Y Genedl Gymreig

< 01- CAEBNABFON. I Cykdeithas Lenyddoi. Moriah.— Cyferbyniad o'i oes hon a'r oes flaenorol. yn ei rbagoriaethau a'i diffygion, mewn trefn i wybod pa un a i gwella yuto gwaethygu y mae cymdeithas, ydoedd testyn toaethawd Mr R. J. Thomas, Castle-square, yr hwn a ddarllenwyd ganddo yn nghyfarfod diweddaf y gymdeithas uchod. Fel y gwelir yr ydoedd yn Syneang, ao yn gofyn eangder meddwl a hael- frydedd yspryd i ymdrin ag ef yn ddiragfarn, ond nid oedd prinder o'r adnoddau hyn yn holl ym- driniaeth Mr Thomas a'r pwnc. Agorwyd yr ymddiddan ar y mater gan Mr Edward H. Jon. a than, High-street, a gwnaed sylwadau difyrua a buddiol yn ychwanegol ar y cwestiwn gan Meistri W. Jones, MeTmaid's Court; 0. Barlow, Wynne- street J. Griffith, 29, Bridge-street; W. Davies, Treffynnon; Henry Owen, Pool-street; Owen Lewis, South Penrallt; R. Ed. Roberts, Pool. street; 0. Griffith. Castle-square; W. Jones, ryn- y-cei; ac Edwin Jones, Compton House. Wedi i Mr Thomas gyda'i larieidd-dra arferol i ateb beirniadaeth ei wrthddadleuwyr, ac 11 llyydd (y Parch E. Jones) ychwanegu sylwadau dyddorol ar y ddwy oes, anerchwyd yr aelodau yn fyr gan Mr Lewis Lewis, Nelson Emporium, yr hwn a erfyniai arnynt roddi eu bryd i wrthsefyll yr ymgais wueir yn y dyddiau hyn i sefydlu eto hen arfeiion perthynol i'r oes o'r blaen, yn gystal a'r gwastraif a'r diffyg parch i ddydd yr Arglwydd sydd yn nedweddu yr oes hon. Gresyn na ddilynid esiampl Mr Lewis yn fwy eyffredinol gan fonedd- wyr dylanwadol i noddi cymdcithasau o natur ae amcanion cyffelyb i'r eiddo hon. LLYS YR YNADON SIROL, DYDD Sadwkn.— Gerbron Dr Millar a Mr E. G. PoweU. Moddwdod.Am feddwi ynEbenezer.gorfu i Jno. Williams, chwarelwr, dalu punt. Cvhuddiad) Dori i Mew.n i Patricks Chwa, el Dinorwig.Mark Hughes, stoker ar lineIl Mr Assheton Smith, a gyhuddwyd o dori i mewn i farricks" yn chwarel Dinorwig ar y Sul blaenor- orol. Trig y carcharor, yt hwn oedd ddyn o ym- ddangosi aa parchus iawn, yn y Ceunant Coch, Llanberis. Pan alwyd yr achos yn mlaen, dywed- odd Xsbrif-Gwnstabl Prothero iddo leiliau y ey- huddiad i ladrad cyfEredin.-Tystiodd John Griffith ei fod yn labrwr yn gwcithio yn Chwarel Dinorwigo, ac ei fod yn lletya o ddydd Llun hyd ddydd SadWIU yn y "barricks" a elwir "Pont Robin Grey. I I Arferai gludo eiymborthynoddechreuv»,wythnos. Gadawodd y barricks"ychydig wedi deuddegary Sadwm blaenorol, gan adael yn agon i haner pwys o do, yr un faint o siwgr, dam o dorth, ychydig o ymenyn, a dam o gaws mewn cwpbwrdd heb glo Sno. Clodd ddrws y "barneka." a dododd yr agoriad o dan gareg yn y talcen. Wedi iddo ddychwelyd boreu ddydd Llun, ni chafodd ond y darn torth yn y cwpbwrdd. Ni wyddai neb odd,- gerth ei gydymaith, a dyn a.arfeni ddyfod i fwyta ei giniaw yno, pa le y cedwid yr agoriad. Nis gallai dyngu yn bendallt mai ei eiddo ef ydoedd y te alr siwgr a ddangoswyd iddo yn awr. Gyda boIwk ar yr ymenyn yr oedd y demyn yn y Uys yn J.n f'r nn a coDwrd. Coflai fod darn o UIC'IJ.es gaws ar y dernyn a gymerwyd ymaith, ac wrth ei dori aeth y cyUen trwodd i'r HaU. gan adael marc Bamai fod 01 y gyllell ar y demyn a ddangoswyd iddo yn awr; o?A nid oedd yn tyngu yn bendant mai ei eiddo ef ydoedd y nwyddau hyn.—.Tohn Davies a ddvwedodd mai guard ydoedd ef ar linell Mr Assheton Smith, ond er's pan yr oedd y c\Tynion fod y bM-noks yn cael eu tori i mem, penodwyd ef i wylio y chwarel. Taniwr ydoedd y carcharor wrth ei alwedigaeth, ac arferai ?dwei?mborth yn y .A?. Ba y tyst yn y shed nos Sadwrn diweddaf gyda'r carcharor ond md oedd gan yr olaf ymborth vn ei gwpbwrdd o gwbl. Oddeutu pedwar o'r gloch ar y SuI can- cel cyfarfyddodd y carcharor yn croesi Pont-y- Sa ac yn mynod i gyfeiriad Llanberis Yr oedd vtyst wedi clvwed iddo greeny bon:i gyfemad y L chwarel tuaun 0'" gloch ac yr oedd yn gwvd.o ^v nryd tua chwarter milldir oddiwrtho. Aeth ?" shed nos SuI, ac yn ngwpbwrdd y car- '.S" canfydddd Y nwyddau a ddangosid yn y Htbto awr.—Croesholwyd gan Mr J. A. Hughes, Thw a ymddangosai dros y carcharor: Gwelodd Swe^ bobl yn croesi y bont tua'r adeg ar y Su bwnw. Y bout bono ydoedd yr nmg ffordd i alluogi persom\u i groesi o r naillochr i'r Ilall. Ni ■weloddy '?X' y chwarel o gwbl, ond yn nnig yncroesi y ffordd. Ni weloduef ychwaith yn y shed ar ol noa Sadwrn. Yr oedd yn y .hed bedwMo?'pyridau.dau gyda chlo arnynt, a'r So. Meddiennid un o'r rhai Olaf San y carcharor. Canfyddodd y tyst uifer o agorladau yn nhwpbwrdd y carcharor. Ni archwiliwyd Y cypbyrddau eraill. Yr oedd y shed J'D gloedig, a meddienid agoriadau gan y car- eharor, y gyriedydd. y glanhawr, a'r iftter. Pan yrarchwiliwyd y aieilad, yr oedd yr heddgeidwad William Jones gyda'r tyst. Mewn atebiad i Mr rowell, dywf doM Y tyst nad o,dd yn beth aneral gwelcd y carehnror yn cwsi Pont-y-Ma piyd- nawn ddYdd?u) ?neifodyirbywyn Havens. N welodd tf vn corio dim.-Hysbyswjd y fame fod? acho.y?sefy.ifel y cMlyn: Amheuid i r ?.?..?T. fvnRd i'r bmnc?s" ?? o'r gl.ch, iddo wedi hy, y u?ydd?u i'r shed, a dych-  B' ut-y-bala tua phedwar o'r gloch,- ileg y oanf'ddwyd ef e? John Davies.-Tys- iodd yr Heddgeidwad Win. Joues ei fod yn gwylio y chwarel oddeutu un o'r gloch ar y Sul blaenorol. Arferai wylio er's peth amser yn awr, gan y gwyddai fod rhai personau yn tori imewn i'r "bar- ricks." Gwelodd y carcharor yn croesi Pont-y- bala, tua un o'r gloch, a chan amheu mai i bar- ribks" Muriauyrelai, aeth yno.achysbysodd John Davies. Modd bynag, niwelodd y careharçr yuo, nac ychwaith mewn un lie arall yn y chwarel, ond gwelodd ef yn dychwelyd dros Bont-y-bala, tua phedwar o'r gloch. Yn yr hwyr, yr un noson, archwiliodd y shed gyda'r tyst olaf, a chafwyd y nwyddau canlynol yn nghyda liifcr o agoriadau, yn nghwpbwrdd y carcharor: damau o ymenyn, siwgr, te, cig.moch, a dam o gaws. Ar y diwrnod canlynol aeth y tyst i'r chwarel, a llwyddodd i agor dorau wyth o wahanol larricKs —pump o ba rai a dorwyd i mewn yn ddiweddar.-Croes holwyd gan Mr Hughes: Cymerodd y catcharor i'r ddalfa oddeutu deg o'r gloch nos Sul. Galwodd arno allan, gan ddyweyd fod rhywun eisiau ei werd. Dywedai hyn rhag clwyfo teimladau ei wraig. Nid oedd ganddowys i'w ddal. Bayii chwylio y ty ddydd Gwener, a chafodd berffaith ryddid i wneyd hyny gan y wraig. Ni chafodd yno ond hen rwyd. Mewn atebiad i Mr Powell, dywedodd nad oedd yr agoriadau a gafwyd yn y shed yn perthyn i'r He, ac na welodd hwy yn flaen- orol i'r noson giybwylledig.—Mr Powell: A ddarfu i un o'r agoriadau hyn agordrws y bar- ricks" o'r hwn y cymerodd y nwyddauP-Yr I heddgeidwad: Do.-Ar ran. y carcharorgwnaeth Mr Hughes araeth ragorol, gan herio nad eUid ei euogfarnu ar y fath dystiolaeth. Yn y lie cyntaf, ni welwyd y cyhuddedig yn y chwarel; yn ail, nis gallai yr erlynydd dyngu yn beudant mai ei eiddo ef ydoedd y nwyddau a gafwyd yn nghwpbwrdd y carcharor; ac yn drydydd, ni welwyd ef yn y shed. Ni wedid na chafwyd nwyddau yn nghwpbwrdd y carcharor, ond dywedai yr olaf yn y modd mwyaf difrifol na'd efe a'u rhoddodd yno, ac na wyddai ddim yn eu cylch. Heblaw hyny, os oedd y car- charor yn lleidr, a fuasai efe yn rhoddi y nwyddau yn nghyda'i agoriadau mewn ewpbwrdd agored? Na, ni fuasai yr un dyn synwyrol yn gwneyd hyn. 0 ganlyniad, gan fod y fath amheuaeth yn am- gylchiadau yr achos, hawliai ef (Mr Hughes) ar i'r fairic ryddhau y carcharor yn ddioed.—Wedi i nifer o bersonau parchus gael eu galw i roddi tys- tiolaeth oblaidcymeriad da y carcharor, eymerodd ymddiddan lied faith le cydrhwng yr ynadon ar y mater. Barnai Mr Powell mai gwell fuasai cael y dynion eraill a feddai agoriadau i'r shed i roddi en tystiolacth. Ar hyn o bryd, safai pethaa yn lied dywyll. Yr oedd yn bosibl i rhywun arall gymeryd v nwyddau, a'u dodi yn nghwpbwrdd y carcharor. Tybiai ef fod yr achos yn un a ddylai gael ei ben- derfynu yn y brawdlys, gan fod y tystiolaethau mor ddyrys ac amgylchiadol; ond yr oedd yr agor- iadau yn ei gondemnio.—Sylwodd Mr Hughes mai calcd iawn ydoedd anfon y carcharor i'r frawdlys ar y fath dystiolaeth umheus. Ylla ymgynghorodd Mr Hughes a'r carcharor, ac yn ddilynol hysbysodd y fainc fod yn well gan yr olaf ddyweyd ei fod yn euog, nae aros ei bnwrf yn y brawdlys nesaf.—Yr Is-brif-gwnstabl Prothero: 0 ganlyniad ni bydd i ni ddwyn y cyhuddiad arall yn erbyn y carcharor. Dywedodd v fame eu bod yn arfer tynerweh tuagat y carcharo. trwy ei anfon i garchap-am ddau fis.

BANGOB. LLYS YR YNADON.-Dydd Mawrtti, yr letea cyflsol, gcrbrony Gwir Anrhydeddus Arglwydd Penrhyu (oadeirvdd), W. Bulkeley Hughes, A.S., Y Milwriad Vincent Williams, a'r Parch. D. Evans. Meddu'dod ae Afreoleidd-dra.—Am fod yn feddw ac itfreolus, dirwywyd William Jones, chwarelwr, Waeuhir, i 5s a'r costau; John Griffith i 10s a'r i 5a ar coi3tau costau; Ebenezer Jones, chwarelwr, i 5s a'r costau; Robert Thomas, i 7s 6c a'r costau; John Thomas, i 10s a'r costau; Owen Williams, i 10s a'r costau Hugh Thomas i 4Us a'r costau; William Jones, morwr o'r dref hon, i 5s a'r costau; a Catherine Davies, Glanadda, i 5s 60 ,)r costau. Tmosodiadau,—Am ymosod ar Anne Jones, Pen- ygraig, Bethesda, dirwywyd Evan Roberts i 10a a'r costau, a Charles Dentith, i 2s 6c a'r costau; am ymosod ar Evan Roberts, dirwywyd y ddywededig Ann Jones, i Is a'r costau. Cadm Mulod hyd y Ffyrdd.—Am adael eu mulod yn ddiofal hyd Llanfairfechan, dirwywyd David Roberts o'r un Ue, i 5s a'r costau William Wil- liams o'r uulle, i 2s 6c )'r costau Morris Owen, o'r un lie i 2s 6c a'r c, cUm; a John Morris i 5s a'r costau. Cerbydau heb Enumu arnynt.—Am weitbio dwy drol yn y sefyllfa yma, gorfu i William Jones, Mynydd Llandegai, a John Williams, o'r dref hon am adael U11, yn yr un sefyllfa, dalu y costau y tro .hwn, a rhybuddiwyd hwynt y byddai iddynt gael eu dirwyo os y ceid cwyn yn en herbyn drachefn. Ilcddwch Cymydogol.—Ithwymwyd John Jones, Bethesda, i gadw yn heddychlawn tuagat Edward Jones, o'r un Ue; Owen Parry i gadw yn heddych- lawn tuagat W. J. Hoare; a W. J. Hoare yn heddychlawn tuagat Owen Parry.

BALA. CVMDEITHAS LENYDDOL GWYR IECAIKC Y METHO- dibtiaid Caxfivaiod. Anrhydeddwyd y gym- deithas hon nos lau diweddaf a phresenoldeb Dr Edwards, yr hwn a roddodd anerchiad ar "Gylchrediad y gwaed," yr hyn a ddangosodd yn y modd mwyaf effeithiol drwy y chwyddwydr ac amryw bethau eraill. Y mae yr oil o'r aelodau yn teimlo eu hunain yn ddiolchgariawn i Dr Edwards am ei garedigrwydd yn rhoddi un mor dla arbwnc mor ddyrys. Y mae y Parch Sugh Williams, M. A., hefyd wedi addaw rhoddi un iddynt arbwnc tebyg cto.-ll. H. H.

BEREA, MON. I Y Dyn Isuanc. "—Nos Fawrth, y lfuect o'r mis hwn, traddoiodd y Parch R. Williams (Hwfo. Mon), Llun lain, ei ddarlith ragorol ar y "Dyn Ti'uanc yu y lie uchod. Yr oedd yraldoldyyn orlawn o wrandawyr astud, a'r areithydd fel efe ei hitn: canys nid oes ond un Hwfa Mon yn y genedl. Y mae elw da oddiwrth y ddarlith lion. -G wrat& dawr.

bodedebn, MON. I Ymadawiad Ysooi.fkiktr.—Y mae Mr Hughes, ysgolfeistr y lie uehod, wedi ymadael o ysgol Genedlaethol y lie uchod, a da genym hysbysu nad yw'yn bwriadu ymadael o'r ardal, gan ei fod am sefydlu ysgol golegawl vn y lie uchod er cyfranu addysg uwchraddol. Yn ystod saith mlynedd o arhosiad yn yr ysgol hon, agorodd Mr Hughes gyfnud newvdd mewn addysg yu yr ardal. Pan gymerodd ofal yr ysgol hon, yr oedd ei hagwedd mewn cyflwr isel, ond trwy ei fedrusrwydd dihafal ef buan y dyrcliafodd safon addysg yr ysgol i gyflwr boddhaol. Cafodd saith o adroddiadau gan arolygydd ei Mawrhydi sydd yn profi ei fod wedi gwneyd ei ran er boddbad cyffredinol, a'i fod wedi cyfranu addysg ragorol a dyrchafu'yr ysgol i gyflwr diwylliedig. Heblaw hyn pasiodd saitii o ymgeis- wyr 1 fod yn is-atlirawon. Cyrhaeddodd ei is- athraw y dosharth awchaf yn yrarholiad diweddaf. 0 dan ei addysgiaeth pasiodd naw o ymgeiswyr yn y Faculty of Physicians and Surgeons of Glasgow. Prawf anwadadwy yw hyn fod Mr Hughes wedi arddangos deheurwydd mawr, a gweithgarweh diflino, er cyfranu addysg mor uchel wrth barotoi ei fyfyrwyr i sefyll arholiadau mor bwysig. Anaml y ceir ysgol elfenol wedi cyrliaedd safle mor uchel mewn addysg. Saif Mr Hughes fel yogolfeistr yn anrhydedd i'n gwlad. Caffer hir oes i wasanaethu ei genedl, er dadbljgu a choethi talentau becligyn ymofyngar am ddysgeidiaeth, a meithrin egin dysg i fod yn dywysenau llawnion mewn dysg a gwy. bodaeth.—Machraeth Mon.

CORBIS. I Gwonuwvo Tbilysodod.—INos LUn, yr wytnnos ddiweddaf cyflwyiiodd eglwys Rehoboth (M.G.), Corris, anrheg o Feibl teuluaiddli ardd, gwe?h 6p. Corris, ,rh "'g. Ilyfr hymnau, i Mr Thomas Jones, Foelfriog, ar ei ymadawiad i ardal Towyn, Teimlir colled fawr ar ol Mr Jones fel diacon llafurus, athrnw rhagorol, ac un a weithiodd yn rymus o bJaid addysg rydd

LLANFYLLm ThNANLADmAn.—Dydd Sadwrn, y 15fed eyf., taflwyd y lie hwn i gyffro mawr drwy i eneth facli 13"g oed, ganfod cigydd o'r enw William Reea, yn grogedig mewn llofft gysylltiedig a'r ty lladd a ddelid gan y trancedig. Ymddengys oddiwrth y tystiolaethau a roddwyd ar y trengboliad fod y corph wedi bol yn grogedig am oddeatu pedair awr ar hugain, cyn y darganfyddiad. Daeth i'r ty oddeutu un ar ddeg o'r gloch y dydd blaenorol, a gofyuaiam y ewplws a arferai gymeryd pan yn ymofyn defaid; gan ddyweyd ei fod yn myned i nol defaid i'w lladd erbyn y Sadwrn canlynol, ac ymddengys iddo fyned i'r ty lladd a chyilawni y weithred ofnadwy yn uniongyrcliol. Yr oedd y trancedig yn 31ain mlwydd oed, lie yn meddwi er's oddeutu blwyddyn; yr oedd wedi ymollwng i feddwdod yn ddiweddar, a chredir ei fod drwy hyny wedi myned yn ol yn ei amgylchiadau, ac mewn rhau effeithio ar ei synwyrau. Gadawodd dri o blant bach yn amddifaid < ar ei ol. Cynhal- iwyd trengholiad ar ei gorph, nos ,;?d 7, ,n y  Wynnstay Arms Hotel, o flaen Mr W. A. Pughe, a dyehwelwydyrheithfamiddo gyflawni huMn- j laddiad tra yr-oedd ei feddwl mewn ystad o or- •phwylledd."—Gahcb.

LLANERCHYMEDD. I Darlith.—Nos Lun y 17eg cylisol, traddodwyd I darlith ar "Fahometaniaeth" yn nghapel y Methodistiaid Calflnaidd, gan yr ysgolhaig a'r areithiwr fEraethbert a hyawdl irfr H. Pritckard, British School. Nodweddodd ei ddarlith gan fedr a gwybodaeth eang mown hanesiaeth, yn ogystal a'i ddull tarawiadol a awynol o ymadroddi. Caf- wyd eynulliad da, a chyfarfod Uewyrchus ar mS nediam mewn yn rhad. Maentumiwn y ffiaitli fod y gwr uchod yn gaffaeliad nid bychan i'r lie hwn, nid yn unig yn y swydd bwysig o ysgolfeistr, ond hefyd mewn cylchosdd crefyddol a chym. deithasol, a dylwn fod yn falch ohono. Y Tkmlwye Da.—Gyda llaw, nid afreidiol nac annyddorol feallal, fyddai sylwi fod y Temlwyr )"1\ adfywio yma eto, gan yr ychwanegiadau wythnosol a wneir atynt. Oyfarfod Ysool.—Cynhaliwyd hefyd gyfarfod ysgol y Methodistiaid yma y Sabboth diweddaf. Arholwyd gan y Parch R. Joues, Nebo. Yr oedd mwy o arbenigrwydd ar y. cyfarfod hwn nag arfer, gan fod yr holl ddiwrnodyn cacl ei neullduo i holi agoateb yn unig. Y maes llafur ydoedd, Rhodd Mam, Hanes Peuiel, a phwnc yr ysgol oedd Beth y mae yr Arglwydd Iesu yn ei ddyweyd am dano ei hun yn y pedair efengyl." Dosrenid yr ymad- roddion i'r gwahanol ddosbeirtli i chwilio am ad- nodau yn cynwys y cyfryw • ac i'w cyd-adrodd yn gyhoeddua. Cafwyd cyfarfodydd da.—Cosmopolit e

CAPEL GURIG. Prif fywyd y lie gwledig hwn y dyddiau hyn ydyw brass haM, Ymunodd rhyw ddwsin neu bymtheg o'r bechgyn yma yn nghyd, ac aethant o gwmpas igasgln ychydig arian er eu cynorthwyo i gael set o offerynau pres, a throdd yr anturiaeth yn Ilwyddiant perffaith. Erbyn hyn mae y batid wedi dyfod yn mlaen mor gyflym a llwyddianus fel y gallent chwareu oddeutu deuddeg o ddarnau yn bur dds. Wrth en gweled Dior egnioI, parod, a hunanymwadol, ar bob amgvlchiad y gelwid w- nynt. penderfynodd ein hen gymydog gwlad- garol Mr Chambers, Bryntyrch Hotel, eu han- rhegu a swper ardderchog nos Lun, y 17eg cyfisol. Cafodd pawb ag a oedd yn y ty y noswaith hono wledd ragorol, a dymunant lwyddiant parhaol i Mr Chambers a'i deulu caredig.

LLANRHYDDLAD, MON. DARLITH.-Nos Fercher diweddaf, yn nghapel y Bedyddwyr yn y lie uchod, traddodwyd darlith gan Mr John Lewis, O.M., Rhydwyn, ar "Y dyn oriog, y dyn hynod, a'r dyn cywrain." Daeth tyrfa luosog yn nghyd. Dewiswyd y Parch W. Thomas, y gweinidog, i'r gadair. Y mae yn hyfrvdwch genym allu hysbysu i bawb gael 'gwledd foddhaol athnhwnti'wdisgwyliad-J.P.R.

PBIPYSGKJL ABERYSTWYTH. ?. Y "Uollege maoazinb. Weal aisgwynaa pryderus am dano, daeth y Magazine allan yr wyth-, nos ddiweddaf. Cynwysa anerchiad rhagarwein- iawl gan y Prifathraw; erthyglau ax Beaconsfield; Castell Aberystwyth; Llenyddiaeth Gymreig; y Gymdeithas Ddadleuol, ag Athletics; Awdl Roeg; Pryddest ar Addysg," gan Mr Adams, B.A., eadeirfardd Cemmaes a nofelig o'r enw Thertse Silvestre. Mae anerchiad y Prifathraw yn un gwir dda, ac yn cynwys sylwadau teilwng o sylw ac ystyriaeth y myfyrwyr, ac yn rhai, os gwneir daf- nydd priodol ohonynt, a fv ddant yn sicr o adael effaith ddymunol ar eu meddyliau hwynt. Ar y cyfan, gallwn ddyweyd fod y Magazine yn addaw yn dda, a braidd na ddywedem gyda'r Sais-it is too good to last. Dywedir wrthym fed idde rag- olygon o'rfath fwyaf disglaer, ac fod y myfyrwyr yn dyfal barotoi eu hertfiyglau gogyfer a rhifynau dyfodol. Rhwydd hynt iddo. | CyngherddauMawreddog.—Cawsomeinbreintio yn ddiweddar a thri o gvngherddni mawreddog gan y myfyrwyr cerddorol, o dan arweiniad Pro- ffeswr Parry, yn cael eu cynorthwyo gan y Gym- deithas Gorawl, a'r Aberystwyth Orchestra. CYll- haliwyd y cyntaf o'r tri yn Machynlleth, nos Fercher, y 12fed cyfisol, yr ail yn Aberaeron, nos Wener, y 14eg; a'r diweddaf yn Aberystwyth, nos Fawrth, y 18fed. Y gwaith a berfformiwyd yn y tri oedd Y Mab Afradlawn," set Cantatawd fuddugol yn' Eisteddfod Caerlleonyn 1866, o waitli Proffeswr Parry. Gwneir y gwaith i fyny o bedair rhan:—1. Ymadawiad y Mab Afradlawn, YI1 nghvda'r galar mewn qanlyniad. 2. Y wlad bell. 3. Y newyn. 4. Y dychweliad, gyda mawl a diolch. Awdwr y geiriau ydyw Bradwen, yr hwn afamorgarediga anrhega y cyngberdd diweddaf ali bresenoldeb. Drwg iawn ydoedd genym weled cynulliad mor deneu yn y tri lie, ac yn enwedig felly yn Aberystwyth. Galllli cymaint arall fyned i'r Temperance Hall yn hawdd. Gyda Haw, ai tybed fod X Ifordd- YIM o wneyd daioni mewn cerddonaeth yn un hollol sier a diogel ? A ydyw cludo bechgyn a genethod ieuainc yn ol a blaen mewn omnibuses a cherbydau agored ax amser ag y dylent fod er's oriau yn eu hun a'u heddweh i'w ganmawl f Prin y gallwn ddyweyd ei bod, ond pa un bynag, gwnaed hyny yn yr achos yma, ae mae genym le i obeithio y dilynir yr anturiaeth a llwyddiant. Y mae y Gantatawd ynun ardderchog, ond, hwyrach, dipvn yn rhy goeth a chlasurol i foddhau mwyafrif trigolion y tri lie uchod, yn enwedig felly yr an a enwyd. Cvurychiolwyd y mab afradlawn gan Mr Thomas Evans, yr bwn a aeth trwy ei ran yn weddol dda; y tad, gan Mr David'Jenkins, y cyfansoddwr talentog, yr hwn a ganodd yn well nag arferol, yn enwedig felly yn y cyngerdd yn Aberystwyth; y brawd, gan Mr David Phillips; y fam, gan Miss Hattie Davies; y forwyn, gan Miss Gayney Griffiths a merch ieuane, gan Miss Annie Williams. Dilyn- wyd ar y berdoneg gan Miss Mary Jones, ac ar yr harmonium gan Mr W. M. Powell. Coron y cyngherddau ydoedd datganiad ardderchog Miss Annie Williams o'r solos rhif 9 a rhif 21. Cyn belled ag yr ydym yn cofio, ni chlywsom hi erioed yn canu yn well, ac encoriwyd hi yn frwdfrydig bab tro, ond oherwydd meithder y program, ni chaniataodd Mr Parry iddi ail ganu. Yr oedd yn ddrwg iawn genym na fuasai bosibl iddi ym- ddangos unwaith neu ddwy yn rhagor. Gwnaeth Miss Davies ei rhan hefyd yn hynod dda, ond rywfodd na'i gilydd nid ydoedd yn ei hwyliau goreu yn yr un o' r tri chyngherdd. Buasaiyndda iawn genym pe buasai Miss Griffiths wedi ym- ddangos fwy ntig unwaith, gan mor dda y gwnaeth ei rhan yn y darn bychan oedd iddi, ond gwnaeth wasanaeth anmhrisiadwyi'rcyngherdd yn natgan- iad o'r cydganau. Mae yn ymddangos y buasai un o honynt wedi myned yn wreck yn Machynlleth pe na buasai am gymhorth amserol Miss Griffith. Yr oedd tipyn o ddiffyg ymarferiad i'w weled yn rhai o'r cydganau, ond yr oeddjmt "n gwena y naill gyngherdd ar ol y llall, a llwyddwyd i ddangos tipyn e fedrusrwydd yn y cyngherdd diweddaf. Nid oes angen canmsliaeth ar yr un o'r chwareu- wyr gan eu bod hwy bob amser yn sicr o wneyd eu .srwaith yn foddhaol. Verdant Green.

LLANFAIR P.O. L I I (Jynohkrdd.—uynnanwya cyngneraa ua iawn yn yr Ysgol Wladwriaethol ddydd lau diweddaf, Rhagfyr 20fed, o dan lywyddiaeth y Parch W. C. Edwards, M.A. Cymerwyd rhan ynddo gan Madle. Soubeiran, Miss Edwards, Miss Williams, Miss Roberts, Gameddwen; Miss Roberts, Post Office; Miss Prytherch, Miss Thomas; Mr Griffith, Llanfairfechan; Mr William-i, G.i^rwiin: Mr Doldier Williams, Mr Edward Jines, Porthaetbwy; Mri Wm. Jones a Williams, Llinfair P.G. Mr Griffith, Mr Heyward, a chor o Borthaethwy

PLANT YR YSGOL SABBOTHOL. I Foneddigiox,—Darllenais gyda boddbad yr ysgrif ragorol a ymddangosodd yn eich coIofnau. o dan y penawd uchod gan Mr R. Thomas, Llan- beris. Nid es yr amheuaeth Iciaf nad yw y eyn-o llun a awgrymir y peth yr ydym yn sefyll mewn angen am dano. Y mae pawb sydd yn talu sylw 1 ieuenctyd eiu hysgolion Sabbothol yn rhwym o fod wedi, ac ) n teimlo fed rliyw ddiffyg pwysig yn rhywle. Rhaid fod yr awdwr wedi talu sylw manwl i'r pwnc. Y mae ol astudiaeth arno, a byddai ei weithio allan yn welliant pwysig yn ein hysgolion Sabbothol. Gwyn fyd yr ysgol y mae iddi r, fel yr awdwr hwn yn arweinydd iddi. ueiuiolen. ATHRAW.

"ECHO" O'R WLAD DDU. I Foneddigiox,—Yr ydym o galon yn diolch i rywun yn yr hen wlad am y Genedl bob boreu Sadwrn dro3 MrS. Daron Jones, yr hwn sydd yn gorwedd yn ei wely o dan driniaethau "bysedd oerion y orl»uhiti8, yr hwn glefyd a gymerodd ymaith ein cyfaill Y Gohebydd mor aydya. Go- beithio y ceir gweled erthyglau Duron eto fel ag yr oedd yn arfer yn "Wmffa Dafydd" yn y Falter, a'r "Abram Hood" yn Seren Cymrn. Trneni fyddai colli un o dymer mor hynaws 0'11 plith. Cofus genym am amryw erthyglau o'i eiddo fel Gohebydd Llundain i Gronicl Cymru pan oedd yn hogyn difarf. Cymered yntau yr awgrym, mai papur syddyn cael ei argraphu yn ei wlad ei hunan yw y Genedl Gymreig. If the cap fits, let him wear it." Joseph Chamberlain, A.S., yw un o'n haelodau Seneddolni. Dyn iawn ydi'o hefyd," ond rhaid iddo yntau fod yn wyliadwrus, onide mae'n siwr o golli ei sedd. Bu y "Sunday Evening Debating Society," yr hon sydd yn cael ei chynal mewn ty tafarn ar nos Sul, yn dadleu ei achos fel aelod pwrpasol a chyfaill y gweithiwr, ond darfu iddynt fethu cyduno ar y pwnc, a cheisiodd un o'r Demostheniaid dynu darlun o'i ewinedd yn ngwyneb ei wrthwynebydd. Gofaled Joseph" am "bydew" ei frodyr politicaidd yn Birming- ham; ond o ran hyny bydd yu llywydd y wlad tra y byddont h wy, yn dadleu ei achos. Mae ) n deilwng hefyd. Blwvddyn ddedwydd dda A gaffoch, wyf yn goffa," Yr eiddoch yn Firminchamaidd, TYDWAI" I

MORFA BYCHAN, GER PORTHMADOG. i-ONKimiGioN, —Jlegis ag ydywedodd Ysgorpion rai wythnosau yn ol yn i-ich newyddiadur teilwng, am yr ardal brydferth ii in, yr ydwyf finau eto yn ei ail ddyweyd nad oes Uauerch rhwng bryninu Arfon, nac yn wir rhwng mynyddau ban Cymrn oU a'u gwaedd yn uwch am fauteision addysg. Buom weithiau yn gwrando ar ddarlithiau brwd a thaer rhai o arweinyddion y bobl ar y pwys mawr o gyfranu at, ac anfon cenhadon a Beiblau i'r trueiniaid hyny sydd yn marw 0 eisieu gwybod- aeth o'r Arglwydd Iesu Grist. Gan nad beth ydym i feddwi wrth" farw o eisieu gwybodneth," yr ydym yn gwybod yn dda yn y Morfa beth jdyw newyn-" nid newyn am fara a sychtd am ddwfr" —ond am fanteision addysg gref, drlol. Gwir fod genym yma ddau o gapelau prydfertii, ac y mae yr agwedd lewyrchus a llwyddiannus an a welir ar Y sgol Sabbothol y Trefnyddion Caltinaidd yn y Ue yn brawf o wirionedd ein gosodiad. lie ynddo ei hunan yn ddigon i hawlio sylw a ehydymdeimlad pob Crition goleuedig. Paham yn enw pob rheswm y gwrandewir ewyn y Pagan du a pliell ar draul esgeuluso y tlawd yn dy fysg" Y mae yr hen Chart wedi gwneyd sylw mawr "o'r tlawd hwn"—"y tlawd hwn alefodd." Deallwn erbyn hyn fod vn y Morfa a'i chyfflniau oddeutu pedwar ugain 0 dai, a phe na byddai ond. un plentyn yn perthyn i bob un, byddai y nifer hwnw o blant i'w cael, ond gellir lluosogi y nifer yn ddiddadl dau ddeg yn fwy. Y mae yn Porthmadog o ddeg i bymtheg o weinidogion yr Efengyl, ond beth y maent yn ei wneyd at ddyrchafu crefydd a moesau ein cenedl. Ar brydnawn Sabboth, ond odid. fe ddaw un ohonynt yma atom ni os caiff gerbyd i'w gario, a chawn ninau y pleser o'i wrando yn traethu y gwirionedd pwysicaf (o dan lawer o an- fanteision trymaidd y prydnawn hwn) am ryw ugain munud mor oerllyd a difater a phe byddai yn traethu yr anwiredd mwyaf i'n clywedigaeth. Byddai yn werth i'r dosbarth hwn dalu sylw i gyngor Paul-" yn wresog yn yr Ysbryd yn gwasanaethu yr Arglwydd "-a dysgu gyda llaw hen benill Azariah Shadrach gyda golwg ar ddef- nyddioldeb a gwasanaethgarwch y traed dyiiol- A chanddynt draed ae ni rodiant." Ar ei draed aeth Iesu grasol, Ax ei draed aeth Paul apostol j Ar ei draed aeth Pedr danllyd, Ar fy nhraed af finau hefyd." Gofyna ryw hen frawd yn aml, ac yn wresog mewn gweddi am i'r March Gwyn roi tro drwy ein gwlad, ond druan ohono "yr hyn sydd gas" sydd yn dyfod yma, sef cerbydau heiym" Pharaoh. Nid oedd ryfedd i Miriam er's llawer dydd dori allan i ganu Dan welodd y march a'r marchog yn cael eu cydgladdu yn ei -y llll y Mor Coch. Rhaid i'n cer- bydau ninau IdTyfod i'r Morfa ar hyd glanau Hyn Siloam, aphe byddai iddi fyaed yn ddyfr- oedd nofiadwy, byddai genym achos i 'ddyweyd, I Yr Aiphtiaid y rhai a welsoch heddyw ni chewch eu gweled byth ond hyny;" ond mae yn ddigon tebygol y fcyddai rhyw Judas yn ddigon beiddgar i ddyfod yn mlaen a gofyn uwchben yr olygfa— I ba beth y bu y golled hOll P" 0 na ddywedai Rhagluniaeth wrth y neb y perthyn iddynt am yr ardal lion fel y dywedodd merch Pharaoh gyda ffolwe ar fajrwraeth Moses, Cymer y plentyn hwn a mag ef i mi." Basau. I

CHWARfeL DINORWIG. I Fosei)digi3n,—Dosbarth holt ydym ni, y chwarelwyr, o gael rhywb 3th neillduol yn bWllC ein sylw a'n hymddiddan yn y cwt yn amser saethu, ae yn y barracks yr awr giniaw. Mao genym ar adegau rliywbeth neu bethau mwy neillduol M'u gilydd yn cael ein sylw, a gallai dieithrddyn.pe digwyddai ddyfod i'n mysg dybied mai rhyw fodau yn maichogaeth ein hobbies fyddem. Fel y mae'n wybyddus i'ch darllenwyr ei bod yn amser da arnom fel dosbarlh o weithwyr yn bresenol, a'n bod yn cael cyllog teilwng am ein gwasanaeth. A phwng pwysig i ddyn ydyw rhag-ddabrod mewn amser o lawnder erbyn amser prinder, fel yr addysgwyd Joseph gitn Dduw i wneyd yn yr Aipht gynt. Credaf fod yr addyig y cyfeiriais ati yn hanes Joseph yn cael sylw arbenig gan nifer mawr obonom fel gweithwyr yn awr, er fod amryw yn hollol ddiystyr o'r llawnder pre" senol. Mae yn ein plith ddull new vdd o geisio gwneyd elw gyda'r arian ydym yn allu roddi yn y cadw mi goi," wedi myned yn blant mawr, neu yn hytrach yn ddynion. Yr hen drefn er's blynyddau o ddefnyddio yr arian hyti fyddai, eu rhoddi mewn clwb avian, neu gymdeithas adeiladu am rhyw 4p neu 5p y cant o log. Onci yu awr ein hobby a phrif destyn ein siarid ydyw prynu ac adeiladu llougau, a gwneyd elw gyda hwy; fel y mae ein pobl gyfoethog yn arfer gwneyd. ywedir fod eisoes yn perthyn i'r chwarelWyr yn yr ardaloodd yma rhyw haner dwsin o longau mawrion, yn alluog i gludo 15,000 i 20,000 o dunelli bob un, a'u bod yn debyg o wneyd elw o rhyw 15p i 20p y cant yn flynyddol. Hefyd mae rhyw sibrwd yn y gwynt fod yma gwmni mawr yn cael ei eefydlu er dwyn hyn oddiamgylch ar raddfa eangaeh na dim ydoedd yn bodoli yn daeuorol, ac y bydd hwn yn rhoddi cyfleustra rhagorol i'n dynion iedanc i ddod yn gyfran- ddafw; ohono. Clywais y by Id y cvfranau mor isel ag 20p yr un, a'r rhai hyny i'w talu yn fin symiau. Os felly, rhydd hyn i'r rhai eill fod yn ein plith yn ewyllysio anturio ar longau, i ddod yn gvfran-dalwyr. Disgwyliaf weled yu fuan hysbysiad, yn cin newyddiadumu am y cwmni; a chael cyfleustra i weled ei ragleu er pro vbod beth y mae yrl ei addaw a phwy ydyw ei.swyddogion. Sylwrdydd. I

GOFYNIADAU. I Foseddigion,—Goddefwch i miofyna allIYll:- I 1. Os yw y lieuad yn gorph llai o lawer na'r hau I (fel y dy wedir eibod),pafodd y maeyr adlcwyrch- iad gymaint ag ydyw? Pe go?odech lamp i adlewyrehu ar nlobe o diu, neu ryw sylwedd avail, ni byddai yr adlewyrchiad ond bach iawn er i'r globe fod yn fwy o lawer na'r limp. 2. Os corph oer yw yr haul, pa fodd y mae yn peri golcuni i'r ddaear, ac yn peri adlewyrchiad ar gorpli tywyll fel y Uoer f ;1. Os gronynau yw golcuni a gwres, pa fodd y mae y gronynau hyny vn gwithio eu lyordd drwy sylwedd mor galed a chlos a gwydr; a hyny mor uwongyrchol. Sylweoydd.

LLANASA A PHABYDD1 AETH. r oxeddigion,—lJymunwn le yn eich papyr i wneyd sylw neu ddau ar gysylltiad addysg yn y cymjdogaethau hyn a Pliabyddiaeth a phetliau eraill. Fel y gwyr lluaws o'ch darllcuwyr, y mae amryw o fechgyn, a braidd yr oil o enethod yr ardaloedd hyn wedi bod hyd o fewn ychydig amser yn ol yn derbyn eu haddysg ddyddiol yn yr yagol- ion Pab,aidd a godwyd gan deulu Talacre. 1n ystod yr holl flyn?dddedd y parhaodd yr amgylch- iadau fel hyn, yr oedd ein plant, os nad yn cad eu gorfodi, yn cael eu temtio i ddysgu y Catechism. Y mae yn ffaith fod lluaws o fecligyn a genethod yn y cymydogaethau hyn wedi ei ddysgu aclii gallu ei adrodd ar dafod leferydd, yr hyn sydd yn brawf amlwg eu bod yn dod i gyffyrddiad agos a'r Catechism yn rhywle; ae yn ystod yr holl flynydd- oood,er pan ycodwyd ysgol ganyPf>byddion,y mae yn ymddangos fod yr Ymneillduwyr wedi bod yn eithaf tawel a digyffiro a boddlawn i bethan fod fel yr oeddynt, pan y cafwyd ysgol yn Gronant a Ffynongroeyw. Nid eu ceisio a wuaeth y bobl, ond eu cael, a'u cymeryd, a hyny fel pe buasent yn gwncydtrugaredd a'r cyfeillion caredig oedd yn cu cymhell. Y mae y sefyllfa yma ar bethau wedi newid ychydig ar yr undeb agos fu rhwng y Pab- yddion a ninau, ac y mae yr heddweh a'r mantcis- ion a fwynhawyd yn yr undeb hwn am ilynyddoedd wedi en colli erbyn hyn, ond mi obeithiaf eu bod wedi myned yn aberth i egwyddorion a manteision uwcb, Er na welwyd ond ychydig o arwyddion amlwg o'r scriw, eto nid ydym heb rai engreifft- iau. Er mwyn profi hvn ni a nodwn un, scf y ddiweddaf a ddigwyddodd. Os wyf yn deall yn iawn y mae arian wedi eu-gadael yn ew -lly< un o'r teulu y eyfeiriwyd atynt i'w vhanu yn ilynyddol i bobl dlodion, wrth ba reol nis gwyddom, pa un ai rhyw un fydd yn dai cysylltiad uniongyrchol a'r teulu fel gweithwyr neu denants, neu fel aelodau o'r Eglwys Babaidd sydd yn y palas, ai tlodion yn gyffredin trwy'r plwyf. On yr ydrm yn gwybod hyn, mai yn y wedd olaf a nodwyd y maent wedi eu rhanu o fewn ein cof ni. Hyd y gwyddom ni, nid oedd neb yn cael eu ffafrio ond ar gyfrif eu hungen. Y cynllun sydd ganddynt i gyfranu y ffafrau ydyw cadw clwb dilladau. Ar ddec'ireu pob tymnor y maent yn rhanu tocynau i bob un a fcrnir sydd yn anghenus. Yr Offeiriad Pabaidd ydyw y trysorydd a'r ysgrifenydd. Yn ei dy ef y telir yr arian, y rhai a gerir yn ac a delir iddo mewn symiau yn amrywio o bedair ceiniog hyd swllt yn y mis, oc ar ddiwedd y tymhor y maent yn cytuno a dilledydd cyhoaldus yn y gymydog- aeth i ddyfod i'r ysgol babaidd gyda stock o nwyddau priodol, pryd y bydd y foneddiges barchus, Lady Mostyn, yn cyflwyno y rhodd o bedwar swllt ar arian pob un. Ond ar ddechxeu y tymhor presenol, sef yr wythnos ddiweddaf, fe gymerodd yr offeiriad fantais wrth ranu y tocynau i roi ar ddeall i bawb eu bod yn disgwyl iddynt rhagllaw, os mynant fwynhau eu ffafr anfon ell plant i'r ysgol ddyddiol. Yr oedd yn gotalu wrth roddi y tocynau am ofyn i bob un pa faint o blant oedd ganddynt, a phawb yn dyweyd hyny yu rhwydd wrtho ar y dybiaeth y buasai hyny yn ddadl o'u plaid i gael tocyn, heb wybod ei ddiben- ion ef. Ar y diwpdd fe alwodd yr holl aelodau yn nghyd i roddi anerchiad iddynt ar resymoldeb a chyflawnder yr hyn a geisiai. Un ddadl ganddo ydoedd hynaflaeth yr ysgol Babaidd, eu bod hwy wedi codi ysgol yn y gymydogaeth o flacn pawb eraill, ac nad ydynt wedi nac yn gorfodi ein plant i ddysgu cgwyddorion eu crefydd. Os nad oes arnynt eisieu rhyw fanteision o'r natur yma, pa fantais fyddai iddynt gael rhoddi addysgjyn unig iddynt, gitii fod genym ni ITob manteision i'w haddysgu ein hunain. Y maent yn dymuno cael eyflawni ein dyledswyddau yn ein lie ac am fyned I\'n liawlfraint oddi. arnom. Ond nid awydd gwirioneddol am ddyrchafu ein plant yn unig inewn addysg ydyw y rheswm am y ffaith uchod, ond cynllun i gael gafael ar, a hau egwyddorion eu crefydd yn eu meddyliau. Dymunwn yn ostyng- edig alw sylw trethdalwyr plwyf Llanasa, at y digwyddiad uchodac i ystyricd y priodoldeb o gael bwrdd ysgol yn y plwyf, oherwydd dyma yr unig foddion i wrthsefyll pob trais a gorthrwm a ddichon gyfodi o wahanol gysylltiadau jm y dvfodol. Llanasa, Rhagfyr 22, 1877. Tysr.

CHWARELWYR CAEBRAICHYCAFN. I Foseiuhoiox, Goddefwch i mi gyfarch y chwarelwyr uchod. Mae si ar led y bydd i chwi gael eich cynysgaeddu a chyfundraeth o ddeddfau newyddion oddeutu dechreu y 11Ivyddyn newydd. Os yw hyn yn wir, bydd yr holl chwarelau y waitli hon eto a'ullygaid arnocli, a diau y byddant yn gobeithio i chwi ymddwyn fel dynion. Mae yn wir fod deddfau mor bwysig fel y maent-, mewn rhyw fodd neu gilydd, yn hanfodol augenrlieidiol i gadw trefn yn mhob cymdeithas. Maent yn angenrheidiol yn y teulu, yn yr egiwys, ac yn y wladwriaeth, ae wrth gwrs yr un modd yn y gwaith. Gan hyny ui ddyIid dyweyd dim yn eu horbyn fel y cyfryw. Oiid gan fod yn bosibl i ddeddfau fod yn anghymedrol ae eithafol, yn gaethiwns a gorthrymus, ae yn digwydd bod felly yn fynych, yn enwedig pan y maent yn cael eu ffurfio gan uu blaid, mae yn eglur y dylid eu chwilio yn ofalus a'u hystyried yn bwyllog. Mae genych eich harferion alch iawnderau neillduol a chyfEredinol. Mae yn sicr y dylid gofalu a ydyw y deddfau dan eylw yn gyson a hyn. Os byddant yn ddeddfau cyfiawn a theg, mae yn sicr na bydd gan neb wrthwynebiad i chwi eu trafod a'u bamu; ond os na byddant, nid rhyfedd pe defnyddid rhyw ddull cyfrwysgall i ochel y cyfryw ymchwiliad. Oud pa beth bynag yw natur y deddfau, pe baent y deddfau goreu yn bosibl, a pha ddull byiiag a ddefnyddir i'w dWYll i weithrediad, mae yn sicr y byddai eu derbyn heb edrych eu teilyngiod yn un o'r ymddygiadau mwyaf plentynaidd a slafaidd ag y gellir meddwi am dano. Oddeutu tair blynedd yn ol rhoddasoch an-hydedd ar eich cyuieriad. Ymgodasocli o fod yn blaiit i fod yn ddyiiioii-o fod yn slafiaid i fod yn rhydd-ddineswyr. Ond II fyd,l i chwi, wedi prynu eiehrhyddid mor ddrud -wedi cyflawni y fath wmuwaith-wcdi gorch- fygu y fath gewri, ïe, meddaf, a fydd i chwi mor flIan a hyn syrthio yn ol i'r hen bydew lleidiog a'r cyflwr gwasaida ag y buoch yn ymboeui ynddo eyhyd ? Golifeithiwn na 3ydd. Diehon fud rhywun yn barod i ofyn, Onid oes gan bcrchenog pob gwaith hawl i osod y deddfau a' r amodau a fyno yn ei waith ei hun ? Caniataer fod ganddo. Oud ouid oes gall y gweithwyr hawl i ystyried y eyfryw amodau, a'u derbyn neu eu gwrthod P Mac yn ddiau fod. Yn awr, os oes genych y eyfryw hawl, ac os gwrthodwch ei defnyddio, mae yn naturiol gofyn paham ? Mae yn ddiamheu y gellir crynhoi yr atebiad mewn un gain—gwaseidd-dra Gall fod rhywun yn baiod i ddvweyd, Beth os darfu rhyw nifer o'r cynrychiolwyr gvdsvnio a'r cyfryw ddeddfau, oxi ddylai y gwaith felly eu derbyn P Os oeddynt wedi eu hawdurdodi i'r perwyl hwnw, mae cytondeb yn galw am iddynt eu derbyn. Ond os uad oeddynt, nid yw eu eyd- syniad ddim ond yr un peth a phe buasjii nifer o lowyr yn cydsyuio a hwy. Ouid yr hen arferiad o'r dechreuad oedd gosod materion pwysig o flaen y pouciau, a phob cynrychiolvdd i fyned a llais ei bone i'r pwyllgor ? Yr y lvch yn ddigon hysbys u hyn. Mae hyji yn dallgos y pwysigrwydd i fod yu ofalus wrth ddewis cyn > ychiolydd. Mae yn ddiau fod rhai personau wedi cyflawni gwa^auaotli pwysig i chwi yr amser a aeth heibio. Mae yn rhesymol i chwi gydnabod h. n. Ond .cymmych ofal rhag i hyn fod yn fagl i chwi. Ell Bazaiue, mae yn debyg, o wasanaeth inawr i ymlierodraetli Ffrainc, pe amgen ni bnasai wedi cyrhaedd y safle a gyrhaeddodd; ond yn y diwedd, oiierwydd ei Iwfrdra nell rywbetti ?wl\"th, aberthodd t'.vddiii gyfan. Nid wvf yn dvwe'd y gwaaiR' neb fcl hyu a chwi. Ond gan fod peth fel hyn wedi digwydd i f"11' dylai Pawbtod^ of.lu, Kr II thrwy b b <'MUI, dylaip.twbM?u oMus. Mr 7' "'? peth, gofelweh am tleh 1:l\l71deralt, Dalhwh 0 hyn sydd genych. PeidUvch « ?1Uvn8 It £ fodfedd. Y foment y ??SoU?g bydd Un fodfedd agosaf ati mew? y?gg? y coUwchyewN, a chymerir chwi Vdiw^d Byddwch yn unol a phcuderfyMt n rnha beth by?gybyddweh yngwaha,iia?hu L'?'' ? un yn hyn. Yr ydych wedi gwne?  ion trwy undeb. (TOrchfyg?och C? ?'' m me,b,?,Z.ac, a gyrasocrfyddi? ???? laidiffoi Dangosweh yr un j-sbrvd ft weh eich lief mor ucbel nes bydd • •> d(I°cdd yn crynu o'ch amgylch. U.NDEHWB TliwyiI)I

ARTHUR LLWYD A'R WYL GKRnnr, roNEDDiGiox,—Darllenais yn y '?n()L. .r OI!DDIOIO,-Varllenals yn y GCI/'dl 'm Y lac' cyBsot .ylwadau gan Arthur Uwyd"? "W It Gerddorol Gymreig," a gwdodd y?dd?t.??'' yr ohebiMth fer fn rhyngom ar V cw?? a n aw?yrnai i mi fod yn foddion i'w HadH'.? n*d yi? mhellach, Ndoc t ef,, I dy d ag ?"* gerddorion crail! blaenllaw gyda'r 0 credu fod y peth yn bosibl, neuyn mor 1'arwMdd." Yn awr, y mae'r dv' hi yna eiddo Arthur Hw?d" yu angliywirv i yn credu fod y peth yn bosiM.a c?n t? ? ngoreu i'w sefydht, ond methasomdrwvdrt nf? fjr eraill. Gwaith hawdd mwn vdro 'i nhar LIwyd" roddi ei lillY me?ur dros rh, f gweithio pi galed er eeisM sefydlu ?.r wT chawsom ganddo ef y cymirth He.af tu,? { ? ? yr amcan clodwiw i ben. Gan obeit io fS i'r ychydig lmellau hyn ymddang08 .?.X''???? nc?f,-Yr eiddoch, vn sere'M? Eos IOLLAI, 16, Henrietta-street, Swaiwea

"FFESTINIOG A'R FEDDVlUXIAETll" roNEDDiniox,—JSi wnaethum vn (v nvtI weddafond prin grybwyll am elfenau v fedlv^ Meth i Ffestiniog, ond os byddwch ddaed vr r £ < yn awyddus i wneyd ychydig sylwadau ychw?- arnynt. Dowch atom i'r temlau oedd ,r r gyntaf a nodais. Ie, dowch atom, a HawcnviM -? calonau fydd cich dyfodiad. (h.d co3 h)'lJn chwi wrthgilwyr Temiyddot, pwy sydd i?n?' Nid yw Temlyddiaeth wedi n.-?ddimar ei )?' wyddorion nac ar ei hawydd i ymgdeMu v meddwon, druam, y rliai sydd yn "MthMn i'w chwantau llygredig. Rhoddwn iddvnt y derbra iad mwyaf caredig ar eu cyifes o'r vmrwvnid Temlyddol yn ol rheolau yr urdd. YiLddv™n tuag atynt fel dynion, a dangoswn tin Q? vn ddynion ein hunain, ac yn rhai sydd m c? dn cyd-ddynion ac yn hoffi eu hytpgeleddu yr ydwyf yn dewis siarad y mater hW'1 yn hollol glir i gychwyn, a hyny am fy mod yn dealt mai dyma y peth a fu yn -"faen tramg-w?d ac yn '4?if: rhwYBtr" am abasioddiraio'nhathMwmi eM- yddol. Ond dowch atom ni, a bydd yn dd? genvm gael eich arweiniad, tra y byddwn yn eich.cae'l i ymddwyn atom fel dynion, i'w dyrehafu a'u hym. geleddu. Ni bu lIleddwdod erioed, yn DeS neb sydd yn fyw, mor flodeuog yn Ffestiniog ag ydyw y dyddiau presenol, ac y mae felly ya benaf am fod ein dysgawdwyr crefyddol wedi troi o'r maes, a hyny yn nydd y frwydr. Mae yn cad eu uMM i angau aurmserol ac i fedd y mcddwYll fwy nag ug\tin y fil o fecligyii yr ardaloedd. yu raedduar feddyliau digon gaUuog i sefyll uwclibea Uyfrau gwaith i'r meddwi ynddynt. 0, oes, y mat jn Ffestiniog lawn cynifer ydynt mor alluog, os nad « yn fwy, i ddarllen Bacon" ag sydd vmavn alluog- i'w fwyta. Meiddiaf ddywedvd nad vdywbechgyn ieuaine Ffestiniog yn y sefyllfa My maent ynddi, neu o'r hyn lleiaf y dywedir eu bod ynddi, o ddiffyg gallu nac, yn wir, o ddiffyg chwaeth. Ns, y mae y naill a'r llall, trwv drugaredd, yn medd- iant bechgyn ieuainc Ffestiniog i raddau Red helaeth. Y maent yn y sefyllfa y maent ynddi am lfci fedd eu hathrawon afael yndd\nt na dylanwad arnynt. Ond pe y deuai y bobl hyn i'r temlaa caent afael ar gylcli newydd o bobl i'wdysyua gofalu am dttnyni: y inn t YlJ sicr genyt 1H byddant ond ych dig cyn c-fod i df'" ill fod yn Ffestiniog fechgv i o nllu ac "IIi meddvliol, lawer ohonynt tuhwnt i r cyflreii n. Peidiwi !i a meddwi, bobl anwyl, y dvsgwch greadur o ddyn trwv n bieellu fel y byddia ar'pr a gyru "mulod." Crlldut i'w enill tiwy r.11 "erCI', n.'i urz']¡ncddi trwy rym rheswm ydyw dvn, a rhaid i'n dysgawdwyr yn Ffestiniog ddyfod atom yn y ifordd yma. Dowih atom i'r temlan Nid oes modd eich bod yn gwneyd eich dyledswydd wrth eu hcsgculnso. Mae dyngarweh yn galw aruoch ddyfod. Mao yr eglwysi sydd wedi ymddiried eu hunain l'cb goW yn gwaeddi yn uchel am i chwi ddyfod allan i'r maes o ddifrif yn erbyn y cawr meddwdod, yr hwn sydd yn gwneyd rhwnriadan ar rwygiadau yn ig- Iwvs y Duw bvw iqi ein plith.—Yr eiddoch. Dinbycli. How.

GORUCHWYLWYR, irASXACIIWYK, A GWEITHWYR FFESTlNIOfi YN Et PERTHYNAS A GWYLIAU Y NADOLIG, Foneddigiov,—Dosbeirth pwysig mewn tyra- deithas ydyw yr uchodion, am eu bod yn effoithio yu ddirfawr er tmenuso neu gysuro y rhai sydd mewn cysylltiad 3 hwy. Dosbertliir hwynt yma yn eu perthynas ii'r wyl grybwylledig i ddau ddosbartll, set Rhyddfrydw.yr a Clia'thiwyr. Hysbvsir ni fod goruehwylwyr Diffws, L<d. Maenofferen, yn gadael y gweithwyr at eu rhyaaiii tan bore ddvdd Merclier, ac fod' v Welsh Mate, Rhiw, a Holland, o dan rwyiuau jforachwyhsetn i weith;o, oddieithr ddydd Mawrtli. Mae y rhan fwyaf o'r gweithwyr, os nad yr oil illownglir. ionedd, ap cymerndwyo y rhyddid hvB agsydd)"11 cael ei estvn iddynt, ac yn anghymeradwyo yi orfodaeth a roddir arnynt i weithio ddydd LIun: er mae yn wir fod yma rai raor wa'aia a gwenieithus fel yr ymddangosent 1,11 wylwyr eu bod yn cymeradwyo eu goruchwyuae drom a phoenus. Ymddengys y dosbfrth yma yn barod i ymo?twng i bob trefniant o eiddo v mM'" beth bynag fvdd ei uahir. G?awafi'T ?"?"' farnu beth ydyw yr egwyddor gY'ncIh?o),?' dyweyd hyn mai 'dym? y dos?art? niwya't tll' Tmddirifd?'.ny i?eithwyr.a'r mwynf perygJ¡l i'r goruchwylwyr 'yn y gymydogaeth. erby n hyn yn.eu hadnabod.no mai )"11 fwy ??3 thebyg fod rhai o'n gor?chwyiwvr yn puhadnabod hefyd. Y mae rhai o'n m?!:ach?T ??'°,. rhyddid i'w Kwa?anaeth?r hyd ddyctd J[ercht'l', oherwydd y maent yn ystyricd M cu oatw o ?eivn munau y masnachdy yn ddider a diderjy' greulon ac afresymol, ac fod tridiM o adloma ,?jt natur yn dm angenrheidiol id ")t. 1 wrtbym fod Mr :r Rewinds. Li? ''RPOO' 3fei?tri Thomas andBrotheM, A??'"f ?)?r. stone, am gau eu ma<nachdai hyd drlyci<I Jll'_ ■ Pob parch Iddynt am eu hynawaedd a'u  ac am eu parch a'n c?,dymde'mli a u v Dymmiempob llwvddi?t,t idd5,nt ?n ? A? Gyda golwg ar dafamwvr y  gwerthant pe y caniateid iddmt 'ul, gwaith. Ni ofalant am adlon!at?t rl, ol nac ychwaith am adloniant i'w n'o?nu?? iddynt fod yn glauha? eu llorian s& t" .? p na thybaco. Rhaid i ni gwto?i ar y rhM llyn chymer y llvwodraeth y p<th dan cinIU:l y +-? fm,3- ff,iit )I J gymydogaeth. CVKl

LLANLLYFNI. Damwatv.—Oddeutu deudde? o'r ?W" Gwener diweddaf, daeth y uew?d t,"Im iln ?,; iau fod dyn o'r eaw Evan ?!o.n? /,??n (brodor o Ffestiniog) wedi cyi?rM sol OdIS yn chwarel Ty'tn-weir?ofM. ???'? ?,.?) ?ipio, Hn iddo 3-nla,?"r "i bcu ,t.???v hth o ddyfndc'r a d?rbvniodd niwrnsa t'wb?. Gobeithio ycaiff adferiad onan —Bronfnb.

RHYDWYN, MON. 4f\ Y' Tlli.. Y DYN Omo(J,Nos Fcrdtcr. y !e" U' '.1,1 hWD:CaWSOm yr hyfrvdwch o 011lir 1'v Jî- LewIs, hen atI:mw yr p,ol Fryi.:widåI;Illurl1: n lad, ?l traddodi darlith ar y "I'}"1'0 ,jr.i od, y dyn cy.vrain, &c." ??'e miloeda 1 J'a Uawer o'r S?on, yu ?)-M am ? "?_?i.) ?r ?ewi.? fel !)thMw ac fei '??. .?lae i waitli yn ddydJorot ?c yn ??.??'?? n )'I"uí yn meddu DaM MnMt?'- ?c arf-?t .):.n- i idol, buasai yn un o 'brif d.?rl?!'?'?"