Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
12 articles on this Page
T E L E It A U: I
T E L E It A U: I Am flwyddyn, 15s., am baner blwyddyn, 7s. 6c. ftm ch waiter, 3s. 9c.; i'w dalu yn mlaen. I'r rhai y byddo yn anghyfieus iddynt dalu am ohwarter, gall- ant anion am tis nen ehwech wrthnos ymlaen. Er mwyn hwylusdod gyda'rrhagdaliadau, a rhoddi mantais i bob un wybod po. bryd y oylldunt yn ddy ledus, amgaiur y papyr olaf ond un o bob rhag dal. iad mewnamlen felen yn lie un wen; a cholier mai y papyr nesaffyddyr«laf,os na adne.wyddir y taiiad cyn cyhoeddi y papyr canlynol. Dymunir sylw neillduol pob Derbyniwr at hvn. Cyfarwydder pob archebion (orders) am yr A JI- SEFTAU, ynghyd a'r rhag-dalladaa, i "3£, John Lloyd, Amserau-offiec, 17, Queen Anne-street, Li tierp-ool,i'r h wti y mae yr Archebion ar y Llythyrfa (Post Office Orders) i gael eu gwneyd yn daledig.
-I LLUNDAIN.
LLUNDAIN. (Oddiwrth ein Qohebydd.) ) .I CYFUIF Y BOBLOGAETH. J  c tFors/u?. "Return relating to Public TVorship." iDyunmwn gonad i alw sylw mwyaf ystyriol yr YYnneillduwyr o bob enwad at y pwnc lnvn, yn lleillcluol y gwciuiclogioD, y blaenoriaid, y diacon- iaid, ac arolygwyr yr ysgolion Sabbotbol. (Gweler llythyr Ymneillduwr" yn y rhifyn diweddaf o'r Amserau.) Bydd yr ystadegau y sylwir am dan- ynt o barthed i sefyllfa crefydd ac addysg yn ein gwlad o'r pwys mwyaf, yn eu pertbynas ag Yin- lieillduaetb. Dylid ymdrecbu hyd y byddo raodd cr gwneyd y RETCRKS wor gryno, mor gywir, fie mor gyflawn ag y gellir. Yr wyf yn anfon copi a dderbyniais o'r Census Office, o'r Schedule for Return ofplaces of Religious Worship not hc- longing to the Established Church, ac hefy d v Sunday School Return. Gan nad oes yr wythnos hon ddim o bwys mawr yn cael ei drafod yn y Senedd, geilid efallai, heb. gor lie iddynt yn yr Amserau. Rhwyddhai liyny gryn lawer ar y Hurdd er gwneyd y cyfiifou yu barod erbyn y 30ain. Cofier y geiwir am y papyr- j au i fyny ddydd Linn y Slain.
Census of Great Britain. 1851.
Census of Great Britain. 1851. (13 and 14 Victoria, cap. 53.) A RETURN or THE SEVERAL PARTICl LAKS TO BE I\QriRED INTO RESPECTING THE UNDERMENTIONED I'LACE OF PUBLIC RELIGIOUS WORSHIP. [N. B.- A similar ficl urn will be obtained from the Cler-ijij of the Church of England, and also from the Ministers of every other ReligiousDenomination through- out Great Britain.] I 1. '?* 11. Ill. IV. j ? ?_??_??__ ?? ?* '?- — Wiethur ^pace available tor Estimated uuniber of i'ersons Name or Title Where Situate; specifyiixg the llse'l atteudingDivine Service RKMARKS. Religioua When Whethor exclu?iiv ly Number oi' ?i:iu? Oil ?(ilikitt)' :10, 18,r)1. of 1'mi.sLi seperiite as a Place ot nlveadv provided -Z!j I s I and entire Wot'Hkip v- 1 nTHT^ a g Place ofworsllil) ,r I I)ist?.i(?t Couiitv Denomination Erected I Building. Woi-shIt, si^ ?ïJ1i 'Ë E 'ê Place of Worship W<IPe '-r' u. ? I _?-?.? ?ir i (*) (a) J^.aay»cW  ? $ ? HenRm! ) == Congregation J SuwLw I TOTAI J Hchuh?'i,. J I Free .space o¡- Average Nwuber ofatt;ï;Uit; Standiny Itoom during months ¡ for (See Instruction Vill. II General General ) CODgreg?itio I I I I Sunday ) Scholars. J TOTAI The particulars to he inserted in Division r. to VI. inclusive, and iu IX., may be written either along or across the column, as may be more conven- ient. I certify the foregoing to be a true and correct Re- turn to the best of my belief. Witness my hand this day of 1851. X (Si,iiattire (Official Character)- of the above named Place of Worship. (Address by Post) —————
INSTRUCTIONS FOR FILLING UP…
INSTRUCTIONS FOR FILLING UP THE ABOVE SCHEDULE. (Prepared undor tho direction of one of Her Majesty's Principal Secretaries of State.) I.—Name or Title of Place of Worship —In the column thus headed insert the distinguishing Name, Title, or other Appellation by which the Place of Worship is commonly known. But if by reason of its being only a part of some Dwelling House or other Building, or from any other cause it have no distinguishing Name, write in this col- umn the word I- None. II.—Where situate.—Describe accurately, (1). The Parish, Township, or Place in which the Building is situated; and if it be in a Town, the Name of the Street or other locality. (2). The Superintendent Registrar's District or Poor Law Union. (3). The County. III.—Religions Denomination —Insert here the name of the Religious Denomination or Society now occupying the Building. IV.—When erected.—If the Building was erected before the year ISuO-or, if it has been erected since 180 ) on the site or in lieu of one which existed before that year,—in either of those cases write Before 1800." If it was erected in the year 1800, or has been erected since and flot on the site or in lieu of a previously exist- ing Building, insert, as nearly as can be ascer- tained, the precise year in which it was built, thus.—" In the year 1800," or—" About the year 1801," according to the fact of the case. V.—Whether a separate and Entire Building—as contradistinguished from a mere Room or Part of a Building.—Insert in this column Yes" or No," as the case may be. Bear in miud that, for the purposes of this Return, a building must not be deemed the less a "separate'' Building by reason of its adjoii;- ing, or having an interualcoinmunicalion with, a Dwelling House or other Building, as fre- quently happens in the case of RomanCatholic Chapels and those of some other Religious De. nominations; the term separate'' being em- ployed simply to denote a Building which is separated or tet apart for Religious uses." In this Division (V.) should also be included j Private or Domestic if commonly used as places of Pub lie Reiigiuus Worship, but not else. VI.— Whether exclusively a Place of Worship (except as it may be also used as a Sunday School). -Write als-) in this (!olt-,iiiii Yes," or No" according to the fact. VII.-Space available for Public Worship.— (4). The term" Free is used to denote sittings which are not appropriated for the use of particular Individuals, towhieh, therefore, any person is entitled to have free access. (5). Other Sittings'' are those which are either let, or have become private property, or which for any other reason do not answer strictly the description oifne sittings. Free Space or Standing Room If—as is the case in some Roman Catholic Churches and Chapels—there is, besides or instead of free sit tings, all open space ailoted as standing room, for the accommodation of the poor, state im mediately below this heading the number of persons that such space w ill accommodate. Vill.-Number of Attendants.— If—as is sometimes the case in Wales and else- where—two or more Congregations successive- ly assemble in the Building during the same part of the day, and also in all cases where two or more distinct services are perfo>med in the morning, afternoon, or evening, either by ihe same Minister or by different Ministers, denote the fact by drawing a line immediately under the gross number of attendants during- tllat part of the day, thus [ 7/iO | —in order to show that it expresses the aggregate of persons attending at 1I!1 such distinct services. Make a X under each portion of the day-if there be ally-dur. ing which no service is held. Average Number.— If iiom any cause the figures in the 7tpper section í of Division VIII should not truly represent the numbers usually in attendance, the person making the Return is at liberty to add in the loictr columns of the same Division, the esti- mated average number of attendants on Sunday during the 12 calendar months next preceding March 30, 1851, or during such portion of that period as the Building has been open for Public Worship, stating in the heading over the num- bers so inserted the exact number of months, f, r which the additional Return is made. And if, in consequence of repairs, or from any other temporary cause, the Building should not be open for Public Worship on March 30, 1851, write across the upper columns the words No Service," and insert in the ioicer columns the average number who arc supposed to have attended on Sunday during twelve months next pieceeding the Sunday on which Divine Ser- vice was last performed. IX.—Remarks.—Any observations which it "may he deemed requisite to make in explanation of the Return may be written along this column or—. if the space provided for the purpose slwlIld be insull,icicilt- m-,iy be written on a separate paper and appended to the Return. X.—Signature, &c.—The Return is to be made and signed by the Minister, or by some person acting uijd, r his authority; if there be no Mini ster, by all Elder, Deacon, Manager, Steward, or other recognized and competent officer; and the per- son signing will have the goodness to state in what capacity he signs, by writing immediately below his name the word 11 Deacoi)," "Manager, Stc.ward," &c., as the case may be. He will also add his Address by the Post, in order that, if necessary, he may be communicated with direct frcm the Census Office, in London, on the subject of the Return. Approved. GEORGE GRAHAM, Registrar General. ') WhitehaH, l  ^ppv 28th Jan. 1851. ?' '??- N. B.— The Return must, relate to only ONE Place of Worship. Ministers having the charge of two or more such Places, trill be furnished Idlh a separate Form for each. And allY person re- quiring an additional supply of Forms, may ob- tain them free oj post aye or other charge, on application by letter (the postage of which may be left unpaid) addressed to Horace Mann, Esq. Census Office, Craig's Court, London.
A RETURN OF THE SEVERAL PARTICULAR.*…
A RETURN OF THE SEVERAL PARTICULAR.* IN AcCOK- Ij DANCE WITH THE AT OF 13 & 14 VLC CAP. 53 TO BE HFTUR?ED RESPECTING THE UNDER- j MENTIONED SUNDAY SCHOOL. i 1. Name and Locality of School. If the Schoui itseb has no distinctive name, state the name of Church o'r Chape! to which it is attached, as "St. Mark's Smut ay School," -< King street Ohaptl • Sunday School, as the case mav he. 2. Religious Denomination to which the School belongs. 8. Date at which the School was established. The date of establishment may be stated as nearly as posible. Where difficulty arises, from remoteness of tim, the answer may be thus:—" ill fore 1810," or "Before 1800; mentioning the earliestdate at which it can be remembered as a School. 4. In what Building is the Instruction canied oil ? State whether the Church or Chapel is used as a Schoolhouse-whether a separate building is appro- priated for the purpose—or whether part only of a house or building is used. 5. Number of Scholars on the Books of the School,—M ales,— Females,—Total. If no books are kept, this column should be filled up with the number of Children who are in the habit of constantly attending the School. 6. Number of Scholars at the School, and ac- tually receiving Instruction, on Sunday March :30, 1851, Males, Females, Total. In this column only those actually present at one time on Sunday, March 30th, are to be entered. if, from any circumstance, the School should be tem- porarily closed at the period of this Return, the num- ber usually attending may be inserted; the requisite alteration being, in that case, made in the heading. 7. Number of Scholars on the Books who make any Payment for their Instruction—Males,Females, Total. If any payment is made by any of the Scholars, the amount per Scholar should be indicated by a note in the margin of the Return. 8. Number of Scholars on the Books who pro- vide their own School-Books. 9. Number of Scboolars on the Bcoks who also attend some Day School. 10. Number of Scholars on the Books who have formerly attended some Day School, and have now ceased to do so. 11. Number of Teachers—Paid, unpaid—Males, Females, Total. 12. What (if anything) is taught beyond Read. ing and Religious Knowledge ? 13. Total Annual Kxpence ot the School. 14 From what source is this Expence defrayed0
NAVVFED ARAI l'n Y TAD GAVAZZI.…
NAVVFED ARAI l'n Y TAD GAVAZZI. I TRAWSHONIADAC EGLWysrDDOL RHUFAIN. MAE cynnulleidfa ardderchog a lluosog, yn I)riwf o'r dyd.dordeb a deimlir yn byawdledd a gwrawdiaith y Pregethwr Eidalaidd hWIl yn y Hrifddinas; ac y mae yn parhau gydag egni dinino, i ddymchwel yr adtilad o dwyll ac ystryw, y mae'r Pabaa yn olynol wedi ei chodi ar wendid bvgoeledd Cristionogion. Mae bod yr yinherodraeth alluog hon yn teimlo i'r byw yr atalfa ar llordd ei chynydd goruchel inewn liwyddiant, a bod Iteyriias I%x-vtldiatitis Lloegr" YQ derbyn saihad o le mor ddiystyr a dinerth.yn ymddan- gos ar yr olwg gyntaf yn syudod ac yn ddirgelwch; ond dad-ddrysod l yr hen dad y geudeb a'r twyll sydd nghyfansoddiad y gweithredo^'dd trawshoniadol hyn. gan eu goso.) yn noeth o fiaen ei wrandawyr, a chen- culu dirmyg a uigofaint yn eu snynwesau yn ulynlPl. Yr oedd cyfeiriad ei araeth brun i gyd yo hanes yddol, ac yr oedd y c.) flyin(ira gyda pha un y teithiai dros ganrifoedd o hanesiaetb eglwysig, gan dvnu casgliadau helaeth wrth fyned yn mlaen, yn ei gwiu-yd yn orchwyl anobeithioi i geisio cyfleu drychfeddwl bywiog o g;, da under a iiiin ei ymresymiad. Honai ar y dechreu fod eyfansoddiad yr eglvvysi cyntefig, yn boblogaidd ac etholiadoi, ac nad oedd un ardd o unlenaeth llywodraetind yn ngweithredoedd y Crist- 'nogiun boreuaf. l\lae'r Vsgrifeniadau Sanolaidd, nid yn unig yn ddistaw, ond yn hollol wrthw yneb a gel- ynol, i nnrhyw dybiaeth o'r fath. Nid Y/l uuig y ma'c'r tair gradd eglwysig o esgob, henadar, a diacon, yn cael eu nodi ailan yn gywir, ond befyd llurfeu gosod- iad, a natur eu swyddau. Y (fyddioniaid vmgynnull- edig oedd bob amser yn eu dewis, ac y lilae'r esiampl nodedig o Ambrose, liywooraethwr gwladol Milan, yn cael ei ddyrchafu gan hiis y eyfiredin i'r urdd artbesgobyddoi, heb y cyfeiriall lleiaf at unrhyw es- gobaeth neu esgob Eidalaidd arall, yn dangos yn amlwg fOci Cr i-tionogion y dyddiau hyny, mewn cyf- lawn feddiant o'n I aw iau cyntcntr. NiJ oed l arferiad yr Eglwys AHricanaidd ychwaith j yn liai ur«ydtiocaol vn amgyehiadei gydoeswr enwog | Awstin, yr hwn, trwy lais publ Hippo a alwyd i'r j (dfeiriadaeth ae i'r swydd esgobol yn 395, yn hoHol a inibynol ar unrhyw deyru o'r Eidul, y rhai oeduynt yn Lethau hollol ddieithr yn Yspaen, Llydaw, a Gaul ia. SLIt yr oedti esgobiOn Rhufain yn cael -eu cosod{ Nift aim yn amgtn ma'u brod%-r ei,,till, trvt yyrh($Il yinherodraeth Hufeinig. Ymgynnullai'r nvthiiuniaid uiewn eeiioedd ac ogofeydd, ae yr oedd cymanfa ryn- nwysfav r yr henuriaid yn gyfled a holl goilfy crtdin wyr yn v dtlillft5 ymhcrodrol. Nododd Silvester I. yn :330 blynuldoedd eyntaf ryddid Cristionogaetn, trwy wneyd deddf ddil'iifol, mai l'elly yr ydoedd yr holl yinherodraeth Rufeinig yn naturiol yn talu parch a gwarogaeth. Eto yehydig o ganrifoedd yn ddiwedd artel), ili- ydym yn cad Gregory V wedi ei henodi gnn benadur Allmaenaidd, yn diswyddo esgob pobl- ogaidd loan XV I., vn tori ei drwyn a'i glustiau ym aith, ac yn i yru ar gefn asyn j W edi nyny y mae Inldebrand yn ymdilantjos, i wneyd a dalwtlcyJ Pabau yn ol ei fympwy, nes y gvvelai yn dda jmahvd yn y iiieitr ei hunan, suthru arinwn- .¡eran'r ymlwrodraeth, esgobj' ddiat tb, a dyno!iadh ejllredinol. Gyùa, Innocent III., r archdeyrn creu- lawn hwnw, yr adgy/ncrthwyd ymgorflbriaid y Car- diiialiai(l, ae N, dinaliaid, ac y tiawsgipiwyd gosndiad pabau allan o feddiant vmherawdwyr, yn gystal a'r bold; on,1 JJi ddiddymwyd cynhenan ac ymrysonau am y Babaeth trwy r dretn newydd hon, ond gwnaed hWYllt vn baraol ae yn anleddyginiacthol; yr oedd yr hyn a brioc.oiiel i weithrediadau yr Yshryd Glan yn yr ymrysonau etholiadoi, yn ainlwg. yn ddim amgennag y ddeheuig, a baidordd tvsyilodrus. Y itilit ar hugain o ymrysonau yn anurddo un ganrif; v mae pabau a gwrthbabau yn ymladd brwvdrau gwaedlvd alu gilydd ac yn gwarehae y naiJl y Hall, yr hwiddvr (battering ram), oedd yn penderfynu gan bwy yToedd aiiffaeledigacti, y mae Petr de Lima vn myned dan gwmwl y mae Boniface yr VTII. yn diorseddu Celes- tin V. trwy drais yn ngwyneb Ewrup: y mile Cyngor Constance yn difctha yn ddiseremoni ddau \mhonwr gwrthwynebol er mwyn codi colofn gwirionedd o'r (lui'i-gyfansaw dd (composite order) yn mherson Martin V. o dy Colonna.Jae'r dyJanwadau sydd yn cael eu dwyn ymlaen i weithredu ar yr ymbersonoliaeth hwn o'r Ysbryd Glrtn mor amrywiol, fel, a chamu dros yr ystrywiau cyfryngaidd, a dod i lawr ateii) bamsereiii hunain, vr oedd etholiadau Leo XII, Pius VIII., a Gregory XIV., y tri yn waith Cardinal Albani, lh yg- wr anordeiniedig, ond yn hen yn Nghymanfa'r Car. dinaliaid. Dymchwelodvl obcitUion-Li^mbrus- chini,yn holiol yu yr un modd ag y mae llywyddiaeth yn eich pI!th cich hu nain yn Ji nystrio g'nb¡.i tbion tan ley, Disraeli,neu Graham a plnui rydd y Pab ei swydd i fynu, fel y myn v Times, os enilla Wiseman y chwareu i Awstria ar Czar, fel ag i niweidio Lloegr I yn efteithiol, fe dderbyn y dyn ci gyflog, ac fe fvdd Nicolas arail o darddiad Seisnig yn esgyn gorsedd Breakspcar (chwerthin a ehymeradwyaeth). Yna dyehwelodd y Siaradwr drachelh at gyfan- soddiad poblogaidd yr eglwvsi boreuol. Benedict XL, oedd y cyntaf a feiddiodd alw i gyfrif gvfansodd iad rhydd yr eglwysi dwyreiniol. Honai Clement V., hawl i benodi esgobion yn nghymvdogacth Rhufain. Cariodd loan XXII., yr ymgais hon ar yr esgobaeth allan, trwy gymeryd mantais ar derfysgoectd yr Eidal, i roi allan o Avignon, hawl pyffelyb i benodi esgob- ion Aguella, Ravenna, Milan, a Pisa, y rhai hvd yn hyn, a etholasid gan olleiriaid y tiriogaethau esgob- yddol hyny. Y mae loan XXIII mewn ded.if sydd yn tuvr ar gael, yn cymeryd mantais ai- y terfysgoedd parhaus i gadw gweithrediad ei allu yn hwv, anghvf reithlondeb yr hyn sydd mor hysbys iddo, fel y mae yn ei derfvnu i'w fywyd ti hunan, gan wystJo ei gan- lynwr i adnewyddu yr hen gyfansoddiad. Ond cadw- odd ei olynydd y fantais fudrelwol, ac fel y daeth yspeiliad iawnderau hanfodol i fod yn beth parch us, cymerodd breninoedd ac arglwyddi eu rhan yn y era- biniad cylTredinol, yr hyn yn y diwedd, ocdd yn cadarnbau trawshoniad yr yspeiliwr eyntaf; gar fod yr olleiriaid a'r bobl yn dianc oddiwrth fan arglwyddi a breninoedd, at yr orsedd babaidd, a rhodjasaiit eu hawliau hanfodol i fynu yn wir/dddol i'r Pab, fel yni- wed !lai nag vmosodiad gwrthun nodded gwriogaethol ac ymhoniad brcninol. l'iiii ydeehreuodd y gweithred- oedd gwarthus a gorisel liyuy a elwir concordats,trw y y rhai v gwneid bargen rhwng esgobion Rhufain a'r breninoedd lleol, i ranu'r yspail nad oedd mewn gwirionedd gan yr un o honynt liawl icuo;—ac fel hyn y gwerthwyd annibyniaeth Eglwysi Ewropeaidd. Y eyntaf o'r inasnachau anfad hyn, oedd bono rhwng Nicolas V. a Frederick III., i'r hwo, yn gyfuewid am gymhorth tymhorol, y rhoddorld v Pab vu eithaf di gywilydd, liawhau <b oli'eiriadgor yn yr Allmaen eang. Yr oedd glwysnoddau (advowsons) yn cael en gwerthu hyd y Diwvgiad, pryd y gwuaeth Leo X., drosodd, er gwerth, i Francis I., yr hyn na fu yn per- thyn iddo erioed, sef yr hawl i lenwi holl esg ibaeth au yr Egtwys Ga'licaidd. Sicrbaodd Harry VIII. vr un hawl iddu ei hun a'i olynwyr, nid trwy gyflwyniad pabaidd, ond trwy foddion mwy cyfreithJon, sef trwy i'r Eglwys Seisnig ei roddi i fynu iddo mewn cynadi edd. Gwnaeth Siarl V. fargen ag Adrian VI., yr hwn a osodasai ar y gadair babaul, g-an ei fod wedi bod yn hen athraw iddo, a derbyniodd yr hawl i gyflenwi esgobaethau Yspaenaidd—gweithred ag y mae'r hail csydd Jesuitnitld Mariana, alr ui-mor ddiegwvdd or Thomassini yn ddiwrido yn ei gosod allan fei qv-erth j am iverth rlHug y pleidiui cytunol. Daeth Clement II.. yr hwn a gymerasid yn garcharor gan feurl, i amodau a'i ga^thgiudwr trwy roi snith ar hJlain o ) .,aNv vtt ef. Ae fei hvny twyllwyd Cristionogion o'u genedigaeth fraint; ac y daeth en Iicsgobyddiaeth i fod yn offeryn ) yn tlaw gaiiu bydol. Y mac ymrwymiad y Pab loan I XXII. yn aros eto heb ei gvvblhau, ac- yn parhau i buno gydag ef yn y bedd ers pum canrif. Y mae esgobion o osodiad y pab,yn cymeryd lie rhai elhol- edig y flvddloniaid,a beth fu, beth ydyw'r ciil% nia(li GofytiwcSi i Switzerland lie mae esgob o appwyntiad gallu trainor, yn elwyfo ymysg-aroedd y tir, yn creu terfysgoedd mewnol, ac yn ymgynddeiriogi 'cantons anwyhodus, i wrthryfel gwallgof!" Gofyiiwchi Pied- mont, lie herwr a'r alltudedig Franzani, wedi gadael ar ei ol gydlafurwyr mitredig, y rhai sydJ eto yn hrysur yn achos tywyllwch a theyrnfradwriaeth fcymeradwyaeth). Gofynwch i Naples, lie mae es gobion cynflouog y Ihs, yn bendithio'r ergydiwr peleni hylosg, a'' yn eadw anwybodaeth, drygioni, ac anifeleidd dra mewn ffyniant pai-iiittis, ie, yn rhydd oddiwrth yr argrafl'wasg, y llyfr corn, a'r efengyl (cy- meradwyaeth) Gofynwch i'r Vrspaen, gyrfa gori- waered, a nychdod anfeddyginiaethol yr hon syzlti i'w briodoli, nid yn unig i'r hyu a wnaeih yr esgobion, ond i'r hyn a adawsant heb ei wneuthur. Gofvnweh i Poland, lie mae'r liys Rhufeinig wedi trosieu hesgob- ion cvsegredig, i chnyildo rhengau caethion-yrwyr Rwsia, ac yspiwyr Awstria (eymeradwyaeth). Ac yn ddiweddaf oil, gofvnwch i Loegr, o fewn tiriogaetliau heddychol yr hon y taflrtyd^deuddeg o feiti-au, giii hau ar led eu hadau gwenwynig, lie y medir enwd o anghydgordiad a therfysg eisoes (eymeradwyaeth). Yna cyfeiriodd yr hen dad at sefyllfa yr olleiriaid plwyfol, a dangosodd fel yr oedd trydedd Gymanfa Carthage yn 397, yn uvstal a'r drydedd a gynhaliivyd yn Orleans yn 538, yn gttfyn cydsyniad a ehymerad- wyaeth y praidd yn ngosodiad eu bugeiliaid. Yn Sacramentary Gregori fawr nid ellid ordeinio un esgob heb gvhoeddi gostegion, fel y gwneir yn awr pan fo rai ar fedr priodi, a gelwid ar y bob! I wrth- wynebu'r yingeisvdd os yn anghymeradwy. Y mae'r Codex llawsgrifol Rhif. 4348, yn y Vatican mewn bod eto, ond y mae'r fiurf wedi diflanu ailan o drefn bMs enol ordeiniad esgobion. Yna desgrifiodd sefyllfa di raddiol yr offeiriaid Eidalaidd; dangosodd y dull gwaradwyddus y C) ÑeIJwid eu rhengau i fynu/a des- grifiodd orchwylion Hot a diles (pan heb fod yn wir ddrygionus) yr offeiriaid, eu hanwyuodaeth, a'u IIw.\ r amddifadrwydd o bob dilrifoldeb, gonestrwydd, ac nid i. Yu ddiobaith gartrcf, ceisiodd y Pab wneyd i fyny am ddiystyrwch yr Eidaliaid, trwy orchfygu y wlad hon, a danfonodd dywysog, ac aelod o gyfr/n- gyngor e: 1ys coracbaidd, i gario allan ystrywiai gar- mesol Lyoia. Rhaid i'r dyn hwn o aogenrheidrwydd ymwrthod a lies Lloegr i wneyd gwaith ei feistr. Y mae ei feddvlian a'i siarad yn Rhufain y mae ei gyn- northwydd Uilathorne yn dweyd wrth y wlad yn ddi floesgni. y hyd I iddo annfyddhau i gyfreithiau y wlad, gwagymtfrost Cossack (rnilwr Rwsiaidd) gorphwyilog, ac nid ymadrodd Hariaidd apostol (eymeradwyaeth). Y mae'r tarn- svdd 3*11 eu gosod yr un mor a digywilydd a'r tarsv in cce/ia Domini, yr hwn a wrlh- odwyd mewn gwawd, pan y taflodd mawrhydi pen ad uriaid Ewrop a Senedd Ffraiuc ei gynnwysiad haer- liug mewn dirmyg a gwawd. Os 11a wrthwyuebir Rhufain yn egniol yn awr, hydd yu siwr o daro dra- chern; unwaith y tery ei chardinaliaid eu traed ar dir Lioegr, ni ddvchwelant o'r tir sydd wedi eu godd- ef i sengu arno, ond fatlHant ef inewn daros* yugiad trwyadl. Dealled Lloegr ei gwir sefvllfa yn yr am- gylchjad presenol, ac un ai ymlidied yr ymxrwr, nea barotoi i yiiiostwng. Yna atth y LId ymlaen inewn iaith gynhyrfus i gondemnio'r ymosodiad. Siaradodd am ddwy aw r gyda nerth a hyawdledd ag sydd yn hicrio pob ymgais i'w osod i lawr mewn ysgrifen.
YR YMNODDWYR PWYLAIDD A HUNGAR-AIDD.
YR YMNODDWYR PWYLAIDD A HUNGAR- AIDD. Y mae lie i ofni y bydd yr ymnoddwyr hyn yn syrthio i'r llawr rhwng dwy 'stol,—y mae gji, y per- sonau y rhai a'u dygasant o Gaer Cystenyri i'r dref hon, ddigon o fodd i'w clutio i'r Ameri?<, a'u gosod ar y lan yno, gydagychydig yn eu llogellau ond y mae'r arian byny wedi eu rhoddi i'r dyben hwr:w, ac nis gellir, ac ni wneir eu ddefnyddio i un dyben arall. Pan ddaethant yma, eu bwriad oedd myned i'r Amerig, oiul ar ol eu dyfodiad, y mae rhai ol(i cyd- wladgarwvr, ac ychydig o Saesou, oddiar ddybenion eywir ond annoeth, wedi eu darbwyllo i aros vn y wiad hon. Pe byddai y cynghorwyr hyn yn barod i gynnal y 240 o ildynion hyn yn gysurus, nis gellid dyweyd dim yn eu herbyn, ond os nas gallant wneu- thur hyn, ni fyddant ond yn eu hamddifadu o un moddion bywioliaeth, heb eu cynnysgaeddu ag un arall yn ei le, y mae lluaws o Bwyliaid a Hungar- iaid wedi ymsefydlu yn yr Amerig, ac yu gwrievdyri dda; ond y mae sefyllfa y rhan fwyaf o ymnoddwyr tramor yn Llundam yn bresemd, yn dra tht-ueiitis.- Hyderwn y bydJ yr ymnoddwyr ar 01 ystyried, yn penclerfvnu cario allan eu bwriad eyntaf, yn lie dv- fetha eu hamser gwerthlawr mewn gwlad, lie boblogaeth enc-digol yn ti thciuilo mor anhawdd enill bywioliaeth, fel y mae degau o filoedd o honynt yn ynifudo o Loni bob blwyddyn, i fyned i'r Unol Dal eithiau. Rhoddwyd yr eglurhad canlvnol o'r bwriadau a'r dybenion i ateb pa rai y iii,,te'r ariaii sydd yn HwyLaw Jr awdurdorlau lleol wedi eu gosod, i'r ymnoddwyr I wythnos i ddoe gaii Mr llashton heddynad y dlefhon, trwy'r Rhalaw Charles Szulezewski, ysgrifenydd cymanfa leenvddol Cyfeilliou Pularal ya Idundaio. FONEDDIGIOM,—Dymunwvf eich hyspysn am v sefyllfa vr wyf yn sefyll ynddi mewn per; hyn as i ehwi --YCI)Vdig o V.Ytililosztu yn ol, derbyniais Ivtbyr 4)(1, i- wrth h/iieudwf, yr hwn sydd yn cymirydiioli y rhan hon o'r wlad yn y Senedd, yn fy hysbysu fod y Ceo- I adwr Prydeinig a'r Gweinidog Amerieanaidd, yn Nghaer Cystenyn, wldi ymvraetli ar ran y Pwyliaid | a'r Hungariaid, y rhai oeddynt wedi ymlochesu yn Twrci. Natur v llythyr a ikh rbvniais, mewn gair oedd hyn, mewn caniyniad i g\ fryngiad cenhad Lloegr ac America, eich bod-, i gael eich danfon i Ewrop, a bod y lJ.rwo([raetb Dyn:iaiJd wedi Jlo,i llong i'r dyben hyny, yr hon oedd yn rhwym i bortli ladd Liverpool. Dymunodd Mr. Brawn arnaf, ar fy ngwaith yn derbyn yr hvspysrwvdd hvny oddiwrth y gweinidog Amerieanaidd yn Liverpool, i fod cystal ag edrjch allan am ddyfodiad y llong hon, ac i ddef Jlydt!io l!}oudiOlJ er gaJluogi .Y rhai liyny at;" oeJd yn dewis gwneyd hyny, i fvned i America, ymgyinerais iunau a'r gorchwyl ar yr amod y byddai sivm digonol (I arian yn cael eu parotoi i'r dyben hyny, ac yr w\f yma yn awr mewn caniyniad i'r genadwri hono iym ddvddan a chwi. Hysbysw'yd i mi ar y ùeelJrclI foLÎ llawer o honocb, os nad v rhan fwvaf, yn dyinuno myned i'r Unol Daleithiau, ae yr wyf yn baiod yn awr, trwy'r personau hyny y btiliji yn cyfrinachu a hwynt, i roi at wasanaeth y rhai hyny o liouoch a fy !do yn dewis, y modd i wneuthur hyny. liysbys- wy 1 i mi, ac y mae hyny yn cael ei gadarnhau trwy adroddiad o gyf:irfod c> hoeddus a gynnaliwyj yma neithiwr, fo I llawer o honoeh yn anfoddlon i fyned i'r Unol Daleithiau, ond eich bod yn dymuno aros yu Lloegr. Nid wyfyn v radd leiaf yn dyfod yma i osod unrhyw deleran i lawr, nac i ddarbwyllo neb o hun (Ich i gymeryd cam y bydd eich barn bwyllog yn ei uondemnio; ond y mae y rhai hyny ag sydd wedi bod yn gyfeillion mwyaf pioletlig a gwirioneuuid i Hungary a Poland, yn dymuno eich barbed rha^ gofHian trymaf alltudiat th, sef yinddibyniad ar bobl ereill am foddion cyuhaliaeth ac iluli rhoi mewn lie y gallweh yn hawdd gyrhaedd y moddion hyny-yn y dinasoedd gorbobtogaidd hyn, lie yr ydyui yn awr, y mae llawer o'n pobl ein hnnain yu ei deimfo yn betli anhawdd cael moddion cynhaliaeth. Yn eich am- gylchiad chwi rhaid yhydd yr anhawsdra hyn yn yehwaneg ofherwydd eich hanwybodaeth o'r iaith, ac, i raddau helaetb, o arferion y boM ac yr wyf yn bur s iwr, fy mod yn liefaru teimlad cyllVedinol ly nghyd wladwyr, y rhai a wnaent ullrhyw beth yn en gallu i roi gwaith anrhydeddus i chwi, pe buasai ganddynt I)c I)ttasai gaii( l (lv-it fodd i hynv, nid wyf YI1 gwybod Jbd genyf yehwaneg i'w ddweyd ond hyn, y caiff cynifer o honoeh ag sydd yn dewis myned i'r Unol Daleithiau y moddion ang- enrheidiol at eu gwasaiiactit-eu cludiad a phob peth cyfleus iritll--ac ar ol gwneyd yr hysbysiad hwn, y mae fy nyledswydd i wedi dai-fo: -od,liieitlir i ddy. weyd nad oes nil dyn, pwy bynag a to, yn teimlo niwy o gydymdeimiad a chwi yn eich adfydiau, nag wyf fi, neu sydd yn teimlo awydd mwy cryi'i'ch cynorthwyo O'r amser y glaniasoeh yma, hyd heuo, bydd eich holl gostau yn y !Ie hwn, pa un bynas a ewch i'r Unol Daleithiau a'i peidio yn cael eu talu ond ar 01 heno, nid oes genym un awdurdod i barhau'r gynhaliaeth. Y mae Sabel (gwr y ty lie y lletyant) wedi cael hys- bysrwydd am y llongau sydd yn h\v\lio i'r Unol Dal- eithiau, y rhai sydd yn gadarn a da, a'r rhai sydd yn hollol wedi ei ch wilio ganswyddogion y llywodraetiiu a chynifer o honoeh ag syud yn foddlawn i fvned, bvdd well gystal a rboi eich hen wan i Mr. Sabel heno, ac fe wna yntau y darpnriadau angenrlieidiol i chwi. Yr wyf hefyd yn awyddus i chwi ddeali, nad yd veil i gael eich rhoddi ar y Ian yn New York heb foddion i wneyd yr yinchwiliadeu angenrlieidiol,ac i gynal eich hunain yn y cyf'amser, ond heddyw y mae gwr wedi cyrhaedd Liverpool, (Mr. Edward Beales) yr hwn sydd wedi bod am flynyddoedd yn un o gyfeillion mwyaf cynhes i Poland a'r Pwyliaid a ellir ei gael ar y ddaear. Y mae ganddo aJnabyddiaeth faith a phersonol am y rhai hyny yn eich gw lad, a orchfyg- wyd yn y rhyfel ogoneddus fiaenorol, abyddefyn fwy abl nag un dyn a adwaen i, i roi livshysrwydd eywir i chwi am wir sefyllfa v svvyddog ion a'r mil wyr Pwylaidd hyny, ag oedd yn aros ar ol y trychineb hwnw." Yna daeth Mr. Beales yn mlaen, n dymunai gania- tad i ddy weyd, er na welsai efe hwynt erioed o'r blaen, ei fod yn teimlo dyddordeb mawr yn achos Po- land a Hungary. Bu yn liafurio am ddeunaw mlynedd, ac yn cyflwyno ei ymegniadau goreu, a'i deimladau g\\ resoeaf, mewn aniddilfyn achos Poland. Prin y mae cymdeithas neu bwyllgor er cynnorthwvo y Pwyliaid na fu efe yn aelod o honi. Yr oedd yn eolio yr amser, pan ddaeth nifer o Bwyliaid mewn amgylchiadau cyffelyb i'r eiddynt h%v, i R'irtsraot'th. Yr oedd yn dda ganddo gf -;i g. rnunai wncyd yr un peth iddynt hwythau,a?, gan hyny, yr oedd yn en eyngho;; u.ai gweil oed,1 ;Jdynt fyned i'r America, hyderai yr S!? rient '.ym yn ?\g hor cyfaill yn dynamo e?, '!es Bydd?i myned i'r America? \'?.n'?c ?nant'hy<'f"? i.-I4 r IZ. '?'  lie inviiw, "iiyii'atiueg i roi e;g?d o .j?id rui.ti.d a Hungary. Fel esiampl, cyieiriai at aebos y Pwyl- iaid a'r Hungariaid,y rhfi a ¡!¡u.th:\nt nna flwfùh"n yn ol o Malta. Rhoed CV}IVg- nu blaenan fvr.cd i'r Unol Daleithiau, a gwrthoJasant y eynvgiad. o leiaf y nifer fwyaf o honynt. Yn awr, beth oedd ycenlyiiiad ? Ymdreehodd cyfeillion Hnrgary a Pdånri lav.er. i gael gwaith iddynt, ac yn hresenol, er gwaetiiaf cu hymdrechiadau, yr oedd liawer o'r bobl hyn yn 11a l'urio yn Llundain, ddeunaw awr yn y dydd am bym theg ceiniog, tra o'r rhai hyny a aethant i'r America, nid oedd un heb waith, a'r lleiaf yn cael tri dollar yn yr wytlmos, a rhai bump, chwech, a saith o ddoleri. Y dyn ag oedd yn anrhydeddns, yn annibynol ac yn wrol yn ei feddw l, oedd y mwyaf galluog i gynnorth- wyo ei wlad. Bytldai pelltler o fordaith deuddeng niwrnod, yn fantais i'r dyn ag oedd yn caru ei wIad, os byddai mewn amgylchiadau o gyfoeth a liwyddiant, yn lie bod wedi ei wasgu i lawr mewn corflac ysbryd fel y byddai yma. Sut yr oedd hi yrna tua dwy neu dair o flynyddoedd yn ol Pan oedd y Pwyliaid n dymuno myned dim ond can belled a Ffraingc, vn 1848, nid oedd ganddynt fodd adael y wlad lion mewn gwirionedd nid oedd ganddynt fodd i (lalu eu cludiad. Dywedai un o'r Pwyliaid, yr hwn oedd vn siarad drug ei gymdeithion, gan en boJyn hvsbvs o'u sefvilfa yn Lloegr, eu bod wedi dvfod i'r penderfyniad i aros yma, fel y geilid gweled oddiwrth fynegiad pob un oedd yn bresenol. Barnent y gitiJentyti ol cyfreithiau Lloegr, gadweu nodwedd gwladwiiaethol o ymnodd- wyr Poland, a bod yn barod unrhyw ainser i wasan aethu eu gwlad, yr hyn a fyddai yn annichonadwy mewn pellder mawr o'r wlad hon. Wrth aros yn f,loegi-,yr oeddynt yn dibymi ar gydymdeimiad y ey- lioed(I i chwilio am waith iddynt,-yr oeddvnt yn teimlo yn dra diolchgar am y cynnorthwy a gawsant yn y wlad hon, ac hefyd am y cynghor a roddwyd iddynt gan y boneddwyr oedd yn bresemd; ond nis gallantwerthu eudylcdswyddau i'w gwlad mewn cy (I syniad a'r cynghor hwn. Byddai pob anhaw sder ag oedd yn cael ei bortreiadu fel yn hanfodi yn Lloegr, yn anwahanol oddiwrth eu gofidial1 fel alltudion, yn gan' cymaint os aent i'r America. Mor belied ag oedd- ynt yn clywed oddiwrth wlad en tadau, sicrhawyd idd- ynt y gal lent wasanaethu en gwlad yn llawer gwell trwy aros yn Ewrop. Cadarnhaodd y siaradwr ei olygiadau trwy liaws o resvmau meithion, a tlierfyn- wyd yr vmddyddan trwy i Mr. Rushton ddyweyd fod yn rhaid iddynt roi atebiad erbyn baner dydd dran oeth. Erbyn hynv nid oedd ond naw-ar-hugain yn ewyll- ysgar i fyned i'r America, ac o'r rhai hvnv y mae 9 yn Hungariaid.—Mewn caniyniad i'r gwrthodiad hwn ar ran y mwyafrif, goinmeddodd yr awdnrdodau fod yn atebol yn hwy am eu cynhaliaeth, a'r caniyniad fu, iddynt adael fefydliad Mr. Sabel nos Fawrth, ac ymsefydlu mewn ben sebon-dy diannedd yn Oriel. street,—y maent mewn hen loft fawr gyda'r mwyaf truenus a digysur a ellid ei ehael, iiiael- ffenestri yn ddelltwaith agored, ac y mae'r gwynt yn cael chwareu yn braf trwy'r ystafell, ac oddieithr y to uwch ben, gallai dyn gysgu yr un mor gysnrus ar un o'r heol- ydd. Pan gyrhaeddasant y lie hwn, nid oedd v ddar- pariaeth leiaf wedi ei gWlJelld ar eu cyfer, a "buasai raid i'r creaduriaid anflbdus gysgu ar y llawr noeth, oni buasai i ryw un tosturiol ddyfod a dwy drolied o wellt iddynt orwedd arno. Er hynv y cwhl sydd ganddynt i daflu drostynt ydyw eu dillad, a'r matiau a ddygasant gyda hwynt o Grer Cystenyn. Gan v byddai yn annichonadwy darparu bwyd ) gynnifer o ddynion, mewn adeilad liollol a ml di fad o gyfieusder- au i goginio, y mae swin bychan o arian yn cael ei roi i bob un o honynt er boreu ddydd Merchcr, ar ba rai y mae yn rhaid iddynt fy w goreu y gallont, y maent i gyd yn cwyrio yn dost o herwydd yr oerni, oud ym. gysurant arystyriacth fod rl yddid yn weli na charchar Tyrcianld. Y mae boneddwr ag sydd yn byw yn agas i Marybone yn ei cyflemvi yn ddy<ldiol a digonedd o 16 i wneyd tan mawr, yr hwn a gedwir yn llosgi yn yr yard 11c mae'r ymnoddwyr yn berwi dwr, &c., ac v mae dau foneddwr wedi cymeryd dau o honynt bob nn i'w tai. Y mae llawer o'r Pwyliaid yn cwynona ebyfieithiwyd yrollo annerehiad Major Kowalski ar en rhan gan Lieutenant Szulezewski i Mr. Rushton. Y mae cynnvgiad ardroed i gael chwareuyddiaeth ereu cynnorthwyo. Y mae tystebion (certificates) yn cael en darparu, i'w rhai i bob un o honynt, wedi eu Uawnodi gan Bwyllgor Liverpool, a'u hadarwyddnodi drachelii gau y I'wyllgor Pwylaidd, rhag i neb dwyllo'r cy- hoedd, trwy ddyweyd mai ymnoddwyr Pwylaidd vdyiit. 0 dan yr holl amgylchiadau, yr ydym yn ei ystyried yn drueni na fuasai'r dynion hyn, yn derbyn y cynyg- iad i'w danfon i'r America. Y maent mewn gwirion- edd yn dyoddef eisoes, o herwydd y cam aimoetii v darbwyllwyd hWYllt j'w gYlUerjd trwy aros yn y wlad hon. Dywed y Liverpool Albhn am ddydd LInn diweddaf fely cajilyn :-I- Y mae hyd yn hresenol 03 o'r ym noddwyr wedi cydsyuiu i fyned i America, ac y maent i gychwyn o'r <lrd hon heddyw yn y llestr Charles Crookes." Cant gyualiaeth gysurus, ac yn vcliwan- egd lit y swm y cyfcirir ato gan Mr. Kushton derbyn- I saut t40 yr hyn a gyfrauwyd gan foneddwyr ar y "C/WI/!f/ i gad ell rhalli} rhj'ugddyut ) 11 gj'filna.- Y mae 30 o ymnoddwyr Alimaenaidd o'rfrwydr So lies wig Holsteinaidd i tyned yn yr un llong It hwynt, y rhai a dJalJfo!Jwyd u l.uudain, a'r rhai a alluogir i ynifudo yn benaf trwy egniadau Mri. Schunk a bOll chay, Aliinaeuwyr haellru'.ig yndilyneu iiiasnaeli yn ^Manchester fllae yr hysbysrwydd a roddasom hyd yn hvn we:!i ei ddyfvnu gan mwyal allan o'r newyudiaduron Seis nig. Und y mae cyfaill i ni wedi cymeryd trafferth i wneyd ymchwiliaci personol i sefyllfa yrymimduwyr hyn, trwy ymweled a hwy eu hunaiu holi tr" y gyfrwug Cyfieithydd ae ag awdurdodau y drcfac hy- derwn trwy liyny y gailwn roi adroddiad helat thach a chyiciraf am eu gwir sefylllayn eiu nesaf. — GOL.
ESAMPL I FONEDDIGION CYMRU.\
ESAMPL I FONEDDIGION CYMRU. SYR BKNJAllIN AC AHGWYDDES HALL. I Hewn llythyr o Lauofer,.dyddiedig vr 8fed cy- { fisol, derbyniasotn yr hyn a ganlyn :—Ir \vyttmos hon, symudodd Syr Benjamin Hall, a'i Arglwydd- j es, i'w pieswvlla newydd yn Great Stanhope Street, J Llundain. Cytnaiut yw serch y Barwnig liaedti- i barch ai Arglwyddes at y CYIJlri, ail hymddiriud ) ynddynt, fel yr anionasant v/ragedd oddiyma | (Llanoter) i hinhau a pliarotoi en palas erbyn eu cyrhaeddiad iddo. Gall fod angen am adgyweirio cr\n lawcr ar y palas, aufouwyd saer hefyd o JLan- ofcr i arolygu y gwaith. An nid yn y dull yna yn unig y mae y Barwrnig pars;!ius a'i f meddiges, yn dangos carodi^nvydd at y Oymry, oblegid cyn eu hymaduwiad goialasant am dlodion y piwyf hwn, yn gvstal aguni rai p \V;. ti Llanelen, Goitref, Mainhiiad, Coed y Mynach, a'r Glasgoed, vn y flLlI toLld fei nad oes cymaint ag un teulu tlawd yu y pedwar plwyf blaenai nad yd- yut wedi derbyn rhodd haelionus o wisgoedd, yn ugliyd a diliad g w e I y ti ii, o s oedd angen am y c)fiyw. Hefyd, fe dderbyviodd tlodiou GaelJ y Mynacli a'r Glasgoed gylian "o, u rhoddion haelionus. Mae y gwisgoedd a pha rai yr aurhegwyd hwy, yn wnsanaethgar iawn i'r tlodiou, o herwydd eu bod yn g\fansoddedig o wlaneni C'ynuvig; a phe 0 'v D'I '21 byddai pol, boneddwr a boneddiges yn Nghymru yn en hamrywiol gylchoedd a'u cymydogaetliau, yu cyfrunu rnor helaeth i'r tiodion agv cyfiana Gwen- 11 y ey yuen Gwent a'i phriod, byddai teimlo oerfel o eis- ien dillad i'w cynesu yn auadnabyddus yn nihlith gweriu C'yuiru. Cyn ei hyinadawiad, ihoudodd yr Arglwyddc t orchymyn i w theuiuyddes i oiiilti am barotoi cawl i'r tlodiou clctvy waith yn yr wytliiios ac nid yd- yw ychwaith ynesgeuluso euliieehyd, oblegid mae cynnoitiiwy med lygol i'w gael yn rliad yn Lian- ofer i'r neb a fjddo mewn angen am dano. Fei hyn mae'r Arglwyddes Hall yn dilyn cam- ran ei diweddar hyglodus fain, drwy ofalu am y claf a'r tlawd yn ulliol) a ddichou eu cy f ariod.
LLOFRUDDIAD YN DO DOING HURST.
LLOFRUDDIAD YN DO DOING HURST. I Y dydd eanlvnol i brawl Sarah Chesham, a gy- Y canlyn<ll i brawl Sarah Chesham. a f::Y- huddwyd yn mrawdlys Essex, yr wythnos eyn y ddi- weddaf, o wenwyuo ei gwr ac a gafwyd yn euog, cyliuddwyd aaiaethwr ieuauc, o'r enw Thomas Drory, o lofruddio Jael Denny, yr hon oedd yn feichiog o iiono, yn mis Hydref diweddaf. Yr oedd y llysdy yn orlawn fel y dydd n'r blaen, lc I lill-J?w l'olle d ac eisteddai amryw foneddigesau ar yr esgyulawr yn agos i'r Prif Farnwr. Y cyhuddiad ei fod wedi rhwymo cnrtyn am wd'ir Jael Denny a'i thagu hi. Y tyst eyntaf a | alwyd ydoedd tad yn nghyfraith Jael Denny, yr hwn a brofodd i.ido weled y corlf mewn cae ychydig o bellder o'i gartrt f, yn gorwedd mewn ychydigo waed ac arwyddion fod ymdrech lied guled wedi cynieryd lie rhwng yr hon a lofruddiwyd a rhyvv un urull. Yr oedd v cortyn yn dyn am ei nwddf. Profodd noun Jael benny iddi fyned allan ar y noson y llofruddivvyd hi i irvfarlod y careharor yn ol ei had'.ewid, a clian na ddychweloild fel arierol, aethpwyd i chwilio am d mi, a chafwyd hi vn farw mewn gwerglodd gymydo^aeihid. y Hotvvyd Uuaws nu?Tr o dysn<?i eraiU vn eri?'n y careharor y dydd eyntaf; a thranoeth, sel* dydd Sad wrn treuliwyd y dydd gan ddad!euwyr careharor a thystion o blaid ei ddieuogrwydd. Ar ol i'r riieith wyr ym?yu?hori am ddcng tnunuJ, dygasant reith ram o Euog, a phasiodd y Pdf Farnwr ddedfryd 0 iarwolaeth arno. Pan acth allan o'r llysdy i'r cerbvd i gael ei gliulo i'r carchar hwtiudd y dorf ef yn ofo- adwy. Crogjr ef ar y 25ain cyfisol, ar yr un pr) (I ac yn yr un lie a Sarah Chesham.
GWRAIG YN GWENWYNO E1 GWR.
GWRAIG YN GWENWYNO E1 GWR. Yn mrawdlys Essex, wythnos i ddydd fall (I t- (I .t, 11 b .I.i a-J. .4- ('¡! ham o wenwyno ei diweddar wr, ac o uchosi ei farw olaeth. Yr oedd y Ilysdv yn lluvn yn mhob congl, oblegid mwynheid yr enw o fod yn weuwynwraig i rofLsedig gan y ddy nes hon. Y n H mi liy* eylm- dwyd fit yn 1847 o wenwyno dun o'i plilant, ac er fod y tystiol- aethau yn ei herbyn yn egiur tiros ben, eto rJiydd- hawyd hi y pryd hWHW. Ychvdh iawn o ameuaeth sydd nad oedd yn euog. Draehefn vn 1849 crogwyd dynes o'r enw Alio May, yn swydd a eLyf addei'odd y wraig a gri>gwyd mai y g-archares Sarah Chesham a'i hauogodd i gyflawni v w< ithred ysgeler. Yn dystion ar y prawf dygwyd mam y dyn a WCIl. wynwyd, yr hon a hysbysodd nal lIedd y garchares yn dew is i neb roddi bwyd i'w gwr, yr hwn oedd yn glaf ers amser, ond ei luiftim. Arferai. ei fwy do" a llefrith wedi ti dewhau a rice neu tlawd, oblegid yr oedd yn anilluog i fwy do ei hun am ryw ddyddiau cyn ei farw olaeth. Gwelodd y garchares yn rhoddi rhywbeth i'w gwr y diwrnod cyn ei farwolaeth, ond ni wyddai beth ydoedd. > Tystiodd y meddyg oedd yn i,mvN,ele(I a'r clafei fod yn methu yn lan a deail natur ei glwyf, ac iddo ddyweyd liyny wrth y garchares, a Lvsbysu ei fod yn bwriadu anfon am gymhorth meddygoJ i cdrych beth a el i i ei wnelld ag- ef, ond gomeddodd a rhoddi ei chydsyniad i hyp, oblegid honai ei bod yn cael perfluith i'oddionrwydd yn ei di iniaeth. Oddeutu yr un amser soniodd y meddyg yn y jjeutref am gael trenghoiiad ar y corti. os i Hichaivt c'hes ham farw. Aeili y garchares yn houtinvylit at y meddyg, a dedI reuodd ei hel yn gethinain gynyg- agoI' coriV ei gwr. Dy wed odd y meddyg wrthi ei fod yn gobrithio 11 a byddai imghen am y fath beth, ac yr iachaai ei gwr. Ond marw wnaeth y g-wr, a cliynnaliwyd arhol iad ar y corlf. Anfonw yd y cylla a'r coluddion i tleryllwr enwog yn Llundain, yr hwn a gafodd allan fod ychydig bach o Arsenic yn y coluddion. Yroedd y llerjllw r o'r farii mai rhaid ydoedd i'r gwenwyn gad ei roddi iddo fesur yr ychydig, ac i hyny yn mhen -tvser achosi ei farwolaeth. Dygwyd un wraig yn mlaen, yr hon a dyqjoild fod v garchares wedi ei hanog (ar ol flraeo a'i gwr) i roddi gwenwyn iddo, a chaei gwaredigaeth rhagddo. Yr oedd y garchares hefyd wedi bygythio cymeryd bywyJau rhai o'i chymydogion am iddynt dystio yn ei herbyn ar y trengholiad. Ni ymgynghorod 1 y rheithwyr ond am ychydig iawn o amser, ac yna dvchwelasant reithfarn o Euog. Gosododd y Prif Farnwr Campbell y cap du ar ei ben, ond gorcbfygodd ei deimladau ef gymalnt am be'h amser fel yr oedd yn methu a cliyhoeddi y ddedfryd. Dywedodd wrth y garchares ei boj wedi ci ehyhuddo o flaen rheithwyr ei gwhid o wenwyuo ei gwr, ac yr oedd yn rhaid iddo ddyweyd fod y tvst- iolaethau yn gryfion dros ben. Ni feiddiod 1 ddat- gan dram bersonol ar ei heuogrwydd cvn i'r rheith- wyr ddatgan eu barn hwy; ond gllll itllynt ddwyn rhiithfarn o Euog, gaJlai hysbysu ei fod* yn llvvyr gytuii" a hwy, ae yr oedd yn rhaid id lo ddvweyd na fyddai un dyogeliad i fywyd dvnol os na ciiospid troseddwyr o'r fath a'r gosp ly r.af. Ofnai nad hwn oedd yr unig drcsedd a gyliawnodd. Yr oedd cisoes wedi cyfad ief ei bod wedi llofruddio dau o'i phlunt, ae er iddi ddianc rhag y cyhuddiud hwnw, vr oed 1 cyliawnder o'r diwedd wedi ei dal, ae nid oedd ,-an II ddi lawer o amser i fyw. Or herwydd attolygai ami dde/nyddio yr ychydig a gaitf mewn edifeirwcb a gweddi au ymdrecbu cael maddeuarit am y ami droseddau a gyflawnodd. Yna pasiodd ei Af?iwydd iaeth ddedfryd o farwolaeth ami. os di?ii, o Ni cliafodd y praw f ond ychydig iawn, os dim, 0 e!Talth arw, ac cr y pryd litvnw hyd yn awr y mae wedi danifos y dideimladrwydd inwyaf gyda gr fwg ar ei thynged.
IWYDDGilUti.
I WYDDGilUti. Dydd Ian diweddaf, Ma wrth 13eg, sef hen wyl Dewi Sant, cynnaliwyd cylcliwyl flynyddol Cym deithas Cymreigyddion ^V'ydugrug, yr hon sydd dan nodded yr Hybarc-h Archddiacon Clough, Ar- glwydd Mostyn, E. M. LI. Mostyn, Ysw., A. S., P. D. Cooke, Ysw Gwsaney, ac amryw ereill o foneddion Gogledd Cymru. Yr oedd amryw Fcirdd a Llenorion nodedig yn hresenol. Y rhai adnabyddus i ui oedd v canlynol -.Eo:; Powys, Alen, a Bleudyn, 0 ltiitii- yn lorwevth Glan Aled, Parch. T. B. Morris, a Rhuvouiavvc, o Rhyl; Cadwaladr, o Fryrnbo; Gwilyin Callestr, Ysceifiog P Ellis Eyton, Fflint Htlw Mawddach, Bangor; loan, o Lan'rafon Andreas o Fon; ac Eryr Arran, Ymgynnullodd y CymrcigyUtion a chyfoillion ereill am 1 o'r gloch yu i-i- ystafell eang UWClJ fcen Marchnadle y Groes, i drefuu pet hau p^rthyn- ol i'r cyfarfod yr oedd yr ystafell wedi ei hadd- urno yn ddestlus a darlnniadau o amryw euwoj. ion, a hynodion Cymru; lnAd, ni anghohwydy Geninen !âs," a? amryw o iy?htu a ?hrctlia? bythwyrd.i. Yn mysg yr hynodion, yroeddy lhal oUlllyuol itg Eiiglyuion o duuynt, DEON SWIFT. Gwr o afiaeth digri'an l—ddawnus oedd Ein Deou H ddy w uiae yli luawl, Wi" u aju,,iziu ar,tluiiakNI. ErtyR ARFOQ. MODUYB GWEN, Yr hon sydil ddtn luniad (map) o Gymru. l\1odryh (;" ei\ :y'n lèiJ d.brlinir.d--g",ela( (Yn Gwalia atiwyifad D()lY(!d,K)))i"bm\))vdd mad, Olt egyr gtr y llygud. ANDREAS 0 FUN. DIC ABERDARON. Ei ddawn adh i ddwyn ifituotdd—a u gemau O gwuiwl hen ot sotdd Livwiai eiriau Uaweroedd Cawr o Leyn cywiral oedd. EKYH ARFON. Am 4 o'r gloch, ffurfiwyd gorymdaitli i I'ryn y Beili. i gyhooddi'r Eisteddfod; yn mlaenaf, yr oedd seindorf y W'yddgrug, yna y Derwyddon, Beirdd, Ofyddion, y Mod em Druids, a'r Forresters mewn llawn gw isgiad n en te N riiadd tirtiall. Yr oedd y idtisiiaeii(ial Ili parehus, oil yn gauad y clychau yn canu; a liavvenyiid yn llanw pob o ftwi- i faeb. Wedi cyfarud y Llvwydd a chael ar ben-Bryu y Beili, cyhoeddwyd yr /1:1"; teddfoa gan b'arcld y Gymdeitlias, ac auerchwyd y djrfa luosog oedd wedi y mgasglu gaB Fryr Aiibu, Andreas o Fou, Aien, a ithufoniawc. Wedi ail Il'urfio yr orymdaith.dychwelw\d i'r ystafell ac tiv ganiad yr udgorn, cymerodd y Livwydd y Gatlair, ac a drndilododd araeth liyawdl, yna annerchwyd y cyfarlod gan y Beirdd canlynol.:—Mos Powis, Alen. Cadwaladr, Bardd Bach, Gwilyin Callestr, lorwerth Glan Aled, a Riiufoniawc darllenwvU annerchiadau oddiwrth Uhydderch o Fan, 10;111. Alim, a Bardd du Mon. Yu ganlynol cyfododd Bardd y Gymdeithas, ac a draddododd araetii beu- igamp Hr y llesiant ur sydd yu deilliaw oddiwrth Eisteddiodau a Chyiudeithasau Llenyddol; yn nRsaf, dai'ilenodd y Cofiadur y Feirniadaeth ar y Traethodau ymgystadlouol Llewelyn," oedd y huddugol ar "Ddefnyddioldeb g!cr." Y Paich. T. B. Mori is, libyl, a utebodd i'r enw. Y Llais o'r Bryti," oedd y campwr ar y "Bailey Hill;" i'r enw hwn atebodd Mr James Hughes Jones, Wyddgrug. Wedi hyn, darllenwyd Beirniadaeth Caled- fryn" ar y Farddoniaeth, Y Twr"—un Bryddcst a dderbyniwyd, am ha un y dywed y Beimiad, ei God yu orcltestwaith, yn dangos medrusrwydd ac atlirylith gref. A gor- wyd y sel, a chafwyd mai lorwerth Uiau Aleu, Rhyl, oedd yr awdwr. 14 Reynolds," oedd fuddngol ar FeJdargrall" Wilsoti ni atebodd neb i'r enw, ac uid oedd un enw prioclol wrth y sei. Glewlwyd Gafaelgar," oedd y campwr am y Gerdd oreu i'r lieu lane." Agorwyd y sel, a ehafwyd ellW Mr. Robert Roberts, Macctry Mon, Bangor. Derbyniodd Mr. Hugh Wiliiams, Ban- gor, y wobr drus Mace try. Iliiauwyd y wobr ain G\ w)d,i coHad wriaeth Dewi Sant," rhwng "lirys- itt,.vg," ,Lc Nfr. 'vail Owen, (Allen,) Rhuthyn, a atebodd i'r enw Brysiawg." Agor- wyd sei Elrydydd," a chafwyd euw Mr. Eliis Roberts, Training Institution, Carnarvon. Cafvvyd cyfari'od par ddifvrus, cliwareuwvd ar y delyn yn cira medrns gan Mr. Ed ward Hughes, i,ivei-pc)c)], ae ar y Piano gun Mr. Jos. Ed.vards, Wyddgrug; gwranda'.vyd gyda phleser hefyd ar a 'i glee singers, y rhai a har idd udyddordeb anohyllrediu i r eylartod Terfvnwyd oddeutu 11 o'r gloch, ae uetl. pawb adref wedi caei eu llwyr foddhau.
I LIVERPOOL. I
I LIVERPOOL. GONESTRWYDD PI A ih.—Collodd dyn ag oedd vn gweitlno yn y Mersey Iron Works, Sefton street, I banner peuadur o'i gytlog tua thair wytlmos yn ol, | vr hwn a gafwyd gan ddyn tlawd o'r enw VVi',liaui | Latham, a dychwelodd ef i'w berchenog priodol. j Boddlouwyd y gwcitlnvyr gyinuint gan oncstrw- thl y dyn fel y casglasant £ 2 J >s..ie. rhyiigddynt idd .å1ARWUL\ETH TRWYN NEWVN.— Tua iianurr a vr wlldi dau boreu ddydd Sul, cyfarfu yr ileddguiuwad A dynes y:i (jreat Howard street, a plileotyu yn ei J breichiau. Troes a ti a cliododd y fant- 11 wyneu v pientyn, a chanfu ei fod wedi iinrw. Ar oi deall sefyllla angenus y wraig aed a hi a'r plei tvu i'r Y spytty, a dywcdodd un u'r meddygon d fod wedi marw o ddilfyg cvnnuliaeth, ae oiti chvmerid gofal °'f. mai trengu a wnai. Cyinerwyd hi hyflenwyd ei hangenrhreidiau. C.\ 10: I, 1:;1 1.LOSU1 I >A RV.'O liTII. — Oddeutu banner awr wedi wyth. boreu ddydd Sill, fel yr oedd tri o ddynion yn pa.sio ty Hannah Waiu- wright rn Wolfe-street, gweisant ilium fawr yn y 1 St ler, a meddv liasant fod v ty ar diln, Wedi cael j eyi noitliwy hedtigeidwad torasant y drvvs,ac aethant i mewn, a chawsant y Hannah Wui.iwruht j tu ol i'r drws wedi ci ilosgi yn arswvdtis. Yrnddall- i gosai yn h'dlol farw, ■,i phan tied a hi i'r Yspytty deallwyd ei bod felly inewn gw i>ionedvl. Yr -e(l(i gwr y drengedig, a'i biawd, yn gorwedd yn un o'r ys- tafelloedd uchaf n]or ft.d.i'n-, fel n.t wy-idect ddilll am yr hyn a gymerasHi ie, hyd nes yr hysbvswyd iddynt gan yr iiedd^eidwad. Gwneir ymchwiliad manwl i'r achos. Y RHYFEL C.%FF.RXRIAII)D-Wvtlinos i eel-,A,)e yr oedd cant o liiwy r o'r 91 gutrawd yn cerd led yr lieol- ydd y rind sydd i gychwyn o' r dref iion v foru i gyn- iiorthwyo'r milwvr yn Mhenryn Gobaith Da. Enw'r Cadben ydyw Picknick. MAM ANNATCIIIOL.— Yr wythnos ddiweddaf aeth gwyddeles o'r enw Mary Ann Hermigen dros yr afon j Mersey i Seacomlie. Yrooddganddi blentyn byehan ar ei braieh, ac wedi iddi gyrhaedd yr ochr ilr.,ll i'r ahm cerddai o amgyleh yr iieolydd vn drueuus a gwael ei gw edd, gun ymddangos yii atIII Ivn ei bwriad. Aeh mor bell a dyweyd wrtlruu a'i cyfarfu, y buasai yn dd" ganddi pe cawsai ymadawiad o'r plentyn, yu yr hwyr gwelvvyd hi yu eroesi y, ahoi yn ti hul heb y j lcntyn, a ehyu pen ychyviig, ennfuwyd y byehan annedwydd vn gorwedd ary tiaeth rhwng dwy gareg. lie yn ddiau v buasai wedi treagu, pe gadawsid if yno y. hydig yn hwy, y mae'r pientyu yn y tlotdv, a'r fain yn y carchar. DIKFUWYA! tu AR Y F.i.S.N.U'II GOFFI. — Ymweiodd Thomas Baring, Ysw., A.S., Mr. Jolin HrallJl y Moore, Mr. Francis Shand, a Mr. R. Sharpe, o'r dref hon, a boneddwyr eraill yn dwyn pertbynas a'r fa*, nacli goffi lei dirprwyaeth a Lord John Russell a i y Trysorlys with nos i ddoe, i'r dybeu (I ddangos iddYllt fel yr oedd y bob] yn cael eu tW)lh>, a'r ni wed a wmied i'r eyllid, trwy gvimsgu chicory tla we ii eu mulu, a nwvfau eraill a uiiofli. Dan;os- asant foil y llygnadau hyn wedi cael eu hawdur loili a'u ereu trwy orchymyn y Trvsordy dyddiedig Awst Slain, 1 S4o.—Mai -eflaith y cyf ryw oedd llcihau'r eyllid, lleihau gwerthiad cofii, a gosod y bold \n agored i gael eu twyilo trwy werthu yr hyn nad oedd yn werth mwy na 4$c. neu od., y pwys am Is 2 I. Hyderir y bydd v ddirprwyaeth hon yn cael ei dilyn ag efleithiau da, ac y tuedda i roi terfvn ar arferiad sydd yn g-roes i bob egwyddor o fasnach deg. Nid ces neb yn gwrthwvne'oii gwerthu ckicori fel chtcori, (oblegid y mae ychydig o bono ineddir yn dda, yn g.ymysgedig a choffi) na ift wedi eu main, fel y cytryw; ond y mae gwerthu J pethau hyn u dan yr cnw colli yu dwyll hollol, a goreu po gyntaf y rhodJir terfvn arno. RUEITUYSGRIF Y TEITLAU EGI.WYSIG.—Cynhaliodd y P ibyddion gyfarlod mawr yn yr Auiphitht atra wythnos i neithiwr i wrthwynebu v Rheithvsgrii hon. Cyir!lii* fod tua 4f>00 o hi rs >n.iu yn bresonol. Yr oedd yr areithiau yn benbocth a bygvthiol, a phwyid Dr. M:c Neile yu erehyll Y DKETII E(iLWYS. Y mae Egbvys Wlatlol hre- senol VVest Derby yn feehau ac yn bur angliyfleas, tie y mae gwyr mawr v (I yn awyddns i gael u i fwy -it destlus, a tlirwy lafur ac egni diSiiio, llwyddwyd i gasglu y swm anrhydeddus o £7(100 tr".v gyfroddion gwirfoddo).— Y mae Iarll Sefton weli riioi 4 erw o d;r, ac y jnitlr eg);v 'scyr yn cynnyg gwerthu rhan o'r tir i'r treth-dalwyr, a gosod treth eglwys ary plwyfolion i daiu am dano, ac a'r arian a godir f-lly, i adeiladu yr eglwys newvdd gynyj'iedi^. Dywetl yr eglwyswyr na chyst ddim mwy na £ 10,000 i'r hvn muent fel y sylwyd, wedi casglu £;000 eisoes. a ehynnygiant osod treth o tic. y bunt i godi'r gweddiil, I'r dyben hwn eyuhalivvyd cyfarf>d plwyfol boreu wythnos i heddyw, tua naw o'r gloch vn yr egl'.vvs hresenol. Yr oedd Rectory plwyf, y Parch* J. Siuart, yn y gadair. Un o'r cyfarfodydu mwyaf ystornius y buwvd ynddo erioed bron ydoedd. Gwrthvvyuebwvd pob cvnygiad o eiddo'r eglwyswyr gan fwyafrif mawr. Oynygiai 31 r. Charles Robertson, ynmeillduwr giew, welliant i'r perwy! mai an )eth ocdd colli treth i adeiladu unrhyw egbvys yn West Derby. Dvwedai fud yn syn fod neb yr aiih, r hyu o'r dydd, yn barod i roi eu (iwylaw yn llogellau dynion, a'u gori'odi i gyn- al crefydd, yr oeddynt o gydwybod yn ei banghyiuer- adWH). V r oedd teimhid cynyddol trwy'r wlad v dvlai pob crefydd dalu tuag at gvnal ei haddoli'ad ei hln;,u. j\j,[ oedd gai;ddynt un bawl foesol i'w orfodi ef na neb arali ag oedd o gydwybod yn ymneillduo oddi«rth Eglwys Loegr i gifranu tuag at ei cliynnal- iaetn. Cetnogwyd y gwelliant gan y Parch. Andrew Me Co ,key (eglwyswyr!) ae fe'i cariwyd trwy fwyaf- ril mawr. Cymerwyd pleidlais holl drigidion y plwyf ar y mater a gwrthwym-bwyd y dreth ti wy^vyatnf o 187. Y MoavvYr..— Y mae'r morwyr yn y porthhidd hwn yn parhau i v. rthwyuebu v ddedtif' (i(i sNI(id Vn dwyn eysylltiad a hwyut, o dan yr enw y Mercantile Marine Act. Maent yn cerdded inewn gorymdeithiau ar hvd yr heolvdd uuj, dydd bron, gyda ehcrddoriaetb a banerau.