Y Genedl Gymreig

BAGILLT. I Tiiiuvn- ah Dak.—Boreu dydd IAIIIII ymaoroaa tan allall yn nhy Edward Rowlands, a ehafodd ef, ei wraig. yn nghyda'i ddau fab, ddiaugfa lied «fvllL'. Xid oes ond dwy ystafell yn y ty, sef v gi'^iiia'r siambcr wely. Aeth 11n Rowlands ai mlnib Edward i'w gwely tua usarddeg o'r gloch nos sol, gaa adael y tan yn y grat gogyfer a'r boren. Yr ocdd y gwr a'r mab arall Y11 y gwely er's deg o'r gloch. Tua un o'r gloch y boreu, dcCr<xt[' y mab ieuengaf, Humphrey, a gwaeddo-Jd ei fod yvi mygu. Neidiodd o'i wely, a chanfvddodd y tv yn orlawn o fwg. Galwodd ar y gweddill o'r teiilu, a gwelwyd ar unwaith fod y tyddyn ar dan, ac fod en bywydau m-wii perygl. Llwyddasant i achub eu hunain trwy ncidio o'i ilenestr. Yn ebrwydd wedi iddynt fyned allan, disgynodd y to !!Wellt, ac erb>nv y boreu nid oedd ond y muriau moelion vn sefvll*. Y mae'r gallcd tua 30p, gan i'r oll o'r do-,irefu all dillad gitel eu llwyr ddinystrio.

BALA. Aniihe(; i EFRYDWYR.-YCbytlig d(lyddiau yn ol CAfudd efrydwyr (10 raewn nifer) yr athrofa eu haiiregu i! Mr Thomas Lloyd Jones, i. alysarn, a ehyfrol o bregethau ei anwyl dad, yr hon gyfrol yr yllym yn deall a ysgrifenwyd oil gan Mr T. Lloyd Jones o lawysgrif ei dud. Mae yn debyg ilii lillesid rlwddi anrheg mwy addas i efrydwyr ieuuinc na ehyfrol o bregethau pregethwry bobl.' Dangosodd yr efrydwyr eu rhwymedigaeth a'u dioleiiganveh mwyaf gwresog i't rhoddwr hael- ioniis, ac yr oedd y derbyniad siriol ii, roddwyd iddo jwn v l'arelm l)r Edwards, Ellis Edwards, Hugh Williams. a'r holl efrydwyr, yn deilwng o'r snrheg. Nid oes genym ond gobeithio y bydd i wvr g.illuog eraill ddilyn esiampl ein cyfaill o Talysiini, ac aurhegu pregethwyr ieuainc y cyfun- deb .tOvfmu?wcrthfawrsyddwedi ca? eu dwyn allan yn ddiweddar tnvy y wasg Gvmreig.

BANGOR. Eru'iiiaiiAETiiw \r Peniiuvk.—llysbysir fod Mr Pennant Lloyd, uchel-sirydd Fllint, ar fedr ym- ddiswvddo fel prif oruchwyliwr etifeddiaethau y PenrhYIl; ae fod y tenantiaid a'i gyfeillion lIU0809 yu bwriadu ei auvhegu a darlun gwych olioao ef ei hun. Yr Anrhydeddus Sackville West, brawd i'r ArglwYlH Do La Warr, sydd i olynu Mr Lloyd fel prit ornehwyliwr Arglwydd Penrhyn. Dydd Uwener, y 2Hain cynfisol, ydoedd y dydd appwtntiedig i Mr C. T. Macadam, mnnagcr y Nitro Phosphate and Odams' Chemical Manure Com- pany. Llundain, i tryfarfod goruchwylwyr y cwmni uchod yn Xgogledd Cyinru i gynal eu heisteddiad blynyddol yn y British Hotel. Wedi tritfod yr amrywiol faterion arferol aethpwyd i fwynhau y einiaw blyny" ddol, yr hwn a gynwysai bob arlwyon dunteithiol. Ebtclllhi Mr Macadam ei hunan yn gadair, a Mr John Williams, general merchant, Bangor, yn yr is-gi .vdair. Yr oedd yneistedd wrth y bwrdd y boneddigion canlynol:—Parch Thomas Hughes, Bryngoionwy, Mon; Parch Win. Wil- liams, Pwllcrwn, Pwliheli; Mri Griffith Hughes, liodffordd, Mon: Rowland Davies, Llanfairpwllv- gwyngyll; T. E. Griffiths, Allt Ddu, Pwllheli; Richard Williams, Rhosgoeh, Mon; Wiii. Jones, .\Iae,-yIJlln, Llan f:w]og; Owen Owens, ceru Lleeh, ilon; William Thomas, Hengwm, t'iynog; Owen Unfiles, POlthdjnorwi; David Tholna:" mas- uaehydd glo, Llanfairfeciiau; William Hughes, Llanddewi, ger IJaurwst; Edward Jones, Coed Tq;, Colwp. Day; James Smith, Xantlle; a Mr )[orri8, clerc Mr J. Williams. Yn ol yr ystadegau a ddarllenwyd yiuddengys fod y cwmni hwn yn llwyddo yn IIlla1'fcr,,¡ YIl Ngoglcdd Cymru, yr hyn a bvawf ragoroldcb y quality. Yfwyd y llwnc- (lestynau artorol, ond lied ddidthrol oedd gweled rhai o'r goruchwylwyr yu yfed ieeliyd da" y Prenliines, Are., mewn dwir," ae nid mewn gwirodvdd. Nid yw v byd eto mor ddiegwyddor ag v iiiyii rhai i ni gredu. Cafwyd einiaw iliagorol, a bnddiiawyd pawb.—M.X.O. Dkifalwcii Ckwivdwyu BnlIES]¡. Y mae YlUd'h¡1 y gvrwyr yn alw sylw trigolion y drei ityiit. Y mae'n sicr fod diofalwch ar ochr yr heddgeidwaid yn nglyn a'r gyrwyr hyu. Fel y sylwodd Arglwydd Penrhyn yn llvs yr ynadon di- vla, (Izlf, y maeiit yn cael evtlawni troseddau fel y wyiioat heo fod y gyfraith yn gafacl ynddynfc. Ar Tios 'N?tk l vrt?7t"l ?l 110" S;idvri\au yn avbeuig gorlenwir y sti'.vd gan "erhvdan d ;n ofa1, v gyrwyr ucliocl, a'r rhai hyny yn llo!iy(Vl, ae ni wyr y rhai ydd yn ccrdded y_ 'tiydpa gan gynted y hyddant )'n eFhwyn. .S^ adwru diweddaf yr oedd un o'? coir hyn yn si fyll L'CV tafaru yn y Stryd Fawr, a chvehwyiiodd ntwyUntcbrybvJdyuvb\'d,? \?itugWMi? ?'(H yn digwydd myned iieibioar y pryd r'nwng yr Mwymou. a rhytdd ydoedd iddi ddiane heb fawr si'V'.d. Tylirtl li.-iij cos yn bosibl cael riiyw reol- ar y i-vrbydwvr hyn'i—Gnhcbydd.

BETHEL, ARFON. Ddvddio;—Yr vyvtlmos ddiweddnf, '1' dros y 1I;wodr,wtl1 ymii yn profl yr J?',? ct'nyf ddeall fod ?h?<'<; y "i :>;1 '1\' bur afreolaidd ?r y cyfan 'v I' d'!i,¡tLbf, Vl' hyn sydd ddigalondid nid i i' atliraw gwcithgar arflwvdd"vu gyntaf ei -?i pi.th. 1 }Cafodd holl Nant yr y??f<l uchod c? ? ?'M'?tth?p:t?i.?t?au'' deuddeg punt o ??.KMtrbynmytwvU?-htnwitMn.Mth?i' genyl' dtleall fod v bara ;.v' if °*!?1 .V!> eehryuus, fel v rhoddwvd Uawer o'r v?:f• iboithwyrmoclt. Truenioedd hyn, ?- .??M?dri??mnrnim'L'oitiwncvdy i .ivny. T;, bed nad al!a<ai y pwyllgor •"Vddio n arian i wdl Cibcnion narhyw oriafnynui? A oes yn Bethel a'i "d,t d(Iiiii Ileiiori,)ii, t '?''ntyudyibditHmifi-lsprpc !n (] n' X .d> cuddeg punt M gwobrwyon i'w tynu 41^ uogj eu h?'tau, ?oewi eu lueday"u, a gwrteithio eu talentau ? Neu a fuasai ev. def- nyddio at ddarllenfa gyhoeddus ddim yn lliniaru v waedd fod ieuenctyd yn mynycim tafarnau ar uouweit-hiau hirnos y gauaf? Neu a oes dim tlodion, gweddwon, ac amddifaid o'n cwmpas, ag y buasai ychydig danwydd neu wlaneni a gwrtli- banau cynhes yn bywiogi en tevmladau, ynysgafn- liau eu beichiau, ue yn sirioli eu haelwydydcL yn hytraeh 11a rhyw ddifyrwch awr fel hyn ? Car- aswn i l'lIyw ";»t fel hyn gael "ylw Y pW,vllgor uehod ond feallai nad yw o ddim dybeu dis- gwyl gwelliant mewn urferion Ued boblogaidd fel li vii, II'U bod yn gorfod tbimlo yr oes hon fel yr oesoedd gyut, mai duw rhai yw eu bol."— Arthur.

BETHESDA. CYMDEITHAS DDADLEUOL BETHESDA. Mae yn hysbys erbyn hyn fod cymdeithas o'r fath ucliod wedi ei sefydlu yn Bethesda, a'm ham- can inau yn bresenol yw ceisio dangos nad ydyw yr esgusodion a'ddygir yn mlacn gan rai, yn euwedig yr ieucnctyd, yn ddigonol resymau dros wrtliod ymuno a'r gymdeithas. Rhyfedd iawn, onide, fel y mae ychydig arian bob amser, yn peri dycliryn a phoen i rai pobl. Dyina un esgusawd a ddygir yn mlaen, yn enwedig gan y bobl ieuainc yma, sef fod yr entrance fee o swllt yn uchel iawn; yn nghyd a'r taliad chwar- terol o ebwe' cheiniog, yr hyn trwy reduction, ys dywedodd un ysgolhaig, sydd yu ddwy geiniog yn y mis. Wel, caniataer eu bod yn uchel, ond y cwestiwn sydd yn ymgynyg i'm meddwl ydyw, Ai tybed nad yw y inwyafrii o'r rhai sydd yngwrtliod rhoddi eu presenoldeb yn nghyfarfodydd y gym- deithas, yn gwario dwy geiniog yn y mis, y rhai pe dymunent, nas gallasent eu hebgor? Y dyut, yn ddiamheu yn gwario mwy na hyny. Ai tybed 11a fyddai yn well i fachgen ieuanc fod yn aclod o gymdeithas o'r natur yma, yr hyn a gawsai ond iddo fyw ar lai o haner owns o dybaco, ueu un glasiad o gwrw bob mis, na rhoi yr arian yna am y eyfryw bethau sothachlyd a diwerth ? Y mae ateb y cwestiwn,—" Pa both a wncir gyda'r arian,"—yn waith rhy ddibwys ar hyn o bryd, gan fod amgylcliiadau yn gwneuthur hyny yn ddiangenrhaid. Esgusawd arall a ddygir yn mlaen ydyw, fod yr amser y dechreuir cyfarfodydd y gymdeithas yn rhy hwyr, set elnvarter wedi wyth. Rhaid addef ei fod yn hwyr. Ond, a yw bod yn Vestry-room Jerusalem o chwarter wedi wyth hyd chwarter i ddeg yn hwyrach na bod yn cerdded ar hyd y pentref yn ystod yr amser yua? A dymunwn wasgu yr ystyriaeth hon ar feddyliau fy nghyd- ieuenetyd,-Onid oes yn y cyfarfodydd hyn well He nag yn y tafarndai ? Onid oes ynddynt fwy o fuddioldeb a lies i'w gael nag a geir yn lighonglau yr heolydd, &c. ? Ond nid dyna yr unig reswm sydd genym i'w roddi dros chwarter wedi wyth fel amser dechreu y cyfarfodydd. Yr ydym oil yn lioni ein bod yn Gristionogion; ac un 0 egwydd- orion mawr Cristionogaeth ydyw, "Car dy gym- ydog fel ti dy hun." Ond pwy, meddir, yw yr hwn sydd yn gofyn y ddyledswydd hon oddiar ein Haw yn y cysylltiad yma? Y inasnachwyr, hyny 3*w, y gweision yn ogystal a'r meistradoedd. Nid oes angen esbonio y cysylltiadau y maent hwy ynddynt; ac yrwyf yn ei ystyried yn ddyledswydd arnom gydymdeimlo a hwy yn hyn, canys y mae arnynt hwy, megis eraill, eisieu diwyllio eu medd- yliau, a chael cylleusderau i arfer eu dawn mewn cylchoedd cyhoeddus. A dyma le iawn iddynt hwy a llaiver eraill. Ond nTd-yr ieuenetyd yn unigsydd yu gwneuthur yr esgusodion hyn ond rhai sydd ychydig yn hyn, ie, yn wir, y rhai sydd yn cymeryd arnynt fod yn teimlo yn ddwys dros yr ieuenctyd, ac yn dymuno, ar dafod, gad rhyw gyfarfod o'r natur yma i geisio eu denu iddyut, ae eto y mae yn ormod gan y rhai hyny, tuag at gyrliaedd yr am- amcan sydd o gymaint pwys ar eu meddwl (?), dalu dwy geiniog yn y mis, ac aros ar eu traed rhyw awr yn hwyrach unwaith yn y pythefnos, er rhoddi cefnogaeth i'r cyfryw symudiad. 0, y fath ang- hyeondeb ? Pa fodd y mae y eyfryw ddynion yn disgwyl i'whareithiau gario dylanwad ar feddyliau neb? Bobl Bethesda, yn hen ac ieuainc, na fydded i chwi feddwl byth mwyach am y fath esgusodion llesg a gweiniaid. Yr wyf yn ystyried nad oes ond vchydig iawn, os neb, tu fewn i ardal Bethesda ydyddiau hyn nad yw ynfforddio iddynt roddi cymaint a liynyna o arian ac amser er ecfn- ogaeth i sefydliad ag amcan mor bwysig a goruchel a hwn. Terfynaf, gan obeithio y bydd i'r sylw- adau liyn gael eu sylw priodol. Yr eiddoch, &e., IOAS, Y Senedd.—Cynhaliwyd yr eisteddiadgohiriedig nos Wener diweddaf. Er mor anfanteisiol ydoedd yr hin, yr oedd y Ty yn llawn a siriol, a chymer- odd araryw aelodau newyddion eu sedd am y tro cvntaf. Darllenodd yr Ysgrifenydd Cartrefol gof- nodion Nr cisteddiad blaenorol, y rhai a gadarn- hawyd yn ffurfiol. Agorwyd y ddadl ar ran Mesur y Weinyddiaeth i gau y tafarndai ar y Sabboth gan Mr Williams, Pcnrhyn House (yr aelod an- rhydeddus dros Aberhonddu), ac yna siaradwyd yn erbyn y mesur gan y Mri J. Hughes, Cloth "Hall (Diiib),ch), Thomas AVatkins, ysgolfeistr. (Ruthin), ac 0 blaid guu y lIfri John Jones (Cei- newydd), Richard Jones (Porthaethwy), John Jones, bookseller (Llanfyllin), a Gwylym Jones (Abergele). Wedi i'r Ty ymtEurfio yn bwyllgor penderfynwyd fod hawl gan y Weinyddiaeth i argrapliu y mesurau a ddygir gerbron y Ty, fel y caifo yr aelodau fantais i ystyried adrallau pob mesur. Dysgwylir y bydd y Ty yn cael ei ranu am y mesur presenol yn yr eisteddiad nesaf. Wedi hynydygir mesurau i mewn er gwella Anedd-dai y Gweithwyr, Rhyddfreiniad yr Etholfraint, Dad- sefydliad yr Eglwys, ac er cael rheilfEyrdd i leoedd o bwys mewn ystyr fasnachol. Cynhelir y cyfar- fod uesafyn mhen yr wythnos, y ddadl i gael ei hagor gan Ganghellydd y Trysorlys (Mr R. D. Morris). Y RlIEILFFOllDD HinVNG BETHESDA A ClIAEIl- nari'on.—Y' mae Uythyr o dan y pcnawd uchod wedi ymddangos yn y Mercury am ddydd Mawrth diweddaf, wedi ei arwyddo gan Chwarelwr, ond ofnir fod gormod o sawyr Caernarfon arno i 'seri i ni gredu mai chwarelwr o Bethesda a'i hysgrifen- old. Modd bymg, dyfynaf ychydigo'i frawcd *gau. Efe a ddywed" Teimlaf gywilydd addef y itaith fod ein holl nwyddau at bob diben yn cael eu cludo yr holl ffordd o orsaf Bangor gyda throliau, gan achosi cost ychwanegol i lawn saith swllt ar bob tuuell o bwysau. Y mae y glo a brynir yn Man- gor yn 20s y dun ell Y11 21s erbyn.y eyrhaedda yma, ae mewn amgylcliiadau yn llawcr mwy. Nid oes gan gortwyr y parth hwn un safon sefydlog o brisau, ac yn fynych, hawliaut arian yn ddidrugaredd. Ni feiddiwn eu gwrthwynebu, gan nad ydyw y feddyginiaeth hyd yma yn ein gafael. Y mae yn eithaf hysbys mai chwarclwvr a llafur- wyr ydym oil, fel rheol yn priodi yn lemme, ac yn meddu teuluoedd mawrion i ofalu am danynt. Nid yw ein cyflogau ni yma yn fwy nag eiddo yr un dosbarth" o weithwyr yn Llanberis a Nantlle; ac nis gallaf fi weled pahain y dylcm oddef ein beichio yn hwy gan gostau mor wirioneddol wrthun ac afrcidiol. Pan y teimlwn weithiau awydd i fyned oddicartref, nid oes genym ddim amgen i'n eludo na'r cerbydau truenus a dynir gan geffylau Gwyddclig wedi tori i lawr. Y mae yn boenus i fod yn lIygaù-dyst o'r ereulondeb parh:411s a ddangosir tuagat y creaduriaid truenus hyn, heb son dim am y perygl i fywydau ae aelodau mewn canlvniad i lwytho yn ormodol, yn ngbyda gwaith dynion haner meddw yu gyru yn afresymol. Pc gwneid rlieilfEordd oddiyma i Gaernarfon byddai i filoedd o bobl y cymydogaethau hyn gymeryd mantais ar y cyfleusdra i ddibenion marchnadol, megis v gwna pobl Llanberis a Thalysarn. Boed i bob! Caernarfon ymsyinud yn fuan ac yn effeith- iol gyda'r cynllun, a theimlaf yn sier y byddent, tra YR llesoii eu hunain, yn rhoddi hefyd ragor- fmint fawr i drigolion esgeulusedig Bethesda." Cvnwysa y llythyr uchod wirioneddau auwrth- ii-yliebol, ond priu y credwyf fod pobl Bethesda yn isoddfed i'r cynlluw, tra byddo ganddynt y gobaith lleiaf y ceir y rheilll'ordd o Fangor. Galwam i Wumuoa.—Y' mae eglwys y Method- istiaid yn Llanllechid wedi rhoddi galwad i'r L'awh Hugh Jones (Huw Myfyr), Llanrhaiadr-yn- .Mochnant, i'w bugeilio, ac y llJao j'ntall wedi cyd- syuio, ac i ddcchreu ar ei lafur yn fuan.—Gwilym

GRAF WANT A THALYLLYN. Damwaix.—\r 19eg cynfisol, fel yr oedd dyn o'r enw Evan Evans, yn nghvda bacligen bychau yn gweitliio mewn gwaith mwn, digwyddodd i ddarn o'r graig syrthio arno, a thrti yn analluog i pymud, gwaeddai y bachgen fod darn arall yn vmollwng; a chyda hyny disgynoedd ar ei goesau gan falurio un 0 honynt vndo.tiawn. Da genym t ity:<bysu ei fodyn gwella 0a dda danofal Dr Jones, Llaurwst. I)AILC &N-FYDDIAI) hynoi) -Fol yr oedd dau fach- gen yn tirio ar ol cwningen mewn marion ar ochr "Mynydd Deulun," darganfyddodd un 0 honynt rywbeth tebyg i tea-pot, ond ei fod ll uweh, a chanddo dri throed, oddeutu pum modfedd o hyd; genau byehan, a gwaelod mawr, tebyg i grochan; hefyd yr oedd yn orlawn o ryw weh eoch: a hysbysir ni mai arian lledr ydyw, wedi malurio, y rhai a guddiwycl y,iiddo er's blynj-ddau malurio, Ei ddefnydd ydyw pres = nid dur, fel y yn ol. ybiwyd ar y cyntaf.

DOLYDDELEN. Yr ydym yn deall fod Mr Henry Jones, Jylan- gcruyw, Sir Ddinbyeh, wedi cael a derbyn galwad gan eglwys Fethodistaidd Dolyddelen i ddyfod i'w bugeilio. Yr oedd Mr 'Jones wedi enill ysgol- oriaeth Dr. Williams Ylllllhrifysgol Glasgow, yr hon oedd yn werth 40p. y flwyddyn am dair blynedd.

EDEYRN. Dydd Sadwrn, Taehwedd 2tain, cynhaliwyd einiaw blynyddol Mr W. Williams, Pwllcrwn (goruchwyliwr dros yr" Odams Manure Company yn Lleyn), yn y Ship Inn, Edeyrn. Cafwyd ciniaw rhagorol, a chyflwynwyd y "Gwpau Ariaii" gynygiedig am y crop goreu oddiwrih y gwrtaith uchod i Mr H. Hughes, Bryna, Edeyrn. -Gokebydd.

FFLINT. Cvnghebdd.—Nos Wener, Tachwedd 30, cyn- haliwyd cyngherdd yn yr Ysgoltly Genedlaethol, yr elw yn myned i drysorfa Cymdeithas y Der- wyddon. Y llywydd ydoedd Mr C. E. Dyson, ac aeth trwy ei waith yn ganmoladwy. Rhoddodd anerchiad dtla a doniol ar ddaioui cymdeithasau o'r natur yma. Cymerw.vd. rhan yn y cyngherdd gan Miss Halliday, Birkenhead; Eos Bradweu, Mrs Lloyd (priod Llew Llwyd), Mr P. Harding Roberts, Mr J. D. Edwards, Miss Lilly Jones, Mr Lambert, Miss Price, Miss Hughes, Sec. Yr oedd yr ystafell yn orlawn, er fod y tywydd yn bur au- ffafriol. Yr oedd hwa yn gyngherdd da ar y cyfau, a diau y gwnaut elw da oddiwrtho. Galwad.—Y mae Mr Phillips, o Athrofa y Bedyddwyr, Llangollen, wedi derbyn galwad un- frydol oddiwrth eglwys y Bedyddwyr yn y dref hon i ddyfod i'w bugeilio, ae y mae yntau wedi ei hateb yn gadarnhaol. Bwriadaddechreu ar ei weinidogaeth yn Ionawr nesaf. Dymunwn bob llwyddiant iddo yn macs ei weinidogaeth.—Comist- fat.

FFESTINIOG. Amtrso.—Fel y mae yn hysbys, bu cryn stwr i ddwyn y gyfuudrefn fyrddawl » addysg i ymar- feriad yn y plwyf, Wedi'r cyfan, mae lie i ofni mai ychydig, os dim, diwygiad sylweddol a gwir- ioneddol sydd i'w ganfod yn y cyfeiriad gwir bwysig hwn, oblegid digon canolig y dengys adroddiad arolygwr y Llywodraeth ydyw safon addysg trwy yr holl ardaloedd. I brofi hyn, gellir nodi mai rhy brin fod neb o'r plant oedd dan addysg y flwyddyn ddiweddaf wedi dangos ond pur yehydig o gynydd, neu buasai mwy ohonynt, wedi dringo i afael y cymhwysder cyffredin i fod yn athrawon; yr un modd y rhai oedd yn athraw- on, methasant a chyrhaedd y afon o pupil teachers, llawfrllai y dosbarth hwn y safon i fod yn assistants. Heblaw hyny, mae yn otidus datgan ddarfod i'r arolygwr restru plant y plwyf yn y dosbarth isaf mewn gwareiddiad a moes o fewn ei gylchdaith. Sieryd y ffeithiau hyn lawer yn erbyn y plant neu gyfranwyr addysg, ac efallai y ddau. Yn yr hen amser, arferai ysgolfeistriaid dalu cryn lawer o sylw i foesau eu hysgoleigion, ond erbyn hyn, mae yn ofnus fod y rhan bwywig yma o ddiwylliant y to ieuane wedi ei daflu o'r neilldu o dan y gyfun- drefu newydd i raddau gormodol. Os gwir hyn, geilw am ystyriaethau mwyaf difrifol y Bwrdd Ysgol, yr ysgolfeistriaid, a rliieni y plant i gyd- wneyd eu goreu i symud y cwmwl du a nodwyd oddiar gymeriad plaut ein hardaloedd. Os dyma eu cymeriad tra yn blant, beth tybed fydd eu hanes wedi tyfu yn ddynion ? Mae y ewestiwn yn un difrifol i ni yma, ac i gymdeithas yn gyffredinol. Gan hyny, bydded i ni fel cymydogaethau ddeffro at eill dyledswyddau heb golli amser.—OohebyM.

GAERWEN, MON. I Makwolaeth A Chladdedioaeth Mr John Davies.—Fel y mae yn hysbys i lawer erbyn hyn, yr oedd Mr John Davies yn un o'r trueiniaid au- ffodus a gyfarfuasant a'ti diwedd yn dra disymwth yu y ddamwain ddifrifol a ddigwyddodd ar reil- ffordd canolbaith Mon ddydd Iau diweddaf. Ychydig y meddyliasom y buasai genym yr wyth- nos hon y gorchwyl gofldus o gofnodi ymadawiad y cyfaill serchog uchod, a hyny pan oedd ei haul ond prin wedi cyrhaedd canolbwyut ei fftirfafcii, sef yn 46 mlwydd oed, gan mor iach a chryf ydoedd ei gyfansoddiad, a buasem yn rhoddi iddo flynyddau lawer eto i fod ar dir y rhai byw; ond wele i ni un rhybudd yn ychwanegol mai ofer yw i neb ymddiried yn ei ieeliyd na'i gryfder. Nid ydym yn cofio gweled ein cymydogaeth erioed wedi ei tharo a mwy o gyffro a theimlad nag yn marwolaeth y brawd hwn, a gellir priodoli hyny yn benaf, feallai, i'w sydynrwydd, yn nghyda Iluosog- rwydd ei deulu trallodus, gyda pha rai y mae y cydymdeimlad llwyraf a dwysaf yn cael ei ar- ddangos. Nid ydym yn liofli dyrehafu na chanmol gormod ar y marw, ond gallwn ddyweyd yn ddibetrus, yn ol tystiolaeth pawb o'i gydnabod, nad aeth erioed i fedd dad serchocach a mwy gofalus, cyfaill ffyddlonach a chywirach, cymydog caredicacli a mwy dymunol, na dyn mwy hynaws a eliymwynasgar, nag ydoedd Mr John Davies. Bu yn inspector ar reilifordd canolbartli Alon am am- ryw flynyddau, ae yr oedd ei ddull tirion tuag at y gweithwyr a'r teithwyr wedi enill iddo luaws mawr o gyfeillion a clireu teimladau cynes yn mhawb tuag ato gwnai yr oil a allai i bawb yn hen ac ieuanc, cyfoethog a thlawd yr oedd yn hynod ar y cyfrif yma, ac yn wir deilwng o sylw. liefyd, nid oedd neb yn ein cymydogaeth mor ffyddlon gyda pliob symudiad daiouus a ddeuai ger bron; yr oedd a'i holl egni yn gweithio o blaid yr ysgoldy uewydd sydd yn cael ei hadeiladu yma, a chyda ehyfarfod y plant, a'r ysgol Sab- botliol, yn mha le yr oedd yn athraw ffyddlon a Llafurus, ac efe oedd yn arlioli yr ysgol yn gy- hoeddus y Sabboth olaf y bu byw, a bwriadai wneyd yr uu peth y Sabboth canlynol. Yr oedd yn aelod selog gyda'r Trefnyddion Calfiuaidd yn y Gaerwen, ae yr oedd yn cael llawcr iawn o blescr gyda phetliau crefydd, ac nid oes genym yr am- heuaeth leiaf nad yw heddyw yn cael rhan o etifeddiaeth y saint yn y goleuni." Gwnaed sylwadau parchus o goffadwriuetli i'w enw yn y gyfeillach, yr ysgol Sabbothol, a'r bregeth nos Sal. Er fod ei farwolaeth yn ergyd drom i'w gyf- eillion a'i gydnabod, eto ei hoffllH briod a'i anwyl- iuid diamddiffyn fydd yn ei thcimlo drymaf. Rhigflaenwyd ef i ogouiant gan rai o'i blant, ond y mae diuddeg o honynt yn awr yn fyw, naw o ba rai sydd gartref, lie nid yw'r baban ieuengaf yn llawn tri mis oed! Felly gwelir fod y teulu yn wrthddrychau teilwng o gynorthwy, a diau y bydd lluaws mawr u ewyllyswyr da yr ymadawedig yn falch o gael cylleustra i gyfranu ychydig iddynt er eu cynorthwyo 1\'n cysuro yn cu profedigaeth chwerw. Gellir anfou unrhyw swin, pit mor ddistadl bynag, i'w weddw drallodedig, am yr hyn y teimlir yn dra diolchgar. Deallra fod rhai cyfeillion caredig yn casglu eisoes mewn rliai ardaloedd, a byddai yn bur ddymunol i eraill ddilyn eu liesiampl. Pan fyddai afieehyd mewn teulu nid oedd neb parotach i weinyddu ymgeledd i'r claf na'r cyfaill uchod, a phan gyfarfyddai rhywun a damwain byddai il'i holl ymdrech yn myned oddiamgylch i gasglu tuag at eu cynorth- wyo, os byddai angen, ac y mae lluaws 0 dystion byw i'w cael a allant gadarriliau y ffaith hon. Hebryngwyd ei weddillion marwol ddydd Linn diweddaf o'i breswylfod (C'hwys, Gaerwen) i fyii- went Eglwys newycld y Gaerwen. Daeth tyrfa luosog anarferol yn nghyd i dala y gymwynas olaf iddo, a llawer o hunint o bell ffordd, ac yr oedd yn un o'r augladdau parchusaf a wclsom er's amser maith. Yr oedd edrych ar ei deulu lluosog It galarus ya ddigou i doddi y galon gatetaf; bydded i "Farnwr v gweddwon a thad jr amddifaid" ofalu am danyirt yn eu cyfyngder presenol.—Gohebydd.

I LLANELLTYD. I Y Diweiidau lIIIl Griffith Robekts, Bwlch-y- I GVVYNT.Yii Ngliyfarfod Misol Gorllewin Meir- ionvijd, a gynhaliwyd y mis diweddaf, gwnaed I coifadwriaetli am y diweddar Mr Griffith Roberts, I Bwlch-y-gwynt, yr hwn a fu farw yn 86 mlwydd oed. Symudasai efe i sir Feirionydd, er's yn agos i haner can' mlynedd yn ol, o ardal y Ty Mawr, I Lleyn, lie yr oedd ef a Mrs Roberts yn aelodau selog gyda'r Metliodistiaid. Dyfod a wnaeth yn oruchwyliwr coed i'r diweddarsyr R.|W. Vaughan, Nannau, Barwnig ae Aelod Seneddol. Ae yr oedd yn syn yn y dyddiau hyny ei weled ef yn cael ei I benodi i'r awydd gan yr hen Farchog hwnw; oherwydd, fel y gwelir yn Methodistiaeth Cymru, yr oedd Syr Robert yn Uchel-Eglwyswr sl°.g.e weai aangos y gwrtnwyneorwyaa mWYUI i rem- odistiaeth a Metliodistiaid yn Llanfachreth. Nid oedd 31r Roberts, fodd bynag, i fyned i gapel Llanfachreth ac felly bu efe a'i deulu yn myned am rai blynyddau i Ddolgellau ar y Sabboth, ac i'r cyfarfod eglwysig a moddion eraill, tua phedair milldir o bellder. Yn y flwyddyn 1830 dewiswyd ef yn un o ddiaconiaid yr eglwys yn Nolgellau. Oherwydd iddo roddi mawr foddlonrwydd i'w feistr, caniatawyd iddo fyned i gapel Carmel, oedd yn agos i'wdrigfan, lie y llanwodd y swydd o ddiacon yn dda. Er's amryw flynyddoedd bellach yr oedd wedi symud i Lanelltyd, ac yr oedd yn flaeuor yno hefyd, ac yn wir lafurus nes eiatal gan fethiantweh henaint, Gorphenodd ei yrfa yn orfoleddus.

LLANERCHYMEDD. Daui.ith.—Nos Iau, y 29aill o Dachwedu, cawsom y fraint a'r hyfrydwch o wrando ar y Parch R. Llugwy Owen, M.A., Ph.D., Acrfair, yn traddodi ei ddarlith odidog ar "Germani—ei hanes, ei harferiou, a'i chrefydd," yn nghapel y Metli- odistiaid Calfinaidd. Wedi anerchiad byr, end hynod o dda a phwrpasol, gan y cadeirydd, galwyd ar y Dr parchedig yn mlaen i draddodi ei ddariith, yr hyn a wnaeth mewn modd doniol ae addysg- iadol. Cymerodd olwg eang a manwl ar y wlad, ac yr oedd ei ddesgrifiad o'i thrigolio» a'u crefydd, yn athrawiaethol ac ymarferol, yn wir ddyddorol. Sylwodd yn helaetli ar un o brif achosion dyrchaf- iad Germani yn ystod yr ugain mlynedd diweddaf. Priodolai ci dyrehafiad yn fwyaf neillduol i'r dy- lanwad sydd gan addysg ar drigolion y wlad. Diamheu genym y deiliiai llawerjawn'o les a daioni i ben a chalon hoil drigolion ein gwlad o glywed y ddariith ddyddorol lion. Yr oedd ei sylwadau ar gerddoriaeth grefyddol y wladhono o'i chyferbynu a'r wlad hon mewn rhai pethau y dylem fel cenedl eu hefelycliu, a theimlid ei eiriau gan yr haid gor- achaidd o gerddorion sydd yn y dref hon fel cleddyf llym daufiuiog. Elai yr elw at gynorth- wyo yr ieueuotydyny lie.—Clcdwyn.

LLANDDEINIOLEN. Haeliom y Ciiwauelwyr.—Nid oes un eg- wyddor fwy Oristionogol na thrugaredd, ac nid oes un ag y mae y chwarehvyr, er cymaint o feio sydd arnynt, yn fwy meddiannol olioni. Ceir eng- reiphtiau parhaus o hyn yn eu gwaith yn cydym- deimlo ac yn cynorthwyo eu cydweithwyr ae eraill, mewn atngylehiadau cyfyng. Cafwyd engraipht nodedig o'u cydymdeimlad yn ddiweddar yn nglyn ag amgylehiad o golliad buwch, eiddo Mr Ellis Jones, Tyddyn Isaf. Teimlwyd ar unwaith gan gyfeillion yr ardal fod yr aehos hwn yn mhob modd yn galw am gynorthwy, ac yn haeddu cyd- ymdeimlad, ac felly aed yn mlaen ar unwaith gydag ei. Penderfynwyd yn hytrach na chynal cyngherdd, fyned allan i hel gyda llyfrau, Caf- wyd cydweithrediad calonog y cyfeillion yn Din- orwic gvda hyn. Cynyrch y gwaith da hwn oedd gwneyd i fyny y swm anrhydeddus o fewn ychydig sylltau i 38P graipht gwerth ei hefelychu. Mae y swm hwu yn siarad yn uchel am deilyngdod yr achos, yn gystal ag am galonau agored chwar- elwyr Dinorwic. Trosglwyddwyd yr arian i?rosodd i Mr Ellis Jones, nos Wener diw?ddaf.-Silk ,b.

LLANFAIRFECHAN. Nos Wener, Tachwedd 30am, yn addoldy y Wesleyaid, cawsom Hanes South America," gan ein hen gyinydog doniol Hu Eryri. Rhoes i ni hanes ei daith ef a'r naw ar hugain eraill o Gymry o New York at lanau Patagonia, neu "Hanes Mintai anffodus y Rush," fel eigelwir, a'r ystorm- ydd aruthrol a'u daliodd ar y fordaith fytligofiadwy hono, a'r waredigaeth ryfeddol pan yn nganol creigiau y wlad hono, eu dychweliad yn ol i borth- ladd illontevideo; Mr R. B. Hughes yn dyfod i'r !long, ac yn eu cymeryd i'w ystad fawr "Estcnsia la pass," yn nhalaeth y Republic Oriental, &c. Bu Hu Eryri yno am ddwy flynedd. Mae ganddo lyfr wedi ei ysgrifenu o hanes y daith, hanes y wlad a'r trigolion. Daeth cynulliad da, er fod yr hin yn hynod o anffafriol. Mae cael y fraint o wrando arHu Eryri yn traethu ei hanes yn wledd o'r fath oreu ac er iddo siarad am ddwy awr, ni allodd draetliu haner yr hanes. Mae wedi addaw y cawn wledd eto yn y tymor gauafol hwn. Mae llu Eryri yn llygad dyst o'r pethau y traetha am danynt.; a phwy bynag a ewyllysia dreulio dwy awr o hir nosweithiau y gauaf i wrando arno, caiff dal da am hyny. Mae iddo gannoedd o gjfeillion yma a thraw, ae y mae yn barod i dalu ymweliad a'r gwahanol ardaloedd, ond anfon ato.-Arthur.

LLANLL YFNI. Cvflwyniad Aniiheo.—Dydd Sul, y 25ain cyn., yn nghapel Salem, Llanllyfni, cyflwynwyd aurlieg odidog i'r Parch David Jones, gan aelodau dosbarth darllcn y gwyr ieuainc perthynol i'r capel uchod, fel cydnabyddiaeth iddo am ei lafur a'i ffydd- londeb fel athraw mewn eysylltiad a'r eyfryw ddosbarth. Cymerodd y seremoni le yn y pryd- nawn ar ddiwedd yr ysgol, a chymerwyd rhan yn y eyflwyniad gan y cyfeillion canlynol:—Mri W. Williams, Griffith Roberts (Shop Uchaf), Thomas Edwards, Robert Ellis, a Daniel Griffiths. Cyn- wysai yr anrheg amryw o gyfrolau gwerthfawr a buddiol iawn, ac yn eu mysg yr oedd chwe cyfrol o'r Gwyddoniadur, wedi eu rhwymo yn ddestlus. Y mac y dosbarth hwn o feehgyn ieuainc ynhaeddu eu canmol a'u hefelychu yn yr hyn a wnaethant; ac y mae y weithred hon o'u heiddo yn dangos yn eglur eu bod yn gwerthfjiwrogi gwybodaoth, ae y mac yn ddiatnau y bydd i'r amlygiad hwn o'u parch a'u caredigrwydd tuagat Mr Jones fod yn gymhelliad cynhes iddo yntau i fod yn fwy ym- drecligar i'w hyiforddi, ac i ymdaflu ei hun yn fwy llwyr i'w gIVasanaeth yn y dyfodol; wel, rhwydd liynt fo iddynt hwy."

LLANRHYDDLAD, MON. Adoyweieio y Cafelai:.—Y maey Metliodistiaid yn brysur gyda'u haddoldy, ac yn debyg o gael agor capel hardd a cliysurus yn fuan. Bydd y Bedyddwyr yn dechreu helacthu a thrin eu haddoldy hwythau yn Rhydwyn yn fnan, Y mae diccon o waith i'r ddau enwad yn y plwyf, a digon o dir i'w enill; felly disgwyliwn eu gweled yn dal i gydweithio Y11 gariadus a brawdol. Temi.yddiath.—Da iawn gcnym weled fod y Temlwyr Da wedi ail agor cu cyfrinfa yn yr ardal yma ar ol bed am fisoedd yn hepian. Gresyn na chaent fwy o gefnogaeth gan grefyddwyr yr ardal o bob enwad, ac yn enwedig gan y rhai a fuont unwaith yn flaenllaw gyd'l'r sefydliad. Dau swyddog eglwysig sydd yn 6lwvn eysylltiad a'r urdd, a sibrydir yr ystyria iliai fod Temlyddiaeth yn anghymwyso uu i fod yn flaeuor a'u bod yn gweithredu yn unol a'r syniad, ac Y11 eu hawydd am y flaenoriaeth yn anghofio eu liymrwyiniad dirwestol.—X.V.B.

LLENYRCH, LLANDECWYN. Cyfarfoii Llenyddot,.—Cynaliwyd cyfarfod Uenyddol yn y lie uelwd, ar nos Sadwrn, y 24aiii c'vniisol, dan lywyddiaeth y Parch G. C. Roberts, gweinidog y lle. Rhocla IVn yma restr o'r buddug- wyrAm y traethawd ar "Haelioni." Mr H. Jones, Cae'nyeoed; ail, Mr 0. Davies, Tallin. Am ateb ewestiynau ar hanes Crist a'r wraigo Samaria, Miss C. Evans; ail, Miss M. Ellis. Am ffurSo deuddog o gwestiynau ar hanes gweddnewidiad Cri st, Mr Evan Jones, Cae'nyeoed; ail, Mr Owen Davies. Am ateb ewestiynau ar hanes Samuel, E. J. Ellis II lIIiss M. Ellis, Nautpasgen. Y buddugwr ar y farddoniaeth ydoedd Mr Richard Jones. Cae'nyooed. Daeth dau barti yn mlaen i gvstadlu a r "Ceredigion," a rhanwyd y wobr rhyngiMmt. Am ddatganu unrhyw alaw Gyinreig, MrR. J Am ddatganu ton yn ddifyfyr, Mr Evall E. Jo.ics, Maentwrog. Am adrodd allan Esaiah xxv. i rai dan 13eg oed, W. G. Williams ail, John Wil- liams ae Evan Ellis. Am ddarllen y Salm gyntaf, yn gyfyngedi? i'r un oedMn, W. G. Williams a J. Williams. Am ddarllen Luc xxiii 47-49, Miss M. Ellis. Am gyfansoddi llythyr, Robert Parry, Maentwrog. Am y Uawysgrif oreu, Mr W, Jones; ail, J. Evans, Llenyrch. Daeth llu o ymgeiswyr yn mlaen i areitliio yn ddifyfyr, y goreu ydoedd Mr H. Jones, Maentwrog. Am sillebu difyfyr, Mri G. Williams, Talrhos, a F. Edwards, Ynys. Am ddarllen yn ddifyfyr, Mri R. Jones a David Roberts, Maentwrog, yn gyfartal. Cafwyd can. euon swynol yn ystod y cyfarfod gan gor Maen- twrog dan arweiniad Evan E. Jones, ae unawdau gan E. E. Jones, W. Jones, Maentwrog a J, Jones, Brynyfelin. Cafwyd anerehiadau dydd- orol gan y llywydd, a'r Parch Owen Parry, Llan- frotlien. Hwn oedd y cyfarfod cystadleuol cyntaf a gynhaliwyd yn yr ardal hon, ond hyderwn mai nid y diweddaf. Da genyin ei weled wedi troi allan nior lwydditiniiiis. Wedi talu y diolchiadau arferol, ymwahanodd pawb wedi eu llwyr foddhau yu y wledd lellyddol a gawsant.—W. Jones.

LLEYN. "AsN Griffiths. Traddodwyd darlitli ar yr emynyddes athrylithgar uchod, nos Fercher diweddaf, yn nghapel Ebenezer, Fourcrosses, gan y ddarlitliyddes enwog Cranogwen. Llywyddwyd yn dra deheuig gan y brawd ifyddlawn Mr R. J. yn drt deheuig 1, Pritchard, Tynewydd. Yr oedd yr elw yn myned at drysorfa yr Uwch Demi, U.A.T.D. Cymru.— Rhiryd Llwyd, Cylchwyi Gerddorol LLEDr AC Eifionydd.— Cynhaliwyd pwyllgor cyflredinol y gylchwyl yn Jlliwllheli, Tach. 21ain. Diolchwn i'n cyfaill Moelwyn Alaw am ein rhagflaenu gydalr adrodd- iad; ar yr un pryd goddefer i ni ychwanegu a ganlyn at yr adroddiad a ymddangosodd o weith- rediadau. y pwyllgor uchod, Yn nglyn a'r darnau a genir yn y eyfarfod blacnaf gan y corau ar wahan, penderfynwyd "Fod enwau,y darnau y bwriadant eu canu i'w liaufon i'r ysgrifenydd i'w cyflwyno i'r pwyllgor gweithiol am eu cynieradwy- aeth, a thrwy hyny gochelir yr amryfnsedd i gorau ddysgu yr un darnau mewn diffyg dealltwriaeth." Etholwyd y rliai canlynol yn bwyllgor gweithiol: Parchn J. R. Williams, Pentreuchaf; W. Gwyddno Roberts, Llanystumdwy; Meistri W. Llewelyn Jones, Henllan: NVm. Pritchard, Bodlondeb; Wlu. Hughes, Coedyllyn, Criccieth; H. Jones Williams (Plenydd), E. E. Jones (Moelwyn Alaw), Wm. Parry, DinanHenry Jones, Brynmawr; Wm. Jones, Bank, Pwllheli; J. Williams (Alaw Lleyn), Edeyrn; R. Ellis Owen, Llanaelhaiarn; Parch J. Owen, lILA. (llywydd y pwyllgor), Mr G. Roberts, Pwllheli (trysorydd), a'r Ysgrifenydd. Dymunir datgan diolchgarwch cynhes am yr amrywiol lythyrau calonogol lie acldawol a dder- byniwyd ar ol y pwyllgor oddiwrth foneddwyr. Dygir y rhaglen allan yn ddi ied.—T. E. G., Ysgrifenydd.

I MOSTYN. Damwain i ARGLWYDD Mostyx.—Ychydig ddyddiau yn ol, fel yr oedd Arglwydd Mostyn yn gyru mewn cerbyd heibio i'r Tyddyn Uchaf, dech- reuodd y eeffyl fyned yn anesmwyth, a thaflodd ef yn nghyda'r gyriedydd i'r ffordd. Derbyniodd y pendeflg urddasol ychydig o niweidiau, a chlud- wyd ef adref yn ddioed. Bydd dda gau lawer ddeall ei fod erbyn hyn wedi llwyr wella. TAS 0 Wair ah Dan.—Llwyr losgwyd tas o wair perthynol i lIrs Jones, Swan Inn, Rhewl, Mostyn, yr wythnos ddiweddaf. Bernir i ryw ddyhiryn o grwydryn danio y das. Cyfanswm y golled ydyw 130p, ond gwneir hyn i fyny gan Gwmni Yswiriol y Prudential.

MANCHESTER. I Popular Concerts Mr DE Jong.—Cynhelir y cyngherddau hyn bob yn ail nos Sadwrn (noson adloniadol y lluaws), lie er cymaint y cyfleusderau a'r atdyniadaii i'r gwahanolchwareudai ae amryw leoedd eraill y byddai yn well i laweroedd pe nas bodolent, caiff y cyngherddau yma gefnogaeth hynod o lewyrchus, a hyny yn benaf gan yr ieu- enctyd. Yr oedd y cyntaf a gynhaliwyd Hydref 13eg yn un o'r rhai mwyaf llwyddiannus, Y prif gantorion oeddynt Madame Edith Wynne, Madame Antoinette Sterling, a Meistri E. Lloyd, a Lewis Thomas. Yn yr ail, Hydref 27ain, y eantorion oeddynt Madame Sinico Campobello, Mdlle. Elena Franchi, Miss Emmft Howson, Mr William Shakes- peare, Signor Campobello. Y trydydd, Tach. lOfed, Madame Trebelli, Mdlle, Ida Basilier, Mr Barton McGuckin, Herr Conrad Behrens. Nos Iau diweddaf cynhaliwyd y chweched cyngherdd o eiddo Mr Charles Halle. Y cantorion oeddynt Madame Trebelli II Madame Sophie Lowe. Y mae Trebelli yn. un o'r favourites yn y dref yma fel pob tref arall ag sydd wedl cael y fraint o'i chlywed. The Grand Wagner Night" oedd i'w ganfod ar hyd y parwydydd, a chawsom noson gyda Wagner mawr ei dwrw. I wneyd cyflawnder ali gyfan- soddiadau, yr oedd gorfod chwyddo yr orchestra i 109—Vf.rdi.

PENYGROES. DARLITH.-Nos Sadwrn diweddaf, traddododd Mr J. W. Jones, o America, ei ddarlith odidog av Ddyfodol y Fasnach Lechi, a thaith trwy y Cyf- andir,' yn y Concert Hall. Yn y gadair yrydoedd Mr E. Gunios Jones. Daeth cynulliad lluosog i mewn, a ehafodd ou boddhau yn dda feI ag y gellir canmol y ddarlith a'r darlithydd byawdl. Buasai yn dda pe cawsem ragor o'r fath gyfarfodydd ar nos Sadyrnau, er cadw y dosbarth ieuainc iluoeog o'r tafarndai. Er mor weithgar ydyw Temlydd- iaeth dda gyda hyn, nid ydyw yn gallu cadw end ychydig o'r lie dinystriol yma. Ond fe ellirtybied mai nid gweithred rasol iawn ar ran Temlwr Da pan yn myned i ymweled a'r olaf ydyw myned a photelaid o'r ddiod feddwol yn ei logell iddo. Gallem dybicd fod yn llawn bryd i roddi heibio yr arferiad hon bellaeh, gan mai amcan y Temlwyr Da ydyw dyrehafu dyn, gorph ac enaid, oddiwrth y eyfrynv arfeiiad.dp Rltys.

PRIFYSGOL ABERYSTWYTH. I Eisteddfod Caernarfon.—Mae yn llawenydd mawr genym ddeall fod yr Eisteddfod wedi troi allan mor lwyddiannus, yn enwedig yn y wedd arianol. Nid ydyw hyn ond prawf yehwanegol o werth yr Eisteddfod, yn enwedig pan yr ystyriom gymaint o fudd y mae ein Prifysgol Gymreig wedi ei dderbyn oddiwrthi. Mae y Coleg, yn athrawon ae efrydwyr, yn unfrydol yn eu llongyfarchiadau i'r pwyllgor ar en llwyddiant; end mae yn debyg y buasent yn fwy brwdfrydig o dipyn pe buasai y pwyllgor wedi gallu gwelad eu ffordd yn glir i roddi i'r Brifysgol ei dyledus ran o'rda. Yr ydym yn disgwyl ychwaneg o'r un peth o Birkenhead eto. Cyngherdd.—Cynhaliwyd yr "Handel Night" nos Fawrth, y 27ain oDachwedd, yn Examination Hall y Coleg, o dan arweiniad Proffcswr Parry. Cafwyd cynulleidfa dda o wrandawyr astud, ac yr ydym yn awr yn credo yn gryf fod trigolion Aberystwyth yn graddol ddyfod i weled gwerth y manteision a roddir at eu gwasanaeth gan y C ole- Os parhant i anrhydeddu y cyngherddau hyn a'u presenoldeb fel ag y maent wedi gwneyd yn y ddau ddiweddaf, gellir coleddu gobaith cryf am Iwyddiant yr amcan mewn golwg. Da oedd gen- ym weled y gwrandawyr mor astud, ae yn eadw i fyny eu parchusrwydd (respectability) mor dda, yii enwedig felly yr ef rydwyr. Rhaid i ni gyfaddef fod y cyngherdd hwn ar y eyfan yn syrthio radd yn fyr o'r hawl i gael ei galw yn un da. Yr oedd y programme yn un da iawn, ond rywfodd yr oedd y caiitorioii, neu fel y gelwir hwynt yn y cyngherddau mawr yna, artistes, yn ymddangos fel pe mewn rhyw anhwyl-" out of tune," ys dywed y Sais. Yr oedd rhai ohouynt newydd ddychwelyd o daith gcrddorol, ac hwyrach fod a wnelo hyny â'llciL1 a'u nerth. Misses H atti Davies a Jennie Williams yn unig lwyddasant i foddhau y gynulleidfa gymaint ag i dderbyn encore. Gwrthododd Miss Williams ufuddhau i'r nil-alwad, ond datganodd Miss Davies" Y Gar- dotes fach dlawd," o waith Proffeswr Parry, yn hollol deilwng ohoni ei hun. Am y gweddill, gwnaeth un ei ran yn gystal a'r llall. Clywsom rai ohonynt yn canu yn well o'r haner rai troion o'r blaen, tra y clywsom eraill ohonynt lawer yn salach, ond llwyddasant i gyd i ganu yn weddol (Ida hyd nes y daethant at y ekoras diweddaf, yn y datganiad o ba un y dangosasant arwyddion rhy | amlwg o ddiffyg ymarferiad. Gobeithiwn na a lawant. i deithiau cerddorol fyned a gormod o'u hamser y tro nesaf. Os nad ydym yn eamgymeryd, cynhelir y cyngherdd nesaf yn fuan yn Ionawr nesaf. Maent yn awr yn darparu gogyfer a'r term concert, yr hwn, mae lie i ddisgwyl, fydd yn un ardderchog. Yn ddiweddar, bu yr hybarch Dr Recs, Caer, yn anerch yr efrydwyr yn y Coleg, ac ar g'lis y Principal mae wedi addaw anrhegu y Coleg u'l ddarlun. Mae genyta eisoes ddarluniau o Ar- glwydd Aberdar, Mr Hugh Owen, Madame Edith Wynne, y Gohebydd, ac eraill, ac hwyrach y cawn y mwynhad o weled rywbryd yr University Museum yn Picture Gallery genedlaethol; Bu eich gohebydd doniol, Andronicus, yma yr wythnos ddiweddaf, ac yr ydym yn disgwyl sylw- adau doniol ganddo yn y Genedl nosaf ar agwedd bresenol y Brifysgol Gymreig. Yr oedd yn dda genym weled ei fod yn gallu byw ar brydiau allan o'r "Tren."—Verdant Green.

RHYDYCLAFDY. Darlith.—Nos Lun, y 2(>ain cynfisol, bu y ddar- lithyddes benigamp Cranogwen yn traddodi ei darlitli ar Arian ae Amser," yn y lie hwn. Y llywydd ydoedd y Parch Hugh Hughes, Gellidara. Digon yw dyweyd am Cranogwen ei bod fel hi ei hunan (ac nid fel neb arall), oblegid gwyr pawb a gafodd gyfle i'w gwrandaw rywbryd ei bod yn dra rhagorol. Cafwyd cynulliad lied dda, er fod yr hin yn hynod anffafriol. Yn nglyn a ehynyg y diolchiadau arferol, adroddwyd a ganlyn ;— I'R LLYWYDD. C.I?yd i gad-? dd,-c.?i. llywydd Gulluog a thi'vlen; ,y3?A bydd yn ben— Un cytlbwys iawn w'r '°' Oadben. I CRANOGWEN. Cranogwen dryleu dreuUa-ei gallu E? gwewht meib UwaUn; Ei ehyiiKorion doethion, da, Sy gerydd rhag Begum, Urddenw ein bai'ddones—onwylir Yn wiwlon a ohynos YsNenydd dd.? ithy d,?f?"- Draetha'n rhwydd em Uwydd a'n Ue?.—7'.?'.C.

RHYMNI. Nos Fercher, Tach. 28ain, bu y Parch J. Ossian Davies, Llanelli, yn traddodi darlith ar Y llwyst. fil Rhufeinig," pi Ileiiucl. Y llywydd ydoedd y Parch T. T. Jones, F.C.S. Cafwyd darlith dda, a chynulleidfa luosog. Ymddengys mai hon oedd y ddarlith gyntaf o'r gyfros a fwriedir eu rhoddi y gauaf hwn yma, dan nawdd Teml Blodeuyn Gwent." U.A.T.D. Cymru.—Jf. M.

RHYD-DDU. YR YSGOL Ddyddioi..—Er's oddeutu chwcch wythnos yn ol bu arholwr ei Mawrhydi yn gwneyd arholiad ar yr ysgol hon, a'r wythnos ddiweddaf daeth y report i lawr, yr hwn sydd yn un o'r rhai mwyaf ffafriol a dderbyniwyd er's talm yma. Yr oedd y gwaith yn foddhaol (creditable, yn ol geiriad y report) yn yr oil o'r gwahanol bynciau oddieithr Rhifyddiaeth, yr hwn oedd yn cacl ei osod allan fel canolig. Nid y4ym yn synu dim at hyn, oherwydd fod y standard Y11 y ganghen hon wedi ei godi y flwyddyn hon yn uwch olawer yn mhob ysgol drwy'r sir, a dyna'r cwyno sydd yn mhob ysgol eleni. Hefyd fe aeth y plant trwy ramadeg a daearyddiaeth yn dra boddhaol. Y swm a enillwyd eleni ydoedd 55p 19s. Mae hyn yn siarad yn Uchel am alluoedd Mr Griffiths i gyfranu addysg. Fel mae darllenwyr y Genedl yn cofio fod rhyw un o dan yr enw "C:1rwr Cyflawnder" yn condemnio y Bwrdd am benodi Mr Griffiths (y bachgen 18 oed fel ei gehvid) i'r swydd o ysgolfeistr. Pa beth a ddywed yii awr, atolwg? Ond dengys y report pa beth a fedr y bachgen ieuanc talentog hwn ei wneyd, Peth arall sydd yn profi ei fod wedi gweithio yma yw, fod y grant eleni heb fyn'd yn llai, fel y mae wedi digwydd braidd yn mhob ysgol drwy'r cy- mdogaethau hyn. Dyna un rhinwedd arall sydd ynddo, sef digon o awdurdod i gario yr ysgol yn mlaen heb gymaint a gwialen er pan y mae yma. Mae'n ddrwg genyf hysbysu ei fod ar ymidael- Bydd yn golled anihaethol i'r plant.

SION, ger TREFFYNON. Adloniant CORPH A Meddwl.—Dydd Iau, y 22ain cynfisol, cynhaliwyd tea party gan gyfeillion y lie uohod, yn yr ysgoldy Br, taiiaidd gcrllaw. Gwasanaethwyd wrth y byrddau yn ddeheuig a siriol gan Mrs Barker, .Lily house; AIrs Jones a Miss Jones, Highbrook; Mrs Lloyd, Ffynon Os- wallt; y ddwy Miss Jones, Celyn F, arm y ddwy Miss Hughes, Saitliffynon Miss Jones, Saith- ffynon; Miss Williams, Tre-eden-oweu; Mrs Edwards, Beddw Cottage; Miss Salisbery, Pen- fforddbedw; y ddwy Miss Jones, Brynffynou; Mrs a Miss Jones, Needliam. Yr oedd hefyd yn tori y bara, Mrs Williams, Saithaelwyd; Mrs Roberts, Celyn; Irs Jones, Pwllhighbrook, a Mrs Evans, &c. Daeth llu mawr yno i fwynhau y gwleddoedd, ac ystyried y fath dywydd garw oedd hi. Cafodd pawb eu gwala, ac yr oedd gweddill. Ynyr hwyr amhaner awr wedi chwech, cynhaliwyd cyfarfod cystadleuol a chyngerdd dan lywyddiaeth Mr T. Humphreys, Lilly House. Yr oedd y capel ya llawn iawn. Dechreuwyd y cyfarfod trwy ganu ton gynulleidfaol. Yr oedd ar yr esgynlawr y personaii canlynol: Parchedigion D. Williams (gweinidog y lie), D. Oliver, Treffynon J. Rees, Bagillt; Mri J. Roberts (Mynyddwr), Treffynou; E. S. Barker, Lily House; T. Jones, High brook; K. Phillips, Celyn Cottage John Ellis, &r.; Mrs Barker yn chwareu ar y berdoneg. Cafwyd am- ryw donau gan wahanol bersonau. Yr oedd y eyfaill Hugh Williams a'i barti o Fostyn yno hefyd. Clywsom well canu lawer gwaith gan y cyfaill a'i barti o Fostyn na'r tro hwn, ac yn wir cawsom ein siomi yn y cyfarfod drwyddo draw. Yr oedd Mynyddwr yn ol ei arfer a'i ffordd yn tori ambell i ffraethair. Yr oeddym wedi cael ein siomi am arwr y cyfarfod, sef y Parch W. W. Thomas, Maesglas, ac un arall. Cawsom don hyfryd iawn gan fercli ieuanc o ardal Sam. Canodd yn swynol iawn. Yr oedd y rhan gystadleuol o'r cyfarfod yn weddol dda; ond yr oedd modd gwella. Cyndyn iawn oedd y cystadlcuwyr i ddyfod yn mlaen, y rhan fwyaf yn tynu yn ol. Enwau yr yrngciswyr buddugol yn y gystadleuactli oedd a ganlyn: Ellen Williams, Hollowav Farm; Edward Price, Celyn Cottage; W. E. Williams, Shop; Edward Jones. Carmel; E. Thomas, Ffyuon Oswallt; Miss C. Hughes, Saithffynnon. Credir y gwna y cyfarfod fawr les i bobl ieuainc v lie. Wedi rhoddi diolch i'r llywydd, a phawb ag yr oedd diolch yn ddyledus iddynt, ymwahanwyd yn gysurus cyu naw o'r gloch. Yr ehv at yr achos yn y lie.

——— TYDWEILIOG. Diii.wf.st.—Mae golwg lewyrchus ar yr achos dirwestol 511 y gymvdogaeth uchod yn bresenol, er mai pur farwaidd ydoedd yn misoedd yr haf. Bit v Parch David E. Davies, Llithfaen, yma yn areitliio ychydig wythnosau yn ol, ac enynodd sul adnewyddol yn y brodyr dirwestol i ail gychwyn gyda Themlyddiaeth, opd mae yma blaid arall o ddirwestwyr llawer cryfach na'r Temlwyr,yn deffroi i weitliio gyda dirwest. Bu ganddynt gyfarfod yr wythnos ddiweddaf hynod lewyrchus. Darlith.—Nos Fawrth, wythnos i'r diweddaf, cawsom y pleser o wrandaw Miss Rces (Cranogwen) yn traddodi ei darlith ardderchog ar "Ann Griffiths,yr Emynyddes,"yn nghapel y Metliodist- iaid Calfinaidd. Llywyddwyd gan y Parch R. Roberts, gweinidog y Ile. Da oedd gcnvm glywed Miss Rees yn siarad mor rymus yn erbyn y dos- partli bostfawr a chwyddedig sydd yn gwneyd cymaint o dwrw yn ein gwlad y dyddiau hyn. Drwg genym ddeall mai lied deneu oedd y cynulliad. Cafodd y rhai oedd yn abseuol golled fawr trwy adael i'r cyile fyned trosodd i wrandaw darlith mor alluog. Elai yr elw at gynorthwyo trysorfa Uweh Demi Cymrn, Cyn-giierdd.—Nos Wener, y 30ain cynfisol, cyn- haliwyd cyngherdd yn Ysgoldy Genedlaethol y lie uehod. Llywyddwyd gan y Parch J. Hushes. fiser y He, a'r arweinydd ydoedd Ap Moris. Prif arwyr y cyfarfod oeddynt Ap Moras, Huw Peris, a Philip Parry, arn, Aethanfr trwy eu gwaith yn dra chamnoladwy. Cafwyd eanenon hefy' d gan Mri Methusalem Griffith a R. W. Owen, &c. Chwar- enwyd ar y berdoneg yn dra meistrolgar gan Mr H. Williams, yr ysgolfeistr. Cafwyd cyfarfod gwir dda, a chynulliad !led luosog. Elai yr elw at gael llyfrau a mapiau i'r ysgol.—TydwcUfab.