond golygir v bydd cyfanswm vr holl dratti o'r dechreu i'r diwedd tua l.OOOp, nea 1,200p.- 0 Ihm j'n,¡don POSTYPBIDD; dydd Meicher. wythnos i dioe, dygwyd Edward Evans, Pei:-yr-eiigljn, ar y cyhuddiad o geisio llofruddio Fanny Lawes Ba y ddynes ya cyd-fyw ag ef am ddwf flynedd, oud gyrodd ef hi ymaith ychydig yn ol, pan oed t ef ya feddw, ac aeth hithau i gyd-tyw a dyn o'r enw Henry Elliott yn Mhontypridd, a daeth Evatis ar ei hoi gan geisio ganddi ddychwelyd. Hitbau yn gwrthod, efe a ymaflodd ynddi, a thynodd ei gylleil yn groes i'w gwdùf, nes tori archoll dtwy ycroea dair modfedd o hyd. Tsosglwyddwyd ef i -efyll ei brawf yn y brawdlys

Dylai pawb ddarllen CYFAILL YR AELWTPi cyfaill gwerth ei Rael-din olygiaeth BIiIA GWYN .F EVANS. 3-4754 I ANraph a Ohyhoe?dwyd ? Swyddfa 7^ u; J??.NMW HAMOUR. C?JtN'tMOf 1&  S!" narvon ?ewsptpM and PnnMnf; Ca. ?"S°'t ? rtr- hoeddir hety gan MeMN W H t!"  aott, Ih.b <? ()w!lo-stre.t, I?rpwt; ar werth y* t;,)OkAQ yu Mghynuu; a chM dros B ?. Cl?.al Ddosbarth wyr yn Ntthymra. L<fP?'?J'?, Unrn'Mo. to. t, W

tsol y godded yr eglwysi bobpeth oddiwrth eu bugeiliaida'u gweinidogion, na withodant gymeryd am hyspeillo a'u dirmyga. Y mae cariad at enwad yu beth cryf a gwerthfawr yn ei le ei hun, ond y Mae disgwyl i'r eglwysi barhau i lynu wrth y Human a ddynodai gynt y Methodistiaid Oalflnaidd tra mae eu harweinwyr yn oaru ae yn dilyn fturf. enwadaeth arall, efallai, yn fwy nag y gellir yn zhesymol ei ddiagwyl oddiwrth egwysliy eyfundeb. Y mae niter eto yn mysg ein gweinidogion nad ydynt eto wedi llwyr ymroddi i adael hen lwybrau y cyfundeb, a llu mawr o wir flaenoriaid yn gobeitv jo mewn ofn am weled rhyw atalfa yn dyfod ar deyrnasiad Mamoa yn ein eyfundeb, a thyrfa fawr o eglwyswyr bron a blino ar yr arweinwyr a dy- wedyd. Gosodwn ben aruom a dychwelwn" at amcanion mawrion a syml y tadau, gan dd lyn eu hymroai anhunangar, gan ofelychu eu gweithgar- WOO gonest,-eu hysbryd parod i aberthu er mwyn oref/dd, ie, eu crefyddolrwydd, yr hon oedd f al owron ar eu nou weithgarweh. TRisFNTDD.