Baner ac Amserau Cymru

i; Y DLWEDDAE SYR ROBERT LUSII. IEUEXGCTYD CYMRU, A'U IIORIAU IIAMDDENOL. ANHAWDD iawn ydyw dylanwadu ar feddyl- iau cin hieuengctyd lies eu dwyn i deimlo y mawr bwysigrwydd sydd mown defnyddio cu • horhn liamddenol,' neu segur,' i ddiwyllio ( u luoddyliau a thrwy hyny yn ymbarotoi ar gyfer blynyddoedd dyfodol, fel y gallant gyinmeryd mantais ar unrbyw amgyleiiiadau li'afiiol a ddigwyddant ddyfod ar eu (lordd i wellbau cu sefyllfaoedd eu lmnain. Heb law hyny, y mae crefydd yn hawlio hyny o wasmaeth y gall pob dyn ieuangc ei roddi iddi ar hyd ei lioll yrfa; adyddiau bendigedig fydd y rliai hyny pan y bydd ein hell ieu- t'ngctyd, yn feibion a merched, yn gwneyd y goreu o'u hamser i wasanaethu Duw trwy ynidiecliu o blaid llwyddiant teyrnas ei Fab- a'u gwasanaethu eu hunain hefyd trwy ym- barotoi ar gyfrif blynyddoedd aeddfetach. Yr ydyin yn gwybod cystal a neb pa beth ydyw bod yu ieuangc ac yn chwareus—a gailwn gydymdeimlo a chydddwyn a'r ieu- uigctyd sydd yn dewis cae l I awr,' yn awr yn y man, i ymbraugcio ar ol y bel droed, ac i chwareu I cricet,' a'r cyffelyb, er mwyn cu biechyd. 0 fewn terfynau cymmedrol fel liyn, ni fynem ddywedyd gair yn erbyn un- rliyw fantais y gall dynion ieuaingc ein tref ydd ei chael er sicrhau iechyd cryf a chadarn iddynt eu hunain. Ond er cymmaint a ys- giifenwyd ac a ddywedir yn erbyn gwastratfu aiiuxT ar ddybenion annheilwng, yr ydym yn ofsji fod llaweroedd o'n gwyr ieuaingc yn y dyddiau liyn yn lluchio ymaith, bob wythnos, yn ddibris hollol, ar ol y bel,' lawer o oriau ti aHent tod o werth annhraethol iddynt pe y uefnyddid hwynt er dodrefnu eu meddyliau, a ehoethi eu chwaeth ;ao y niaent yn sier o ddyfod i deimlo eu camgymmeriad yn fuan neu yu hwyr, ac fe allai pan y bydd hi wedi ruyned yn rhy hwyr i wneyd y drwg yn dda. Y mae genym yr hyfrydwch mawr yr wythnos lion, o gyflwyno i sylw y dosbarth pwysig hwn on darllenwyr hanes un o'r dyn- ion ni wyaf galluog, a clil-efyddol, a phrydferth ei gymmeriad, a eisteddodd erioed ar frawdle Prydain Fawr. Ac y mae y llwyddiant a ddilynodd ei yrfa yn gyfryw fel nas gall darllen ei hanes lai, dybygem, na dylanwadu yn ddymunol ar feddwl pob > achgen icuangc a'i darlleno, sydd yn awr yn llawn ei drafferth yn ceisio goresgyn yr anhawsderau sydd yn ei gytaribd ar bob llaw:—ac ni a obeitbiwn hi fyd, y bydd iddo ddwyn llawer o ddynion ieuaingc sydd yn byw yn hollol ddibwrpas a diamcan, i ystyried eu ffyrdd hwythau, ac i ddiwygio. Bu Syr ROBERT LUSH farw ar y 27ain o Tiagfyr diweddaf, ar ol cyrhaedd yn mron y lis uchaf y gall cyfreithiwr ei chyrhaedd yn y deyrnas hon. Ni chafodd eistedd ar 'y sacli w]ân,' fel ei gelwir, ac felly bod yn Arglwydd Ganghellydd y deyrnas. Ond nid oedd efe yn dymuno hyny; a chafodd pob fti i'hydedd tu yma i hono y gallesid ei rhoddi iddo. Cafodd gyda hyny i gladdedigaeth tywysog;' ac yr oedd pob newyddiadur a ^'(!som yn cyfeiiio gyda'r ganrnoliaetli uchaf t.. e e at ti yi ta, ei gyinmhwysderau, a'i nodwedd- i'id cjtfredinol, fel dyn, fel dadleuydd, ac fel |jarnwr—ac yn ben ar y cwbl, fel Cristion. Mowu gwirionedd, yr oedd Syr ROBEIIT LUSH yn un o'r nifer bychan j-iwnw o ddynion sydd yn Kosod anrhydedd ar deyrnas. Oud id ofynarhywun,i'ea])ai, paberthynas S) 'U tliyngddo a ni ? Yn attebiad, dywed- :¡-L:enedlo Ymneilldiiwyr ydywy Cymry ,ll.' YameiIJdiiwr oedd yntau, ac ni chywilydd- iai ei harddel chwaith ar yr adegau mwyaf cyhoeddus. Pan y byddai ar ei deithiau fel barnwr, i gapel y Bedyddwyr y byddai yn myned ar y Sabbothau-bob amser pan y gall- ai gael pregeth Saesneg. Dygwyd ef hefyd i berthynas a ni fel cenedl trwy fod un o'i ferched wedi priodi Syr WATKIN WILLIAIIS diweddar gynnrychiolydd bwrdeisdrefi y sir hon, a sir Gaernarfon a'r hwn sydd erbyn hyn wedi ei ddyrchafu i'r faingc, fel ei dad- yn-nghyfraith. Ac ni a obeithiwn y bydd ei yrfa yntau yr un mor ddisglaer a'r eiddo ef. Cododd ein gwrthddrych hefyd o sefyllfa isel i'r sefyllfa ucliel a gyrbaeddodd trwy ei lafnr a'i ymroddiad diflino, ei benderfyniad di-ildio, a'i gymmeriad disglaer a gloew, fel yr oedd pawl) a ddeuent i gyffyrddiad ag ef yn teimlo y gallent ymddiried ynddo. Ac ni a obeithiwn y bydd ein darllenwyr ieuaingc yn cael eu tanio gan yr hanes byr canlynol i fyned a gwneuthur yr un modd-ac y cym- mhellir eu rhieni hefyd i'w caloriogi yn yr ymdrech. Nid ydym yn meddwl y gall pob un fod yn ddadleuydd ac yn farnwr, fel Syr ROBEIIT Lusn:ond gall pob dyn a merch ieuangc ymdrechu i ragori yn y cylchoedd y maent yn troi ynddynt; a tbrwy hyny gyrhaedd graddau uwch o bleser, a defnydd- ioldeb, a Ilwyddiant, a pharch, nag y gallant byth wrth wastraffu eu hamser ar ddybenion, a pliethau, a pbleserau annlieilwng. Yr hanes cyntaf yr ydym yn ei gael am Syr ROBERT Lusii ydyw, ei fod yn myned gyda'i fam, pan ngos yn ddeuddeg oed, i ym- otyn lie yn swyddfa cyfreithiwr o'r enw Mr. CHITTY, mewn tref o'r enw Shaftesbury, yn swydd Dorset. Y mae yn eglur oddi wrth yr hanes nad oedd ammheuaeth o gwbl am y ffordd yr oedd tueddiadau y bachgenyn yn myned. Myned yn gyfreithiwr a fynai! pan ddechreuorld feddwl am alwedigaeth—a de- chreuodd feddwl am hyny yn fuan. Ac ni wnai na rhych na gwellt,' os na chai fyned i swyddfa cyfreithiwr. Cadw siop lyfrau led fechan, gallem dybio, yr oedd ei farn; a chan ei bod yn weddw ar y pryd, yr odd hi yn analluog i'w brentisio yn y ffordd gyft'redin. Ond bydded y rhwystrau y peth oeddynt, cyfreithiwr y mynai ROBERT fyned. A chan nad oedd heddwch iddi, bu raid i'w fam fyned i edrych am le iddo ac aeth at Mr. CIIITTY-un o ddau gyf- reithiwr oedd yn byw yn y dref: ac yn debyg i hyn y bu yr ymddiddan rhyngddynt 0, Mr. CHITTY (meddai ei fam), yr wyf wedi dwyn fy ROBERT atocli. Nid oes dim heddwch i miy mae wedi gosod ei galon ar fod mewn swyddfa cyfreithiwr. Ond nid oes genyf arian i'w brentisio. Er hyny, yr wyf yn meddw], fe allai, y gellwch weled fod genych rhyw le neu gilydd iddo—bydded mor ddibwys ag y bo Y ua vmattaliodd, ae edrychodd yn llygaid Mr. CHITTY, fel y gallesid meddwl y buasai mam weddw yn edrych pan yn llawn o awydd i sicrhau rhywbeth i gyfarfod dy- muniadau ei bachgen. Ac yr oedd bochau a Ilygaid y bachgen hefyd fel wedi eu tanio, gan obeithio am attebiad boddhaol. Yntau gan edrych ar y weddw, a gwyneb siriol y bachgen, yr oedd yn teimlo parod- rwydd i gyfarfod ei dymuniad, ac yn lied ofidus nad oedd yn gweled ei ffordd i wneyd hyny. Ei atteb oedd, mai swyddfa fechan oedd yr eiddo ef; ac nad oedd arno eisieu yscrifenydd. Ac (meddai) yn wir, pe buasai genyf le, y mae efe yn rhy ieuangc. Beth! nid ydyw ond plentyn!' Byddaf yn ddeuddeg, attebai yntau, gan enwi y dydd a'r mis y cyrhaeddai ben ei flwydd. Nid ydych yn ymddangos fel o r oedran hwnw/ebai Mr. CHITTY yn lied anghrediniol. 'Yn wir, ond y mae, syr (ebai weddw). Y mae wedi ymddangos bob amser yn rhy ieu- ange i'w oed, ac y mae yn ysgnfenu llaw brydferth.' < Ond yr wyf yn dyweyd wrtbyeh nad oes genyf le iddo,' meddai Mr. CHITTY, fel pe buasai yn dechreu moui. Wei, diolch i chwi, syr, yr un fatb, ebai y fam, gyda'r tiriondeb prydferth sydd yn ami yn addurno ei rhyw I Dowel., ROBERT bach (ebai), rhaid i ni beidio cadw y gwr boneddig.' Troisant ymaith a siomedigaetli yn ym- ddangos ar eu hwynebau-ac yn enwed.g ar wyneb y bachgen. Yna dywedodd Mr. CHITTY, mewn Ilais petrusgar, Y mae yn wir fod genyf legwag; pe rusgar,' ond Did y math o le fuasai yn gwneyd y tro i cliwi.' Beth ydyw y lie, syr, os gwelwch yn dda?' gofynai y weddw. Wet, y mae arnaf eisieu hogyn i'r swydd- fa (office hoy). 'Hogyn yn y swyddfa (ebai hithau)-.Pa beth yr ydych yn ei ddyweyd, Robert? Yr wyf yn tybio mai rhyw le i ddechrc-u-ydyw, syr. Pa beth fydd ganddo i'w wneyd?' ? 'We!, ysgubo y swyddfa, myned i negesa, a chario papyrau, a phethau o'r Mi; end nid dyna r fath le ag sydd arno ef ei eisieu. Ed- rycliwch arno. Y mae efe wedi sefydlu y llygaid yna ar forwig dadleuydd (counsellor's yn siwr i chwi; ac nid ydyw ysgubo swyddfa eyfreitliiwr mewn tref mewn gwlad fc] honyn non i gyrliaedd pen yrysgol hono.' Yna chwanegodd- o Jeiaf, nid oes genym banes fod y filth beth wedi digwydd o'r blaeii. Ah, syr (ebai y fam), nid ydyw efe ond yn dymuno troi ceiniog gonest, a bod yn nghanol papyrau y gyfraitli.' 'Ie, Yo, i'w hysgrifenu a'u gwerthu—ond nid i ysgubo y llwch oddi arnynt!' '0 ran hyny, syr (ebai hithau), yr wyf yn credit y byddai yn well ganddo fod y llwch hwnw ei hunan yn y swyddfa, na bod gartref gyda mi.' Ar ol dyweyd hyn, yr oedd ei fam yn ym- ddangos fel pe buasai yn rhyw banner dig wrth y bachgen o herwydd ei fod felly. Ac felly y byddai,' ebai y bachgen, mewn Ilais penderfynol. Gan hyny, ni ddywedaf air yn rhagor,' ebai Mr. CHITTY. Ond gwybyddwch, Did ydyw y tal ond banner coron yn yr wythnos —dyna y cwb].' Gwnaetli liyn y tro i'r bachgen. Yr oedd mewn gwirionedd yn ddeclaeuad iddo'— er yn ngris isaf yr ysgol gyfreithiol; ond ni waeth am hyny. Yr oedd ganddo y byd o'i flaen, ieuengctid a chyfansoddiad cryf yn ei ffafr, calou ddewr yn ei fynwes, a gwoddïau mam dduwiol o'i blaid. Yn mhen tua dwy flynedd, cafodd y dyrchafiad cyntaf-i fod yn is-ysgrif'enydd; ac yn mlien ychydig amser, o herwydd ei yni a' i barodrwydd, pennodwyd ef yn brif ysgrifenydd y swyddfa. Ac yna astudiodd ei alwedigaeth, a chyflawnodd ei orchwylion yn y fath fodd fel yr oedd cyn pen hir yn gyf- reithiwr lied dda, ac yn brif WI' yn swyddfa llr. CHITTY. Parhaodd i lanw y lie hwn am rai blynyddoldd-yn teilyngu ac yn der- byn parch ac ymddiried ei feistr bob am- ser; o herwydd, gyda'i allu a'i ddyfal-barhad fel ysgrifenydd cytreithiol, yr oedd ei fuchedd yn bob peth y gallesid ei ddymuno. Ac yr oedd ei grefydd uwch law pob ammhenaeth yn marn ei gyfeillion crefyddol. Yn y dyddiau hyny, nid oedd, fel y mae yn awr, yn bossibl i gyfreithwyr y wlad fyned i Lundain yn y boreu, ac yn ol i'w cartrefi yn y prydnawn; ac felly, yr oedd yn rhaid iddynt ymddibynii llawer mwy nag y gwneir yn bresennol ar y cyfreithwyr fydd yn wweithredu drostynt yn llysoedd y brifddinas. Cynnrychiohvr Mr. CHITTY oedd boneddwr o'r enw Mr. BISHOP, yr hwn oedd hefyd yn ysgrifenydd i un o'r barnwyr. Digwyddodd fod gan Mr. CIIITTY ryw achos pwysig yn dyfod ger bron y llys yn ei sir, gyda pha un yr oedd yn dymuno cael, nid yit unig gyfar- wyddiadau, ond cynnorthwy personol Mr. Bisi-iop; ac felly, yn unol a'i gais, fe ddaeth i lawr. Tra yr oedd yr achos yn symmud rhagddo, fe'i boddhawyd yn anghyffredin Zn barodrwydd, yni, a defnyddioldeb cyff- redinol prif swyddog Mr. CHITTY. Cyn ym- adael dywedodd fod ganddo eisieu gwr ieu. angc o'r fath, a gofynodd iddo a oedd ganddo ryw afael mawr yn y gwr ieuangc? Dywedodd yutau fod 'y gwr ieuangc yn berl—ac nid wyf yn gwybod pa beth a wnaf hebddo. Ef(-, ydy, O*r fY neheulaw.' Modd bynag, ar ol ychydig o ystyriaeth, cafodd haplfiwdterwydd Mr. CHITTY yr oruchafiaeth, a dywedodd na safai yn ffordd llwyddiant y aftv ieuangc. Ar hyn, gwahoddwyd yntau ilr ystafell, a gofynwyd y ewestiwn iddo. Syr oedd ei atteb yntau, awyddfryd fy nghalon ydyw myncd i Lundain.' Yn mhen pedair-awr-ar-hugam, yroedd eie yn swyddfa Mr. BISHOP; a'i waith oedd gof- alu am a chyfarwyddo gweithrediadau cyf- reithiol mwy a pbwysicach. Yn y eymmeriad hwn etto, gwasanaethodd am am ryw flynydd- oedd "an roddi pob boddlonrwydd i'w feistr. Yn wir, yr oedd ynammhossibl peidio sylwi arno, gan ei fod mor lawn o yni, acyn meddu y fath wybodaeth eang am y gyfraitli, a threfniadau y llysoedd, er nad oedd yn ym- ddangos ond fel bacbgen. Ond y gwirion- edd oedd, ei fod yn bedair blynedd liyn na Mr. BISHOP, er ei fod ar y cyntaf wedi edrych arno fel bachgen. Yr oedd ei gyfleusderau, hefyd, i efrydu y gyfraith yn llawer mwy yno nag yn y wlad. Yr oedd erbyn hyn ynnuhlithllawer olyfrau, yn gystal a cliyfreithwyr; ac yr oedd ei ddyledswyddau yn ei arwain yn bavhaus i'r llysoedd, lie y derbyniodd lawcr o rant,ision. Tra yn Lhmdain, lletyodd gyda gweinidog perthynol i'r Bedyddwyr, a'i ddwy forcli. Syrthiodd mewn oariad ag unohonynt— cyn- nygiodd ei linn iddi—a derliyniwyd ef. A gwnaetli y fercli ieuangc yn gall! Pi iodwyd y ddau yn eitliaf didwrw; ac ar ol y !<• TO moni, cymmetodd yr hen weinidog y ddau o'r neilldu, a dywedodd wrtliynt: iN id oe;1 genyf ond dau gant o bunnau yn y Lyd. Yr wyf wedi cu cynnilo fesur yr ychydig i fy nwy ferch—a dyma eich rhan chwi eieh dlllt o honynt.' Yna rhoddodd i'w fercli ei chan' punt; a throsglwyddodd liitlnm y swm ibag llaw i'w gWI'. Arol hyny, eisteddasant i luwr wrth y wledd briodasoL Ar ol darfod bwyta, cyfododd y priodfab, a dywedodd —' Y mae yn ddrwg iawn genyf eich gadael; ond y mae genyf ovehwyl pwysig i'w gyflawni, yr hwn a gymmer i mi tinig awr.' With gwrs, ni dderbyniwyd yr hys- bysrwydd hwn gyda brwdfiydedd ac yr cedd llawer yn synu-yn enwedig y merdHd ieu- aingc oedd yno. Ond yr oedd ynidcliiied paw h ynddo yn rhy gadarn i beri iddynt oini ei fod yn myned i wneyd dim yn annlieilwng, er eu bod yn methu a dyfalu pa oreliwyl pwysig a allai fod gan ddyn ieuangc i'w gyr- lawni ar ddydd ei briodas, heb law ei fwynliau ei hun, a cheisio gwneyd pawb avail yn dded- wydd. Gadawodd hwynt, pa fodd hynag ae aetli i Gray's Inn rlioddodd ei enw i lawr fel efrydydd am y bar (y cam cyntaf i gael bod yn goimsellor)—talodd y costuu ailerol, v rhai a lyngcasant bob ceiniog o waddol (i wraig—a dychwelodd yn ol ati o fewn yr awr addawedig! "J to 1 (0 iioreu Ciranoetil, aetn at ei waitti lei arri r, ac erbyn hyn dechreuodd ar jorchwyl dyblyg. Gweithiai ft-1 prif ysgrifenydd Mr. BISHOP yn ei swyddfa hyd bump o'r glocli; ac yna einiawai yn Neuadd Gray's Inn, yn ol yr arfer. Dymunwn egluro yma mai yr unig gymmhwysder a ofynid y pryd hwnw i fod yn ddadleuydd (counsellor) oedd bwyta nifer pennodolo giniawau yn y neuadd y IWlth- ynai efe iddi; ac ar ol i'r gorcliwyl caied (1) hwnw gael ei gyflawni, byddai y bwytiiwr yn feddiannol ar ragorfreintiau ac anrhydedd ei swydd. Ond y mae yr ammodau yn llawer ealetaeh yn awr. Heb law fod tymmor pen- nodol o efrydiaeth yn ofynot, gofynir i'r YIl)- geisydd fyned ynllwyddiannusdrwy arlioliad caled. Ond i ddycliwelyd at Mr. Lusii.- Ar ol bwyta ei giuiaw, ymneillduai i efrydu y gyfraith yn yr hwyr. Ar yr adeg hono hefyd yn ei hanes, eyflawnodd orchestwait1! —daeth allan fel awdwr. Ysgrifenodd lyfr a gymmerodd ei le ar unwaith fel gwaith pwysig, a defnyddiwyd ef yn gytfredin fel llawlyfr gan y cyfreithwyr—yn dwrneiod, ac yn ddadleuwyr, ac yn farnwyr. Ond o'r diwedd, daeth yr amser yr oedd efe wedi hir chwennychu am dano i ben; a rhyw brydnawngwaith, yr ydym yn ei wcled yn cymmeryd y Ilwon fel dadleuydd yn Westminster, a thrwy y weith red bono yn gadael swyddfa Mr. BISHOP, ac yn anturio am ei gynnaliaeth ef a'i deulu ar ei Iwydd. iant fel dadleuydd. Yr oedd efe wedi aredig y tir ei hun gyda'r fath ofal a diwydrwydd fel y medodd gyda rhwyddineb mewn cymmhariaeth. Yr oedd hanner prif swyddogion cyfreithwyr Llundain yn ei adnabod yn dda, ac yn credu yndi o. A chan eu bod yn awyddus i roddi help Haw l un o'u brodyr anturiaethus, ac yn n edllu dylanwad ar eu meistradoedd, eafodd gyflawn. der o waith yn fuan; ac er nad oedd iwnw f tt Yr ocdd a1' o'r ansawdd mwyaf pwysig, etto, yi 0C('' ai hyn o bryd, yn dderbyniol iawn gan y  euydd ieuangc. Heb law hyny, < h ei euy leuangc., e, 'w .'r "f ¡'II de lyfr a Hawer 0 yd 1 w/elm, .'? y 4!fe ?ewny? Ig Lwn o?r?wn ) ,ia.-u mewn ychydig iawn o amser iw.wn llawn 8 gwaith fel dadtcuydd. .Llll',I?ai Ilitwc, 1111 VII II Ilal a c