Yr Amserau

.ZVi (Ûl pob syniadau a geir mewn cyhoeddiad yn eyitwys atit)-yfal J*ai-n(zu, fod yn yydsynioi I a golygiadau personal y Golygit-yi- ac ni ddylid cyfrif iddynt hicy y beiyu, may na'r rhagoriaethau, yn nitll nac iaith Gohebuyr I

YIt YMGYRCH PABAIDD. I Svn,—Cvferiwyd gofyniad ataf yn eich lliifyn fliweddaf, gan un H. W. Jones ynghylch fy Svlvv- adau yn NghyfarfoJ Gwrthbabyddol Eifionvdd. Y mae h. Jones wedi fy ngbwbl gam ddeali vn yr ymadrodd, "Canvn weled cyfraith yn cael ei ffurfio i gyfurfoc1 amgvlchiadau, fel y rhai a nodais yn nechreu yr anerehiad hwn. Nid at ariereh- iad y cyfarfod i'r y Frenhines v cyfeiriwu, ond amgvlchiadau a nodwyd yn nechreu yr araeth. Sef dirymu pob llythyr cvmyn, &c a wneir o dan ddylanwad offeiriad. Dyma yr unig bethau mewn Pabyddiaetli y dvmunwn gymhorth y gyfraith wladol i'w gwrthweithio. Yr wyf yn cael fy nhueddu i feddwl ar ol dar- ken v dadleuon yn y Senedd, nad yw y Ptil-, wedi troscddu y gvfraith wladol, ac os yw. rhwng y gyf- raitli doredig a'r troseddwr. Pan feiddio Ymneill- dmvyr wrtbod itilti d eg win neu dreth eglwys, ni j fydel cleddyf yr awdurdod yn hir yri cysgu. j Er fv mod wedi cymeryd golygiad deublyg ar Babyddiaeth, un fel cytnndrefn grd: delol, a'r iltill fel effaith y gyfundrefn bono ar gysnr a llwvddiant cymdeithas,uid oeddwn yncyniervd y gohgiad olaf i gyfiawnhau y myriad cyfrei thiol i lethu Pabvdd- iaeth a pbabyddion, ond i gyfiawnhau gwaith trigolion Eifionydd, yn cymcrvd y grefydd hono dan sylw, a chytfroi en gilydd i'w gwrthwyuebu drwy bob moddion teg a rhesymol. Wewn pertbynas i'r cydfradwriaeth enng ar gyfahdir Ewrop," &c Did yw i'w vstyried fel pe bai y galiuoedd cyngroiriol yn ymarfogi i osod en byrld- inoedd with gefn Cardinal Wiseman. Y moddion a gymerant yw chwyddo coffiau y Propaganda at ledaenn Pabyddiaetli, ffrwyth y cydfradwriaeth hwn efallai yw Coleg Tiemeirchion, a IIu o sefvdl- iadan cyffelyb. Tybiwyf mai nid diben uniouggrch- 01 y cyd fradwlincth eang" yw gwneud pabyddion or trigolion, ond dwyn y genedl yn slafiaid liney ei gwnend yn babyddion. llhoi mwgwd Pabydd- iaetli ar ein llygaid, fel y gallont rwymo y cadwyu- au am rin traed a'n ciwylaw. [',Iiocl(lqis vii "Y 'Welliart," ddymuniad am i'w Mawrhvdi orchymyn i'wgweinidogion dycu ymaith bob cyrahorth arianol oddiwrth v Pubyddion, Did oeddwn yn earn gwnend y cais yn bonagored gan ddeisyf ami arfer rhyw fesurau rliag ofn iddi vn swn miloedd o anercbion felly,gaeleithueddu i arfer trais ar ryddid crefyddol. Efallai y barua Mr. H W. Jones, y dyJaswll fytied ymbellacb, a dymullo am gael tynu ymaith bob gwaddoliad at grefycld, Buaswn mal" barod ag un dyn i wnend bynv, ond dylid cofio mai cyfarfod cymysg o drigolion Eiiion- ydd oedd, ac y buasai mor anbeg i mi gvnnyg gwelliant yn condemnio pob gwaddoliad, ag oecld i'r pwyllgor gynnyur anercbiad yn cydnabod llyw- odraetb Eglwysig y Erenhines. Po buaswn yn cael vr anriiydedd o anerch cvfarfod digytnysg ef- allai v buasai fy araetb yn haws en deall. Caniataer i mi yebwanegu cyn rboddi heibio fy ysgnfel), fod twrw yr Eglwyswyr yn ngbylcb vr rragyrch presencl yn ymddaugos 1 mi yn anodd- efol. Ceisiant argraffn ar feddyliau y werin, fy mod i ac eraill witb aniddiiryn Jlawn rvddid cvd- wybod mewn petbau cieryddoi yn I)Iei(lio Pab- yddiaetli." "Cefnogi codi yn erbyn y llywodraetb," &c. Pa betb? Ymneillduwyr yn pleidio P(-tl)v,i(li"etli Atolwg pa bryd y clvbnwyd am Ymneillduwyr yn iroi yn Babvcld?" Y maent hwy yn dysgu eu plant i garu y Beibl fel gair Duw, ac nid lefainio eu meddyliau a defodau lmner Pabaidd. Y maent hwy yn pregctbu yn grocw gyfiawnbad drwy ffydd yn ngwaed Crist, ond v mllP pnlpndau yr eglwys wedi i'hoi "sain anhynod ar y pwnc ors blvneddau. Dytna dan fenditb Daw ein tarian ddiUynol. JBetb pe buasai boll blwyf ydd ein gwlad yn adseinio yr athrawineth am v grcee," yn He adgenedliad yn medydd," "olyn- iaetli apostolaidd," &c., ni ftiasai yma rwy o ofn PabvtUliaetb, nac sydd yn yr Amerig lle y mae pertTaitb ryddid i bob crefydd. Ac os yw yr Am- erig heb na degwm na threth eglwys, &a., vu cadw 1Ji gwddf heb blv-ti i iau Pabvddiaetb/ attolwg paham yr ofna Eglwyswyr Prydain ? A ydnv zigain mil o bersoniaid dysgedig, o wir olvniad apostolaidd, ae wyth miJiwu o bunnau at eu gwas- anacth, vn rhy wan i sefvll yn erbyn gwirfoddol- sir,,aeth, Tra yr oedd Pab?ddiaeth ? yr eghvvs vr Oedd pawb yn dawel. Ychydig flvneddau I Ito] anfoHwyd gwrtbdysteb ??'.9?.?? yn eibvn Pusev- [Ieth i bob pIw}f yn y deyrnas "w arwyddnoch. ? Ho?n gael gwybod pa saw! tilI l o'r areithwyr poethion yn N gbaernarfon, Hh nthin &c., a ?r- wyddasant y protest Invnw ? Oird pan ddangosodd Pabyddiaetli ei bawliau tu ailan i'r gorlan sel'ydl- fdig dyma'r wchw fawr Pan ddaetb gwir fedd- ianwyr y degyraau (03 nad y wlad yw y gwir fedd- ianwyr) fl' maes, y mae yn llawn brvd llojji Ym neillduwyr (er eu bod yn waetb na Pbabyddion), i wneud y bud) waitli o gadw yr elw vn ddisiol. Y gwir yw Mr. Gol., y mae y bobl sydd yn gwenu yn ein gwyneban, ac yn 2wftedtli bear bear pan fo Ymneillduwyr yn areitbio yn erhyu Pabyddion, yn cashau Ymneiilduaeth yn fil mwy 11/1 Phabydrl. iacti), ac ar ol iddynt gaol bentbyg yr Ymneilldu- wyr i gadwytorthau a'r pysgod o afacl y Pabyddion, byddai yn dda ganddynt dranoetb gael benth? Pabyddion i gyd erlid yr Ymneiiiduwyr fel &<M!? <!<t?, heb fod o'r gwir g)tJ ofFeiriadof. yulwyf, I Yr eiddoch. &c., Porthmadog, Chuef. 8, J851. W. Ambrose.

Mr. Gol. Y mae llawer o dwrf vn awr vn Nghymru, yn ngbylch v Ty Gwvdr, svdd vn cael ei adeiladu yn Hyde Park, Llundain. Ac nid rby fodd eu bod yn tvrfu, o herwvdd y mae'r I" y ei hunan yn un o i-vfe(l(',odait r lryd" o ran ei faint a'i ddull. A bydd ynddo dpltllwyt; gynyrcbion cyw- reiurwydd Celíj-Jdyd, 0 bob panh o'r byd gwareidd- edig bron yn cael eu dangos, ac mae liawer Cvmro yn dra awyddns i'w gweled ond mae'r amser yn wan, yn anbawdd cael gwuith, ac os ceir gwaith, I nid ydyw'r cyllog ond byclnin o heiwvdd byny nis sell ir troi liawer o arian beibio fit fVnM i r.nni. i weled y Ty Gwydr. Ac vv ydym mewn awvd d velecl y Ty Gwydr. Ac Yl' y !lwydd mawr am ei woled befyd, a dywedyd i cliwi" vn ddistaw yr ydym rnewn llawn cymaint o awydd i weled Llundain, ag ydym i weled y Ty (Jwydr, &c. Ond yn fyr, y gofyniad" yw, Pa faint yr un a gyst i ni am ein cllldo i Lundain gvda'r Gybes (train) rataf a fwiiedir at yr amgylcbiad ? A gaifl Cvm- deithas (club) ei cldudo yu rhatach na pliersonau titii(,,ol ? Os caiff, pa faint ),Ijattel) ? A fydd y cludiad yn rhatach neu ddruta,ch yn nechreu, canol, neu ddiwedd amser yr Arcldangosiad ? Os bydd, pa bryd y hydd rat.if? A fydd raid talu am weled yr Arcldangosiad? Os bydd, pa faiut raid dalii ? A fydd yn rhatach y naill amser ta 'vy llall? Os hydd, pa bryd y bydd ratan Am ba faint o amser y byddent yn ei dangos? Byddai atebu'r goryuiou ticiio-I yn ibddlourwvdd i lawer hebiaw fi. Yn ngbyd a rboddi cvtarw/dd- iadau i ffnrfio Cymdeithasau gogyfer a'r "daith, a'r ffordd oreu i ddiogelu ein bunain a'n harian yn Llundain, &c. Nid ymbelaetbaf ond mewn disgwvliad y bydd i chwi neu rai o'cll Go hebwyr gilluogsylwi ar hyn o cfvniadau, a llawer ffi,V'y o gyiarwydaiadau nac a ofynir uclioil. GLAN Lledr.

AT MR. J. A. LLOYD. Syn,-A fyddwch chwi mor garedig a'm hys- bvsu trwy gyfrwngyr Amserau, betb %a- haniaeth sydd mewn glee, anthem, a chorus. At. ebiad buau a roddaiiawr foddlourwvdd i ELEWR

GWADYCllFA GYMREIG. I r R, Got,.—Gvda'r ddeulltwriaeib eill hod fel cenedl yn hollol o ogyluwch lreiutiau a Saeson yn mhob peth gwladol, y darfu i'n benafiaid odder i Gymru i gael ei huno a. Lloegr, a phe buasai Llywodracth wedi cadw at ysprydyr arnod, buasai y gyfraith or dechreu fel ag y dylasai fod, wedi cael ei gweinyddu yn Gvmraeg — Buasai'r fluenor- iaeth wedi cael ei rboddi i Gymry yn Nghymru i bob ■swyddi gwlallol ac Eglwysig, yr un fath ag y dewisir Saeson yn Lloegr o tlaen pawb eraill. Ac yn lie bod fel amoell i ddybiryn o wr gormesol ag a iydd yn rhodui ei arebwaeth a'i les ei bun vn rheol dewisiad bwyd i'w wraig, dylasai ein Llywod- raetb with wneud cyfreithiau, ymofyn beth oedd cin hanghenion a'n dymuniadau neillduol ni yn Nghymru. Ac yn y tiriogaethau gc a gedwir drwy rym ei harfau, ac ar draul ein barian ni yn gystal a. Saeson, v mae gcnym yn hollol gymaint o bawl wrtb wladycbu mewn tiriogaeth uewvddi fynu pob chwareu teg i wneud hyny yn gystaf a Saeson, ac i barium ac ehangll)11 i hyny g),Iclii-ed- i baihau ac ehan g u yn tabol i byny gylchred- i; t d ein crefydd, ein liiaith, a'tl hari'erion ac y i mae pob rhwystr oddiwrtb y Llywodraetb i hyny, yn doriad ar y cytundeb a wnawd l'hwng Cymru a Lloegr yn gystal ag yn anghyfiawnder ainlwg ac yn y dyddian hynod bvn, pan y mae rheswm noetb ween emll y lath fuddugoliaetbau enwog, y mae yn syn na fyddai y Cymiy yn vmysgwyd oddiwrtb e(? hit- gysgadi wydd a'u hwfrdra, ac a clialon con a phender!vriol yn boni en bawl i betb o'u rban \u phenclerrynol yl1 hü!1i ell haw] i beth o'u rhan yrl y gwiadychfaoedd, a'r Saeson yn cymeryd mantais oddiar hyny, yn ngwydd eu llygaid i yingyrnaedd am y cyfan. Yu wir, ary Cymry y mae'r lIai, gan' na ddangosasant eu dewisiad idai .i fod yn wahau. ol. A phe dangosent yn ddiofn mai i gyd-deymasu, ac miJ i gad en gormesu yw eu bunion ran, vn enwedig yn y gwiadychfaoedd, fe allai na fyddai cael eu dymuniad yn betii mor anbawdd, ng v maent yu ei dybied, gan nad ydynt eto wedi gwnend prawf o'u nerth. r mae yn arnlwg i bob dvnysfyriol nad oes gan y Cymry yn agos gystal manteision a Sacson i ymindo. rtb fod y Saesonaeg yn cael ei posod yn iaith cyfraith a masnach yn yr boll wladycbfa- oedd, ac felly;yti iaith dorcbafiad, y mae'r Sais mewn canlyniad yn cap] ei osod at- baner y ffordd i Jwvddi \nt,, cyn bod y Cymro yn cael cychwyn i'w ùaith Gail y S:iis edrych ar ein boll wladychfa- oedd fel ail gartref iddo ei luin, lie v mae'r trigol- ion yn ddynion or un iaith ac arferion, ac o (lei diti cv vi). Oud estroniaid yw'r Cvmry yn mhob gwladychfa, yn mhob caledwaitb, a | galwedigaeth isei-yii weision a morwynion—vn (tot-wyr cynud a tbynwyr dwfr i Saeson a p'he gosodid y Gyinracg yn iaith derchaiLtd yn l'hyw wladycbfa, byddai y Saeson yn y cyfryw le gymaint o (litn draed y Cymry, ag yw y Cymry o dan Oil j traed hwythau yn awr. A gall pob Sais gwhd- garol edrych at- bob un o'r gwiadychfaoedd fel Lloegr Newvdd i barhau sefvdliadau gwladol a cin-efyddot ei genedl, tra nad oes ond pob digalon- did yn cael ei roJrJi Ït- Cymro gwladgarol, gan mai uug-an sicr sydd i bob peth Cymreig allan o'i wlad ei bun Yr unig betb i ni gogyfer a'r anfanteision byn, pa rai na wyr neb yn iawn am danynt ond v cyf. ryw a allant siarad yn brofiadol am v mater, yw yr byn y mae rbyw obebwr yn y C;-oniel" diwedd- af yn ei ddiystyru, sef trefedigaeth neu uiadychfa Gymreig. Pe ua cheid y cyfryw, goddcto- i mi wrtb basio yn ostyngedig i ddweud wrth y gwr luvn nad oes arnom ni y Cymry ddim cisian pi waitb ef yn gwawdio ein cenedlgarwcb, ac y gaii o ran dim a wmndawn ni arno, beidio apbrynn nuc ii:ie, itic at y fath oferddibenion byth mwy. Ac yn mhellacb, craig o faith yw | Cynireigaeth o liloedd aniryw o flynyddo'fdd o oed- ran, a ail oddef i ganoedd lawer o deirw cryfion, j rbagor rbyw goriaid o fan hvrddod mynydd i bwtian allan eu Upyn ymenyddiau wrth ymosod j ami, beb fwy o niweid yn cael ei wneud na? a wnaed iddynt eu hunain, ac i'r tir y goddefir iddynt brancio arno dnvy ddangos ell penboethiii a u bynfj. drwy dd. Y mae yn sy n fod neb yn gailu b'.vtian penl),)ct)itlly rliai a soniant am drefed g- aeth Gymreig, pan y gallant yn eu sol yn erhYll I byny tod mor benboeth a dyebmygu y ùaw" y ddaear hon o uuiaitb ac o un ymadrodd," "eto cyn I-,ir" Gailii%vet, i mi apelio yn garedig at syn wyr Gsuffyud Risiat, prim a gyrhaedd ei amcan gyntaf, ai y gwladgarwvr Cymreig wrtb geisio am wladycllfa (iymreig, neu a guria" Gruuydd" v dydd amynt yn ei ymgais ddyngarol o ddwyn v byd "cyn bir i fod o un iaith, ltnvy vsTifenn i'r Cronicl I;ii(,Ii ?" Syned y bvd ond na svned chwnith, gan fod y Biid yn son am ryw ddynion eraill yn ludlo gwybedyn, ac yn llyncu camel. Meddyliaswn cyn gweled vr vsgrif ucbod en fuasai ddim un dyn yn .Nghymru, os nad oedd estron, mor nfresymol ac mor ddiffygiol o deiniltid- au goreu ein natur, sef cene(li- fé1 ag i fod yn alluog ianieu luddioldeb Gwladychfa Gymreig, os yn alluadwy. Ond tra hyderus wyf nab oes dos- parth mpr b-oaog, synwyrol, a gwladgarol, o'r cylryw fel ag i deilyvsgu ysgrif i ddangos iddvnt yn amgen. Oiicl cael cynllua efleithiol )'w'r PWLc mawr i ni, fel ag i gaiior maen j'r a Erys olvnyddau yn oj, cynygiais gynllun yn yi- Anietica o wiadyclm yn Oregon, gan y byddai y rhan Or- liewinol or Ameiica yn sicr o "fod cyn hir yn wlad bwysig. Yr oedd liawer o Gymry yr America, er yn awyddus i gael y peth, yn anJen doethineb v cynygiad, os nad oedd rhai yn ei wawdio. Dar- ganiyddwyd am C'aiiffornia wedi byny, ac y mae ochr orllewinol yr America wedi myned yn lie pwysieach cisioes nag y tyliiis v byddai mor pynted betb bynag a hyn, ac y mae amryw o Gymry yn America wedi cyrhaedd y lie cyn byn | adybient pan y cynygiais i byny, ond giadd o benboetbni i feddwl cychwyn yno. Nid rbaid i rni ond galw sylw y Cymry at lythyr Gol. y Cenhadur yn ei gylchgrawn gwertbtawr a'r hwn a ymddangosodu yn yr Amserau diweddaf. gyda golwg i ddangos fod gwneud Gwladvchf'a Gymreig yn yr America yn betb posibl. "Yn awr yw yr adeg, ac Oregon yw'r fan." Gwvdrlom am y Parch. Robert Evjrett mai nid penboetliyn difam yw ef, ond mai dyn arafaidd, syt?'vroh a ac n!pi ?id lieb N'styi-I *,tetli bi-; 0(?10 ) y dywedoddyfuthcrit)..N!d" oeseisiauprym)Ur. am fod 320 o erwuu yn cael eu rboddi i bob cwpi piiodol a elo yno, ond myned vilo cyn y Jafo Iiagfyr Ifrn•), ac y ma3 y dyn ei hun i gael ei ddrfwis dir, ond peidio de,v;s tir ag a fvddo vn cad ei liei-elictiogi gall Yn awr, pc sefydlaiy Cy mry yn Puget Sound, set lie ar lun v n)or yn y rhan o Oregon, ond ar gyffiniau y rhan Biydeinaidd, g'.jient gydag amser ddyfbd yn ddigon lluosog i oiyn am y rhan Liydeinaidd iddynt eu hunain, yr hon sydd yn fwy o wlad na r oil o ffrainc ac yn cvnwvs glo, baiarn &c., a'r tir yn fras. a'r binsawdd yn llawer mwy tyuiberus nag yw yr ochr byn i'r niynyddau cieigiog. Meidyliaf fod yr air grym yma yn beth o fll.!Iii buys. illae yn ddigon tehyg befvd mai yr ochr agosaf l Galiflbi nia y bydd eraill am sefvdlu,' et- IllwJn bod mor agos ag y gltllant i'r cloddfeydd am, yr hyn a fydd yn fanteisiol i'r Cymry mewn ystyr Genediaethol, gan mai yr ochr bellaf oddi-1 wi-O,) Galifloinia y bydd oreu iddynt hwy ymsefydlu. Yn awr coded y Cymry at eii" gwaith, yn y wlad hon ac yn America. Nid oes un man yn y wlad hono fig y gall Cymry ddisgwyl gwneud Gwlad. ychfa Gymieig ynddi ond yno. Y mae ci g'.vneud yr ochr hyn i I- mynyddau creigiog yn beth hollol ae os uad yw'r (Jymry yn meddwl mvned yn mhellacb na hyny, anogaf i'r Cvmrv wiieud cyngor Gruffudd Hisiat," o wneud eu hunain yn iaukwn trwyadl, a byny mor fuan ag y gailonr, yn enwedig os bydd eu evmeriad bbu;n oiol yn eu gwneud yn analluosri adenill vnirbli.-io.-l .> 1.1'" eu cydgenedl, yr byn yw anhap llawer"ys"vwaetb sydd wedt croesi y Werydd. Ond at ein Llywodraetb ein hunain v bvddai rbaid i ni edrych am wladycbfa yn y pen draw, a diiti) y byddai yn haws cael Oregon Brvdeinaidd nag un mau arall, gan fod yr Amcricaniaid ger haw, a jibe gwladychai dynion yn siarad yr un iaitii a liwythati yno, byddent yn debvg o vmofyn yn fuan am auibyniaeth, neu uniad a'r Taleithiau, j vr on fath ag yn Canada. Gallai y Cymry befyd fiorddio gwladycliu yma; ond byddai eisiau cyff (fund) o anferth swrn i wiadyclm vn Awstralia, New Zealand, neu rbyw wladycbfa BrydeimJ arall. Byddai y miloedd Cymry sydd eisioes yn yi America yn debyg o dynu at eu cydgcuedl, pa rai sydd eisioes wedi myned drwy gylch o freint- wasaetb i'w darparu a u cymbwyso i sefydlu mewn gwlad newydd. Yr wyf yn taer erfyn am sylw y wasg Gymreig at y petbau uchod, gan nas gallai dim yn ngwyneb yr amser cyfyng jiresenol ar ae eiiiiii fod o fvy o iunditb na tbrefn i-esyijioi, gysiii-tls ac effeithiol 0 Jlllfudo, Ite y JUae yn rhaid ïr cyfryw un cyn y bydd yu effeithiol, fod wcdi ei seilio ar natur, drwy apelio at yr egwyddor fawr o genedl- garweh yr lion a hanfoda yn mynwes pob dyn o enaid cy Ian, dianaf ac iach. N id gwiw gwawclio am fod llawer o siarad wedi bod, a dim wadi cael ei wnend hyel yn byn. Bu llawer o son am fyncd o'r Aifft cyn i Israel fyned, ac ar ol myned, Lu llawer o son am orcsgyn a meddianu gwlad yr Amoniaid evn cytlawni y bwriad. Bu llawer o son am gref- j-ddoli Cymry, a'i gwneud y peth yw, cyn gallu -uu_ cvriiaedd byny yn effeithiol. Siaradwvd llawer am ddwyn allan einadur Caerfallwch" cyn gallu gwncud hyny; ond wele ef wedi clod, ac un arall yn dyn ar ei soalau, a galwad uchel am un eto, gwed nog lin o bonynt. Dywedwyd llawer vn erbyn ein hauwyl Feirdd a'u" beisteddfodau ond ni tu ant erioed yn fwy eu parch a'u llwydd nag yn avvi, a sut y gall un Cymro fod mor ddieitbr i ys- pryd v wlad t'ti gwawdio "el ng y gwna Gruffydd Kisiat syrltl yn ymddnngos i mi yu anesboniauwy. bu son am wladycbfa Gymreig," a rbaid i lawer ychwaneg o son fod cyn y geliir ei cliacl. Nid ar nnwffith y geliir ysgogi ccnedl, ac ilid Inc-wl" ull avud yr ndedauwyd Rhufaivi. Na freuddwyrlied neb am fi.flwyddiant o'r fath ag a gynygia Gohch wr y Cronicl, sef drwy ddwvn vr hell ivd i fod o'r iiii iaitil, un iaith, a byny cyn bir"! "llbaid cael naill ai gwyith, neu ynte anghyfiawnder, gormes, rby fel, a il.vwallt gwaed o'r lath na fu yn y byd erioed, a dibrisdod o lawnderau ceubedloedd" cyn y geliir ei l,iiel o evii Iiii- T^tyn oil wyld road au 184b oedd liuvnderau cenbedloedd a deiliaid, ac v mac yn rbai a i Saeson i gvfnewid yn eu bvmddvg- "? 'a nidau at y Gwyddelod, Cy mry, "a thiigolion yr India cyn y daw y milflwyddiant y sonia v Bibl am flann, yr hwn na freiiddwydied un Sais gormes- ol, trachwantns, a choeg, a fydd VI! amser i'w genedl ef fol gwartbeg culion Pharaoh ilyncu boll geubedloedd y liyd iddi ei bun ond tymbor fydd hwnw medd LJnw na "cbyfyd cenedl gleddvf vn j erbvn cenedl ac na ddrygant ac ni ddifethant yn boll fyuydd fy saucteiddrwydd." rE.; T, f Y N.

LLYSIEUAETH. I Mn. Golyoydd,— Byddwcb mor garedig a nban- iatau ychydig o le i mi ddvchwelyd fy rn'olch^ar wch gwresocatï Mr. E Griffiths, Abertawv, rm y [ gym vvy nas fawr a wnaetb yn ddiweddar i'r Cymrv, sef cy boeddi ei lytr gwerthfawr ar Tixsieuaetb. Bum i yn dyoddid dros lawer o flynyddau eddi- wrth boen llym yn fy ngbvlla, ac vn un o'm oclir- au. Nid oedd ynof fawr awydd at fwyd, a theim. lwn lawer o herwydd byrdra auadL Dilynais gyfarwyddiadau amrywiol feildvgon, heb gael ond ychydig oles; ond trwy cldilyiV cyfarwyddiadau v liyfr a enwais, cefais iachad. Yr wyf am i hyn gael ei gyhoeddi er lies, nc yn barod i roi bysbysrwydd pellach am y muter i'r neb a ymofyuo a mi yn ei gylch. Yr eiddoch, &c Llontrisant, ) I Clt teef. 13, 16 ) 1. 1 David Herbert.

PABYDDIAETH Y? NGHY?HU. j PABYDDIAETH YN NGIIYlHU, I Mr.Amserau, Dyna y ?g?irian mewn Hvtbvren au mawrion ac ydoedd vn gvntaf ar bysbvsiad ar v pai,w\-dv(l(i yi, Stt,[,otli di- weddaf, yn gahv cyfa'ibd yn ngbyd o'r pab?ddion, i drptnu moddion i gyfocli trysorfa 0- adcitadu teml a cbynnal ofrsinaid pabyddol yn y Wydd- grug. Gan fy mod yn teimlo ychydig yn gywrain | yn nghylcli y cyfarfod, acthun) yro i weied a chlywed. Yr oeddwn yn synu tipyn at y lie a ddewiswyd ganddynt i gynnal eu cyfarfod ynddo, y Peoples Institute—nid oes odicl o le iselach o gvmeriad yn ein tret, i'e'i hadeiladwyd gan y Siartiaid, ond mae yn cael ei ddefnyddio yn bre- senol i bob peth braidd, ond fyuychaf yn dy canu o'r fath iselaf; a gall y rhai liyny a wyr rywbeth ain y cyfryw leoedd ddirnad pa gyfryw yw v gyn nulleidfa befyd. Llwvdaiild iawn a theneu vn wir— Gwyddelig i'r dim—yr oedd yn arogli yn Wyrideiig Niù allwch ddyebymvgu afn oJygfa mwy Uymaidd; buasid yn dysgwyl y buasai yno lawer o r ofieiriaid, ond nid felly yr oedd nid of'dd yno neb heblaw Mr. Scallv, yr hwn sydd vn Wyddel, ofteiriad pabaidd. a chenadwr pabaidd yn y Wvddgrug. Mae yn hen wr o ran oed, ond teddy ii wn ond pJentyn mown gwybodaeth. Hen wi-at? nocth o het] ddyn  gwen i ae U ) vn wraig noeth o heG vd%,w-niae gweniaetb vn e:ste id yn fuddu?ohaedius ar ei wedd—ni ddyw- ais neb enopd vn ce15Ío annerch cyf?rfod c\boedd- us A llai o fedr nag cf. It!iy\v.fii-li sydd gaii y pab- yddion yma,ac un na waetb ganddo pa un ai gwirai eel wydd a ddywecl un tipyn, oedd yr unig siarad- wr, hcblaw yr licii wr o'r Wyddgrug. Y eyf'arf»d ol gosod ryw hen ddyn yn y gad air, cvflwvn wyd Ai r, hcully ir gynnulleidfa, vr hIVn yn hvnod o fusgrell, a roddes ger bron y cyfarfod yr aciios yn ugbyloh pa un y daethent vn ngbyd. Dvwed- odd fod yn y Wyddgrug o gvlch tri ellailto Wydl. elod, tlotaf, truenusaf, a welodd eriocd-cn bod yn rby dlawd i gael teml, nac i gynnal offeiriad eu bnnau?-fud y Cymry mor elyniaetbus iddvnt nad allent ddiRgwyl y c\morth Ib-btfoddiwrtt.y'nt-?? y CYWIT t u gwnoyd eu goren i !eawi tai y Gwydd- elod auwybodus a Bibbui, (svlwcb, dyna y pecbod mwyaf y mae pobi y Wyddgrug yn euog o hono,) ae oni ol lid cael rbyw foddion i'w battal, neu i achosi y bobl i'w gwrthod, y dvfethid y ffydd Gath- olicaidd yn eu plitb dywedodd iddo fyned i dy rbyw un nos Sabboth diweddaf, a gofyn iddynt a t'uasent yn yr offoren ? Ateb, Naddo. Paham ? Yr oeddyut yn by dlawd. A oedd rhywbeth ai-till Oedd, yi- oecidy lit yn derbyn 5s. yn yr wythnos am fod yn Brotestaniaid.—Ai gwir hyn ?—Aeth i dy arall, ac yr oedd vno lawer o bold, a llanc tal hein if yn sefyll yn y canol, dywedodd wrtb y bobl v dylasent gadw y Sabl^tb. Atebodd y llanc ef, yr wyf wedi bod yn dweyd bynv wrtbynt, gofynai yntau iddo, Pwy ydych chwi ? Pwy roddes i chwi awdurdod i ddysgu y petbau ]iN,n ? Yfiywyr unig un eneiniedig, audurdodedig, ac anfottedia i ?//?M cr  ? t/M A??'M? ?/  tt. Chwertbodd ddysgu crefydd yn Ngogledd Oymru. Cbwerthodd y llanc am ei ben, felly gwneuthum innau. Ar ddiwedd y cyfarfod yr oedd casgliad yn cael ei wneud i'r hen tVr, ac fel cymhelliad i bawb roddi, dywedwyd y gwnai yrhen ddyn gymeryd eu henw au, ac wedi myned adref, v gwnai ddwevd mass, yr aberth sanctaidd ar eu rhan hwy a,(i hiliogaeth, a chafodd ddigon o waith nm dipyn i vsgiifenu enw- au i lawr. Drigolion y Wyddgrug," dyehweliad y Cymry yn ol at Babyddiaeth yw en 'dvben, ac y maent yn llawn fiyuer y bvod iddynt Iwy"ddo. Gan mai yn eich mysg chwi mae y sarpb yn gwneud ci nyth, Ileddwch hi a'r gwirionedd cyn iddi ddeor. Mae genyf ychydig yn rbagor i'w ddweyd, ond rliag meitbder, gadawaf chwi ar hyn yn bresenoi. Yr eiddnch Gnmv 011. I Bobert Jones, DnRVEL.

I Y FELIN. I Lord John a'i fesiir. Y Pltb a'i awdurdod ar ddarfod. Litcyddinitt Pabyddiucth yn y dyddian hyn.—Beth a artrydda ? DnJr¡dd,- W e1 l!yfciJIion beth yw eich barn chwi am fesur Arglii-yod J'iiii Itussell? Y mae vn sioiad yn gryf dros ben, ac jmddt ng-ys ei fod yii disgw'vl cvf- leustra i roddi pwn lIed lew ar g-opa yr he» dad Santaidd. Owain bith a ddvwedwch chwi ar y mater? A ydyw y mesur yn llawn Hathcn yn 01 eich tyb cli,vi ? Ojraifi.• fj wael iawn yn wir. Dvsgwyliais y bu- asai Loid John yn gwneutbur rbyvvbitb amaenach nen adaei y petli yn llonydd. iUae'r ben f^ab nr ei goes olaf, a gwell fuasai i ni basio beibio i'w Imniad- au o awdiiniotlaetb ar y wlad hon gyda dirmyg, na eheisio rhoddi y fath ffritiau o bethau ar gofnodau eyfreithiol Prydain. 2)(f;,dd,— Felly yn wir. Y mynydd vn esgor ar lygolcn. Beth pe baecb chwi yn egbiro i ni pa Iwyor a ddylasai efe ei gymeryd yn ngwyneb boniad- any Pab ? Owain.—Cbwertbin am ben ei honiadau ffoJ, a gadael iddo gren dwsin o esgobion vn mhob Sir, os peidiai a dyfod ataf i a'm gorfodi i dalu trelh i'w cynnal. I-'ii. fydd.—Rby wbeth arall ? ??'M').—U!icwny)-h(?)d)G<)Ic8'Pahydd.dMaY noo:h. maeyLhwodr.teth yn tain yn v flwyddyn tuagat ddvsgu ofTeiriaid Paba tld yno; ond j pe b,wsai Lnrd Jolm yn ymddwyn yn?)J?h"c(idas -,ii n:t ifido ef r')ngHaw?fn<)?i gwaddoliad magwrfa Pabaidd f. l Maynootb, gan fod y Pab a'i g\ngho,vyr yn ymddwyn mewn modd chwi'ti))? iawn wedi rhoddi eYI:l;dnt 111' tuagat Llywodraetb svdd wedi rboddi cymaint ar Habyd<Uacth Gw.vdddi a Threfedigaethoi hyd yn hyn. Buasai evnnygiad fel byn vn werth d?sin o iai a geisiant attal C.tr?inat '¡sman rhag galw ei hun yn Archesgob Wesimmster. Dtfiidd. Beth yw'r uobos eich bod mor ddvslaw Tomas? Gadeweb i ni glywed eich syniadau chwi ur y mater 1 Thomas.— Yr oeddwn i yn ddystaw am eidl hod chwi yn siarad. IVid moest;arvvtli ydyw i un bwytio ei big i mewn pan fo ereiil vn brysur ymgomio v naill i gyda'r Half. 'Rwyf yn barnu yn hollol grocs i Owain yngbylch mesnr y Llywodraetb, ac er ei foil vn liaeru fod y Pab ar ei goes olaf caflai gryn waitb i brofi hyny. OlcaMl.-Gwaith vn wir! Mae-- Ihomas. Gadewch i mi orphen vn uynta' ac i/na dechreuwcdi eilwaitb. Gwn yn eitbaf da fod "v Pab prcsenol ar ei goes obif; ond" odid na tbaflu "ele ci swydd i fyny yn fit-in, fd yr an)lyg-wyd hyny yehydig- ddyddiulI yn ol yn yr AlliS/Tali, a'c 'v treid'a "eddiil ci d<!yddi:aty)]o) y :t"e d d!i l ci ddvddian mewn monachdy. OnJnifvddciymwrth- odiad ef a chadair St. Pedr, neu efallai g-vdå n;wy o briodohleb a cbadair Mabommet, vn nn t,ri, V(I(i ntlC argoel fod v Babaetb ar fedr diflann o'r byd. 'Ethoiir Pah yn ei le, ac a pob petb vmlacn fel cynt. Efallai v dywedir wrtbyffbd yr li(,Il Rufeiniaid vn barod i'w bela bendramwnwgl o'r ddinas sanctaidd. (ivvir vd- yw eu bod yn ei g-asåu 1el 11 ae/cl y cyfryu- yn barod i lwyr yinwrthod ag ef, oud tidant warogaeth iddo fd pen ysbrvdol yr Eglwys Gat ohg ery cwbl. Camsyniaci hollol ydyw t) oied y byd, ai v Pal, oddiar orsedd llywodraetb ihmhorol Kbufain vn gwanycbn ei ddvianwad fd tevrr. yshrydol. lud Pub yr oedd Pin Xoiio yn Gaeta yn nieddiannu llawn cymniut o tJd,,)anwa'<l a pban eisteddai yn y Vntiran ei bun. Yi oedd ei boll or- chymyuion yfd.rydol yn cael eu cynawni yn ddioed, pan y rhai a gydnabvddaiit warogaetb ysbrvdol iddo, er ei fod ar y pi vd yn troadnr n'i y Fe to v Pabau, os dayr wyf yn cofio, yn trigo am ddeng mlynedd a thriupain yn Avignon, yn Fliairc, no odd-.vno llywodraetbasant a rheolasant yr boll fJvd Pabaidd. Oimiit. Hwyraeb fod rby wbeth vn eich ymrcsym- iad, oud tybed na fvddai diorseddiad tunhoroj yn rliagllaenydd ei gwymp fel awdurdud ysbrydol. Tonas -0 ran amscr cfalallai y bvdd, oblegid ere'twyf y dymehwelir ei Deyrnas dymhorol ac ys- brydol rywbryd ond ft 1 actios nid wvf yn tvbio y caiff un math o ddylanwud y nail) Rutdd'))a'r )h. Mae aan y Pab lywodraetli dymhorol ac ysbrydol ar Eti- feddiaetb Sant Pedr: ond nid yw trigolion v Taleith- ian lvhufeinig yn cvnnw ys y ganfed os y fiiled ran o'r rhai a gydnahyddant ei awdurdod vsbrvdol, a pbe dadgysylltid ei awdurdod dvmhorol oddiwrth ei un yabrydid, ni ebai y fath amgylehiad un math o ddy- lanwad ar v mihwnau yn nibedwar ban v byd a Kitdant yn ei anfiaebdigrwvdd vsbrvdol. 'Yr' unig cfl,.ith a gnfTai yn y Taleithian Rbufcinig fyddai ei gymevxid ef lei teyrn tymborol :ii rNN,, ber.aeth arall P.-t 1) (I cl poetli e Pnbydd poetb efallai mewn mateiion ysbrydol, ond cadarn wawdydd o hasvl y Pab i lywodraethiad tymborol l>fif!/dd.—Credwch vnte fod rhai Pabyddion vn evduabod bawl ysbrydol y Pab i lywodraetbu ar- l'nt, ond ar 3 r tin pryd yn gwadu y dylai Ld yn deyrn tymborol. Cydnabyddant ei fod yn bobpeth mewn pync:au vsl)rv^r*I. inid ni roddant un math o god ar ei honindau tvmborol. Mae y Pab yn Bab vn annibvmd ar ei awdurdod dymhorol yn y. t.idal. Ni fydd lleibad, c" iogiad, neu duiddvm- iatI ai ei awdurdod yno, yn lleibau mvmryn ar ei awdurdod ysbrydol ar ei an:l-ddeiliaiù mewn gwa. hanol bartl-au oll. bvd. On airt. lybed y bydd v Pabvddion mor ffol a cbredu yn anftiidedigrwydd ysbrydol ar ol iddo golli ei deyrnas (lyinhorol? Ni cboelia i yn wir. Unwaith v gwelant fod yr hen Dad wedi colii ei orseddam bvtli yna galhyn ddysgwyl gwelcd y rhai a dwyllir ganddo yn taflu ei iau haiarnaidd oddiar en warall wrth y mil- ocdd, ac yn fuan iawn syrth v cruylwyth annghenfil- aiu.) i'r llawr, a hyth byth ri chvfvd ei Len mwyaeb. l'Ul7lr¡s,- Y n siwr befyd yr wyf Ii yn metiui a gwei- ed un ar'.vydd n'r petb yn awr. Cynnyddu -i vnflvuf mae Pabyddiaetli, yn enwedig yn Nhevrnas Gyfiinol Prydaini:1 dylid cofio mai dynion ofergoelus fei Lord Fielding ydvw lJOU un o'r dymehweledigion. Mae ambell i un call, ie, tia chall,yn mhcthau y hvd hwn, yn troi yu Babyddion. Ychydig ddyudum yn 01, bysbyswyd fod y Sergeant Beilasis, nn o'r prif ddadl- euwyrcyfrt-ithiol a fedd ein teyrnas wedi dynu hwelyd, ac vcbydig o'i flaen trodd Dr. Bowver, Cyfreitbiwr Iianesyddol enwog, yn Mabydd. Dvna Mr. Alonsell, aelod Seneddol Gwyddelig, a fabwyriadodd Babsdd- iaeth oddentu mis yn ol, a llawer eraill o ddynion call a wnartfant yr un modd. Yn awr nis galiwn nodi banner dwsiii o bobl gyfrifol, gall, a dvsgedig, a ym- wrthodasant a Phabyddiaeth er amser flbedigaeth Pio Nono i Gaeta. Dylid cofio fod y Pabvddion yn fwy effro, yn fwy egniol, ac yn fwy yn awr nag- erioed. Mae rhvw swyn yn eu crefydd yn tynu y rhai cyfoethogion i ymgysgodi o dan nodded hynabaetbol y Babaetb, a theinilant liteser wrth gyf- iawui pererindodau, a pbenydiau, a chusanu hen greiriau ofergoelus. Mae He i gredu fod en bymdrech- ion g\da i werin befvd yn fwy llwyddiaunus nag y tybia llawer. Mae cyfoetb yn eu med lianta defnvdd- innt ef yn had er bud d lenu y tlodion a giv»li\n fod llwyddiant yn dilyn eu hymdrcchiadau oddiwrtb nifei yr addoidai newyddion a adeiladasant yn Lloegr o fewn yr ugain mlynedd diweddaf. YD Scotland mae cynnydd anferth wedi cvmervd He yn nifer y Paliyddion, ac nid ydynt yn ileibau vn vr Iwerddon, ond yn bytrach glynantyu fwy ffyddion wrtb y Bab. I acth. Ar y Cyfandir draebefn, ni eblywaf am un symudiad gwerib son am dano o blaid e^wyddorion Protestanaidd—dim i'w gyferbviin i'r symudiad yn cu herbyn yn Mrvdain. Du/ydd.—'Rwv'i yn ofni eieb bod cbisi Tomas ar droi yn Babydd, scan cicli bod yn dadbu mor grvf o biaid parbad y Babaetb. Yn ddigon s iwr fe ainheuir eil h bo l yn her, tic os honweh nad vw dyddiau Pabyddiaeth wedi en rhifo a bron lirwyr, i'r nen. Tomas. Creiiaf fod dyddiau parbad Pabyddiacth wedi en rhifo; ond yn ol pob arwyddion, fy marn vdyw, nad ar udlrwyn nag yn 8);1105 a dirwyn i bell yelmaith. Waetb i mi droi yn brotlwvd ar nn waith, a ciywedyd fy mod yn eoelio fod y Pab (nid waith, a dywedyd fy mo d yn ro c l io <f)d y Pab (nid Pio Nonoj i deyrnasu mewn mwy o rvvvsg nag a wnaetb un oi hiliogaeth er dvddiau 31,t rii ii,tit tbor byd y dydd hwn, Nid rhwysgfawredd fel pennncth tymhorol a feddyliwyf, oblegid digon o waitb ydyw y pery y Pab yn Dywysog Tymborol am ddeng mlynedd eto, ond fel teyrn ysbrydol bvdd ei ddylanwad yn eangach o lawer nag ydyw yn awr, a tliru v ei awdiir- dno) ysbrydol, er yn am idtfad o deyrnas dymhorid ei hunan, dylanwada ar lywodraethau tvmborol yn 01 fel y cilif(, i ddyiiion fel Martin Luther, Jobn Wiel»lifl, John Knox, tJoliii("ittviii,ie, rbai mwy na'r rhai yna gyfodi a tbanbelu v Bab-.ieth vu mhob congl o'r ddaear ag egwyddarion efengyl gras Duw, a rbaid iddynt, tel v rhai neliod, fod vn ddiwygwyr ysbryd<> 1 a nerthol trwy Dduw i fwrw cestyll annuwioldtb i'r llawr; ond ni welaf un math o argoel am ddyfodiud y cyfryw rai. Mae y Tad Gavazzi mae yn wir yn gwneutbur rhywbeth tebvg i waith Uiwy?iwr; oud v mac ganddo h w..r i'w ddvs?n  ?vmharnatrhyd ei hunan cyn y bvdd yn addas i'w gvmbaru air byd yn nod un o dd!\v?\yyr"yr nnfcd ganrif ar uymtheg. am gynnygiad Lord John? i'w ddiveyd o bob tu; ond nis g-allaf yn fy myw g-ydweled a'r rhai a ddywcdnnt na ddylid yirneyd dim—mai gadael Uonv-ld iddmt ydyw tin dyiedswydd. I't- oed(i es?rt)bion Pahyddol yn ymhoniad o awdurdod dymhorol yn ystal ag ys- brydol, ond pe ?adewid iddynt fwynlmu cu tcit!anyn d(Ùrwvstr, os dcuant yn ddi?n c:yf, rhodilaut fi ii s o'u 11^ wodiaetliiad ysbrydol. Ni, Nj: yr Ymueilldu wyr, (vdd prifnod eu dygasedd, oblegid Ynmeillduwvr Protestanaidd fyddai prif elynion eu trawslywoilraeth a u flug olyniaetb ofteiriadol. Ac er cymaint a ddyn- odii i r g\\ rthwyneb nid annhebvg 'iawn ydyw na welir Pabyddiaetli yn grefydd Sefvdledig Lloegr unwnith eto. Mae Cyindeithas v Dadgysylitiad yn cnnill tir, ond Pabyrldiaetli yn ennili mwy. Ni Y.-efir un Pabydd yncyniervd plrsid y Gymieithas hon, na, rta, v maent hwy yn rhy gyfr-vys i wncutinu- dim o'r fath beth. objt-?id dvs?w?iant weJed v dvdd v CMnt cn mwynhau en biinam. a ehan fo I [letiodi esgobion tiriogiietliol yn un cam tuagat ddwvn hvuyodoiam- gyich, yr wyf yn tybied fod Lord John vli tedyngu dioJclJgarwcb am gyfyngu eu hawdurdod i ncrtli cyf- raith, a d.ddynju eu teitlau byd eitbaf gallu v LJyw- odiaeth i vniyraeth a'r ymhoniad heriadoh Pob i ?7n)),i?att]) ,tr flo b i(l?io er iia el.?%iiiiygiodd g3iiiaint ag a

Ci FARFOD I WliT 11WYNEBU YH C\T!»F 13 1U1WNG YH, I'.Gl AVYS A'U LLY W- 0DR.AKTH. Cyiihaliwyd cyfarfod mawr vn y Concert Hall. Lord Nelson Street, yu y dref hon nos Wcncr di weddaf, i dderbyn tri o ddirpi wywyr od iiwrth | Gymdeithas y Dadjrysvlltiad, sef Mri. Williams, Condor, a Miall. Vr oedd yr ystale!I eang yn llawn, ac oddiwrtb lygaid tryloewon, gyddfau estynedig, a thalceuau gwrymiog y gwrandawyr, hawcld oedd canfod eu bod yn dirnad ac yn teimlo y gwiiion- eddau pwysig oedd yr, cael eu gosod ger eu bron. Pasiwyd y peuderfyniud arferol yn erbyn vmyraeth y Llywodracth ag achosion crefydd yn utiibiis. Ar ol ureitiiiau aiymus a chynnwvsfawr gan v Cadeir ydd (Mr. Still), Mr. Williams, a Mr. Rohei-tson, galwyd ar Mr. Condor yr hwn a areitbiodd vn hyawdl a tharawiudol. Ar ol cvfeiro at fanveidd dra cy ffrcdinol eg] vvy si gwaddoliadol, dywedai fod yn anbawdd iawn gwybod beth mewn gwirion odd a ddvlasai Jl" undcb rhwng "')'I' Kgiwys a'r I Llywodraetb fod yn ol barn ei atnddiffynwvr.— Dywedai Dr. Chalmers un peth, Mr. Gladstone beth arall, a Lord John Russell betb arall Yn awr yr oedd vn anbawdd iawn cael desgrifiad mwy awr yr odd yn anha.wd(lll\wll cad (1esgI'Hh:.d In\y didram?ydd or crssvJ1tiaÚ hwnw na byn,— Bod yn ddylcdswvdd ary Llywodraetli ofalu am aùclysg grcfycidol i'r baht-sef yr egwyddor dadol. Yon aeth yn mlaen i dd?n?os gwendid a gendeb v gOS- odiad l:wn- Y' oedd gan bob dyn rvwbeth vn odtad hwn. Yr ocdd H? bob (hn rvwbeth\-n pert hyn iddo nag gallai, pe mynai, ei ?nddiiied i neb, sef ej grefydd. Gnd cario yr egwyddor lion a ban, bawdd fyddai gweled ei h ynfydrwydd. Yn 01 y egwyddor bon byddai raid i'r pJentyn gael ei ddaufon i ysgol y JJywodracth i ddysgu gramadeg y Llywodraetb, o dan nrolygiad athrawy Idywodr- aeth byddai raid f.deiladit tai vn ol cvnllun y Llywodraetb, gan bensaeri y lly wodrnotli, tc-itbio rheilffy rdu y Llywodraetb, v rbai fyddent dan arol ygiad swyddogion y Llywodraetb, ac yn y di\vedd farw o glefyd y Liywouraetb, wedi bod dan ddwv- law meddyg y Llywodraetb, cael ei gladdu yn meddrod y Llywodraetb, a'r gwasanaeth' yn cuel ei j gynawtii gan offeiraid cy floored is? v Llvwodraetli J (chwerthiniad). Sylwai mai Gallu oedd enw Tad j > i undeb a Balcbder enw ei fain. Ammodau vr nn- | deb oedd, fod yr ''yoi, go,-oil ir l,ell y Llywodraetb, ar Llywodraetb i i-oi')- gadwyn am I draed yr Eglwys, Gwnaetli Air. Urpuhart uti o aelodau y Gvman- fa. Drefol, sylwadau rhagorol ar ragoroldeb yr eoviyddor wirfoddol, SWnJ y rboddion gwirfoddol yn y ddwy Kgiwys gvfoethocaf yn y dref, Ile yi- oedd ein "tywysogion masnachol" yn vmgynnull, ai rbai oeddynt yn derbyn cannocdd o bunau yn nynyddol o drysorfa'r dref, set St. George a St 18s. lc. tra yr oeddid yu easghi atg.viinal v gweiii;ldo(lion, ac achosion eraill per- I ¡¡¡ & = tbynol i Gapeli Everton Crescent, a Phembroke place y swm o £:2,:WO yn y Qwyddyn (uchel gym- eradwyaetb). Yna galwyd ar ^Tr. \!iall. Ymdrechai ddweyd yr byn oedd ganddo i'w ddweyd hob friwo teiml- adau neb, ond ar yi- tiii pryd yr oedd yn pender- fynu dweyd ei farn yn ddig<d. Sylwasai y Cadeir- ydd fod Ymneillduwyr y dref hon, wedi troi ysgwyda lied oer at yr ymdrech bresenoi, nid I odd yn synu at ljvn. Yr oedd efe ei h nn ar y dechreu, yn tybied mai Ymneillduwyr yn unij; ocdd i gario allan v gorchwyl pwysig hwn-ond yr ydoedd crs talm bellach wedi llwyr 'ym wrtbod a r dyb bono. Credai mai synwvr cryf. a pender- fyniad diysgog y werin yn gy'f!edlno? oedd i dunn ymaith iau tt' gortbrwm setydHad eglwysig oddiaf eu gwaran. Pcid uiyn fawr gan Eglwyswyr aui rryn. I j" b O. hyriur wlad ar yr achos hwn, ar y fatb adeg a hon. Yr oedd yn anbawdd iawn plesio'r gwyr h' yn. Pan oedd pob peth yn dawel ac yn heddychol, eu ell oelld ( peidiweh ag aflonyddu ar ein heddweh, ha wyi bacn, byddweh lonydd. Olld ar adeg fel hon, eu cri oedd, Byddwch ddistaw yn awr, gad- eweh ir.i ymuno yn erbyn y gelyn cy fired in ol cawn benderfnîn ein hvmrafael bychan pin hunain eto." Yii awr tybiai fod yr adeg bon yn un dra cbyfaddaa i ymegnio o blaid yr achos bwn. A oedd neb mor ffol a meddwl y caent amgen na'r gwrthwynebiad mwyaf oddiwrtb yr esgobion, i bob mesur yn tu- eddu i ddiwygio achosion eglwysig? Souid llawer am ymranindau yr Y'mneillduwyr, ac undeb vr Eglwys, a phe dadgysylltid yr undeb rhwng yr Eglwys a'r Llywodraetb, yr ymddrylliai vr Eglw., s y .1 11 i luaws o fan sectan. Yn awr F oedd ef (Mr Miall) yn boni nad oedd dim Eglwys Loegr i'w diyl/io, yr oedd tief^ ydliad Eglwysig. ond am Pghn/s, oblegid Eglwys ydoedd cymandeb o ddynion yu dal vr un egwyddorion, ac yn credu yr un atlaaw. iaethan. Cyfeiriai at aciios Gorham er profi byn. Honai y Puseyaid fod y blaid Efengylaidd yn gwadu un o brif athrawiaethau yr efeugyl, cyhudd- ant bwytbau y Puseyaid draebefn o bregetbu athrawiaeth gyfeiliornus, ddinystriol, a damniol. A oedd neb am fynudyn yn credu yr arosai y ddwy biaid ynia yn yr un cyfundeb, pe diddymid yr undeb a'r llywodraetb0 Darn esbonwyr athraw- iaeth yr Eglwys ar ol liir a dwfn ystyriaeth oedd, nad oedd yr Eglwys yn meddn credo ar y pwnc hwn Yr oedd yr Eglwys yn ddigon llydan yn ei bathrawiaetbau i gynnwys o'i mewn ddynion yn dal yr opiniynau gwrthwynebol ac angbyniodluwn hyn. Yr oedd yr undeb yn debyg iawn i undeb Yr happy family. Yno ceid gweledV gath a'r Hygodeu, a pbob matli o greaduriaid geJyuol yn cydfvw "yu happus gilydd. Beth oeeltl dilgelwch yr undeb !twii ? Dyma fo-Yr oedd!lllt ?In cael gor- ddigonedd o ymborth. Tyner y byuiolaethau da oddiwrtb yr Eghvvs, a buan y gweiid hwvnt yn ysglyfaethu y naill y llall. Dywedir inai yr Eglwya Wladol oedd atalfur Proiestaniaeth. Onid oddi- wrtbi hi yr oedd yr ofieiriaid yn myned at B.ilmld- iaet'n ? Sut yr oedd arngylebiadan petbau wi yr amseroedd diwedd a r byn? Oni fu Mr. Townsend, ychvdig cyn i'r Pit) anfon ei darw i Loegr, yn yniweh-d ag ef i edrych a ocdd dim modd cue?rhvw dir cvffredin, ar ba un y gallai yr Eglwys Wladol ac Eglwys lihu!'ain gydgy farfod ? Yr oedd rbyw hen wreigan burchus yn byw mewn ty mawr bardd, a gardd ynglyu wrtho. Yr ocdd y forw n yn dueddol iawn i adael drws yr ardd vn ago red tua'r IIWyr, a byny yn arnlucb nag oedd yi ben wreigan yn ei ystyried yn gydweddol a diogelwch ei beiddo yn y ty. Yr oedd gan y forwyn rbyw dir c!l.!frcdin ychydig o bellder eddiwrtii v tv, ar ba un yr .arlerai gyfarfod a rbyw wr i yinserchu, nes un noswaith bu'r gwr mor by f a dod i fewn i'r v ty a honi meddiaut yu yr eiddo, er dyebryn mawr j'i- ben wreigan a 11u raid galw yr he'ddgeidwuid i mewn i'w droi allan. Y mae'r deongiiad yn eglur. Ystyriui mai ymladdfa rbwng dwy- liglwys oeddyr ymgyrch presenol. Er mwyn amlvga ei farn yn ddidramgwydd adroddai ddameg feehan iddynt. Yr oedd Daniel Tucker yn weithiwr duvvd a da— cymerodd dy a dodrefnod i ef, a gwnaetli iddo e: bun nyth pin- glud. Priododd wraig, ac mown amser cvfaddas ganwyd iddo blontyn. Yr oedd Dan yn laleb anghyHVcdsn o'r plentvn. Wi th ei gy- meryd yn ei freichiau, teimlai mewn modd nas g; 11 neb ond tad deimlo. Dywedai wrtho ei biinan, onid ydyw lUiagluniaeth yn dda iawn tuagotaf, nid yLlyw byth yn i-;i(yi newvdd i ddyn eu cytlawni, nad ydvw ar yr un pryd yn r!e>i teimladiiu cyfatebol yn y galon. Un diwrnod pau oedd Dan yn Siop y Barfwr clywai y Warden a'r Twrne yn (Itidleti au gilydd. Testim y ddaei (vdd, Pwy a ga'i ofal dygiad i fynu bleutyn Dan. Houai y Warden liawl yn y goichwyl o herwydd ei swydd ysbrydol, a'r cyfreitbiwr o herwydd ei berthynas a'r gyfraith. ond to rod a Dan ar en traws, ac a (i,iv- wedodd, nad oedd raid iddvnt ymdrafilrtbu, ei tbd yn bwriadu dwyn y plentvn 1" inu ei liunnn. Y mae Duw wedi rboi crefydd i ddyn. Y mae w d ymddiried ei gofal i'r rhai byny sydd wedi ei der- byn, ac y mae wedi rboi yn ngalonau y rbai hyny surch mawr tuagati, ac awydd mawr, ae aidd gwres- ocr, am ei cliynal a'i llodaenu. Y* mae'l' Pab a'r Llywodraetb yn syrthio allan am y gorchwyl o gymeryd gofal y grefydd bono. Ond bydded i bun 111) sydd yn gwybod am ei "grym hi" lefain nes clywor ddwy blaid, Yr ydym yn penderfynu ctpner- yd ei gofal ein hunain. Bydded i ui sefyll 'vn o blaid ein hegwvddorion. Y mae Lord Join wedi dod a little Bill i wrthwynehu Pabvddiaeth, ac bawdd gweled oddiwrtlto btll oeeld prlf uehos y gynen, sef y titlau, ond bydded im ddadleu o blaul ein begwyddoiion,bydded fod (,Yeljvlll tlN.(i(i ynddvnt hood y canlyniadiiu lietb y bocut, ie fel v galiwn ddywedyd gvdar Salmydd," Nid ohiwn pe symnd, ai'r ddaear, a phe treiglid y mynyddoedd i gauol y mor. Ar ol diolcbgarwcb i'r Dirprwvwyr dros v Gym- deithas, ac i'r Cudeirydd, terfyuwyd y cyfarfod tua. deg o'r gloeli.

PUMED A It AETH V TAD GAVAZZI. KODWEDDIAU Y I'AB I'lUS IX. Y m:le lJnosogiad yeliwanegnl y gwrandawyr vn datigos y dyddordeb cynnyddol yn yr ai, tu byn. Yr optld yno luaws o Ddadleuwvr CylVeitb- iol, a(, I)id rhyledd oblegid y mile ei trnwthiueh digyfl'elyb a'i ysgogiadan Vi y stum iau prydferlh. yn deilwng o et'rydiad v naill a r llall; a dywedir nad oes dim vn Llundain a ddeii gydmariiietb a lnvynt. I'r rbai sydd yn gyianvy dd a iaith seinbera pheroriaethol yr Eidal, y mae ei ymadroddion ffraetb, nuiryn iaethol, a g ymlls, yn i hwym o fod yn destun svndod. ae i r anghyfanvydJ. y maeei ysgogiadnu, a'i seiniaiiaetli, a'i symudiad cyflym, o deimladrwydd tyner. i u.- iesyiinad pwyliog, yn ddigonol bron ynddvnt, eu hunain, i eshonio meddwl yr areitbiwr. Pan wnaetb yr ben dad ei ymddangosiad gviv- af ar yr areitbie, gan datlu ei fan tell dda dros ei >sgwydd.'iu, i amlygu eroes ei nrdd, derbvniwv d ef gyda I onlh fan o gymeradwyaetb. Deuai, me'ddai, i siarad wrtbynt am ddyn *ng oedd nnwaitli vn anwyl ganddynt oil, ac yn enwedig iddo ei hunan, yr hwn a'i badwaenai i ymddiddan ag ef, dyn ag y gwylid gydit phryderweb dwys ar bob gweftbred o'i eiddo, yr hwn yr oedd pob sy mndiad olynol o'i eiddo, yn peri i galonau nuliyuau ddycblamu a gobaitb, llawenvdd, ofn, ac anobaith yn olvnol. Siaradtli am y dyn Jllst:ti, He nid am y ¡,!Lith Pio No-to; wedi ei ddynoethi o'i hirwisg sanctaidd, yr bon a bertbynai iddo, a'i ymddifadu o'r devrnwi;; en a drawsfeddiannodd, yr oedd yn cydnabod vr esgob, ond yn ymwrtiiod a'r brenin. Del lli i'w alvv i gvirifyn ei tiodweddiad o offeiriad. yn gvst il a gwladgarwr, ïw alw 0 Haen brawdlys Duw", yn gystal a brawdlys ei wlad. Ar yr awr bon V dydd, y mae rhodd oddiwrtb Cvstenvn neu a;n- ddillyniadau disail Pejihi, neu gymunrodd mwy sylwed ;ol Matilda Etnniaidd, vn honiadau, V oail! mol' anamsrl'ol a'r llaJI. :\fae'I' dvdd wedi myned heibso i ysty ried cenbedloedd lei gwrtb- ryebau trosglwyddiad, gwerthiad, trafnidineth net; leddiant. Y r oedd dod vn eiddo mcddiaunol brenin yn warthrudd mawr, ond VI" nedd dud vn fintai o anifeiliaid offeiriadol, yn fwy felly. Y mae seiliau penaduriaeth yn amrywiol, oitd yr liitwl mwvaf pwdr ydyw bono trwy yr bon v mae v Pab vn arglwyikiiaetbu yu awr ar iiufain, ea'tidad hud redd i breinol, wedi ei daflu ailan o droi eelfi y Efrancod, wrtb byith y Vatican. Yr oedd vn ffiaidd ganddo syhvi ar 'y brenin, a galwai'r di/ii i gyfrif, am gamymddygiadau gwartlms vn erbyn gwlad ei daduu, ac yn erbyn Eglwys Dduw. Yr oedd Crist'nogaetb wedi dal prawf ennrif o wawdiaitb yr ydoedd chwerthiniad v gwntwar^r, a ffraetbeiriau'r cablwr wedi metliii ceid gweled yn. awr sut v safai'r gvfundrefn bnliaid,! « I 'J, i.L yinresymiadpwvlJog, ac yinchw'iliad trwvadi cenedl i'eddylgar. Nid tog ydoedd profi ei hcif'eithioideb o dan lywodraetb grynedig Leo XU" nell orme3 lienwan a banner medewol Grego:i yr unfed ar bymtheg. Ilhowfili brawf i Idi o dan lywodraetb boneddwr, a cbalon yn ei fynwcs, oedd cri ei ham- ddiff. nwvr. Onid oedd cenedloedd v ddaear \"11 euro en dwylaw wIth gnuforl vr olygfa'birddisgwyl- ledig? On id oedd y Babaetb, o leiafi roi r erfyn ar anihcuon a drwgdybiau dynolryvv ? A alleut hwy eto ddyweyd nad oedd eglwvswr bvth yu maddcu, pan gyboeddvvyd y gair liodtlwcl) ? pan | ddelny duiwvd gallu'r nliwcrluau i agor dorau I car- char Pan gyhoeddwyd hysbysiad am e^'wya.