Y Genedl Gymreig

ABERFFRAW. Y mae yn hysbys i'r byd erbyn hyn y byddai "Mr Thomas Lewis, o'r Ty mawr, er's degau o fly- nyddoedd beHach, ychydig cyn y Nadolig, yn gwneytil. ymchwiliad i sefyllfa tlodion y pentref uohod, a'r cylchoedd, er mwyn iddo gael cyneustra i ddaugos ei garedigrwydd trwy gyfranu swm an- rhydeddus o arian er eu gwneyd, ar yr adeg a nod- wyd, yn gysurus. Ac er cyfranu Uawer fel hyn, ni byddai oi gardodau yn y drws yr un tipyn yn llai; ac hefyd, byddai tamaid i'w gael yn ei ddrws ar hyd y flwyddyn: ac er cyfranu mor helaeth, yr oedd y celwrn yn myned yn llawnach, a'r olew yn yr yetSn yu rhedeg trosodd. Erbyn hyn, y mae ei nai, Mr R. A. Davies, yn ei efelychu llawn cystal ag yntau, os nad ar y blaep, yn ei radiadau arianol a'i gardodau yn y drws, ac yn llawn mor agored yn awr ag enoed. Llwyddiant a hir oes i Mr allieb Gwyn fyd na byddai mwy yn gwneyd yr un fath.—Publican.

BETHEL, MON. CHFFARPOL) BLYNYDDOL SOOHON T METHODISTIAII) CAI.PINAII)D.-Cynhelir yr uchod ddydd Calan. A gaulyn ydynt restr o'r flugenwau a dderbyniwyd gogyfer a'r cyfarfod hwnDiwygiwr, Aclod o'r Yilgol Sabbothol, Joseph, loan ddu y Gaerwen, Oerenhappuc, Morfudd, Elspeth, Ar frys, Un o blant yr Ysgol SuI, Mair y Forwyn, A. B. C. D., Pari, Mab Galar, Brawd mewn dagrau, Adgof hir- aetblawn, Cydymdeimlad, Bryn Alaw, Un gwael iawn, Galarwr o'i fro, Ochenaid, Ramali, Gwir alarwr, Galar, Anysgedig, Adolplkus, Rhywun, Un o Fon, Oymro, Anhysbys, Ap loan, Tudur, Uu yn caru lies, Moses bach, Morgan Mon, Eiddil, Joseph, laabell, Brysiog, Cystadleuwr, EftillwT er colli, Ap. Ionawr, Ap Adda, J. W. II., Ymgeisydd, Adda Jones, Ilwii a hwu, Arthur Paddy.—Samuel Eughes, r.,

DINBYCH. YMRAFABL TIF NooauF TR HBDDOEIDWAID.— Dydd S«dwm diweddaf, cyhuddwyd dyn o'r enw Ellis Roberts o fod yn feddw ac afreolus, ac o ymosod ar Sergeant Lewis. Ddydd Gwener, ym- ddygai y cyhuddedigyn dra afreolus, a chymerodd Lewis ef i fyny, pan y cynddeiriogodd yr am- ddifSynydd gau gicio gwraig y rhingyll ddwy waitli. Gwrthodai i'r heddgeidwad ei archwilio, jrr hwn a giciodd yn greulawn, a dechreuodd dnnhu ei hunan wed'yn. Bu ymrafael boeth oyd- 3hwng y ddau, ac nid cyn cael cynorthwy tfi dyn aicrhawyd of. Anfonwyd ef i dri mis o garchar- âad.

FFESTINIOG. I TB PARTI.—Anrhegwyd holl blant ysgol ybwrdd 3(aenofferen 3 gwledd o de a bara brith ac oranges, •prydnawn Sadwrn diweddaf, a gwasanaethwyd t gan lawer o foneddigesau caredig a hael- irydig yi ardal. EOHOLIAD.-Dydd Iau cynhaliwyd trenghol- iad ar gorph Evan Williams, pa un a grybwyllasom yr wythnos o'r blaen a damwain angeuol yn ngor- sai y Diphwys; y rhaitlifarn y dychwelwyd iddi ydoedd, "Marwolaeth ddamweiniol." Panaethy newydd am y ddamwain uchod ar led trwy yr ardal, clywodd gwraig o'r enw Margaret Matthews fod y Upeth wcdi digwydd, i'r hon yr oedd dau frawd yn swyddogion yn yr orsaf yn mha un y oymerodd y ddamwain le,-Un yn porter a'r Hall yn brtakman. Meddyliodd hithau (fel y mae yn naturiol i berthynas) mai un o'i brodyr ydoedd y trancedig, a dychrynodd gymaint, fel erbyn boreu :dranoeth y bu farw, oherwydd nid oedd ei chorph ar y pryd mewn sefyllfa fel ag i allu dal cynhyrfiad sydyn o'r fath felly bu y ddamwain yn achlysur o farwolaeth ddisymwth. Feallai, pe buasai y wraig wedi cael eglurhad boddhaol ar y nevydd tnfm nad ydoedd y trancedig yn un o'i pherthyn- asau hi, y gallasai fod yn fyw ac iach heddyw. Dylai pawb fod yn wyliadwrus wrth hysbysu pethau o'r fath--peidio bod yn rhy frysiog i gy- l hooddi yr hyn na byddom sicr o'r manylion. FFBSTINIOO .11. FBDDTQINIABTH.—Ya cich rhifyn diweddaf, o dan y penawd hwn, ymgymera un a eilw ei hun yn How a galw sylw athrawon a gohebwyr cyhoOOdus a lleol y rhanbarth at eu diffygion. Y.geisis at hyn trwy gyfrwng ya wat- wareg fwyaf cymysglyd a di-bwynt a fu ger ein bron un amser. Ni fwriadwn roi un math o adol- ygiad ar ei druth; ond rhag iddo fod yn rhyddoeth yn d olwg ei hun, tueddir ni i geisio ei ddwyn i wyuob y drych sydd yn yr ymadroddion canlynol: Awb yr ynfyd yn ol ei ynfydrwydd," a'r gwrth- wyneb: "Nac ateb yr ynfyd yn el ei ynfydrwydd." Ottn fod mwy nag un ystyr i'r ymadroddion, cymellwn "How i gymeryd yr un sydd ar eu gsnryneb, ac felly dygymod "r synied o gael ei rostru yn y dosbarth diweddaf o ynfydion, ofelly, "Taw pia lù, boy." Ac fel yr awgrymwyd o'r blaen, ni chawsai ei lafoerion nac yntau chwaith byn yma 0 sylw oni bae fod y wireb yn ein dysgu :fo.kyn ugall. "gwybed meirw" fol yr "How" hwn a'i ddosbarth achosi hyd yn nod i I I enairk yr .JII.pothecari ddrewi." Felly y cyngor ydyw Ym- rtgelwch rhag surdoes y Phariseaid." Gochel 4dithau, y fEugiol "how." rhag bod mor hyf a •defnyddio cnw y Cristion oywir a'r awdwr galluog -How ar ol dy druth gableddus ac amheus rhag, .81aw, TBKL GYFFHBDIMOI..—NOA Iau, 20fed cvflsol, •cyufcaliwyd teml gyflredinol yn Tanygrisiau. _Arweiniwyd y gweithrediadau gan D. G. Williams. Oafwyd gair o sefyllfa y gwahanol demlau trwy ft ardal gan y dirprwywyr, a'r llais cyfErediuol yd- oefld, eu bod yn parhau i raddau yn llwyddianus, er cymaint y gwrthwynebiadau sydd yn caeleu gosod at ffordd eu gweithgarwch i atal en llwydd- ialt a cliyrhaedd eu hamcan. Ond y PWQc pwys- icaf fu dan eu sylw ydoedd, pa fodd i gael ty cy- hoeddus dirweetol-, a'r penderfyniad y daethpwyd iddo yn gvffredinol oedd, rhoddi y mater yn llaw y pwyllgoT neillduol sydd wedi ei ethol er's cryn amser belltich i gario gweitrediadau o'r fath yn mlaen i bwrpas. Mae yn Unwen genym fod eu I hargyhoeddiad wedi cyrhaedd mor ddwfn erbyn hyn fel y maent yu penderfynu gweithio allan yn dra effeithiol; ymaeIIawefiawntsMrad. ysgrif- enu, &c., wedi bod, ond tiollol aneffeithiol fu y cwbl hyd yn hyn. WeI, gobeithiwH y llwydda y gwyr da sydd yn bwyllgor i gael pethau fel y maent yn amcanu ato, yn ffeithiau byw o flaen y wlad, a thrwy hyny wneyd llawer iawn o les. ASSBHKLT ROOMS.—NOS Fowrth, yr 18fed cyfisol, anrhegodd Mr J. E. Greaves, Plas Weunydd, per- chenog ehwarel Llechwedd, ei holl weithwyr a'u teuluoedd a Onylch-arlunfu (Ptnerema), yr hon a ddaeth yma yn rhanol, felly nid oedd i fyny a'i ddisgwyliad. Modd bynag am ei chyfaddasrwydd i gyfarfod ag angen cylch o weithwyr, a thra yn ..when hyn eto, rhaid addef ei bod yn arddangos "teimlad hynod ddymunol rhwng y cyflogwr ,1' «yflogedip. Heblaw hyn, gellir nodi ddarfod i :Hrs Greaves roddi boddlonrwydd cyffredinol wrth 4Jhwareu amryw ddarnau Cymreig ar y berdoneg; ielly ar y eyfan, nid oes cymaint o le i gwyno, er liwyrach y byddai yn amsei-ol awgryma, oa daw i frjd y boneddwr wiievd rhyw beth o'r un natur ",to, fel y mae yn ddiameu y daw, am iddo ymholi t'i oruehwylwyr a'r rhai mwyaf add fed eu barnuu o'r gweithwyr, beth allai fod yn fwyaf adeiliidol a tooddiol iddynt, oblegid diameu mai ffrwyth ym- *ynghoriad barodd i'runboneddwr ynddiweddar ddangos A deimladau da mewn ffordd fwy syl- weddal "?arbaus tuag at ei weithwyr, Aef trwy a".du ty ciniaw"- eang a chyflcusat ?u gwM- goseth, traul beriiaos yr hwn mown tin a glan- Wcithdra, a delir ganddo. "Rhodder parch i'r hwn y mae parch yn ddyledus," ond rhag y gall y sefydliad fyned yn ddiwerth yn ngolwg y gweithwyr, fel y deallwyf i un tebyg fyned mewn chwarel gyfagos, efallai mai purion peth er mwyn cael iawn drefn fyddai fod saith neu wyth o reolau byrion ac ymarferol i berthyn iddo, yn nghyd a nifer benodol o bwyllgor i edrych am eu bod yn cael eu cario allan gan y rhai a'i mynychaut. Diameu yr ychwanegai hyny lawer at eu oysur ar yr awr giniaw, yr hyn hefyd fydd yn elfen gref at j i'r sefydliad fod yn un o hirhoedledd. Dichon y derbynir yr awgrym.

LLANBERIS. Y mae yn anmhosibl myned ar hyd heolydd ein tref y dyddiau hyn heb gael ein hadgoflo yn fy wiog fod y Nadolig wedi ein cyfarfod unwaith eto. Addurnir ein masnachdai a'r celyn a'r dail byth- wyrddion,a phrydferthir eu ffenestri ag amrywiaeth 0 eatafalau, lemons, afalau, &c., pa raiynnghanol y blodau a'u hamgylchant, a edrychant yn wir foddhaus i'r llygaid. Gwelir yr wythnos hon y envyarittid yn myned o fasnachdl i fasnachdy i geisio rhrittn"- box. Hen arferiad ifol ydyw hon ar y goreu, heblaw ei bod yn dyfod yn gostus iawn i'r masnachwyr, tra nas gall fod o nemawr elw i'r derbynwyr, gan mor faned y rhaid rhanu rhwng cynifer. Carom wcled y diwmod y byddo terfyn ar yr arferiad. Edrycha maelfaoedd ein cigyddion yn rhagorol, yn dangos arlwyaeth ddigymhar o ychgig a chigoedd eraffl mewn cyflawnder na raid i neb fod yn brin ei wala eleni, beth bynag. Rhaid addef y carasem gael hin mwy oyfaddas i'r tymor. Byddwn yn hoffl rhew ac eira ar y Nadolig. Gwna hyny yr ystafell glyd yn y ty yn llawer mwy esarus, yn eistedd o gylch y tan, a phawb A'i kwwU ganddo, wrth glywed Moch a rhuad y gwynt oddi allan, yn arwyddo ystorm a thymestl. Da iawn genym na anghoflr y tlodion ar adeg fel hon, ond y oyfrenir yn helaeth mewn arian a nwyddau iddynt gan luaws mawr yn ein hardal. Yehydig o arlwyaoth feddyliol sydd ar ein oyfer, ac eto y mae cyflawnder i'r rhai a hoffant wneyd defnydd ohono. Cynhalia ein brodyr Annibynol yn Nant Padarn eu oyfarfod blynyddol,pryd y dis- gwylir y gweiuidogion canlynol i wasanaethu Parchn ?. gR?,berts, Chwilog; 0. Jones, Ebenezer; E. William8,jBontnewydd; a D. S. Davies, Bangor. Y mae llenorion ochr Ebenezer a Chlwtybont yn arlwy ar gyfer cyffe'yb archwaeth, gan y cynhalia yr Undeb Llenyddol ei gylchwyl yn y lie blaenaf nos Lun a dydd Nadolig, Alaw "Ddu a Mr Spinther James ydyut y beirniaid eleni. Disgwylir cyngherdd peblogaidd a brwdfrylig nos Lun yno, am fod cystadleuaethau oerddorol o bwysigrwydd a dyddordeb i gymeryd lie yno. Fel hyn rhwng pawb, hyderwn y caiff pob un ei foddhau, ac y pawb, hyderwn y caiff Wab do l ig llawen, dyddan, treulia ein holl ardalwyr Nadolig llawen, dyddan, a da yn ngwir ystyr y gair.

LLANGEFNI. I GOLBUO'R DREF.—Da genyf hysbysu wedi hir dywyllwch Aiphtaidd fod eiu tref yn cael ei goleuo y nosweithiau tywyll presenol. Gan mai ychydig yw'r nifer sydd yn foddlawn i gyfranu atyr achos, rliaid credu fod yma amryw: yn caru y tywyllwch yn fwyna': joleuni. Y NADOLIO.—OBH CYNAIL-Y mae LIangefnt yn un o'r trefydd bach mwyaf blaenllaw am ar- ddangosiaditu gwyliau y Nadolig. Yr oedd ein prif ta-snpehdai wedi eu harwisgo yn ardderchog, ond yr oedd y cigyddion yn rhagori ar bawb am eu harddangosiadau. Yr oedd ein prif gigydd, Ref Mr Richard Jones, wedi arwisgo ei fasnachdy yn deilwng o un o brif fasnachdai cigyddol Llun- daiuueu Paris. Yr oedd chwecho bifflau, ugain o ddefaid, tri llo, tri o foch, ac oen pasgedig yn crogi yn ei fasnachdy. Yr oedd yr oen cynar hwn yn tynu sylw lleillduol. Magwyd ef gau Mr Jones, y Golden Eagle, o'r dref hon, a gwerthwyd bob chwarter o hono am gini. Yr oedd yr heifer dew hefyd a fagodd Mr Owen, Llanfawr, yn tynu sylw cyffredinol; hon a enillodd y brif wobr yn ar- ddangosfa amaethyddol Mon yr haf diweddaf.

LLANGRISTIOLUS, MON. I CY-TGIIBITDD. Cynhatiwyd cyngherdd yn yr ardal hon nos Lun yr 17eg cyfisol, mewn adeilad eang a chyfleus perthynol i Mr R. Evans, Fferam. Oymerwyd y gtdair gan Mr John Thomas, Brynteg House, yr hwn a aeth drwy ei waith yn fedrus a deheuig. Dysgwylid Ap Morus yn arweinydd,ond or siomedigaeth i'r gynii'leidfa luosog, methodd a dod; ond darllenwvd uuerchiad doniol oddiwrtho gan Master R. Evans, Fferam. Cymerwyd rhan vnddo gan Mri T. Hughes a W. Hughes, Ty new- ydd; John Jones, Rhosgoch; H. Morris, Mall- traeth; D. Evans, Tyddyn Llety; R. Evans, Tyddyn Lleithig; R. Evans, Fferam; a W. Hughes, Shop Sharpe; y rhai a ddatganasant ganeuon, deuawdau, &c., ae a chwareuasant yn fedrus ar yr offerynau llinynol. Da genym ddeall fod digon o arian wedi eu cael erbyn hyn i dalu am offerynau y seindorf bres, a hyny yn benaf trwy ymdrechion y cyfeillion a nodwyd. Gresyn fod rhai personau rhagfarnllyd yn yr ardal wedi ymroddi i wrthwynebu y symudiad hwn. Tipyn yn ftIIrnt, a dyweyd y lleiaf, ydoedd i un bonedd- wr, mewn cyfarfod cyhoeddus, osod y cyfeiliwr yn nosbarth Nebuchodonoeor, yr eilunaddolwr.—Un oedd yno.

LLANFECHELL A'R AMGYLCHOEDD. Nos Fawrth, y 18fed cyfisol, cynhaliwyd cyng- herdd yn Ysgoldy Frytanaidd Cemaes gan yr Amlwch Choral Union. Deallwn iddo droi allan yn llwyddiant yn mhob ystyr. Nos Fercher, y 19eg cyfisol, cynhaliwyd cyng- herdd mawreddog yn Ysgoldy Brytanaidd Rhosy- bol. Deallwn mai Mr Jones, Gwredog, oedd i lywyddu, ond iddo gaal ei luddias gan rywbeth. Llanwyd ei le gan foneddwr gwladgarol arall, yn dra chanmoladwy. Cymerwyd rhan ynddo gan y rhai eanlvnol:—Ehedydd Eilian, Bardd Coch, Cryc'h Eilian, Eos Eilian, EosParys, a Miss Nevyn, o Amlwch. Cafwyd anerchiadau barddonol gan y cyfaill ieuanc talentog, Morien Mon. Gwnaethant eu rhan, un ac oil, yn hynod o ganmoladwy. DAMWAIH ANOEOOL.—Fel yr oedd bachgen ieuanc, oddcutu 18 mlwydd oed, yn myned i ben tas o wair, yn nghymydogaeth Rhosybol, digwydd- odd yn anffodus iddo syrthio ac i'r gyllell wair ei ddilyn, gan ei anafu yn ei glun nes y bn'r truan waedu i farwolaeth. YSGWNER AS DAW.—Prydnawn ddydd Gwener daetii ysgwner Wyddelig i mewn i borthladd Cemaes, yr hon oedd wedi cymeryd tais, ac wedi mawr drafEerth llwyddasant i'w ddiffodd. Glo, mewn rhan, ydoedd ei llwyth, yn rhwym i Gaer- gybi o'r Iwerddon. Pump o ddwylaw oedd ami, y rhai oeddynt frodorion o'r Ynys Werdd i gyd. Deallwn nad aifE o Gemaea hyd nes yr adgyweirir lii.—0. Mon lidward).

LLUNDAIN, Nos Fawrth diweddaf, cynhaliodd y Temlwyr Da yr ail o gyfres o gyfarfodydd a fwr'adent gynal, yn Wilson-street. Llywyddodd Mr Koberts, Holloway, a gwasanaethodd cor o Holloway, a Mri J. Parry, J. W. Jones, S. Owen, a D. Edwards. Cynhulliad rhagorol--gwell nag a ddiagwylid. Mae'n bosibl fod a ganlyn yn eithaf gwir, fe'i dywedwyd i ni fel ffaith, sef fod rhai o Gymry Islington wedi credtt, nos Fawrth diweddaf, fod y gymydogaeth wedi ei had-dynu gan rhyw nerth aaghymarol i rywle yn Ngheredigion, gan fel y clywent yn yr awyr agored adsain lluaws o leisiau yn canii rhai alawon Cymreig. Meddyliai ambell un mae lloniad tram o Gymry oedd yn myned trwodd, ond os felly, methwn a dyfalu beth a'u cynhyrfodd i roi y fath text i'r gan yn yrystryd. Rhyfedd fel y mae'r arferiad o gadw y Gwyliau yn parhau yr un mor gryf ag eriocd. A dyweyd y goren, amser diflfis, 08 nad y diflaaaf o ran tywj yw (ac y mm- a- fyno hyny i fesur helaetli ag YB- | prydoedd dynoliacth), ac eto y mae pawb roegis yn adfywiogi ac yn egnio i fwynhau y ".Merrv Christmas mae'r jiaill yn dymnno i'r llall. IIIae y paroroadau yn y brifddinas llawn cymaint ag erii v■, y aiopwvr megls yn decoratio am y goraf, clndwyr parseli yn trnmwyo megis am y cyntaf, y panMMmes wrth y dwsinau, a'r waits a'u carolau yn uyjitovv-rwydd y eyn-ddydd mor fclodaidd ag arf.-r. 0" OCR RDJwg -felancolaidd ar rywle heddyw (dd.'Wid Lhm), ar brysur fan an masnnch yn y ddinas y mac, ean fod y mwyafrif o fusnachwyr bywiog y lleoedd hyny wedi ymadael am gartref Gyda llaw, gartref y mae treulio y Nadolig i ber- ffeitbrvrydd, o leiaf dyna feddyliwn i By-dd yn gor- fod el dreulio can belled a hyn oddiwrth ein hael- wydydd yn Ngwalia Wen. Modd bynng gallasai fod yn waeth, mae aelwydydd elyd, Cymroaidd a dull moesgar cymdeithasol ein cenedl yn ei gwneyd yn lied bleserus wedi'r cyfan, Mae yma debygol- rwydd i Gymru,ar y Nadolig-caredigion Cymreig -ymddiddaniou Cymreig, cyfarfodydd Cymreig, ac ?m olaf ond nid yn lleiaf wyddau Cymreig. Gyda'r cyfan cawn wyliau llawen mae'n d&gon tebyg, bid a fyno dymunwn i olygwyr, cyhoeddydd, a darllenwyr y Genedl, Wyliau lion a bLwyddyn. newydd dda.

lw A NTWROG. I Cynhaliwyd cyngherdd yn y lie uohod nos Sadwrn, Rhagfyr 22ain, er cynorthwyo y Cymro ieuanc Mr John Thorman, R.A.M. (Pwrog) i gael addysg gerddorol pellach yn y Brif Ysgol, Llun- dain. Y llywydd ydoedd y Parch R. Killin, Maen- twrag. Cynorthwywyd Twrog gan Miss Jane Lloyd, Mr R. Lewis, ac Eos Ffestin, oil o Ffestin- iog; Mr R. D. Williams, U.C.W., a seindorf Tanygrisiau, pa rai mor garedig roddasant eu gwasanaeth yn rhad. Dilynwyd hwynt ar y berdoneg gan Airs Vaughan. Cafwyd cyngherdd da yn mhob ystyr, ao hyderaf y bydd yr elw yn deilwng i'r amcan priodol hwu. Y mae yn dra sicr fod y Twrog hwn yn haeddu pob cefnogaeth ei gydwladwyr, nid yn unig oherwydd ei fawr ym- drech di-ildio i enill safle deilwng yn rhestr cerddorion, foud y mae ei alluoedd eerddml yn deilwng iawn o gefnogaeth mwyaf egniol. Fel dadganwr y mae dyfodol dysglaer iawn o'i ilMn. AnghyfEredin iawn y cyfarfyddir a bass mor bur a'i eiddo ef. Da genyf weled yr hysbydeni am gyngqerdd arall iddo yn Trawsfynydd, nos Sadwrn, lonawr 5ed, 1878. Hyderaf y caM gynulliad da, sicr iawn yw, y ceir boddlonrwydd mawr ynddo, ao unir a fl gan luoedd mewn dymuniad o lwyddiant mawr iddo yn ei ymdrech.

PENIEL, PORTH AMLWCH. Yn nglyn a'r gystadleueeth yn y He uchod, ar ddydd Calan nesaf, daeth cyfansoddiadau i law yn dwyn y ffugenwau canlynol:—A. B. C., Apolos, Andreas, Sewil, Stanley, Cymro, Un ar y gris isaf, Braw, Enillwr os cyll, Siencyn Morgan, loan, Cyfieithydd, I'hilo, Waeth Pwy, Un garai fod yn gywir, Cyfieithydd ieuanc, Pryderus, Mselog Mon, Mab loan, J. E. Ink, Ap Ithel, Llai na'r llelaf, Columbus, Un uwchben ndgoflant, Fox, Austin, Timotheus, Dieaw, Petra, P. T. J., Frelinghauseu, Pcnfelyn, :,Tristfab, Tanhausen, Galarwr, Ap Evan, Efrydydd, Simeon, D. ab Jesse, Cerddor dall, Pererin, Owain Glyndwr, Hen Smelter, Phobos, Nicander, Memento Mon, Pedr nid yr Apostsl, Captain Cook, Gutyn Pabo, Twm goes bren, Peniel.—JD. Davits, ytg.

I FENMAENMAWB. I CTFAKFOD SBFTDLW.—Dyddiau Mawrth a Marcher, yr lleg a'r 12fed cyfisol, c?nhaliwyd cyfarfod i sefydlu y Parch D. P. Davies, o Trallwm, yn Wein- idog ar 6glwys Annibynol Salem, yn y lIe uohod. Daeth lluaws o weinidogion a phregethwyr, yn nghyd ar yr acMyaur. Nos Fawrth pregethwyd gan y Parchn J. Roberts, Conwy, ao E. H. Evans, Caernarfon; hefyd pregethwyd gan y Parchn J. Thomas, D.D., Lerpwl, ac E. H. Evans, Caernar- fon, am ddeg o'r gloch boreu ddydd Mercher. Am ddau cynhaliwyd cyfarfod byr i areithio, lie y oafwyd tipyn o gymtsgiad-yehydig o'r ddwy iaith, am fod yno rai a n cyfeillion Seisnig yn bre- senol. Am ohwech yn yr hwyr pregethwyd gan y Parchn R. Parry, Llandudno, a J. Thomas, D.D., Lerpwl. Yr oedd y gweision wedi chwilio am eiriau oymeradwy, plio rai oodd megis "Gordd yn dryllio y graij." Dymunem ar i Dduw fendithio yr undeb."—W. R. Sobtrts. CYFABFOO DIRWESTOL.—Nos Wener, yr 21ain cyfisol, yn y Gladstone Hall, oynhaliwyd eyfarfod o'r natur uchod dan lywyddiasth y Par h O. Wil- liams, gweinidog purchus gyda'r Annibynwyr yn Horeb, yr hwn a gyflawnodd ei swydd fel ei arfer, yn hynod o ddoniol ac adeiladol. Agorwyd y cyf- arfod trwy anerchiad gan y llywydd, yr hwn a ddangosodd yr angenrheidrwydd i grefyddwyr ein gwlad ddyfod i deimlo y difrod a'r galanasdra a wneir gan y diodydd mOOdwolllr ein heglwysydd, ie, a'r wlad yn gyffredinol, a dyfod allan fel gwr arfog yn erbyn y gelyn. Yr areithwyr oeddynt Mr W. L. Ellis & Mr Thomas Jones, y ddau o Dwyran, Mon, pa rai a roddasant eu gwasanaeth yn rhad ac am ddim. Bu llawer o areithio da a theilwng ar y testyn yn ein hardal cyn y cyfarfod hfn; Llawer un a wnaethant yn dda, ond ti a ragoraist arnynt oil." "Y rhai hyn oeddynt fel can cariad, un hyfrydlais, ac yu canu yn dda.'K— Ap Maenan, Saltm. UNDBD LLBICTDDOI, TR ANHIBTNWYR.—Yrydym yn deall fod pwyllgor wedi ei ethol eleni eto mewn cysylltiad a'r undeb uchod, a hyny er's amser bellach; ond arafaidd mewn cydmariaeth ydyw ei weithrediadau. Dylasai y testynau, ar bob cyfrif, fod yn nwylaw deiliaid y gwahanol ysgolion yn mhell cyn hyn, oblegid fod y Pasg mor agos, ac o §anlyniad, yr ameer i gyfansoddi yu brin iawn. Os gan y pwyllgor eisieu cyfansoddiadau da, yr unig ffordd iddynt sicrhau hyny ydyw anfon y testynau allan mewn pryd, er mwyn rhoddi mantais deg i'r ymgeiswyr.—AUtwen.

PORTHAETHWY. I ARDBANOOSFA 0 GIO.—Ar ddydd Iau diweddaf telais ymweliad a'r dref uchod, a syawyd fl yn ddirfawr wrth weled y fath olygfa ysblenydd o gig yn cael ei ddangos gan Mr Owen Jones, cigydd. Yr oedd yr arddangosfa yn gynwysedig o chwech o fustych mawrion a thewion iawn, y rhai a bwys- ent ar gyfartalrwydd ddtJg cant yr un wedi eu lladd. Hefyd, deg ar hugain o ddefaid, y rhai a bwysent o bedwar ugain i saith ugain yr un wedi eu lladd. Deallwyf mai Mr John Hughes, Llys- lew, Llanidan, a Mr Kerfoot, Vaynol, Abergele, oeddynt y pesgwyr. Hefyd gelwais yn yr un lie prydnawn Sadwrn diweddaf, acyr oedd yr oil wedi eu gwerthu, a hyny mewn llai na thridiau.-Teith- iwr.

PWLLHELI. Cynhaliwyd cyfarfod llenyddol gan y Band of Hope" yn ngbapel Penmount, Rhagfyr 18fed, o dan lywyddiaeth Mr Jones, Plastirion. Awd yn mlaen yn y drefn ganlynol :-Tôn gyffredinol, Y mae gorphwysfa eto yn ol." Anerchiad gan y llywydd ar y Priodoldeb o ddwvn y plant i fyny yn aelodau o'r Gobeithlu." Adroddiad gan J. Roberts, "Mesur pawb wrth lathen ei hun. Can gan barty, Disglaer wlad yr hedd.' Adroddiad gan Jane Griffith, Lluni o'r gwadu fel bo'r troed.' Ton gan y cor, Hoff, hoff gartref,' dan arweiniad D. Jones. Unawd gan D. Jones, 'Hen ffon fy nain.' Dadl gan D. M. Richards and Hatie Newell, Y plentyn a'r tad. Unawd gan Maggie Rowlands, I Wyt tiln coflo'r lloer yn codi.' An- erchiad gan Mr Edwards (maer Pwllheli) ar 'Addyeg.' Can a chydgan gan T. Jones, 'Fy Nuw, daeth i mi.' Adroddiad gan E. Griffith, Breuddwydio.' Unawd gan Mary Williams, Y Baban diwmod oed.' Anerchiad gan Mr Griffith, I Gwmfryn, ar y Gobeithlu.' Ton gan y eôr, I Y delyn aur.1 Dadl gan J. Griffith, M. Williams, ac E l. Toneg, 'Rhanu y deisen.' Unawd gan D. Jones, Yr ho-vn yn gyru'r wedd.' Adroddiad gau H. Jones, Can Nadolig.' Unawd gan Maggie E. Rowlands, Deigryn ar fedd fy mam.' Dadl gan H. D. Williams a Robert Humphreys, ar ''Smocio.' Ton gan y côr, Y fordaith.' Chwareuwyd ar y' berdoneg yn ystod y cyfarfod gan Mr G. P. Jones, Plastirion. Cafwyd un o'r cyfarfodydd goreu gynhaliwrd erioed yn y dref. Aeth pawb trwy eu gwaith vn ganmoladwy. Cafwyd cynulliad lluosog, Mae yn dda genyf ddeall eu bod yn bwriadu cynal cyfarfod yn fuan eto. Llwyddiant i'r plant yw ein dymuniad.—JD. J.

I BHYL. MoRLo.-Nom Sul diwed laf, tra yr oedd Mr Smith, 32, West Parade, yn cerdded ar y traeth Kerllaw y dref hon, a hi oddeutu wyth o'r gloch y boreu, gwelai rhyw wrthddrych rhyfedd yn ei olwg ef yn ymwingo lie ya ymluehio ar y tywod, ac ar ol nesluiu ato gwelodd yn ebrwydd mai morlo (teal) ydoedd, Iled fawr o faintioli. Tybir. 4ddo gael ei I: daflu i'r lan gan rym y tonau. Meddyliodd Mr Smith mai gwell ydoedd cael rhywun i'w helpu i ddal y pysgodyn, ac yn mhen ychydig funudau dychwelodAo'r dref gyda thri neu bedwar o ddyn. ion, y rhai a'i cludodd i'r Sun Inn, Wellington- road, He yr ymgynull nifer luosog i gael golwg smo. Dywedir i Mr Smith gael amryw gynygion i'w brynu. • YR ORSAF NB'WTDD.—Bydd yn dda gan lawer ddeall mai Mr J. R. Jones, yr adeiladydd enwog o'r dref hon, sydd wedi ei benodi gan gwmni y rheilffordd i adeiladu eu gorsaf newydd fawrwech yn ein ti cf. Deallwn y dochreuir ar y gwaith yn ddioed. Y BEDYDDWRR wyth- nos neu ddwy yn ol fod yn mwriad y cyfeillion uchod i gynal darlithiau, cytigb erddati, fee., tuagat gael organ newydd i'r addoldy prydferth sydd yn eu meddismt. Wel, yn gyntaf, cafwyd datlith yr wythnos ddiwe,idaf ar Caban ff EwythrTwm, gan eu gweinidog llafurus, y Parch Duncan McGregor. Darlith ydoedd hon A gryh dipyn o aith ami, ac ni raid i'r darlithydd g,ùluog wrth ganmoliaeth, c,mys y Mae wedi hir sefydlu ef.hqu fel un o'r darlithwyr hlaenaf yn mhlith y Saoson. Y cadeirydd ydoedd y-Parch F. Payne (W.) Yr oedd yno gynulliad lledluoaog.—Nos Iau diweddaf drachefn cafwyd cyngherdd mawroddog yn yr un man (sef y Neuad4 Drefol) a thuagat yr un achos. Y cantorion oeddynt Mim H. B. ?rvs, Miqe Brown, Mr Buckingham, Mr Frank Jones, &c. Gwasanaethodd Miss Hughes, St. Asaph-street, wrth y berdoneg. Ymgynullodd cannoedd lawer i fwynhau y wledd gerddorol iiehod, yr hon oedd yn un o'r rhai ardderchocaf a fu yn ein tref er's llawer dydd. —Morlmydd.

I BHYMNI, MYNWY. I ORDBINIAD.—Dyddiau Sula Liun, Rhag. 16 a 17, cynhaliwyd cyfarfodydd pregethu yn Gosen, capel yr Annibynwyr, mewn cysylltiad Ig ordeiniad Mr J. R. Davies, gynt myfyriwr yn ngholeg y Bala. Pregethwyd dydd Sul gan y Parchn. E. Hughes, Penmaen a ProfEeswr M. D. Jones, Bala. Dydd LInn, am 10, pregethodd y Patch R. Hughes, Blaenaron, ar "Natur Eglwys." Holwyd y owestiynau gan'y Parch. W. G. Williams, Seion, Rhymiii, a rhoddwyd y "Siars i'r gweinidog gan y Proffeswr Jones, Bala. Am ddau, pregethodd y Parch. T. Llewelyn, Mountain Ash, ar "Ddyled- awydd yr eglwys i'w gweinidog," a'r Parch W. J. Richards, Ponywom, Dowlais. Am chwech, dech- reuwyd gan y Parih E. Dulas Lloyd (W.), a phre- gethodd y Parchn. W. Griffiths, Cendl; a T. Llewelyn, JJ^untain Ash. Casglwyd ar ddiwedd pob oedfa tuagat leihau dyled y capel bach. TKMLTDDXAETH.—Nos Fawrth, Rhag. 28, cafwyd cyfarfod dyddorol iawn yn nghapel Ebenezer, o dan nawdd Blodouyn Givent." Llywydd, y brawd D. Davies, T.B.D. Can gan Miss Ann Price. Darllenitd, "Ileddyvr y byddi gyda mi yn Mharadwys," gan Wiliiam Webley. Can," Y Fam a'i Baban," gan John Lewis. Adroddiad gan Miss Mary Price. Anerchiad gan y bmwd B. Thomas, :rsisd;,ercl,g?J1e=e; gan Thomas Price a'i cyfeillion. Anerchiadau gan Rees Richards, a loan Gwent. Cafwyd cyfar- fod llod dda ar y cyfan. DARLITH.—Nos Fercher, Rhag. 19, aethom i'r Tabernacl, capel y Wesleyaid, i glywed y doniol, v digrif, a'r hynod Islwyn, yn traddodi ei ddar- lith ar Beirdd a Barddoniaeth." Yr oedd hon yn ail o'r gyfres sydd i'w thraddodi y gnuat hwn o dan nawdd y Temlwyr Da. Oddeutu haner awr wedi saith, yr amser ponodedig i ddechren, yr oedd y capel bron yn llawn o wrandawyr, ond nid oedd y darlithydd wedi dyfod. Awd i chwilio am yr yogrifpnydd i gael gwybod a oedd Islwyn yn y dref. Dvwcdodd yntau nad oodd wedi oi weled er cbwilio am dano ar ol derbyn y llythyr canlynol oddiwrtho y boreu hwnw. mewn atebiad i Ivthyr a anfonodd ato yn ymholi pa fodd y deuai or mwyn ei gyfarfod. Dyma'r llythyr:— GLTH, PoOTLLAHFiurrH, Mawrth, Rbag. it IM. Anwyl Syr,-Nid yw y tr6ns yn ateb eu gilydd yn dda la?, ond deuat yna rywfodd y £ ory mewo. SfYd, Fe- allai mg cerdded dros y bryn a wnaf o Trode r. Os, ll. ;àdrehlt:h 0 JZw:r nhy Mr Enoch Jones; deuwch yno Pm c,*#rd ewn brys, Iaiwnr. Mr L. Lewis, Ysgrifenydd. Wel, arhoswyd hyd wyth o'r gloch, ond ni wel- wyd Islwyn ac ni chlywyd son am dano y noson hono. Tybiem os oedd yn sal, neu wedi colli y ceffyltan, y byddai yn anfon telegram i'r ysgrif- enydd, ond ni wnaeth. Fodd bvnag, cymerasom ef yn ea.iisodol, gan dybio ei fod er pan yr ysgrif- enodd y llythyr uchod wedi barnu mai gwell fyddai iddo wneyd a'i ddazlit-biaa yr un fath ag a'i gv- hoeddiadau pregethwrol Cafus genym ein bod yn Cwm Rliondda er's tro yn ol mewn cyfarfod pregethu, lie yr oedd Mr D- ag Islwyn i fod yn gwasanaethu. Pan ddaeth yn amsdr dechreu y cyfarfod, yr oedd Mr D- wedi dyfod, ond nid oedd neb wedi gweled Islwyn. Dechreuwyd y cyfarfod a phregethodd Mr D- gan dybio erbyn y terfynai y byddai yr hynod Islwyn yno, ond ni ddaeth. Dywedai Mr D- ar ol iddo bregethu a methu canfod Islwyn yno, ei fod wedi ei weled y dydd Iau blaenorol yn P-, a dywedai y byddai yn sicr o fod yno, os byddai byw. Yn awr, meddai Mr D rhaid fod Islwyn wedi marw, a dichon y byddwn erbyn y cyfarfod hwyrol yn gallu eich hysbysu am drefniadau yr angladd. Boreu dydd Gwener, derbyniodd yr ysgrifenydd y llythyr canlynol oddiwrtho: GLTN, Rhag. 20,1877. Anwvl Syr,-Yr wyf wedi bod yn ml ar'a tro,-hab bmg??thu 8-r &bot' Eto or hyny ;e; by,l d- alluog 1 ddyfod atoch ohwi, ao aethum mor belled a Ti redo?gar pan v teiml? yn anmhosibl 1 fyned yn h.11-h. Tro difl- i. ? id g..yf nd cynyg rywdro araU.-Yr eiddoch yn siomedlg, Bear me, Islwyn yn siomedig. Paham tybed na fuasai Islwyn yn anfon telegram i ddyweyd ei fod yn Tredegar, ac yn methu dyfod yn mhellach ? Y mae yn llawn bryd, Mr Golygydd, i basio act yn Nhy y Cyffredin i gael cospi dyniol1 sydd yn tori eu cyhoeddiadau fel hyn. Pe bua.s u hyn wedi dvRwydd ond rhyw unwaith neu ddwy ar IsJwyn ni fua;;o<n yn grwgnach, ond gan ei fod yn siomi cyni;lleidfaoedd mor fynych, y mae yn llawn bryd i'r wlad i gael gwybod. Cynghorwn bawb fydd yn cyhoeddi Ielwyn i bregethu neu i ddarlithio o hvn allan i ddilyn esiampl un o hen flaenoriaid Mynwy trwy ddvwoyd Islwyn 08 daw." Y mae y tro diflas hwn eto yn rhoddi cic dost i Demlydd- iaeth, ond hyderwn y gwel pawb gafodd ei siomi mai ar y darlithiwr y bu'r bai, ac nid ar y Temlwyr Da. I BBULAH.—Nos Iall, Rhag. 20, cynaliwyd cyfar- fodllenyddol yma o dau lywyddiaeth Mr Alex- ander, Adroddwyd gan y 3fra Caddick, Philpol, a Richards; Mri Jones, Dredge, a Lewis. Pwuc yr olaf y tro yma fel bob amser ydoedd Dir- west." Canwyd gan Mri Thomas, a Poyntz;' Misses M. A. Richaros, a Philpol,' yn nghyda cor y capel. Cafwyd cyfarfod da iawn. Nid oedd y cynulliad ond bychan mewn cydmariaeth. CRPARFON YMADAWOL.—Yr un nosoa, ymgyn- ullodd lluaws o gyfeillion a chyfeillesaii y fercli ieuanc rinweddol Miss Mary Ann Hunt (pupil teacher yn yrYsgol Isaf), er datgan ein gofid dwys ar ei hymadawiad o'r lie hwn i Mountain Ash. Y mae ei rhieni wedi symud yno yn ddiweddar ac y mae hithau yn myned yn awr atynt, gan deimlo nad yw ei chartref yn unman ond lie bydd ei thad a'i mam. Er haner awr wedi saith yr oedd ei fellow teachers wedi parotoi paned o de i bawb a wahoddwvd i'r farewell party. Wedi i'r te fod drosodd datganodd amryw gyfeillion eu gofid oherwydd colli merch ieuanc fel Miss Hunt o'n plith, a dymutiai pawb Iwyddiant iddi yn ei char- tref newydd. Rhoddwyd iddi amryw bethau fel rhoddion oddiwrth ei chyfeillion. Yr Arglwydd a fyddo yn arweinydd iddi yn ei lie newydd yw ein dymuniad. PAN PYDDO Duw TN SIARAD, HYDDBD I DDYN Dgwr.-Pan oedd yr enwog Dr Barth yu pregethu am y 'a tro cyntaf yn Leipsic, cyfododd yn storm o M!t a tharanau. Safodd y Dr. am fuuud i wrando, na cauodd y Beibl, gan ddywedyd, Pan fyddo Duw yn siarad bydded i ddyn dewi," alC aethi lawr o'r pwlpud.—Amos Meredith.

RHYD-DDU Uawer iawn o hwyl a digritwcn syfia nv aaei ac yn cael ei wneyd o barthed i pwy all y "Robin Corsybryniau penffol yma fod: pawb yn dewinn, ond er grym deMniaeth yr hen Gryffudd Ellis a'i holl ddisgyblion y maent heb ffeindio allan y pry eto. Yr oedd yr hen "Tell yii dweyd wrtiiyf wrth fyned adref o'r chwarel neithiwr fod pobl Salem am hauer lladd rhyw fachgen ieuanc yno, ao yn ei alw "Robin." Mawr ac ami yw y bygythion sydd orno am eu gyru yn gyhoeddus ar lwytan newyddiadur— pawb yn teimlo yn lied swil arno. Nid oes neb yu y ehwarel yma yn meddwl mai y ft ydyw, aelios wyr neb y gallaf ysgrifenu fy enw ar bapur. Pan font yn daruen llith "Robin" yn y cwt bwyta yma byddaf yn gwrando yn ddifrifol, yr un fath a Smart y oi yma yn gwrando arnaf yn canu "Hob y deri dando." Yr hvn a'm cymheUodd i ddechreu hyn o ysgrif oedd i mi weled ysgrif yn un o'r papurau diweddaf yn dwyny penawd "Rhyd-ddu." Syl- wadau y gohebydd )11 fwyaf uniongyrchol oedd yn nghyleh yr ysgol ddyddiol, ac yr wyf yn credu y dylai eich lluosog ddarllenwyr wybod ychydig o'r gwit mew'l1 porthymtsi rhtn yevfeiria ato. Yr wyf wedi bod yu byw yn Rlivd-ddu am dymor maith, a glvu yn rhy dda lawer sut y mae yr ysgol yn cael ei chuvio yn mlaen, ac nid wyf ya gweled yn deg i ohebydd dieithr fyned i yggrifenu am ardal a wyr ddim am dani. Def. nyddia ei bwt ysgrif i organmawl yr ysgolfeistr. Y mae yn ddiamhcu hd ilfr Griffiths wedi gwneyd ei wisith yn rhagorol acyu deilwng o gamoliaeth, a phe y buasai y gohebydd yn aofyllar hyny diau y eawsai lonydd, ond cyfeiriaat "Carwrcylfawnder" ar y mater. Y gwir yw, nid oes a wnelo C.C. ddim il Air Griffiths fel ysgolfeistr; nid condemnio yr ysgolfeistr a'i allu y mae efe; ond condemnio gweithrediadau y bwrdd yn ei benodi fel yagol- feistr. Y peth sydd ar ysgol Rhyd-ddu eu.ieu ydyw ysgolfeistr trwyddedig, pan y mae yno tua 80 neu-ychwaneg o blant, ac nis gwn paham na cha'i ysgol Rhyd-ddu yr un peth ag ysgolion cyffylyb iddi yn yr un plwyf, os nad ydynt yn edrych ar Rhyd-ddu islaw yr ysgolion crailt ac i gae\ ei llywodraethu gan ysgolfeistriaid cymydog- aethol. Gwrthododd Rhyd-ddu (neu aelodau bwrdd plwyf Beddgelert) athraw trwyddedig flwyddyn yn .91, a gwn yn eithaf da paham. Y maeynbryd i Rhyd-ddii ddeffroamynucyflawnder oddiar law y rhai a'i cynrychiolant, neu cant eu hunain yn nghors anobaith yn fuau iawn. Y mae arnaf awydd gofyn dau neu dri o gviestyuau i'r gohebydd. 1. Os yw yn credll y gwna bachgen 18 mlwydd oed waith athraw trwyddedig profiadol, paham y trwyddedir athrawon o gwbl. 2. A Jdyw swm y grant (55p.'19s.) yn siarad yn uchel am alluoedd Mr Griffiths yn unig f Ai gallu Mr Griffiths sydd wedi atal y grant ?rned yn llai? Y mae achos ysgol Rhyd-dda yn bresenol mown cyflwr lied ryfedd, a plum ddaw cyflawnder yr amser, datguddir ou mawrion weithredoodd hwy. I Ymataliaf hyd yr amser hwnw. Gwnaeth C.C. yn dda awgrymu y peth er's ychydig o amsor yn ol. Na ddigied Mr Griffiths wrthyf am gymeryd menthyg ei enw yu yr achos. Nid oes dim a wnelwyf fl ag ef, ond teimlo yr ydwyf fod yr ysgol yn cael ei sathru yn isel mewn llawer iawn o amgylchiadau, ROBIN COHSYBRYXIAP.

TALYSABN. I DAMWAIN.—Dydd Gwener diweddaf, yn Chwarel Ty'n y Weirglodd, cafodd Evan Morris, o Beny- groes, gvrymp niweidiol iawn trwy i'r trosol ollwng ei afael pan oedd yn gweithio ar y graig. Da gonym ddeall, er hyny, fod gftbaith cryf am ei ad- feriad. CTFARFOD PREORTIlu.-Fol arfer, ddyddNadolig, cynhaHodd yr Annibynwyr yn y lie uchod eu Qyf- arfoA pregethu, pryd y gwasanaethwyd gan y Parchn Williams, Dwygyfylchi; Parry, Ffestiniog; Hughes, Abersooh; a Williams, Waeufawr.

TRA WSFYNYDD. YR YSOOI, FRYTAXAIDD. —Dydd Sadwrn, 23ain cyflsol, anrhegwyd plant yr ysgol uchod a gwledd ardderchog o de a bara brith gan y bonoddigesau canlynol :-Mrs Davies, Cross Foxes Hotel; Mrs Jarrett, Glasfryn; Mrs Jones, Gwndwn; Mrs Jones, y Goppa; IIrs Roberts, Bryn ysguboriau; Mrs Jarrett, Waengron; Sirs Jones, Fron; Mra Jones, Fron galed; Mrs Morris, High-street; Mrs Ellis, Penygareg-street; Birs Roberts, eto; Mrs Jones, Ty gwyn; Mrs Edwards, Penygareg-street; a Miss Pugh, Tyddyn bach; Miss Lloyd, Cefngell- gwm; Miss Roberts, Berth ddu; Miss Morris, Fron galed; Miss Owen, Liverpool House; Miss Jones, Ty gwyn; Miss Williams, Hendre fawr; Miss Williams, DolymynacU; Miss Richards, Bryngla. Miss Jarrett, Waengron; Miss Morris, High-street; a Miss Williams, Ty'nrhedyn. Rhanwyd oranges i'r plant gan Miss Pugh a Miss Lloyd. Yr oedd yr ysgol wedi ei gwisgo yn brydferth gan MisiMarris, Fron galed, a Miss Roberts, Berth ddu, yn cael eu cynorthwyo gan Meistri E. Evans, E. Williams, See. Yr oedd tua 170 o blant yn bresenol, a golwg hardd a dedwydd arnynt. Ar ol y plant, daeth torf o bobl mewn oed i gyfranogi o'r un danteithion. Yn yr hwyr, cynhaliwyd cyfarfod cyhoeddus, pryd y cymerwyd y gadair gan Mr Jarrett, Glasfryn. Traddodwyd anerchiadau priodol ar bynciau addysg gan y Parchn. W. Jones, Fron, a B. Jones, Fron galed, a chan Meistri D. Tegid Jones, y Goppa, a W. W. Owen. Camvyd amryw ddarnau, yn neill- duol o effeithiol a chymeradwy, gan Eos Prysor a'i barti; Mr Evan Williams a'i barti; Mr. R. Roberts, Pengareg-street; Mr 0, Jarrett, Wern gron; a John Williams a'i barti, Hendre fawr. Cbwareuid ar y Berdoneg yn fedrus gau Mr U. Roberts, Rhiw- las. Wedi talu diolchgarwah brwdfrydig i'r bon- eddigesau, cerddorion, areithwyT, llywydd, &c., dygwyd y cyfarfod i ben.

WAENFAWR Y COR.— Y mae braidd wedi myned yn ddiareb yn mhobman bron mai Gogoniant y Waen yw ei chor." Digon priodol am wn i. Cauu a chanu yu mhob man a glywir, fel na cheir dim braidd ond canu. Da genym ddyweyd a dymuno llwyddiant y Waen yn ei chanu. Y mae yma rai yu dyweyd na cheir dim ond canu gau yr kogiau yma. Pa- ham hyny? Am nad ydynt yn cael dim arall gan yr ardal i'w wneyd. Yr wyf yn deall fod y cor enwog yma yu bwriadu myned i Birkenhead yr haf nesaf, ac ychwaneg, yn peuderfyuu myned a'r brif wobr. Da iawn. YR IBOENCTYD.—Fel y mae yn hysbys i lawer o'n darlleunvyr, y mae Waenfawr yn lle poblogaidd iawn. Y mae yn feddianol ar ddau gapel eang a chyfleus, ac y mae canoedd o bobl bob Sabboth yn ymgynull iddynt, ac ui ddigwyddodd fy llygaid erioed ddisgyn ar ardal a chymaint o bobl ieuaino ynddi. Wrth droi fy llygaid trwy y gynuUeidfa o'r naill ben i'r Hall, pobl ieuainc oedd yn mhob man, a gallaf fentro dyweyd fod mwy na haner y cynuHeidfaoedd yn ieuenctyd. Ond y peth sydd yn pwyso mwyaf ar fy medilwl yw, beth sydd yn y Waenfawr ar gyfer y bobl ieuainc ? Dywedaf i chwi mai yr unig beth yw dau dafarndy, lie y mae yn gywilydd genyf ddyweyd y mae llawer, ie, llawer iawn o'n pobl ieuainc yn eu mynychu, a phaham? ie, paham? nid oes ytio unman arall iddynt droi iddo ond y tafarndai; dim cyfarfod o fath yn y byd i ddenu y bobl ieuainc iddo, hyny yw y mwyafrif o honynfc. Diffyg mawr wyf yn <;i deimlo ydyw fod ardal mor boblogaidd a hon heb haner digon o ddarpariaethau ar gyfer y meibion a'r merched ieuainc, ac y mao drws y dafarn yn dcmtasiwn i lawer o herwydd y diffyg hwnw. Yr wyf yn teimlo dros eu hesgeulusdra, ac yn teimlo i'r byw. Ai nid oes modd ffurfio darllenfa i'r ,gwyr ieuainc (y mae yr ardal yn ddigon mawr a chref), a chael llyfrau da a buddiol ynddi; neu sefydlu cyfarfodydd adloniadol fel ag y ceir yn Salem, neu rviv foddion i ddyrchafu y to ieuainc mewn crefydd a moe,? Bvysied yr am?er. Y mao y tymor gauaf yn ymvl, ond rhaid dyweyd nad oes yma ddim gwaitli uniongyrchol wedi ei dori i'r ieuenctyd. Hyn ar y mater yna y tro hwn. Ceir ychwaneg yu fttan.

WIDNESS. CYJJOHERWJ Bi.YHYUNOL,—Nos Sadwrn, y lofed cyflsol, cynMioddCymrr v lie uchod eu cyngherdd blvnyddol yn y Neuadd Wirtbddot. Llywyddwyd gan Mr J. S, Muspratt, TI. If. Y prif ddatganiaid oeddynt Mrs Bradnock, Birkenhead; Saunderson, Lerpwl; Llewelyn W yune ae Eot, Eilian, yn nghyda doniall lleol campus, nid amgeti y Ir¡ Powell, Griffiths, Roberta a Davies. Cyfeiliwyd i'r oil gan Miss Evans ([ogau Uou), Bi^'kcnhead. Dilys fod Eos Eilian yn cael cynhauaf toreithiog. yn mysg y Cyrnry yn y gororau Seisnig yma, megis Tvdleslcy, St Helens, Widuess, a'reyffiuiau, disgwylir ef eto yn fnan, Va genym gael ar ddeall fod y Cymry yn cael cymaint o sylw y sm.on, a'u "? hciyJ d ib7C u eu cyng. herddau. Cymro a Sais a gydlfLnent,swl, II ceird4 Heb "ain coil" accm-ut Yu dirion eu dau o'r uu tki,; Eu dwy alaw a gydfilieut. -G!OÜVIH lerpwl.

 MARWEIDD-DIU MASNACH Vv NEflEUDIR CDlUU TLODI A NEWYX YN MYSG Y Tin ABQAFITH GWEITHIOL. liysDymr na fu ma?nach enopj i»„, ■  Deheudir ag y mae yn y dyddiau hyn 't ¡n newyddion J newyddion yu ddyddiol o wahanol yn cwyno oblegid y mar?idd-dra 1II!IT:gahan bodoli; ao <M na effeithir cyfnewidiS K ?dd ?* fod Uodi a ?ewynynaro? rhafwT0 l,o'*yr, haiam-weithwyr, &c., r Deheudir V?°? "Yr, wedd ddifrifol ar bethau ei?e.. 3an f, fuf 'UOc<W cyfan yn di?def yn fawr oddi?rth "'? dra cyHredmol sydd yn bodolia.?"'?- Nid Ot? ond ychydig o archcbion Tn \?l ° ?' byn yu y gwahanol weithi?,dd y7 in'h 6 g?lynj? ? farwaidd, ?'rcya???? manau brou yn ddigonol i gadw cc?h a???,?' nghyd, tm mewn rhai lleoedd y ru.ar 'teuluJ: mewn angen mawr. 0 Gaerdydd, daw newyddion fori parchus iawn o blith y dosbarth gweitliiol ^B3U fod ceisio cymhorth plwyfol, g? mor ii? masnach yno. Gellir dywevd yr un n. ? ?' ddosparth ?eithiot Penarth. YchYd? °?' ^-1w y Hongau a lwythir a glo ync, ac v \nlle llaw tr allan o waith, a thlodi mawr yn bo?li CynbJ iwyd cyngherdd yno yr wythnos ddiwStt lleddfu ychydig ar d.dioddeaada? v  mwyaf augenus, tra y cynyg"a vmd('U?ri?)?.? Etiteddiaeth Wiudsori waith i bt?b,? WV'J ■ ei goo! i dori mryg, am yrhyn y tclir bron  i brynu ymborth i'r te?noodd Cmhciir ,.vh? oyhoeddua no,? yfory i 111tyrwd pa fuddiona hh wyMedir er cynorthwyo y dinddefcd?ioB y" ystod y mis diweddaf, ni weithiod j.)o?.r PyJIau y Parc a'r Dar ond 13 diwmod; felly, i*r r ai na'd ydynt wedi darparu ar gyfer diwrnod gwlawos y mae hyn yn 1hwym o achosi tlodi ao au«L Cyffelyb ydyw sefytlh pethau 1n yr oU o brL. cymydogaethol Treorky. Adrodair am rai achot ion lie yr oedd dyniou yn mynrd i wcithio heb damaid o fwyd. Gwrthododd bwrdd gwarcheid- waid Abertawe roddi cymhorth allanol i bersonau oeddynt abl i weithio, a'r canlyniad ydoedd i't tlotty gael ei loawi nos Iau diweddaf. YnifQryit y ty ydoedd 352. Bodola tlodi mawr yn nghymydogaeth Slountaii Ash, ao y mae'r masnachwyr yn gwrthixl cyfleawi ymborth ar goel, gau nad oes gobaith y telir am y nwyddau a roddwyd eisoe, i'r dosbarth gweithio) yn y modd yma. Dau ddiwrnod o waith a roddir i'l gweithwyr, a chyda'r fath gyflog bychan an- mhosibl ydyw iddynt allu cadw eu teuluoedd i chysnron ac angenrheidiau bywyd. Teimlirhviii raddau helaeth gan Arglwyddes Aberdar, yr hon gyda'i haelfrydedd arferol, sydd wedi agor ceginau 8WP, lie y diwellir lluaws o blant a rhieni tlodist. Penderfynodd bwrdd gwarcheidwaid Pontardaws ddilyn eaiampleiharglwyddes, a bydd i mp kitrh, gael ei hagor yn y gymydogaeth hono yn ddioed. Adroddiadau amdlodi mawr a'n cyrha.dJ int hefyd o Glynnedd a Threfforest. Torcalonus i'r eithaf ydyw eanfod teuluoedd yn Stryd-fawr, Llantrisaat- road, a Pentrebach-road, Pontypridd, hob fawr < ddiiiad am danynt, gyda'u cyrph noethioll bron yi agored i'r hin oeraidd a drvcinllyd. Ond nid yw hyn yn ddim o'i gydmaru a'r tlodi y maent Ya ddioddef. o Bentrs Rhondda hysbysir ni fod rhai tealaotdi yno yn gorfod bwyta pethau annymunol, gan nor fawr ydyw en tlodi. Gorfodir y gwragedd a'r plant i fyned i'r tlotai, tra y mae'r dynion yt crwydro oddi i mgyi -ii ehwilio am d;liwrnod • waith. Amgyioliyi ir y relitrbiff officer, pan ar ti daith trwy y dyffrr 1, gan lav>er <1 falUJil a pulant. Y mae'r adroddiadau a dderbynir o Caerphilly, Briton Ferry, a Phortticawl, yn fwy calonog. Er fod y cyflogau yn isel, nid oes YIIO hyd yn noi achosion o wir dlorli. Lied ddu ydyw agwedd pethau yn Lliuisasnlefc, Trolii-ibc-it, Cwmafon, renybont-ar-Ogwy, a ThanypMidy. Bll un o weithwyr pwll Llwyu y Pia, yn y lie olaf, yn lleddfu ei angen yn y glofa trwy fwyta dttil brea- ych. Oherwydd y mar'.veidd-dra mawr fa yn nod- weddu masnach yn nghymydogaeth Merthyr y mae tlodi ao angen mawr yn bodoli yno, Cafodd y tlodion Nadolig prudd iawn. Nid oes ond an o'r gweithfeydd haiam yn agored, ae allan o'r glo- feydd ni cheir ond ychydig yn myned yn mlaen, a h.rty am ddau ueu dri o ddiwruodau yr wythnw. I Gorlenwir y tloty gan dlodion. o Aberdar daw manyliou llawn mor braddaidd. Calr gweled nifer luosog o berso»au yn cardota o ddrws i ddrws, a dyry yr oil ohonynt hanesion torcalonus am eu tlodi. Aeth uu foneldiges i un ty ychydig amser yn el, a chanfyddodd yno wadw a chwech o blant yn dioddef eisieu. Nid oedd ganddynt damaid o fwyd yn y ty, nac ychwaitb din i gadw cynliesrwydd. Wedi lleddla angen y fam, aeth y foneddiges a'r plant i'w chartref eJ hun. Mewn ty arall, canfyddodd ddynes bron wedi newynu i farwolaeth. Ofuir mai cyffelyD ydyw cyflwr pethau mown llawer ty yn ydref. ond fod y dosbarthiadau gweithiol yn rhy falch i wg- lygu eu tlodi. Cyffelyb hanesion a ddaw o Faes- tog, Abercrave, Tynycoed, a manau craill, a dis?' y bydd yn afynol Snrno cronfa gyuotthwyot y ddioed, os na chymer cyfuewidiad uuiougj'rchol k.

Tarawyd dyn o'r enw Peter Wild yn Keny"1I Junction ddydd Iau diweddaf gan b,,i,7iant,.t biL farw yu y fan. Cymerodd damwain angeuol le yu Ronhead, ger Dalton-in-Furness, ddyrfd Gwener diweddaf. Pan ydoedd y gweithwyr )'11 nghyf- lawniad eu gorchwylion, disgyuodd dam 0 dir arnynt gan eu gorchuddio.

I YD. LLUNDAIN, DTOD GWKNKK. Ni wnaed fawr o fMuach, oherwydd y er"; DeUdyn bur scf?og am wemth,oud '?.c I i? fainach a wziaed Amfygwcrth.uM?a? cheirch. Grawn India yn ,rl" yu ?" ° T, ? cynyrchion ereill yn amf, ond y pri?'m h? nemd, I LERPWL, DYDD I Yr oedd galw Ued dd? yn y   chedwid at lawn brisumb?fuot-ol. B!wd MI" Mchau yn fydlog; V banian yn prMau diweddar. Cafwyd pn?m b,lidd am ffa Aiphtaidd a phys Canadaidd. ilaidd I brag yn dal yr un fath, ond araf oc'? y f?i6naeb,

ANIFEILIAID. MARCHNADOEDD CYMREIG- CAERNARFON, DrDD D,W¡l\" ge,. Ychg)g,(iu.A?.ypwys;motIgi!? Uo?,8eil0u;pofc,7c.i9c.;b:tcwn, • 9c, caws, 7c. i 9c.: ymenyn Sres, 1? He i 21c.:  lie. i 15.; flircynau, 00c. fEowls (inar • i 21c yr un, hwyaid, 2s 6c i ?a: g.13 i 7,, wyau, 7 am Is.; pybtws 6s 6" i 'J Y pwya Gwcnith, 4.8 0c i 47s 0c Y, CjlWl; haidd, 28s 6c i 32. 0c y cbwàrter, ceirc", 21? ■ haidd, 28? 60 t 3? Oc y carter, c.r? 0a i 22s 6c y chwarter, blawd ccirch, 37s Oc y 210 PWYE. DINBYCH, DYW MBRofn. Gwenith, o 15s Oc i Ms 0? yr hob; ha,ld¡¡, O V 6e Oc i 14?i Oc yr liob y c(?irel), o 78 ee .cVvoS* ymenyn ffres, o Is ;>c i Is 7c y p?' ?.no?u bMh, o 18 4c i Is 6c y pwys Uestn m? ? thyb- iau, o 15c i 16c y pwys, — Argraphwyd a ohyhoeddwyd ? :;wr" Y GUNUBL dYMKHM. NOW H"??'? nMfon. gan HOBEKT WILLIAM?  C?ENA?-UN PMSTfNo ('OMP"Y, I)idd I a Rhagfyi 27ain, 1877.