Baner ac Amserau Cymru

AT ETHOLW YR CEREDIGION. I FY NGHYD-ETHOLWYK, I Ni t'eddyliais y buaswn byw i weled Election arall, a hyny mor fuan. Saith mis sydd er pan etholwyd Mr. D. Davies dros y sir. Ac yr oeddwn i yn credu ar y pryd mai efe oodd y dyn goreu a allesid gael i'n cynnrychioli; ond fel arall y mae wedi troi allan. Itliaid i mi gyfaddef fy mod wedi cael fy siomi yn ddir- fawr ynddo. Pan oedd ar ei daith drwy y sir yn yr Hydref, Gladstone oedd ei destyn-Gladstone a finnau, wow, yn wir, V a Gladstone oedd hi o hyd. "Wedi i'r senedd gyfarfod yn Ionawr, y vote gyntaf a roddodd Mr. Davies oedd vote yn erbyn Gladstone. Ysgrif- onnis ato ar y pryd, i ddeisyf arno, os na allasai bleidio mesur Mr. Jesso Colling3, i aros gartref; so na fedrwn i ddeall pa fodd yr oedd yn gallu rhoi y fath siomedigaeth, a phoen, a gofid i bawb o'i bleidwyr ffyddlonaf, ac ar yr un pryd roddi achos llawenydd a gorfoledd i bob Tori yn y sir. Ysgrifenais ddau neu dri o lythyrau craill ato, ond ni chcfais atteb boddhaol. Dywedodd mewn un attebiad ei fod yn edrych cymmaint ar Arglwydd Hartington ag ar Gladstone; ac yn ol y gred lion y mae wedi actio am y pum mis y parhaudd y senedd i cistedd. Pe buasai ef, ac ugain eraill o'r encilwyr, wedi bod yn fTyddlawn i'w hegwyddovion proffesedig, buasai Gladstone yn cario ail ddarlleniad ei Fesur, ac arbedasid y drafferth n'r ollett y mae election bob amser yn achosi. Ond gwaeth na hyn ydyw y modd yr ymddygodd Mr. David Davies at ei etholwyr. Dyma of yn ysgrifenu i ddyweyd ei fod yn encilio, yn rhoddi ei sedd i fyny o herwydd afiechyd, pa bryd bynag y byddai y senedd yn tori fyny. Ond ar ol i hynygymmeryd He, dyma ef yn anfon at y Pwyllgor Canolog, i ddyweyd ei fod yn sefyll etto fel yrogreisydd, oni ddewisid y Milwiiad Pryse yn ei le! A fu erioed orchymyn mwy tra-arglwydd- iacthol ? Naddo, meddnf, oddi wrth ymherawdwr Kwssia, IIPn y Pab o Kufain Pwy ydyw D. Davies i feiddio dktatio i sir gyfan, a mwy na deuddeng mil o etholwyr? Y mae cannoedd yoddi yn gwybod mwy, ac yn dealt yn well na D. Davies pwy sydd yn gymmhwys i fod yn aelod drosti vn Nhf tv Cvffredin. Yr wyf yn credu fod un yn meddu pob cymmhwyeder ger ein bron yn Mr. Bowen Rowlands, Q. c. Nid wyf yn oi luUiabod yn bersonol ond y mae yn un o'r bar-gyfreithwyr IUwyaf talentog, ac yn Rhyddfrydwr trwyadl. Darllenais ci areithiau yr Hydref diweddaf, pan ddaeth allan yn ym- geisydd yn lie Arglwydd Kensington dros Benfro a Hwl- tfordd; ond cymmerwyd y sedd hono ymaith gan gyfraith newydd Ad-drefniad y Seddau. Bu wedi hyny yn ymgeis- ydd am ran Ddwyreiniol Morganwg; ond yn garedig a hunanymwadol, enciliodd o'r maes, rhag rhanu y blaid Kyddfrydig, a gadawodd y sedd i Mr. Alfred Thomas, Ni ddavllenais erioed areithiau mwy doniol ac iachus. Gad- eweh i ni weithio yn galonog arosto, a'i ddychwelyd gyda mwyafrif mawr. Bydd yn anrhydedd i sir Aberteifi i ddewia dyn mor rhagorol a thalentog; a bydd o werth annhraethol i ni yn NhJ y Cyffredin. Yr wyf yn credu yn gydwybodol ei fod y dyn goreu a nllasem ei ddewis; ac nid wyf heb feddwl y gall Duw lihagluniaeth fod wedi ei ddarparu i ni i ymladd y brwydr- au pwysig sydd yn agoshau, ac yn dwyn perthynas agos a Chymru. Y mae yn rhaid cael Mesur yr Iwerddon o'r ffordd cyn y gellir myned yn m1aen at ddim arall. Y mae y Gwyddelod wedi (= y gortbrwm, y gormes, a'r anghyfiawnderau mwyuf ofnadwy a ddioddefodd cenedl eriped am dros chwe clian mlynedd. Ysbeiliwyd hwy o'u tiroedd amryw weith- iau gyrwyd hwy o'u cartrefleoedd i fynyddoedd a ffosydd y Gorllewin a charcharwyd ac alltndiwyd miloedd a mil- iy?i.iii o liortynt. Nid oes un wlad air wyneb daear Duw wedi dioddef mwy o galedi a chyfyngderau; na mwy o dvais ac anghyfiawnder. Y mae holl wle<lydd gwareiddiedig y byd yn synu at ymddygiad Prydain Fawr at ein chwaer ynys; ac yn dyweyd ei bod yn warth i deyrnasiad ein Grasusaf l-'renhines. Y mae Mr. Gladstone, a'r dynion goreu yn y deyrnas, eisicu aymmud y gwarth hwn ymaith cyn ei farw. Yr wyf ji, o'm calon, eisieu rhoddi yr help a allaf iddo; ahyderaf; yn gryf y bydd mwyafrif mawr o etholwyr Coredigion o'r un penderfynind. Yr unig ffordd y gallwn ni gynnorthwyo yn y gwaith gogoneddus ydyw, danfon dyn da i'r senedd; ac nis gwn am un gwell na Mr. Bowen Rowlands:-a gadael i'r hen foneddwr o Landinam fyned adref i fwynhau ei gyfoeth mawr, a'i sacliau Uawnion o aur ac arian. Bydd yn gan mil gwell iddo ef ei hun, ac yn well i'w gydwladwyr, na myned etto i'r parliament, lie y mae wedi profi ei hun yn hollol ddiwerth. Oadewch i mi ddwyn i'cli cof mai hen ddyn, y mae yn debyg am y tro olaf, sydd yn eich cyfarcb. Nid llawer o honoch sydd yn gwybod dim am y br^vydrau caled a ym. leddais drosocli yn ystod yr hanner can mlynedd sydd wedi myued heibio. Chwe-blynedd-a-deugain yn ol, ysgrifenais lawer o lythyrau i bapyrau newyddion Llundain, Liverpool, kc.y i ddangos y gorthrwm ofnaawy yroeddy tollbyrth wedi ei greu, yn enwedig i'r ffermwyr, yr hyn a achosodd Der- fysg Rebecca a'i plilant.' Tua deugain mlynedd yn ol, cydweithiais A Cobden a Bright i ddiddymu treth y bara- y gyfraith fwyaf felldigedig a basiodd y landlords erioed er imvyn codi y rhenti. Wedi hyny, daetli y 'Llyfrall Gleib- i,,je' all,,tn. Yr amcan mawr oedd ceisio dangos fod y l-ymry yn fwy anwybodus a barbaraidd, a gwaeth eu moes- au, nag un genedl o dan haul. A'r unig ffordd i'w gwella oedd, cael y Cymry yn ol i eglwysi y plwyf, a'u dysgu yn iawn gan y parsoniaid. Costiodd i mi lawer o arian ao amser i'eb amddiffyn y pryd hwnw. Ond yr wyf yn myned yn rby faith, maddeuwch i mi. Pa fodd bynag, yr wyf yn hydoru yr actiwch fel dynion goneat, cydwybodol, a chrefyddol, yn yr etholiad bwn. O. na fedr Mr. (iladstone setlo y cwestiwn pwysig hwn, niA oes yr un dyn m- wyneb y ddaear a all ei setlo. Ac hyd y gwneir, ni ellir pasio yr un mesur a fydd o 16s i'r wlail. Os gyrwn Mr. David Davies yn ol, y canlyniad sier fr ydi d i iddo roddi elmle er troi Mr. Gladstone allan, a chael Arglwydd Sahsbury a'r Tories yn ol i'n llywodraethu, fe allai am flynyddoedd. A pha beth sydd i'w ddisgwyl oddi wrthynt ? Dim a fydd o lês i'r wlad. JKr gwaethaf y Toriaid, yr ydym wedi cael y diwygiadau sydd wedi cymmeryd lie yn ystod yr hanner can mlynedd a basiodd. Y mac llawer iawn o fesurau daionus er lids a mantais pob dosbarth yn y wlad, yn enwedig i'r ffermwyr a'r gweithwyr, yn addfed i'w pasio yn gyfraith. Ond nis gellir gwneuthur dim hyd oni cheir Cwestiwn y Wenhlon o'r ffordd. Dyma yr unig bwogc yn yr etholiad prescnnol. Hyderaf yn gryf y gwnawn weitliio yn solog dros Mr. Gladstone a Mr. Bowen Rowlands. Coli web fod y Ballot (yr hon a ddaeth yn gyfraith ar ol llit flynyddau o ymladd caled yn ei herbyn gan y Toriaid), yn ddiogelwch perffaith i bob etholwr, fel na raid ofni gwg, nM erlid, na dial, un gormeswr, bydded landlord, ayent, cwsmer da, neu gynffonwr. CoBwch, er gwaethaf y Ton- aid y pasiwyd y gyfraith hon. Os na fuoch ar eich g)ini'm yn diolch i Dduw am y diogelWch hwn, ewoh heno cyn myned i'ch gwely, gan gofio fod tadau llawer o honoch wedi dioddef caledi a gwasgfeuon mawr yn niffyg y diogel- woh hwn. Cyn terfynu, dymunaf arnoch i beidio coelio y sothach celwyddog a daenir ar hyd y wlad gan bleidwyr Mr. Davies a'r Toriaid, y bydd Protestaniaid yr Iwerddon yn sicr o gael eu lladd a'u herlid os pasia Mr. GJadsbone y mesur hwn o gyfiawnder. Y mae Orangemen Protestanaidd Gogledd yr Iwerddon yn llawer mwy tebyg o niweidio y Pabyddion, pe y gallent. Ond gellweh fod yn sicr y gofelir am ddiogelwch perffaith y ddwyblaid. Protestant ydyw Mr. Parnell, blaenor y blaid; ac y mae amryw eraill o'r aelodau a ethoUr yn Brotestaniaid hefyd. Twyll, a Sug, a chelwydd ydyw yr ystoriau a adroddir ao a argrephir gan y Tonaid gyda'r bwriad i ddychrynu poH weiniaid. Ffarwel, gyfeulion. Y mae yn debyg mai hwn fydd y Uylhyr olaf a ysgrifenaf ar un etholiad, o blegid ganed fi yr un wythnos a Mr. Gladstone; ond yr wyf yn llawer mwy llesg nag ef. Y mae yr amser yn fyr i ni weithio; ond gwell ydyw hyny, ond i ni ddeffroi, a gwneyd ein goreu dros Mr. Bowen Rowlands hyd ddydd Gwener, y nawfed o Orphenaf. Ydwyf, Yr eiddoch yn ddiffuanfc. Blaen-y*wern, Rhydleivis. THOMAS MORRIS. I

PAHAM Y MAE'N BERYGLUS RHODDI MESURAXF EITHAFOL 0 YMREOLA.ETH I'R IWERDDON? t Parhdd o'r rhifyn diweddaf). FONEDDIGION, Yn ol barn Arglwydd Hartington, rhif y (jwyddeloa teyrngarol yw 1,5011,000. Nid oes neb, gyda'r eithriad o'r Prif Weinidog ei hunau, ag y mae ei syniadau yn fwy teil- wng o ystyriaeth ddifrifol Mr. na John Bright; ac wele ei ddadganiad ef yn ei gyfarchiad i'w etholwyr am Mehefin 24ain, 1886: 'I am not In opposition to the views of the Government more on account of England than of Ireland. No Irish Parliament can be so mnderful or so just in Ireland as the United Parliament sitting at Westminster. I cannot trust the peace or the interests of Ireland, north or south, to the Irish parliamentary party, to whom the Government now propose to make a general surrender of them. My six years experience of them, of thir language in the House of Com- mons, and of their deeds in Ireland, makes, it impossible for me to hand over the industry, the prosperity, and the rights of five millions of the Queen's subjects-our country- men in Ireland. At least two millions oj thon are as loyal as the population of your own country, and I will be no party to a measure which will thrust them from the generosity and the justice of United and Imperial Parlia- ment.'—JOHN BRIGHT. Yn 01 Mr. Bright, y Rhyddfrydwr mwyaf cysson a thrwy- adl yn fyw—y dyn sydd wedi dadleu yn hyawdl drwy ei oes dro. iawnderau yr Iwerddon—nifer y trigolion teyrn- garol ydyw 40 o bob cant o'r trigolion. Os ydyw hyn yn 1 gywir, y mae 13,000,000 yn cael eu cynnrychioli gan 85 aelod, a 2,000,000 gan ddim ond 18. 8. Am fod y gyfraa deytngarol or boblogaeth yr ydym ni yn myned i droi ein cefnau arnynt.y gyfran fwyaf diwyd, gwybodus, a llwyddiannus o holl boblogaeth yr Iwerddon. Y mae rhai, yn niniweidrwydd eu calonau, yn cymmeryd yn ganiataol nad oes neb yn deyrngarol yn yr Iwerddon ond Protestaniaid. Ni bu erioed fwy « gamgymmeriad. Y mae cannoedd o filoedd o Babyddion o'r dosbarth mwyaf goleuodig yn drwyadl deyrngarol, ac yn arswydo rhag canlyniadau alaethus annibynol senedd Wyddelig. Ac onid yw yn berffaith naturiol? Ac onid yw llawer o dir- feddiannwyr a masnachtfyr yr Iwerddon yn Babyddion ? Ac onid ydynt yn proteatio yn erbyn senedd W yddelig ? Gwyr pawb sydd yn feddiannol ar yohydig eiddo—yn Bab- yddion yn ogystal a Phrotestariaid—eu bod yn sefyll mewn perygl o gael eu hysbeilio o'u meddiannau os llwydda Mr. Parnell a'i blaid. Y maent yn ofni annhrefn cymdeithasol a rhyfel gartrefol. Pa werth sydd mewn meddiannau pan y mae'r wlad yn cael ei rhwygo gan ymladdfeydd a rhyfel- oedd ? Y gwirionedd yw, y mae y mwyafrif mawr o'r bobl sydd yn meddu ar rhyw gymmaint o gyfoeth a dysg yn er- byn Ymreolaeth, tra y mae agos i'r holl bobl dlawd ac an- llythyrenog o'i blaid. Nid oes gan y dosbarth diweddaf ddim i'w golli, deled a ddelo. Nis gellir eu cael i ymfudo, ac etto nis gall y llywodraeth eu porthi. Wele ychydig ffeithiau, fel y gallo y darllenydd ffurfio ei farn oddi withvnt (1). 0 araeth Mr. Goschen yn y senedd :—' There is another point connected with this question of taxation. I want to know whether the financial situation would not be mater- ially influenced by the exclusion of Ulster from this legisla- tion. I believe the whole financial equilibrium will break down if Ulster be excluded (heor, hear). I will read to the House some very extraordinary figures bearing on this point. They are the figures of five years ago, but they hold good practically for the present time. The total return for all Ireland, under Schedule D., was 29,900,000. Excluding Dublin, the total return was 25.600,000, and 45 per cent. of that amount came from Ulster (opposition cheers). Now, of the nine counties of Ulster, four are predominantly loyal—namely, Antrim, Armagh, Down, and Londonderry. These counties which returned to Parlia- ment 15 Loyalists and 4 Parnellites, show a return of £2,220,000 under Schedule D. The remaining five counties which are predominantly Nationalist, and which returned to Parliament 13 Nationalists and only one Loyalist, show a return, under Schedule D., of only £ 300,000.' (2). Wele ffaith arall a ddylai argyhoeddi pob Cymro sydd heb ei layr ddallu gan si-1 boliticaidd. Y mae y cyrph canlynol oil, ond un, yn gynnwysedig o Babyddion yn ogystal a Phrotestaniaid; ac etto, y maent oil wedi gwrthdystio yn gryf yn erbyn senedd Wyddelig1. Yr Undeb Gwyddelig Teyrngarol. 2. Dirprwyaeth o brif fas- nachwyr Dublin, Cork, Limerick, a dinasoedd eraill yr Iw- erddon. 3. Bwrdd Masnach a masnachwyr Belfast. 4. Cymmaint a 45 o henaduriaethau a ohyfarfodydd plwyfol, 5. Uchelreithwyr cymmaint a 36 o siroedd. Y mae yn hawdd i unrhyw ddyn sydd yn dymuno deall y pwngc, yn hytrach na goddef i'w enaid gael eiysguboym- aith fel dalen ysgafn ar wyneb y llifeiriant, ganfod fod y cyrph uchod yn cynnrychioli mwy o gyfoeth ac yn tilu mwy o drethi (<s.)'ei)) na'r fyrph caniynol sydd wedi dadgan eu barn o blaid Ymreolaeth :— (1). Esgobion Pabyddol yr Iwerddon. I (2). Cynghorau bwrdeisiol 36 o drefi. I (3). Trigain-ac-un o fyrddau gwarcheidwaid. (4). Uchelreithwyr saith o drefi. Nid dychymmyg, ond ffaith, yw fod y mwyafrif o bobl lwyddiannus yn gwrthwynebu Ymreolaeth, tray mae corph mawr yr haenau isaf o gymdeithas o'i iblaid. Y dosbarth cyntaf, wrth gwrs, sydd yn tain mwyaf o drethi. Wele dystiolaeth y Parch. William Arthur, cyn-lywydd y Conference Wesleyaidd'How exceptional are -the powers to be created for the three or three and half millions of discontented Irish is obvious ? They can repeal all laws, make new ones, and levy taxes; and the bayonets of the British Empire are to be put at the command of three millions to force loyal fellow countrymen into subjection their law being adopted as British law. Considering that it is the loyal minority, from whom comes the greater proportion of the income tax, and other taxes which minority costs in proportion far less for governing, this is simply setting your friends to pay for their own oppression by their defiant enemies.' Gwel 'Shall the Loyal be Deserted, gan y Parch. William Arthur, tudal. 14. 9. Am fod mwyafrif mawr y trigolion yn Babyddion, ac am nad yw yn gy eson ig anianawd Pabyddiaeth i gefnogi rhyddid gwladol a chrefyddol, a llawer llai goddef y syniad am gydraddoldeb crefyddol. Nid yw yn debyg y bydd i'r Pabyddion erlid y Protestant iaid yn y ganrif hon mewn ugain milldir i lanau Ysgotland ond y maetu hwnt i bob ammheuaeth, pe goddefid senedd annibynol i'r Iwerddon, na orphwysai yr offeiriaid Pabaidd, yn en wedig y Jesuitiaid, nes dirwyn i'w dwylaw eu hunain bob rhagorfraint a mantais arianol a all llywodraeth "ladol ei roddi ar unrhyw gorph crefyddol. Ni bydd yr offeiriaid mor ddalla cheisio gwiloyd hyn ar frysi ond mewn cwrs o amser, fe i gwneir cyn #ir a bod gallu i ddeddfu yn cael ei roi i 300 o aelodau Gwyddelig. Ar hyn o bryd, y mae clauses yn gwahardd gwneyd Pabyddiaeth yn grefydd sefydlog y wlad, a dysgu Pabyddiaeth yn yr ysgolion dyddiol; oird y mae clauses eraill yn myned o dan wreiddiau y rhai nohod, Y maent wedi eu darparu i lyngcu eu gilydd, Adran yn gwahardd—section iv. (1):- The Irish Legislature shall not make any law, respecting the establishment or endowment of any religion, or pro- hibiting the free exercise thereof.' Ceir adraiiau cyffelyb yn gwahardd trosglwyddo yr ysgol- ion dyddiol i (Idwylaw y Babaeth; ond wele adwy lydan i ddiangc rhag oadw at yr un o'r lid wy-section xix. (2):- 'Notwithstanding that the Irish Legislature is prohibited by this act from making laws relating to certain subjects, that legislature may, with the assent of Her Majesty, in council first obtained, appropriate any part of the Irish public revenue, or any tax duty imposed by such legislature for the purpose of, or in connection with, such subjects.' Y mae y mesur hwn wedi ei gynllunio yn y fath fodd fel y gallo y frenhines roddi caniatad i'r mwyafrif i orfodi y Ueiafrif i dalu am ddysgu athrawiaethau Pabyddol, nid yn unig i'r tlodion a'r troseddwyr, ond i'r plant yn yr ysgolion dyddiol. Nis gall y frenhines wrthod, os bydd yr alwad yn gryf, heb gynnhyrfu cenedl mor anwybodus ac ofergoelus i godi mewn gwrthryfel. Cofiwn y ffeithiau hyn:— 1. Nadoesunwia.d yn Ewrop lie y goddefir cydraddol- deb crefyddol os bydd mwyafrif mawr y trigolion yn 1 Babyddion; 2. Fod 80 o'r 86 o aelodau jeneddol sydd yn pleidio ym- reolaeth yn Babyddion. Gellir casglu oddi wrth hyn pa fath ddeddfau a besir yn senedd Dublin, lie y bydd o ddeutu tri Phabydd am bob un Protestant. Dyledswydd uchaf llywodraeth ydyw rhwystro i un dos- barth wneyd cam â'r Hall, a rhoddi perjfaith ryddid a chwareu teg i bob plaid fel eu gilydd, heb dywaUt ffafrau a rhagorfreintiau ar eglwys Babyddol na Phrotestanaidd. Nid ydym yn ofni erledigaeth; end yr ydym yn sier y bydd i'r offeiriaid Pabaidd, cyn pen llawer o flynyddoedd, ddir- wyn awenau addysg i'w dwylaw eu hunain, a sSlio tynged corph mawr ysgolion anenwadol ac ansectaraidd y wlad. Yna, ceir gweled uchafiaeth Pabyddiaeth. 10. Am y bydd rhai o brif achosion y trueni a'r anes- mwythyd sydd trwy y blynyddoedd yn cynnhyrfu y dosbarthiadau isaf yn yr Iwerddon yn aros yn eu holl rym. 1. Erys anianawd y Gwyddel, ynghyd ft'i holl nodweddion oenedlaethol, heb newid o gwbl. 2. Nis gall sencJd W yddeJig rotIdi attalfa ar gynnydd cyfiym y Gwyddelod mewn rhifedi. Y maent yn mysg y bobl fwyaf eppilgar ar wYlIeb y ddaear, fel y dengys y ffeithiau canlynol:- Eu rhif yn 1700 oedd 1,375,000 „ yn 1881-Yn yr Iwerddon 5,174,830 „ „ Yn America 1,854,571 „ Yn Lloegr 062,374 Yn Canada 957,403 8,549,178 Heb law y fhai nchod ty rhai sydd wedi eu geni yn yr Iwerddon), y mae yn yr Unol Dalaethau 4,529,528 o blani tadau Gwyddelig, a 4,444,421 o blant mamau Gwyddelig. Nid ydyw personau 0 darddiad Gwyddelig yn llai na 2,000,000 yn Lloegr, Ysgotland, a Chymru. Y maent oli yn rhifo o 18 i 20 miliwn. Pa fodd y gall llywodraeth unrhyw wlad ddarparu tir ar gyfer y fath genedl eppilgar? A ydyw synwyr cyffredin ddim yn ein dysgu fod yn rhaid iddynt ymfudo neu newynu? Y maent yn cael eu ffermydd am rent teg, wedi ei benderfynu mewn llys tirol; ac etto, y mae ugeiniau o filoedd o hoilylit yn druenus o dlawd. Ym- fewylled y darllenydd, ae ystyried y ffeithiau hyn, ao na chymmered ei arwain fel caethwas dall gan bleidiau politicaidd ? Y mae cannoedd o filoedd o'r Gwyddelod yn byw ar dafelli bychain o dir, y rhai sydd yn rhy fychain i gyn. nyrchu ymborth digonol i gadw eneidiau a chyrph y gw9"r, y gwragedd, a'r plant, wrth eu gilydd. Wele ffeithiau o lyfr o blaid ymreolaeth-'Light on the Irish Problem' tudal 184 Nifer Yr Brwau. Tyddynod o dan un erw 13,421 II o dan bum erw 211,970 Is 0 dan ddeg erw 664,360 0 dan bytntheg erw .1. 845,751 „ o dan ugaiu erw 1,024.84 Dyna ydyw y ffeithiau. Y mae haenau isaf cymdeithas yn dlawd, am fod gormod o honynt yn ceisio byw ar rhy ychydig o dir. Y mae 16,944 o deuluoedd yn byw ar dyddynod o dan erw yr lin, a 58,672 ar dyddynod o dan bum erw yr tin, ac 83,376 ar dyddynod o dan ddeg erw yr un. A all senedd Wyddelig greu tir ? Y mae nifer mor fawr a 218,199 o deuluoedd yn byw ar dyddynod mor fychain fel y mae eu gwerth ardrethol (rateable value) o dan 4p. yr un. Y mae yr haenau isaf o bobl yn yr Ynys Werdd, o ba rai y mae o chwech i saith gin mil (o 600,000 i 700,000) yn analluog i dilarllen nac ysgrjfenu, yn dlawd ac yn barod i bleidio unrhyw ddyn sydd yn barod i addaw gwaredigaeth iddynt. Hyn ydyw y prif reswm paham y mae y siroedd amaethyddol wedi dyehwelyd cymmaint o aelodau o blaid senedd Wyddelig. Y maent yn disgwyl gostyngiad yn y rhenti, yn chwanegol at yr 18 y cant y maent wedi ei gael yn barod, neu fuddiant o'r tir. Siomedigaeth arswydus fydd i'r trueiniaid hyn ddarganfod na bydd senedd Dublin yn alluog i gyfarfod (¡'u disgwyliadau. 11. Am fod trigolion yr Iwerddon y rhai mwyaf anghym- mhwys i gael awenau y llywodraeth yn eu dwylaw eu hun- ain o holl drigolion y Deyrnas Gyfunol. Nid ydynt yn hollol anghymmhwys, o blegid y mae cyfran helaeth o honynt yn bobl tra goleuedig; ond y mae gagendor rhwng y rhai hyn 4 dosbarth isaf eymdeithas. Haenau isaf cym- Y Mae yu ffaiyt. n h peryglu trefn a heddweh yn yr Iwerddon. Y mae yn ffaith boenus a galarus fod y fath drwch o dlodi, ofergoeledd, ac anwybodaeth, mor agos atom. Fel hyn y saif rhif pobl anllythyrenog yn inhob cant o rai uwch law ueain oed Mcibion. Merched. Ysgotland 6 13 Lloegr 12 15 Iwerddon on 24 28 Dylai y ffaith hon arafa ein camrau, a pheri i ni ym. bwyllo. Y mae cymmaint a 30 neu 40 y cant o'r bobl mewn oed mewn rhanau o'r wlad heb allu ysgrifenu na darllen gair ar lyfr. O'r bobl anllythyrenog hyn, pleidleisiodd cymmaint a 90,000 dros blaid Mr. Parnell. Heb law hyn, aeth corph mawr y bobl anllythyrenog gydag ef yn y bwr- deisdrefi. Ni phleidleisiodd, hyd yr wyf yn cofio, end 2,800, neu o ddeutu hyny o bobl anllythyrenog yn y siroedd, yn erbyn dilynwyr Mr. Parnell. Nid ydyw tlodi yn ang- hyminhwyso neb i farnu materion gwleidyddol; end y mae dwfn anwybodaeth yn analluogi dyn i wneyd. 12. Am fod Rhyddfrydwyr enwocaf y deyrnas, ac eithrio y Weinyddiaeth bresennol, wedi condemnio y mesurau. Yn eu mysg, Mr. John Bright, Arglwydd Russell, Syr Henry James, Mr. Trevelyan, Arglwydd Hartington, Arglwydd Selborne, Mr. Robert Lowe, y diweddar Mr. Forster, Ar. glwydd Richard Grosvenor, y Due o Argyle, Mr. Courtney, Mr. Caine, Mr. Albert Grey, Arglwydd Morley, Mr. Rylands, Mr. Chamberlain, Arglwydd Bramwell, Arglwydd Northbrook, Syr John Lubbock, a Mr. Goschon. Y mae y dynion uchod yn Rhyddfrydwyr, ac wedi bod yn llenwi agos i bob swydd-o'r Prif Weinidog i lawr. Heb law y rhai hyn, y mae Home Rule, yn yr ystyr o senedd Wyddelig annibynol, wedi ei cliondemnio gan Thomas Oarlyle, Ar- glwydd Macaulay, ein Cadlywydd Wolseley, ein prif-fardd Tennyson, Syr William Thomson, Glasgow; Mr. C. P. Villiers, y diweddar Mr. Fawcett, Mr. Jesse Collings, y Proffeswr Caird, y Barnwr T. Hughes, a'r Due o West- minster. Nid oes un gangen o wyddoniaeth na llenydd- iaeth nad ydyw y dynion enwocaf ynddynt wedi collfarnu y mesurau yn eu ffurf bresennol. Y maent wedi eu con- demnio gan Mr. Herbert Spencer, Mr. Huxley, Air. Tyndall, Mr. Mattew Arnold, Mr. Goldwin Smith; gan haneswyr fel Mr. Froude a Mr. Lecky; gan brif bregethwyr yr oes, megys Mr. Spurgeon, Mr. William Arthur, diweddar gadeirydd y Gon/o-oicc Wesleyaidd; Dr. Allon, gweinidog euwog yr Annibynwyr yn Llundain, a Dr, Dale, Birmingham. Y mae y dynion hyn yn Rhyddfrydwyr, a llawer o honynt yn Radicaliaid, ond credant mai i ganlyniadau alaethus y mae mesur y llywodraeth yn arwain. Pan y mae dynion fel Mr. Bright a Mr. Spurgeon yn dyrchafu cu net yn erbyn y cynllun, dylai holl Rydilfryihvyr ao Ymneillduwyr y deyrnas ymbwyllo ac ystyried. Cotier fod yr aelodau annibynol wedi rhwystro i gynllttl1 bMio a fuasai yn ei gwneyd yn angeitrheidiol prynu pob etifeddiaeth yn yr Iwerddon. Buasai hyn yn eiu gwneyd yn gyfrifol am o 120,000,000/). i 200,000,000p. Y m i* egwyddor Hunan-ly wodraeth i'r Iwerddon yn rhwym o gael ei chydmbod; ond dylid tynu cynllun allan y gellir ei roddi yn ddiogcl i'r Iwerddon, heb rwymo Prydaiu i daln 50,000,00')/1. i'r tirf ddiannwyr, na chwaith beryglu bywyd a meddiannau un dosbarth na phlaid grefyddol yn y chwaer ynys. Na wasged Cymry yn afresymol ur yr ymgeiswyr, ond rhwymer hwy i bleidio yr egwyddor yn unig. Gadawer iddynt hwy farnu am deilyngdod manylion y cynllun. Ydwyf, &c., I Llandinam. DAVID LLOYD JONES.

I SWENYN A MEL. I FONEDDIGION, Y mae bywyd fel pe ar ei oreu y dydtiiau nyn yn mnoo oyfeiriad—gwleidyddol, llysieuol, yn gystal ag yn mhlith y gwenyn, er eu bod un mis, o leiaf, yn mhellach yn ot na r llynedd. Blwyddyn yn ol, yr oellrlwn wedi tynu dros bymtheg pwys o f61 ar gyfer pob cwch oedd genyf; ond eleni, nid wyf wedi tynu dim etto; ond y mae yr hin wedi troi yn ffafriol o'r diwedd, a'r gwenyn yn casglu l'u holl egni, & llawer o heidio wedi, ac yn cymmeryd lie y dyddiau hyn. Y mae y driniaeth briodol tuag at y gwenyn yn dibynu ar yr amcan fydd gan y gwenyn-geidwaid mewn golwg-pa un ai cynnyddu yohydig neu lawer ar eu cychod, ai peidio—neu gynnyddu dim, ond cael cymmaint ag sydd yn bossibl o fèl-nís gellir cael un heb aberthu y Hall. Ni a dybiwn mai cymmaint ag a ellir ei gaol o ffil sydd yn eisieu. Er mwyn hyn, rhaid gofalu fod gan y gwenyn ddigon o le i'w roddi, a gofalu am wneyd hyn mewn pryd cyn iddynt ymbarotoi i heidio. Cymmerwn yn ganiataol fod twll, o lelaf, dair modfedd ar ei draws yn nhop y eawnenau. Tyner y oorcyn ymaith o dop y ewch y mae y gwenyn ynddo, a doder cawnen wAg, a'i ohig i lawr ar el dop, a chauer ef i fyny It clilai o gylch ei ymylon, fel nas gall dim gwenyn fyned i mewn i'r uchaf oddi allan; ae t w wneyd yn fwy elyd, o blegid po gynnhesaf y byddo, cyntal oil y gwna y gwenyn ei lenwi it chrwybr a met; ae os byddys yn deall fod y cwch uchaf yn cael ei lenwi, ac y bydd arnynt angen am chwaueg etto o le; chwaneger cawnen wilg otto, gan ei rhoddi cyd-lhwng y ddwy a fydd eisoes ar waith, a thopier o amgylch y ddau yr un modd ag o'r blaen; gwna y gwenyn orphen llenwi yr uchaf & mfil, a gweithio cfwybr yn yr un ganol yr un pryd; a phan y byddys yn tybied fod y gawnen uchaf yn lIawn, gellir ei chymmeryd ymaith tua clianol dydd ar ddiwrnod teg, pan y bydd lliaws y gwenyn allan yn hel, a thopio y twll yn nhop y gawnen a adewir. Eler a'r gawnen lawlI i le cysgodol yohydig o bellder oddi wrth y cychod, a doder ef i sefyll ar foes, neu ford, a'i cheg i fyny; ac os na bydd y gawnen yn dop-wasfcad, gwna bwced wasanaethu i'w dal. Cymmever cawnen wAg, a doder genau y naill ar enau y llall, gyda dwy neu dair sgiwar i'w cadw yn en lie; yna, curer ochrau y jawnen isaf 4 chledirati y dwylaw-nid yn rhy drwm i dori y crwybrau. At ol deg neu bymtheg munyd o guro, bydd y gwenyn wedi esgyn i'r gawnen wâ,g; yna, gellir ei chym- meryd, ao arllwys y gwenyn ar fwrdd wrth enau eu cwch, neu ei adael yno, a'i g6g i fyny, ao aiff y gwenyn i mewn i'w owch. Eler A'r gawnen fêl, mor gyntod ag y gellir, i'r ty, yr hon sydd yn cynnwys dil met o'r fath oiau mewn diliau newydd a gan. Y ffordd oreu, os am ei werthu, a fyddai ei werthu yn un swm, fel y mae yn y gawnen. Os byddys wedi rhoddi ail gawnen ar dop y owch, eymmerer ef ymaith yn yr un modd pan yn llaWn, neu pan derfyna mis Awst, a gadawer y gwenyn i drefnu y owch gwreiddiol erbyn y ganaf, o blegid y mae crwybr mewn tipyn o oed yn well i'r gwenyn auafu ynddynt na chrwybr newydd, teneu, a gwan. Pan aiff y crwybr yn dair blwydd oed, gwell fyddai eu newid yn gynuar yn yr haf, trwy godi yr hen gwch i fyny, a dodi y gawnen wig oddi tano yn He oddi arno; yna, gwnant lenwi yr hen grwybr A mil, a gellir ei gymmeryd ymaith yn y drefn uchod; ond cofier, er fod hwn yn cynnwys met yn y diliau, nad ydyw yn ddil met oymmhwys i'w fwyta, ond y bydd raid dryllio y crwybrau, a gwasgu y met trwy lian ar ol tori ymaith y crwybr a fyddo yn cynnwys paill a hil. Os digwydd i gwcli, yn cael ei drin yn y drefn uchod, fwrw haid, ac y byddai yn well gan y perchenog hebddi, neu y byddai yn well ganddo gael ei chynnyrch mewn met yn anig, y peth goreu a fyddai ei harllwys yn ol o flaen y cwch o ba un y daeth, ar fwrdd wedi ei roddi ar osgo i fyny at y fynedfa; yna, taerieller ychydig o ddwfr melus arnynt, o foes pupyr, neu rywbeth A thyllau manach os bydd, rhag iddynt godi; yna, gyda phluen yn y llaw i chwalu y gwenyn, os byddant ya tyru yn y fynedfa, edrycher yn fanw am y frenhines wrth iddynt redeg i mewn, a doder bys ami, a lladder hi; neu cydier yn ei hadenydd ft bys a bawd, a doder hi mewn bocs a gwydr arno, neu foes matsis, fel y gellir ei dangos i'r rhai nad ydynt yn credn yn modol- aeth ei mawrhydi. Yr eiddoch, &c., I Gorphenaf 3vdd, 1886. GHNIMEN.

I CYNNRTCHIOLAETH DALEDIQ YNTE RHAD. I LLITH ir. I FONEDDICION, _1.-1 X mae mi mawr o etnoiwyr wyi yn aanauoa yu Arum, Dinbych, Meirion, a lleoedd eraill, y cefais y fantais o ym- ddiddan A hwy, yu cydolygu & mi y rhaid i ui dalu i'r rhai a anfonir i'r senedd i'n cynnrychioli cyn byth y bydd i ni sicrhau deddfau i lesoli y bobl. NiJ yw yn rhesymol i ni ddisgwyl ond ychydig oddi wrth'ein cynnrychiolaethau fel y maent yn bresennol. Y mae yn ofynol cael cryn nerth i feio, dondio, a dysgyblu aelod am fyned yn mlaen yn holl" ol annibynol, a gweithredu yn hollol groes i syniadau dal- iedig ei etholwyr, ac i siarad a dadleu yn dyn yn erbyn eu lies a'u buddiannau cyffredinol wedi yr elo i'r senedd. Dylai fod gan bob dyr -gwreng a boiieddwr-i wneyd fel y myno i'r hyn y bydd wedi talu, nid yn unig ci lawn werth am dano, ond Ilawer cant ei werth. Nid oes un aelo(I wedi oael myned i'r senedd heb dala mwy na'r ffyrling ithaf yn ystod yr etholiad tuag at ddwyn traul y )tygredigaethau di- gymmysg a gamenwir yn etholiad; ac wedi ,i'r ethoUad fyned drosodd, bydd raid iddo dalu ei gludiad i Lundain, chwilio am letty ei hun, neu dalu i rywun am wneyd; talu ei holl dreuliadau. ynfhyd 4 mynychu y gwahanol eis- teddiadau yn y TJ. aros yno hyd oriau bychain y boreu, colli ei gwsg, gosod ei huuan mewn helbul a dirfawranhim- edd; codi i fyny i siarad, a chymmeryd ei sarhau tu mewn yn ogystal a thu allan trwy y wasg. Rhaid iddo esgeuluso ei deulu, a'i holl gyssylltiadau-yn fasnachol. cymdeithasol, crefyddol, a moesol, ac ymgyssegru i wleidyddiaeth, a hyny oil ar ei draul ei hun Pa fodd y gellir disgwyl i un aelod weithredu ond drosto ei hun, ac er ei les personol ei hun, tra y gorfodir ef i dalu yn ddrud am ei oedd ? Pa fodd y gellir diaewyl iddo chwilioallan a myfyrio lies yr etholaeth -y sir, neu y fwrdeisdref a gynnrychiola, tra yntau heb fod dan un math o rwymau iddynt? Pa fodd y gellir, yn rhesymol, ddisgwyl iddo (lalu ymweliad a gwahanol ranau yr etholaeth i golli ei amser i siarad ynghylch yr hyn a geisiodd gwblhau, ao a gwblhaodd ya ystod yr eisteddiad seneddol? Gtfyr yn dda, pan fu etholiad, y byddai yn mhob plwyf rai yn ceisio ysbeilio cymmaint o'i gyfoeth ag a allent, yn gloddesta ar ei draul dan y ffug-csgusoofalu am ei les; ond y lies mwyaf y ceir hwy yn gofalu am dano bob amser ydyw eu lies eu hunain. Tra y mae y rhai a anfonir i'r senedd yn gorfod suddo eu dwylaw mor ddwfn i'w llogellau, pa fodd y disgwylir iddynt wneyd gwaith teg a gonest i'r rhai a ehvir yu ethol- wyr ? A pha fodd y gall yr etholwyr ddisgwyl iddynt-dy. wodwn etto, dreulio eu hamser i fyfyrxo a chynUumo deddf. au er lies cyffredinol y wlad ? Y mae yn bryd i ni ddeffroi—yr ydym wedi cysgu yn llawer rhy hir. Son, yn wir, am lywodraeth gartrefol, ft ffurfio deddfau i roddi hawl i bobl i reoli achosion Ileol. Oni fyddai yn well i' ni ddechreu ein hunain, a llyvrodraethu ein hachosion ein hunain yn mhob tref, plwyf, a chwmwd, cyn belled ag y mae y ddcddf yn caniatau hyny. nyddat yn ddigon hawdd:i bob un roddi terfyn ar lawer o ddrwg ar_ ITeri on ?t, dwyn Uu o ddiwygiadau i mawn. Nid yn y senedd y mae y diwygiadauji gael eu cynUunio I'u cychwyn, owd