Y Genedl Gymreig

gifmion. "WIL ESWOG" NRWYDD iiuioDi.—Wrth weled llencyn mwy ffroen uchel na'r cyffredin, dywedai yr hen bobl-" priocti a wnelo 'Wil enwog"aethi'w le ,i hunan—o raid Priodi Miss Modlan; Daw i'w go). newidia 'i gan,— Mymvesodd dwll mewn hosan.-I. G.D. Cedwir gwyliadwriaeth fanwl ar fedd Brigham Young, dydd a nos, gan nifer o ddynion, y rhai a arosant mewn adeilad a goclwyd yn bwrpasol iddynt. Yr oedd Gwilym Pennant, Llundain, wedi anfon pryddest i Eisteddfod Pont-y-pridd, yn dwyn y ffugenw "Teimladwy;" a phan glywodd nad oedd yn fuddugol fel liyn y canodd: Ai heb wJTni a haruwyd —y lydain "Deiinladwy nnfollwyd? Ai i'r goreu y gyrwyd Arian y wledd! 0 lam lwyd. Newyddiadur Amerieanaidd a ddywed am dynged Squaw o'r enw Mary, yr hon oedd wedi gadael ei gwr Sam, a myned i fyw at wron o'r enw Jim. Arwemiwya m gan Tua naner cant or Pilites, yn cynwys amryw Squaws, i'r bryniau tu cefn i Lyn Washoe, a ehasglasant bentwr anferth o sage-brush, gan ei rhwymo liithau yn ei canol. Gosodasant dan ynddo, yna dechreuasant y rhyfel ddawns o gylch golygfa v llosgiad, a'r oil yn llawen ond Jim—Sam yn llawn tun yn neidio ac yn croch-floeddio olaweiiydd. Yr oedd oernad yr aberth yn rhoddi bywyd yn y ddawns, a boddlonwyd Sam pan welodd gorph ei wraig yn liudw, pryd yr ymadawsant, a'r rhyfelwyr yn bygwth eu gwragedd a'r un dynged, os na byddent gall yn eu bywyd. DIDDYINT GWlt IEFAsc ODDIWRTH Y CWPAN.- Gwraig ieuanc yn llichigan, newydd sefydlu yn ei chartref newydd, a deimlai yn bur hapus, o herwydd nas gwyddai fod ei gwr yn feddwyn; ond un noswaith, daeth ef adref yn lied hwyr, ac yn hynod feddw. Wrth ei weled yn hercian i'r ty, dychrynodd y wraig yn fawr, a dywedodd wrtho ei fod yn sal iawn, a gofynodd iddo orwedd i lawr mor fuan ag y gallai; ac yn mhcnciliad neu ddau, yr oedd efe yn gorwedd yn dawel ar esmwyth- faine, mewn cwsg meddwol, a'i wyncb yn goch borphoraidd, a'i anadl yn drom. Yr oedd yn wrthrycli o dosturi i edrych arno; felly anfonwyd am Ddoctor gyda'r prysurdeb cyflymaf, a rhodd- wyd mustard wrth ei draed a'i ddwylaw. Pan ddaeth y Doctor a thcimlo curiadau y gwaed, dywedodd nad oedd dim ar y dyn ond ei fod yn feddw, ac y byddai yn hollol iach dranoeth. Ond mynai y wraig ei fod yn sal iawn, a bod yn rhaid defnyddio cytfeiriau cryfion ato. "Y mae yn rliaid i chwi eillio ei ben a rhoddi blisters wrtho," meddai, "Oni wnewch, mi anfonaf am feddyg arall a wnaiff." Yn ol ei ehais, eilliwyd ei ben yn EIll, a rhoddwyd blisters drosto. Cysgodd y truan yn drwm drwy y nos, er fod y blisters yn bwyta ei gnawd. Tua tlioriad y dydd, declireuodd ymysg- wyd, trwy gael ei ddeffroi gan boen dirfawr; ae yn fuan cododd i fyny yn gydwybodol o ingoedd, a achosid gan y pothellau. Gofynodd yn fraw- yclius, Beth y mae hyn ynei feddwlf" gan roddi ei law ar y rhwymauoedd am ei Ben. Gorwedd- weli ilawr yu dawcl-ni wiw i ehm gynhyrfu dim," atebai y wraig; yr ydych wedi bod yn glaf iawn." "Nid wyf fi yn sal." "0 ydych, wedi cael clefyd yr ymenydd; bum ar hyd y nos yn gweithio yn galed gyda chwi." "Gallwnfeddwl eich bod," gruddfanai yr aberth tlawd; "beth yw y mater ar fy nhraed ¡r" "Wedi eu blistroymaent." "W el, yr wyf yn well yn awr; tynweh yrnaith y blisters, da chwi." Yr oedd yn erfyn yn druenus, gan mor anghysurus ei sefyllfa yr ydoedd—ei ben wediei eillio, ac yn ddoluriau drosto oil, a'i draed a'i ddwylaw yn waeth fyth. "0," meddai, dan ruddfan, "os dygwydd i mi byth gael y clefyd hwn eto, peidiweh a dyehrynu, ac anfon am y Doctor, a goruweh pob peth, peidiweh a'm blistro," "0, yn wir mi a wilaf-yr oil a'ch cadwodd yn fyw y tro hwn oedd y blisters; ae os dygwydd i chwi gael y fath glefyd trwm eto, bydd arnaf fwy o ofn na'r tro presenol, o herwydd yn sier, arwydd yelyw o ddynesiad y parlys, a'r tro nesaf gallai gymcryd eich bywyd, oddieithri'reyft'eiriau cryfaf a llymdostaf gael eu defnyddio atoch." Ni wnaeth y gwr un araddiffyniad pellacli; a digonyw dweyd, ni chafodd y clefyd mwyach.

hDIUJiah g magg. ODLAU YLLTY??: sef ODLA? GWLADGAROL, SERCH- IADOL, DmWESTOI" MOESOL, A CJIREFYDDOL. Cyhoeddedig gan (yr awdwr) E. Y. Williams, Dolgellau. Argraphwyd gan H. Evans, Bala. Sylwa yr awdwr yn ddigon goziest ar y dechreu fod lluaws o'r Odlau wedi eu Cymreigio o'r Saes- neg, ac craill yn arallciriad. Nid ydym yn deall pa beth a feddylia yn iawn, gan nas gwyddom pa le i dynu llinell gwalianiaeth rhwng Cymreigio ag aralleirio. Heblaw liyny, teg fuasai i'r awdwr nodi pa rai sydd wedi eu Cymreigio, pa rai wedi eu haralleirio, a pha rai, os oes rhai, svdd yn Odlau Ylltyr ei hiin. Gallwn dybio mai nid Cymreigiad nac arallciriad ydyw, "lJoed llwydd i Yuys Pryd- ain" oble.-i(I y mae yn cael ei dilyn gan 'Seisnig- iad' neu arallciriad nad ydyw na Chymraeg na Saesneg, eithr nifer o linellau lieb nemawr o syn- wyr na thewyu 0 farddouiaetli na chavs at ddilyii gramadeg iiit rheolau prydyddiaeth Seisnig. Nid yw I Gwiiaiit bobpeth yn Gyuiraeg fawr amgen na chopi wedi ei anafu o gan boblogaidd Myn- yddog, Gwnewcli bobpeth yn Gymraeg.' Y mae a?? ,iepaf, Parcliu Iaith y Cymry,' yn hollol annhcilwng o Ylltyr. Yn wir, nid yw Ylltyr yn deilwng ohono ei hun o gwbl yu ei 'Odlau Gwlad- garol' na'i Odlau Serehiadol.' Yn y dosbarth Serehiadol' y mae ganddo rai o'r Odlau gwir- ionaf yn yr iaith. Ond pan y daw at Ddirwest, Moes, a Chrefydd, y mae yn daugos ei fod yn meddu dawn arbenigol i ganu yn foddhaol. Gwreiddiol ai peidio, fe wna yr Odlau hyn les i Gymru, a chynghorwn yr Ylltyr i gyfyngu ei awen neu ei allu i Gymreigio, ncu aralleirio, i'r dosbarth crefyddol, moesol, a dirwestol. Gall wasanaethu cyfran helaeth o'i genedl yn y ifyrdd hyny. FSDEH YRASSIHYXWYll CYMREIO.—Da y gwnaetli arweddwyr y cyfarfod undebol Annibynol, a gyn- li,iliw, d yn Mhorthmadog, Awst 7, 8, 9, 1877, gyhoeddi adroddiad eyflawn a destlus o'u gweith- rcdiadan. Y mae yn werthfawr ar lawer ystyr- iaeth, ac yr ydym yn credu na ddylai unrhyw An- nibynwr trwy y Dywsogaeth fod heb ei fedd- iannu a'i astudio, a chredwn liefyd y gwnelai astud- iaetli o'r adroddiad rhagorol hwn les i aelodau crefyddol pob cllwad mall. Y mae yr Adroddiad yn eyuwys anerchiad y Parch W. Evans, AbGr- ayron-paham na chawn ddyweyd I Y Gwir Barchpdig Dad yu Ktn\'Í" ar yr 'Ysbryd GIau;' adroddiad pwyllgor yr Undeb o gyfarfod Caer- dydd, Awst 1876, hyd gyfarfod Porthmadog, Awst 1877 papyr y Parch J. II, Jones, Wern, Ystaly- fera, ar 'Y Gyfcillach Grefyddol;' 'Y Weinidog- aetli yn ei pliertliynas ag Aunuwioldeb yr Oes,' gan y Parch W. 1. Morris, Pontypridd; Cofnodiou a Chylrifon Eglwysig,' gan Mr Thomas Williams, U.H., Gwaelodygarth, Merthyr Tydfil; adroddiad cyflawn o ddebyniad y Ddirprwyaeth oddiwrth Gymanfa Gyffredinol v Metliodistiaid Calfiuaidd, gyda'r areithiau rhagorol a draidodwyd gan y Parch Dr Edwards, Bala Parch Joseph Thomas, Mr T. Lewis, Bangor; Parch J. Thomas, D.D., Lcrpwl; Parch T. Hees, D.D., Abertawe &c yu nghyda lluaws o anercliiadau galluog eraill ar destynau gwir bwvsig. Yr ydym yn gwerth- fawrogi yr Adroddiad hwn tu hwnt i fesur, a hoacmeiwcM jn mliob ty trwy Gymru ben- baladr.

JACEDJ PILOT CLOTH! JACEDI PILOT CLOTH i'w cael yn Siopau y Dilladwyr Cen- edlaethol, sef r Leeds House, Stryd Red Lion, a'r Dinorwic House, Stryd y Porth Mawr, Caernarfon. Y fan oren o bob man i brynu Dillad Meibion, Merehed, a Phlant ydyw London House, Conwy.— E. E. Danes, perchenog. 73Pi Y mae Ann Cartledge, y ddynes a gollfarnwyd yn mrawdlys Manchester am lofmddiaeth, wedi cael lliniaru y ddcdfryd, a bydd iddi yn awr fod mewn penyd-wasanaetli am ei hoes. Lladdwvd dyn yn Halifax ddydd Gwener trwy gwvmpo 0 ben ystorfa.

I Calofir 1l £hl}. I Yn y Genedl ddiweddaf amlyga Llifonwy ei ddymuuiad am gael "adolygiad ar y golofn farddol yn wythnosol gan ryw fardd o enwog- rwydd." Buom ein hunain lawer gwaith yn meddwl am briodoldeb hynyna, am y gallai yn sicr wneyd llawer iawn o les i'r llu mawr o "feirdd" sydd yn toi ein gwlad y dyddiau hyn. Gyda gwyleidd-dra gweddus i'r gwaith a chaniatad y Golygwyr, ceisiwn ymgymeryd tig ef. Dymuna Llifonwy am i "ryw fardd o enwogrwydd" wneyd hyn; ond dealled pawb mai nid oddiar y dyb ein bod ni yn gwisgo y eymeriad pwysig yna yr ydym yn gafael yn y gorchwyl; ond oddiar y dyb y gallem, er lleied ein doniau, wneyd ychydig o les, ya enwedig i'n cyfoedion ieuainc barddonol. Yr ydych, iltri Gol., yn dadgan eich dymuniad am i'r adolygiadau "fod mewn ysbryd teg a boneddig- aidd." Arbobeyfrif ceisiwn gadw at hyn, mor bell ag y goddefa synwyr, rheswm, It barn i ni wncyd hyny. Ond cofied ambell i rigymydd, os byddwn yn lied lawdrwm ar ei gyfansoddiad, na Dyuawn yn gwyro oaaiwrcn yr "ysDrya teg a boneddigaidd" hwn. Dymunwn wneyd, yn hysbys, nad oes y fath beth a derbynwyneb i fod mewn gorchwyl fel hwn; caifE y bardd galluocaf, os bydd ei ddernyn yn wael, ei drin fel po byddai enw Die Dywyll dano; ac na ddigied ein cyfcillion mwyaf mynwesol mthym am ambell sylw llym, ond gonest, ar eu cyfansoddiadau, os geilw yr amgylchiadau am hyny. Mewn ychydig eirittu- gyda chynyrchiad yr awdwr, ae nid gydag awdwr y cynyrchiad, y bydd a wnelom. Y mae yr hyn a elwir yn ysbryd prydyddu wedi myned yn beth hynod o gryf a chyffrcdin yn ein gwlad y dyddiau hyn; y mae pob lledfegyn yn prydyddu, chwedl ei nain. Os bydd genedigaeth, priodas, neu farw- olaeth yn cymcryd lie yn rhywle, rhaid i'r awen ddwyn. penyd yn y fan; os bydd dyn ieuanc wedi bod i ffordd o olwg stol drithroed ei fam a chadair freichiau ei dad, rhaid i'r awen oddef cael ei bedyddio a dagrau heilltion," a'i dyehrynu gan "oeheneidiau llwythog" o hiraeth; os cyferfydd bachgen a geneth a'i Llygaid fel ser, ei gruddiau fel y rhos, Ei awddt fel y marmor, (\'j gwallt fel y nOR, mewn eiliad bydd raid i Cupid a Venus ddechreu ymsymud yn ffurfafen serch, a thramwyo yn brysur tua bryn Parnassus i ymdrochi yn nghariad ddyfroedd Helicon. Croesawi chwi, feirdd, wneyd caneuon serch, ond eofiwch fod arnom eisieu cilwactli, croesaw i chwi ddarlunio wynebpryd benywaidd, ond gofalwch am gyifelybiaethau a chydmariaethau gweddus a barddonol. Gwnewch y defnydd goreu a allwch o serch a barddoniaeth. Gadeweli i'r ifynon o serch sydd ynoch lifo allan yn ffrydlif o farddoniaeth, a gadewch i'r ffynon o farddoniaeth sydd ynoch lifo allan yn ffrydlif o serch. Trwy wneyd hyn, hron na ddywedem y byddai yn anmhosibi i chwi ganu yn wael. Hefyd gadewch i'r serch fod yn bur-na ffugiwch yn y modd lleiaf; os bydd purdeb a diniweidrwydd ynddo credwn y gellir maddeu ychydig i'r tlodi barddonol fydd ynddo, os digwydd fod felly. Hynodir barddoniaeth newyddiadurol y dyddiau hyn gan ryw tameness dialw-am-dano—y mae ein beirdd yn rhy ddof ac ofnus. Er nad ydym dros y beiddgarweh hwnw a drosedda ar chwaeth, eto dymunem am fod mwy o ryw fath o feiddgarweh yn ein beirdd, er mwyn eu cychwyn, ac yna ni fyddem yn hir yn lleddfu ac yn naturioli y beidd- garweh hwnw gada deddfau chwaeth. Gadeweli i ni ymdrechu bod yn fwy anturiaethus yn ein barddoniaeth, er i ni weithiau fethu yn yr ymdreeh. In great attempts 'tis glorious ev'n to fail, meddai Homer. Mewn gwirionedd, y mae arnom fel ceuedl angen am fwy o Livingstones barddonol nag sydd genym. Ar ol darllen Rawer o'n hawdlau cadeiriol bydd llinellau Pope yn ei Imitations of Horace, yn dyfod i'n cof yn fynych One simile that solitary shiiies In a dry desert of a thousand lines, Or le 6,h thoughts that gleam through every page, Has t?ed whole poems for an age. Tra y byddwn yn ysgrifenu yr adolygiadau hyn, dymunem am i'r beirdd gofio fod gwahaniaeth rhwngbarddoniaeth a chynghanedd, ae felly rhwng beirdd a chynghaneddwyr. Os dywedir nad ydyw pob bardd yn gynghaneddwr, dywedwn ninau nad ydyw pob cynghaneddwr yn fardd. Da chwi, gyfeillion ieuainc, peidiweh prynn, darllen a myfyrio Gramadegau Bardd Nantglyn a Thegai, y "Drych Barddonol" a'r "YBgol Farddol," gan dybied eu bod yn eich gwneyd yn feirdd—ni wnaethant neb erioed felly, ae ni wnant ychwaith. Un peth ydyw gallu i amgyffred ffurf, peth arall ydyw gallu i amgyffred sylwedd. Gwir yw fod barddoniaeth a chynghanedd wedi ymbriodi yn dlws iawn, ond camgymerircynghanedd am fardd- oniaeth yn fynych iawn; hyny yw, tybia rhai fod v gynghanedd ynddi ci lranau yn farddoniaeth. Ni ddymunwn i neb dybio fod eisieu gwahanu ffurf oddiwrth farddoniaeth, ond y mae arnom eisieu eu gwahaniaethu. Gwyddom nas gall mater fodoli lieb ffurf, oherwydd trwy y fEurf yr ydym weithiau yn llunio rhai o'n syniadau am y mater ei hunan. Onct dymunem alw i gof ein beirdd yr ymddibyna ffurf ar fater; ae megys y mae gwa- haniaeth rhwng mater a mater, yr un modd fe wahaniaetha ffurf oddiwrth ffurf; a thrachcfn, megys mai nicl yr un mater a bert-hyna i bob ffurf, felly nid yr un ffurf a berthyna i bob mater. Fe ymddengys mater yn ami yn brydferth er i'r ffurf fod yn liagr, ond nid mor ami yr ymddengys ffurf yn brydferth pan fo y sylwedd yn hagr. Efallai fod eieli meddwl cyn hyn wedi rhedegat yr wyneb- pryd dyno], ac ya sylfaenu gwrtliddadl arno trwy ofyn, Ai nid ei ffurf sydd yn dlysni iddo? Y mae llawer o wir yn hynyna; ond y maeyno fywyd, onid oes ? ae yn sicr gwahaniactha oddiwrth fater marw, Yn awr, fe ddengys hyn i ni orucliafiaeth sylwedd ar ffurf; nid goruchafiaeth yn tarddu oherwydd gwrthwynebiad, ac felly gorthrochiad y naill ar y Hall a feddylir; ond goruchaf- iaeth yn tarddu oddiar angenrheidrwydd natur y pethau eu hunain. Yn awr, gan na chawn hamdden, gofynwn i'r darllen- ydd gymhwyso y sylwadau brysiog yna at farddoniaeth Gymreig. Deallwch nad oes arnom eisieu i farddoniaeth fod yn wag o ffnrf, ond gwell fyddai genyf fod felly, na bod ffurf yn wag o farddoniaeth, yr hyn beth a welir yn fynych iawn yn y dyddiau hyn. Dywedai un o'r hen athronwyr Paganaidd diweddaraf, mai y ffordd a gymerwyd i wneyd haul ydoedd, i ryw fod mawr a galluog ffurfio eylch gwyn ar dywyllweh, ac ar ol iddo foddloui ei hunan gyda golwg ar gylchedd (roitnd- nsss) a gwneuthuriad y cylch, iddo dywallt ffrydiau o oleuni iddo lies ei lanw; fel yr oedd y cylch a luniasid ar y dechreu wedi ymgolli yn llwyr yn nghyfansoddiad yr haul ei hunan. Beth bynag am gywirdeb syniad yr hen athronydd druan, fel yna y dylai cin beirdd wiicyd-Iluiiio ffurf i'w barddoniaeth i ddechreu, ae wedi gwneyd hyny, gofalu am lanwhwnw it mcddyliaupuratheilwng, nes y byddo y ffurf a roddwyd ar y meddwl yn ym- golli Yll il meddwl a roddwyd ar y ffurf. Fel y rhagora sylwedd ar ffurf, felly y rhagora barddoniaeth ar gynghanedd. Amlwg yw y dylai cynghanedd fod yn wasanacthgar i fArddoniaetli, ond ofnwn y rhoddir gormod o bwys ar y cyntaf a l'hy fychan ar y diweddaf. Dylai bardd ymdrechu dangos ei farddoniaeth, ac nid ei gynghanedd. Y mae llawer yn gallu cyfeirio eu bysedd at ffllrfafen gynglianeddol eang; ond nis gallant ddangos yr un seren farddonol yno, Cofier mai nid cydseiniaid wccli ymgynddeiriogi ydyw bardcloniaeth. Hwyrach y dywcflr mai cerbyd yn cael ei yrii gan fardd i gludo meddyliau ydvw cynghanedd; wcl, os dyna yw, gellir dyweyd y bu ami i fardd yn gyru cerbyd gwag lawer gwaith. A'r glust yn fwyaf ncillduol y mae a wnelo cynghanedd; ond am y meddwl, a'r galon y mae a wnclo cf. Nid yw cynghancdd yn myned yn bellach na'r glust, yr hon a'i cyfarcha "Hycl yma y deui, ac nid ynmhellach;" ond y mae y meddwl ar unwaith yn cyfeirio ei ffordd at y galon. Synasom lawer at yr Eisteddfod (os, ganddi hi y mae yr hawl a'r awdurdod) am na buasai yn cymervd mewn llaw y priodoldeb o ddiwygio y cynghanedd; os gofyna rhywun ei diwygio yn mha ystyr y meddyliwn, dywedwn mai trwy ryddhnu y gefynau hainrnaidd yna sydd yn caethiwo y meddwl. Gofidus ydyw oyduabod ein bod yn feddiannol ar y fath fesurau gormesol a Gorchest y Beirdd and Co.; nid ydym yn deall fod ynddynt ddim cymhwysder i ddangos gallu barddenol neb. Mae yn wir fod celfyddyd ynddynt; ond nid dyna ydyw barddoniaeth. Y mae y mcsurau hyn fcl nifer o hen gadeiriau brcgus yn myned yn fwy sigledig bob tro yr eiteddwch arnynt. Ond da gen)m weled mai ychydig o gyfansoddi sydd arnynt yn awr, cr fod Eisteddfod Llanrwst yn ccisio chwythu udgoru eu hadgyfod- iad. Ond atolwg, paham na ddiwygier yr englyn, hir a thoddaid, a'r cywydd ? Nid oes neb bron yn cynyg estyn cortynau y rhai hyn ond yn unig trwy roddi wyth sill weithiau i ddiweddu englyn ac mewn cywydd, canys y mae dyrnau digofus llywodraethwyr y gaethwasiaetli gynganeddol yn hofran uwch au penau yn barod i'w malurio ar amrantiad os gwnant y fath halogwaith mursenol. Their many syllables in harsh collision Fall as they break their necks: their bastard rhymes Saluting as they jostled in transition. And set our teeth on edge; nor tunes, nor times Kept in their falls.—CHAPMAN. Verses hobbling run as with disjointed bones. And make a viler noise than carts upon the stones. DRAYTON. Byddwn yn ofni yn fynych fod llawer o'r beirdd yn edrych ar farddoniaeth yn rhy ysgafn o lawer, fel pe na byddai dim llafur meddyliol yn ofynol tuagat ei gyfansoddi. Y maeut mewn llafur dir- fawr-yn chwilio am eiriau i euro eu gilydd, ond carem weled llafur cyferbyniol i hyny mewn chwilio am feddyliau pur a barddonol. Llai o gorddi geiriau, a mwy o greu meddylddrychau, os gwelwch yn clda. Credwn y dylai bardd fyfyrio cymaint gyda'i bryddest neu ei awdl ag a wna y duwinydd gyda'i bregetli neu ei draetliawd. Nid ydyw rhoddi gwisg i feddylddrych yn1 gymaint gorchest a rhoddi bod iddo. Gwelsom lawer gwaith wisg dda am feddylddrych gwael, a meddyl- ddrych da mewn gwisg arall; pa un yw y goreu, ddarllenydd? Fe ddywedir fod yn y Dwyrain gnau yn tyfu, ae fod ffrwythau a dail y coed yn hynod o dlysionnes peri i deithwyr eu blysio yn anngliyffredin, ond pan yr agorant y cnau, mawr yw eu syndod wrth ganfod eu bod yn llawn oludw sych ac afiach. Fel yna y gallwn ninau ddyweyd am lawer o awdlau Cymreig; y maent wedi eu haddurno oddiallan gan gynghaneddion ac odlau prydferth, nes creu tybiaeth mewn ambell un fod yno farddoniaeth annghyffredin ynddynt; ond pan ddadansoddir ychydig arnynt, ceir nad ydynt yn ddim ond traethodau sychion a moelion. Gwelwn nad oes hamdden na gofod i fyned yn mlaen yn mhcllach yn y cyfeiriad hwn yn bresenol. Efallai y cawn gyfleusdra yr awr ac yn y man i daflu trem dros farddoniaeth yn gyffredinol wrth geisio adolygu barddoniaeth y Genedl. Ni a adawn y golofn farddonol ddiweddaf, gan i ni fyned mor faith, gyda dyweyd fod yn dda iawn genym weled enw ein cyfaill Llew Llwyfo yn ei chycliwyn. Atolwg, Llew, dyro i ni ychwaneg o ffrwyth dy awen yn y dyddiau marwaidd hyn. EL. I

HAULWE, N HAF. t (Us ymddengys yr cnglynion hyn yn anamserol, rhowch y bai ar gefn gwylliaid y swyddfa). Awen wen i Haulwen Ha'-o newydd A nvddodd fel yma- Englynion, dylion, a da, o galon yn aeg Gwalia:- Haulwen Haf, goleuni hedd—daionus Dywyniad pob rliinwedd, A iesin goeth swyn ei gwedd Yn filiwn i orfolcdd. Haulwen deg yn hulio dydd-a gwenau Gogoniant y wawrddydd- (Anwylyd aur y wlad rydd) Sy' blaen olygfa 'sblenydd. Lien o wawl yn llanw y wlad-ydyw Nodedig oleuad; Gwin goreu—gwen o gariad- Ufel dydd ein nefol dad. Drwy y wlad mae adar lu-ar y gwydd Oreugamp yn canu; Gwiwdeg sain o'r goedwig sy' Miliynau yn moliannu. Dail a gwellt yn deulu gwiw-a ledant Eu blodau amryliw- o gariad glan gwridog liw, Arwyrain y wawr orwiw. Llawn miwsig llwyn a maesydd--cerddi gant Godant o'r hen goedydd; Yr hen Sol fel yr oen svdd Yn dawnsio fel dinesydd. Ar y llawr dacar a lli'—wele liwy Am wawl haf yn moli; Ac uwch ben yn ein nen ni Cymylau sy'n canmoli. Arwest, a gloddest, a gwlcdda,—ddydd hir Gedwir, 'does neb a'i gwada; Tin lawen aleliwia Leinw ddydd o haulwen dda. 11. J. DERFEL.

PENMAENMAWR. Goruweh gwgus grychiawag eigion-ei ben Balch gwyd i'r cymylon 0 Adda i lawr i'r awr hon-cwyd yn gawr Frig auwyl erfawr o ganol Arfon. Trem ar ei wedd tra mawreddig-ydyw Hyd ei ben uchelfrig Ar ei fron ac ar ei frig-gwelaf od 01 llaw ein Duwdod oil yn nodedig. Garw agwedd ei greigiau—a gadarn Godant yn binaclau A'i ramantus drem yntau Sy'n dodi clir syndod elan. Mac'r mwsog yn glog glyd,-syw, a gweddus I'w ysgwyddau celyd; A'r wisg hon a'i rhwysg o hyd-heria Ion Gorucliel foddion gwr a chelfyddvd. Hynodol aclllurniadrm-yw y grug Grogant gylch ei hvynau; Rhyw gyson wregysau— £ nt ae enwog, A gwyrdd ddestlusog heirdd i'w ystlysau. Penmacnmawr fu'n hoff enfawr ddiffynfa T der deulu Gomer redeg yma, Rhag eu blinion elynion mileinia' Oedd a du afiaeth bcunydd i'w difa; Mor deg y Cymry da-ar Benmaenmawr Ddaliodd erfawr dclialedd eu harfa'. Rhufeiniaid. Gerazim. L. D. J OtR.

Y DYN BALCH. Gwron (?) fyth yn rhagori Gwron (?) fyth ar gyrn y V! Ei hunan bvth i'r dyn balch. Estyn "darian ac astalch Nid gwarthus ei oernad gwrthun, Eoslais yw ei lais ei hiiii Eisieu y gwag ysgogyn (Dyna dd'wed) yw bod yn ddyn; Haws rhoi lfs aT awel wan, Na'i gael ohono'i hiinftii; Iddo ef mae pawb yn ddim, Diwedda pawb mewn dyddim Ai rhyfedd, y eorgwr lioewfnMi, I Ddnw byw ffieiddio y balch ?' UOSTYNOEDIG.

YR AWEL. Ei rhandir nis g", r undyn,—rhyw dyner Don trwy'r awyr enfyn Ysgydwir gwispri edyn Engyl Duw yn nghlyw y dyn. ADEINIOO.

Y FODRWY BRIODASOL. [HYPRYSIAD.] Cyfiwynedig i Mr D. H. Williams (Glan Mersey), llyfrwerthydd, Llanberis, ar yr achlysur o'i briodas a Miss Annie Williams, Bethesda. 0 foclrwy fach gall eiddil fys Ei llanw'n hwylns ddigon Ac eto'i gyd mae'n cymvys byd Yn llawn o bob amrywion O'i mown mae rnyrdd. yn dechreu byw, Yn trculio'u hoes ddaearol; A therfyn-gvlch eu bywyd yw Y fodrwy briodasol. Rhyw enfys dderch ar gwmwl serch, 0 waith pelydrau dwyfol, Yn arwydd tyn gyfamod gwyn Rhwng dau o fryd cyfunol;— Rhyw ddolen aur a ddeil yn un Y gadwyn berthynasol 0 Eden glyd, trwy oesau'r byd, Yw'r fodrwy briodasol. Rhyw gylchrod yw lie cyson dry Dwy galon mewn atdyniad, 0 amgylch un canolbwnc cry', Sef haul cynhesol cariad; Ac O! ni fedd cylchrodau'r nen Gyfrinach mor urddasol- Mor nefol a chyfrinach wen Y fodrwy briodasol! Rhyw eurog draeth o amgylch mor 0 amgylchiadau ydyw, Lie nofia amrywiaethau stor Tynghcdau oes dynolryw Adwaena rhai ei lanw a'i drai, A'i wyncb cyfnewidiol; I eraill llyfn yw dyfioedd dyfn Y fodrwy briodasol. Fy anwyl Glan, i ti a'th Ann Ei mor fo'n for tawelog, Boed hedd i'ch rhan o lan i lan, Mewn tyner hin awelog. Anrhydedd fydd cich newydd gylch I ddau mor berthynasol, A phuraf gariad beunydd ylch Eich modrwy briodasol. Allweddau llwydd a chysur fo Yn hongian beunydd wrtlii, Ac aur bathedig, rif y gro, Fo'n ymolwyno ati Estvned daear atoch mwy Ddeheulaw gymwynasol, A gwened Nefoedd arnoch trwy Eich modrwy briodasol. ^LAVOK.

Cgjgfn QLru Jfit. NOD. CYFANSODDIADAU DAFYDD LLWYD AB LLYWELYN AB GUFFYDD FYCHAN (Adysgrihwyd yn arbemg i'r Genedl gan y Parch Owen Jones, Llandudno). DRUD, Mae wr lien ymfl gar llaw, Urddol, drwg gwneutlmr erddaw, Sal rudd ymhob seler win, Hyr Rhys laswyrau iesin Bardd gwedi gwahardd ei g-ân. Bryn Mair, mae'n brin am anon; Defeita bawb yma bu, A wyna a gogann. 3,?.e wyn i h,? mwy no had, A chneifio tryh- af.d: Bum borth iddo i gymortha. Bum ddig na bai mwy ei dda; Bhois mnau, hir y aoniwc.h, Lleuad i'n gwlad, IIwdu y gloch, Ll.d. gl.. llydl iu tla g.¿k':1Nldn:man; MSW(L ei gnu I)= f u fo, lg :l8d:u''¡d; Ag o'i wlan gwe a luniwyd, A?°wn "'M? 9N" 'n;U'wyd; Dulad eraill d,,dl dy?. A gown i'r wraig wen i Ry.; Wrth wden ni wrth(!dL'. ??' Ysbawd hwn y.b.iddt A l?i?ai? fy niyh?(?n, 1 fh:n:wn hen; Yn nhy'r gwr bu'n hir ei gig, Yn y nen yno'n unig A etto'r oedd ?i gyd draw ?Mm?irr Posg li. Ni bu stor dan bwys dirwy. Na hallt nag i'r meddir mwy ■ Arfer Dafydd ddu herwr. A'i wir gamp a wyr y gw r; Megis.am y wledd lueddynt, Iddo a wnai Gutto gj-nt, Er a gai fyth gorwag fu; Ei gynneddf oedd oanu 0(w riwddol dewr orddwy, Yma i gymortha mwy, CyU caffo fo genyf fi ?ynadefaMGhmDya, Et a wyl yn Nhf.i., Ai glust Pyha??. y gloch. SIGEIRIAU HYNOD YN YR APOCRYPHA.—! Macc. xiv. 34. Ac a osododd yno pa bethair bynag oedd gymwys i'w cywair hwynt. Sef i'w cyweirio, neu i'w hadgyweiriad hwynt. Saesneg. All things convenient for the reparation thereof. 1 Mace. xv. 6. Gadawsant i ti daro math » arian. Sef taro bath o arian; hyny yw, bathu arian. Dywedwn ni arian bathol yn hytrach nag arian mathol. 1 Macc. xv. 32. Cwpbwrdd. Digon o awdnrdod dros y gair hwn, ein cyfieithiad a'n hunig air am Cupboard: ewppwrdri, cypbyrddau; neu yn hwylusach, cwpbwrdd, cppyrddau; y b yn caledu i p yn nghesail y p gyntaf. Ein gair am etip yw, nid cwp ond ewppan. I.we annhraethol yw na ddigwyddasom gyfieithu cupboard yn gwppan- fwrdd. 2 Mace. ii. 6. A rhai a ddaethant i fam,o'r ffordd. Mac marc a marcio genym yn gyffredin; ond yr ydym yn tcimlo'n rhyw euog wrth eu defnyddio, rhag nad oes genym ddigon o awdurdod. Digon a llawn ddigonedd o awdurdod yw yr adnod hon. 2 Macc. ii. 13. Aetau Dafydd. A dyna Actaa'r Apostolion. Ac eto mae rhai dynion yn ddigon gwirionffol i gyfieithu Act ofpat-liament yn weithred Seneddol! Gweitlired Seneddol yw cyfrif y Ty, ccryddu aelod afreolaidd, a chant o weithredoedd Parliaiueutaidd eraill nad ydynt ddim yn Aetau Parliament. 2 Macc. ii. 26. Cymerasom arnom y drafael fliu hon. Mae trafael (travail) yn hen air Cymraeg yn arwyddo llafur caled. Nid wyf yn gwybod ei fod yn awr mewn arferiad ond yn yr ymadrodd, Gwmig ar ei tlirafael. 2 Mace. iii. 24. Nerth Thinwedd Duw. ThQ mightiness of God's power. Mae hon yn esiampl olr gair rhinwedd yn ystyr gyntefigy gair cyfystyr virtue; megys rhinwedd llysieuyn: power; hidden 0)' latent effcacy. Dyna ystyr gyntefig rhinwedd. 2 Macc. iv. 9. Gosod campfa, ac ysgol i'r gwyr ieuainc. Ae yn adnod 12, Ac efe a adi il dodd gampfa. Arena, theatre, amphitheatre. I1"LIl ar arall a gollasom yw cainpfa. Nid cyfystvr yw chwarcufa. Mae St. Paul yn son am amp: campfa oedd y He gwycli pwrpasol lie y bye"; lai yr ymgeiswyr am y gamp yn ymryson a'u <lvdd. Enw y cyfryw le yn Rhufain oedd Campus Murtim; Campfa Mawrth. 2 Mace. iv. 21. Coronedigaetli. Gwell na choroniad. 2 Macc. iv. 41. Pastynau. Saesneg, cluhs. Dyma cithaf awdurdod i ni dros ddefnyddio y geiriau pastwn. pastynau, pastynu. Yn yr hen Ffrangcaeg, baston; yn y Ffrangcaeg bresenol, bitton. Nid wyf yn gwybod fod ffurf i'r gair hwn yn Saesueg. Mae yn arwyddo y shilela Gwvddelig yn gystal a dim; pastwn byr, fel baton ceispwl, i daro'r gelyn ar ei ledpen. 2 Macc. vii. 24. Trwy addaw fi llyfau. Eithaf ffurf luosog o'r gair llw. Yfgnfcniryn gyffredin llwon; ond ar llafar tafod dywedir yn fynychach llyfon. Ai ffurf wreiddiol llw, ynte, yw llwf?~ Barned y dysgedig. 2 JMacc. viii. 23. Efe a bwyntioedd Eleazer i ddarllen y Uyfr. Nid wyf yn canrnol dim ar y byrhad hwn o'r gair appwyntio, cr ei fod yn fyrliad mynych genym. 2 Macc. ix. 23. Gau ystyrio ddarfod i'm tad seinio pwy a ljavodraethai ar ei ol cf, Seinio, to put a sign-manual to a document. Ni thai y receipt hon ddim; y mac hi heb ei seinio. Eithaf Cymraeg, ac o hen awdurdod: ond ni thaerwn i ddim nad gwell ydyw y gair llawnodi. Gresyn na ddygai riywun y gair llawnod i arferiad am signal/we. AGRII-PA. ATEB. AwnmiAETH HEX LYFR (Tachwcdd 8). y parchedig a'r dysgedig T. Boston, gweinidog yr Efengyl yn Ettrick, yn Scotland, ydoedd awdwr y llyfr v cyfeirir ato yn y Genedl Gymreig" am yr wythnos cyn y ddiweddaf. Cyfieithwyd ef o'r Saesneg gan Mr J. Parry, Caerlleon, ac nnmph- wyd ef yno dros y cyfieithydd gan Mr J. Fletcher yn y fhvyddyn 1821. Nid oes cnbwyll- iad ynddo pa pryd y cyfansoddwyd ef can yr awdwr. I Rlies-y-cae. R. Davies.

I Y Stoc Helaethaf o DDTLLAD READY MADE yn Nghaornarfon, ie, yn Nghymru, i'w chael yn Siopau y Dilladwyr Cenedlaethol. ef y Leeds House, Stryd y Red Lion, a'r Dinorwic House. Stryd y Porth Mawr, Caernarfon. o572