Baner ac Amserau Cymru

DAMWAIN ANGEUOL YN TitAWSFYNYDD. I CVMMEEODD y ddamwain ddifrifol ucliod le nos Lun cyn y diweddaf, yn ymylviaduct Trawsfynvdd. Y mae yn yinddangos fod dyn o'r enw John Hughes, platelayer, Cwmprysor, wedi bod yn tori nifero fawn, a'i fod ef a'i briOlI wedi dwyn y cyfryw at ochr y llinell, er eu cludo adref; ac wedi llwytho llon'd lom/ o lionynt, y maent yu cychwyn adref—Mrs. Hughes a'i phriod—ar ben y llwyth, gyda'u hwyneb at Trawsfynydd a plian yn agos i'r eiaduct, dechreu- odd y mawn cliwaln, gan dattu Mrs. Hughes o dan yr ohvynion, a chafodd ei dwy fraicli eu malurio yn chwilfiiw. Gan ei bod mewn lie anghysbell, yr oedd wedi gwaedu llawer cyn i feddygon gyrhaedd ati; a plian gafwyd cynnorthwy y meddygon — y Mri. Humphreys, Trawsfynydd, ac Evium, Ffestiniog, bu raid tori ei dwy fraich yniaith. Ond er nob ym- dreeh, bu farw v wmig anflilllns ddydd Merc hnr, ac y mae Mr. Hughes mewn sefyllfa ddifrifol. —Treborfab.

I Pywedir nad ylvw taith ddarlitliyddol yr Hawlydd Tichborne trwy Anierica yn un lwyddiannus.

Ymddinjtys i/r adolyuiad ar y farddoniaeth mi ein rhifunau ncsu .-fioL.

I Y LECSIWN DDYFODOL. Ton:—4 Y Ni.' Beth ddylai fod motto y lecsiwn sy 1n d'od, Er mWYII i bob Cymro annelu at 'run nod? Nid enwau gwtr mawr, er mor bwysig y'nt hwy, Mae n rhyudid ein hunain o bwys llawer mwy. Cydjfdu. Mae pob gwA r rhyddfrydol yn haeddu ein clod, Rhy(ldfrydiaeth ddiledryw, O! DYMA Y NOD. Fyddai Home Rille i Pat ddim, yn wir, yn beth gwael, At r holl bcthau da y mae ef wedi gael; 0 J boed i bob Cymro ymdynu fel hwn, Nes pen i rywun ysgafnu ei bwn. Mae pob gwr rhyddfrydol yn haeddu ein clod, &e. Diddymwyd y degwm i'r Gwyddel, forsooth, Efe sydd yn JUnela ar r«,,eg Maynooth; Cafodd Gyfraith y Tir beb ei bath yn y byd, Ae etto mae 'n cwyno a Irtroiigcio o hyd. Mae pob gwr rhyddfrydol yn haeddu ein clod, &c., Tra rliaid i ni oddef ein Heglwys ddi-les, 1 boeni 'n meddyliau, a myned ;i'n pres Ac er methu talu y rhenti yn glir, Ni cliawti yn ein byw yr un Mesur y Tir. Mae pob g\vr rhyddfrydol yn haeddu ein clod, &c. Ni ddywed deddf Duw na deddf gwlad wrth un dyn Am garu *i gymmydog yn well na fo 'i bun; Ymddengys yn rliyfedd i neb ro'i ei lais I'r Gwyddel gael mwy na gaiff Cymro na Sais. Mae pob givr rhyddfrydol yn haeddu ein clod, &e. Mae 'r Werddon er's amser yn llawer o blag I'r anwyl bendefig, o Blfis Pen-ar-Wg; Er hyny, ni ddylil ei ddilyn 'I'hy bell, Cyfreithiau eyfartal i bawb fyddai 'n well. Mae pob gwr rhyddfrydol yn haeddu ein clod, &e. Mae Chamberlain, Bright, a Rhyddfrydwyr fel hwy, Yn haeddu llawn cymmaint o barcli, os nad mwy, Nag unrhyw Home Ruhr, pwy bynag all fod; Rhyddfrydwyr, Rhyddfrydwyr, a haeddant ein clod. Cydgdn. Mae pob gwr rhyddfrydol yn haeddu ein clod, Rhyddfrydiaeth ddiledryw, 0 DnIA Y NOD. I Nannerch. CnIRo.

I CORN Y GAD. 'AmI i gnoc a dyr y garfg.DIAREB GnIHEIG, Rhwyji gareg drom agora-o dau ordd Y dyn wyr ddeheudra; Ami i gnoc gwrymiol a'i gwna Yn agored, pan gura. Parnell, yr ordd-gampwr, wnaeth-hir guro Ar gareg deddf wnaeth; Tan ei ordd yn hollt hon aeth Ar helynt Ymreolaeth. Arddun yw 'r Iwerddon oll-ae enghraifft Cynghrair cenedl ddigoll; I'w byw eirchion bu aroholl, Ond buan daw heb un doll. Yn inro fertli hen Gymru fM—fel talaetli, Am Ymreolaeth mwy mae 'r alwad. Itliodder, sydd yn gwir haeddu—yr un peth I ran pawb yn Nghymru; Yn mhob oes dan ortluwm bu Ein talaeth yn tawelu. A'n gily,ld trown yn gwlwm —a thorwn Lyffctheiriau 'n gorthrwm; Mynwn sedd o'i mewn yn swin, Yn hytrach na byw 'n hitrwm. Mae 'r hawl o Ymreolaetti-yn pertbyn I'n parthau fel talaeth Y Sacson i'w cyffion caeth Yw lladron ein llywodraeth. Gorthrwm eu cwlwm dig, caeth—a'u tidau Ddattodom heb gecraeth; Is y nen eu gorrces wnaeth Y sigo 'n Tywysogaeth. Cynnadlwn fel cenedlaetli-drwy guro Dur gareg deddfwriaeth; Ein prif bwngc a'n pmwf, heb aeth, Hyd farw fo 'n Itadferiaeth. Ail y Gwyddel y gwaeddom-llyll froddau Llofruddiog ffieiddioin; Yn hit bur i'n hawl y b'om, Heb rengau 'n wrtheb rhyngom. Gwaeddwn o un egwyddor-a gwaeddwu Yu gyhoeddus bwyllgor; Cauwn ddwrn, yna cawn ddor I'n hygais yn chwyin agor. 0 lywodraeth chwiw ladrou-y mynom Anwyl Gymru dirion; Er's oesoedd, ni i'r Saeson, Gwehynwyr dwfr' gawn yw 'r ddn. Ein rhwym gareg a egyr—o'i churo A chywrain drefn bybyr; Trwy ami i gnoe toe y tyr Yn duarnau gan iawn ddyrnwyr. Mae meddwl am y moddion—y lluddiwyd Ein II wyddiant gan Saeson; A'u nawddogaeth yn ddigon I brofi rhwyg ein briw fron. Ni ein liunain, a'n heniaith-yn gynglyn Ganglog fyddo 'n gyfraith; Os trinwn ni estroniaeth, Bydd hono 'n 'anudon iaith.' C'amwri a'n cymmeriad—yw sisial Saeson o'n geirweddiad; Miniog loes, yn gam a'n gwlad, Yw goddef camguddiad. Hen ddyfais ni oddefwn -yn huddygl Anhaeddol o annwn; Eled Cox i wlad y own, A Horatio hir hwtiwn. Rhag eu clvyn, eu rheg, a'u cam—heb wyrui, Caed baruwr diwyrgam; Onid teg rhoi moliant am Gwlwm hawl Gwilym William ? Mae 'r haul dros Gymru helaeth-a'i lewyrch Ar oleuo 'n talaeth; I'w boddio cyn eu bedd caeth Amryw wel Ymreolaeth. Ymreolaeth drwy Gymru wylir— Ymreolaeth gan amryw hawlir; Ac i'n hawl yn llwyr cyn hir-delldfwriaeth Ymreolaeth yn Nghymru welir. I atluno 'n gwlad enwog—i'w chryfdwr Y daw 'r vmherawdwr 1- Meiiuadog. I

D I N B Y C H. I Boddi,r(I.-Ti-a yr oedd un o weision Glan-y-wern Hall, o'r enw David Thomas Parry, yn ymdrochi yn yr afon Glwvd, prydnawn ddydd Gwener, ymddengys iddo fyned i Ie rhy ddwfn, a boddi. Yn y trengliol- iad a gynllaliwyù ar ei gorph, dycliwelwyd dedfryd o FOlldiall dam weiniol.

Dt,,Riti-Niwi,l) y caii]),tiol oddi wrtli glerigwr jiarchus i'w gylioeddi.—Tripheth a di/ylai pob elhul- v'r ctt jtintfijti: Oeisio digon o wybodaeth dyfod i'r pleidle er gwaethaf rhwystrau a phleidleisio yn 01 ei gydwybod. FOtiwch dros undeb Prydain Fawr a'r Iwerddon a gwedd'iwcli am undeb Ciistionogol dros yr holl fyd.

I 4 Swlatl 2 (6,uu.t ISCHUBKKT. ■onviumi-f pwysig yn liancu ein harwr oedd y ffwytldyii 1816; a gellir dyweyd yr un peth am y Hwyddyn tlaenurol i raddau pell iawn. Nitl auhawdd ydyw credu fod cwyn gan rieni na oedd eu plant yu dysgu llawer yn yr ysgol ddydd- iol, o leiaf, y dosbarth hwnw oedd o dan ofal Schubert. Gwyddom mai nid peth liawdd oedd iddo ef gytiawni ei (idyledsw (ld gyda'r plant, a gwneyd yr hyu a wnaeth yn y blynyddoedd hyny. Diammheu, pe buasai gulygyddiaetli fanwl ar y gwaith y pryd liyny fel sydd yn awr, y buasai yr athraw wedi gorfod rhoddi y naill lieu y llall licibio. Ond yr oedd yn dcla, iddo ef a'i detalu fod pethau fel yr oeddynt; o herwydd yr oedd arno wir angen am yr hyu oedd yn ei ennill gyda'r ysgol, er ei gynnorthwyo i gael bwyd a dillad. Er ei fod yn cael ci wahodd i'r palasau a'r llysoedd, ychydig iawn oedd yn ei dderbyn oud caninol- iaeth ac nior er felus oedd hyny i'w glustiau, nid oedd ei gylla yu cael bias o gwbl arno, ac nid oedd yucadwyroerni o'r corph. Yn rhaluilitietliol, cafodd aros fel k-athraw yn yr ysgol, a chafodd yr ychydig oedd i'w gael am y gwaith; ac felly, oadwyd ef I Rhag newyn a noethni. Yn y flwyddyn 18:6 y eyfansodilodd y Tragic biimp/wiiif, a'r ail tit/iiipkiny' yu B fflut, pa rai sydd yn proti yu amlwg beth oedd galluoedd yr nwdwr, ac fod YllO gyllawuder lionynt. Erbyn yr adtig Ilon yn ei oes, yr oedd peth arall wedi dyfod yn dra tfafriol iddo. Yr oedd y pedwarawd otferynol y soniasom am dano oedd yn nhy ei dad erbyn byn wedi ymddadblygu, ac wedi dyfod yn gerddorf" fach, ae yn hynod fanteisiol iddo i gael rhoddi ei gyfansoddiadau dan brawf, a ebael eu eyfiienvitt, os teimlai angen. Yroodd y chwanegiad at nifer y chwareuwyr hefyd yn ei gwneyd yn augenrheidiol cael lie mwy i ymarferyd. Yr oedd yr ystafell yn nhy Schubert wedi myned yn rliy fach, ae yn angbyfleus. Pwngc niawr, gan hyny, oedd cael lie cytleus i gyfarfod bob wytlmos i ymmferyd & gwaliauol ddaviiau o gerddoriaeth. Yr oedd yn angenrlieidiol crel Ile eyftinach- 01 hefyd, yr hyn oedd yn gwneyd y symmudiad yu fwy pwysig fyth. Yma etto, gofalodd Uhaglusiacth yn rhagorol am danynt; canys cawn i un o'r enw I Ekischlinii, ogor ei dj iddynt, a chawsant yno ystafell helaeth a cllyf- leus; ac yno y cyfarfyddai y teuiu cerddgar hwn a'ti cyf- eillion bob ythnoB i chwareu pob math o gerddoriaeth y gallent gael gafael ami. llawr oedd y pryder a'r set am gael cyfarfod, a deuent ynghyd yn gryno a phrydlawn, a byddai pawb yn mwynhau y cynnulliad yu rhagorol. Fel y gallesid disgwyl, yr oedd pawb eedd a thuedd at gerddor- iaeth, ac yn gallu chwareu lhyw ofteryn, yu teirnlo awydd mawr am gael ymuno a'r gerddorfa, ae yn gwueyd eu goreu i ymberffeitbio eu hunain ar eu gwahanol offeryuau, er cael derbyuiafl. Yn fuan iawn, aeth tJ Friscblirg yn rhy fach, ac yr oedd yn rhaid eh wilio am le mwy. Cafwyd lie cylieus drachefn yn nhy uti o'r enw I Hum Hatwiu. Yno, yn fuan iawn, daeth y gerddorfa yn un liosog a gallu- og; yn ddigon felly i'w galluogi i ymgymmeryd a phob math o gerddoriaeth. Gwelwn fel yr oedd y gerddorfa bun yn ymddadblygu, ac fel yr oedd manteision a chyileusder- au Schubert yn ymddadblygu gyda hwy, y naill 3-11 achlysur i'r llall, a'r naill yn fautuis i'r llall. Erbyn hyn, yr oedd gan Schubert bob inantais i gael clywed ei hull gyfansodd- iadati-ac nid eu clywed rywsut, ond eu clywed fel yr oeddynt, a phob chwareu teg yn cael ei roddi iddynt, ac yutau ei hunan yn cael eu hadolygu, ac yn cael y fantnis annhraethol o'u gwella cyn eu lianfon i'r byd, a cliyn iddynt gael eu chwareu yu gyhoeddus o gwbl. Heb dynu dim oddi wrth dalent Scliubeit, gallwn ddywcyd fod yr amgylchiadau yn hysod ffafriol, a buasai raid fod uu yik di-a diffygiol o allu i beidio cynnyddu a chryfhau dan y fatli amgylchiadau. Er hyny, dim ond gwir dalent a allasai wneyd y defnydd priodol o'r amgylchiadau; a gwnaeth ef felly. I'rgyindeithas gerddorolhon y cyfansoddodd Schubert liaws mawr o'i brif gyfansoddiadau. Gwelwn fel yr oedd anigylclliadau yn cydgyfarfod er ei gynnorthwyo i ymddad- blygu. Gwelwn hefyd iddo wneyd y defnydd I)riodol o'r amgylchiadau.IBnth pe eawsai Ilawer bacligen yn Nghymru y fantais a gafodd en Heb y. gronyn lloiaf o betrusdery buasai llawer Cymro wedi esgyn mor uchel a Schubert, pe buasai wedi cael y manteision i ymddadblygu a gafodd yntau. Ond rhaid i fecligyn Cymry foddloni ar fod yn nghanol unigedd, heb unrhyw fantais o gwbl i glywed llawer o unrhyw fath o gyfansoddiaclau-diin ond ychydig gauu cynnulleidfaol, a rhyw anthem fach yn awr ae eil- waith, ac heb gael y fantais leiaf erioed i ymgydnabyddu a gweithiau cerddcrol, ond yn ei ystafell unigol, yn nghanol distawrwydd y nos, pan y dylasai fod ei hunan yn cysgu ao yn gorphwys ar ol llafur caled y dydd. Ac os llwydda i gael gan rhyw nifer fach o gyfeillion i ddysgu rhyw gyfan. soddiadau o'i eiddo, er ei alluogi i ffurtio rhyw syniad am dano, deg i un na chaitt ei gyfnf yn waeth na gwallgof gllu rhyw rai, a gwnant eu gorcu i UadlO'l' bodack bach i lawr. Y mae cyfansoddiadau y Hwyddyn 1816 yn lliosog iawn— mor lliosog fel ag y dywedir yn gytfrediu nad oes haneti am neb wedi gwneyd cymmaint o waith mewn lleied o amser. Yr oedd Mozart yn ysgrifenwr rhyfeddol o gyfiym; ond dywedir fod 6chubert yn y flwyddyn hon wedi rhagori ar ddim a wnaeth Mozart erioed. Yn y Hwyddyn hon y caf- odd y til cyntaf am gyfausoddi; ae y mae yn ei ddyddlyfr gofnodiad fel y canlyn :l\Iehetin llieg, linn. Heddyw y cyfausoddais y tro cyntaf am arian, sef cttiilaht (' Pro. metheus '), at ddathliad y PIIOFFE.SWlt WATEKOTH VON Dhaxler. Y swm yw 100 o Jloritts, arian Vieuaidd.' Hawdd y gallwn gredu ei fod yn hiriaethu am gael ei lyddhau c'r cyfrifoldub a'r caethiwed o ddysgu y plant yn yr ysgol ddyddiol. Yr oedd yn cadw ei sylw yn barhaus, ac yn gwylio yu ddyfal am le arall, a lie a fuasai yn fwy cydnaws A'i dueddiadau. O'r diwedd, dyna le yu cael ei agor. Aeth He athraw cerddorol yn wig mewn ysgol Normalaidd yu laibach a meiddiodd Schubert ymgeisio am dano. Tipyn o beth oedd ceisio llamu o fod yn is-athraw mewn ysgol facli i fod yu brif athraw mewn coleg. Ond cafodd Schubert gymnieriad a llythyrau rhagorol i'w godi i sylw y pwyllgor gan ei hen athraw, Salieri, a Uiaws eraill. Ond cawn yma etto brawf arall o ddynoliaetli lygredig. Er fod Salieri wedi it-boddi i Schubert lythyrau canmoliaeth rhagorol, cawu iddo roddi ei holl ddylanwad o blaid un arall o'r enw JACOB Schawl, Paham y gwnaeth ef fel hyn, nis gellir dyweyd. Gallai ei fod yn credu fod ei hen ddysgybl yn rhy ieuangc i le o'r fath. Fodd bynag, ni chafodd Schubert y lie, so ni(I ychydig oedd ei ofid o'r herwydd. Nis gallwn ni gyfiawn- hau ymddygiadau Salieri, pa fodd bynag. Os oedd yn credu nad oedd Schubert,yn alluog i lanw y swydd, dylasai fod yn ddigon dewr i ddyweyd liyny, ac nid codi ynddo ddisgwyliadau mor fawr i gael ei siomi drachefn. Gyda chalon archolledig y trodd yn ol i'r ysgol blwyfol. Ond uid oedd i fod yn y cadwyuau hyny yn hit; canyn cawn iddo, yn rhagluniaethol, gael ei waredu gall gyfaill, a'i osod mown safle llawer mwy cydweddol a'i dueddiadau. Nis gallwn sierbau yr banes am ei ymadawiad &g ysgol ei dad; end dywedir ei fod yn wir, ac iddo gael ei ddiswyddo gan ei dad am iddo geryddu yn rhy lym un o'r genethod oedd dan ei ofal. Gallai fod rhyw bethau felly wedi oym. meryd lie, a bod y tad wedi ceryddu y mab. Ond tybed y buasai tad yn diswyddo ei fab mewn amgylchiadau fel hyn heb fod rhywbeth mwy pwysig wedi cymmeryd lie iiag iddo daraw geneth Ali law yn ei clilust, ac heb wneyd dm niwed iddi. Hwyrach fod y cerddor ieuango yn barod iawn i gweryla & rhywun, ac ft phawb, wedi'r amgylchiadau a nodwyd, a'i fod yn credu fod ei sefyllfa yn uu annymunol iawn, ac i rywbeth fel a nodwyd achlysuro ymrafael rhyug. ddo a'i dad, ae ymadael. Cawn weled etto, fodd bynag, pa fodd yr yindarawodd wedi gadael t. ei dad, ac a fu ei feth- ut yn yr ymgais ucliod yn fantais ynte anfantais iddo. Nid drwg oil pob drwg. Felly, gallai fod bmdwriaeth ei hen athraw wedi troi yn fantais iddo yutan, fnl llawer alii. gylchiad tebyg; ac nad oeddyn hfttn) gvmmhwys, hwyrach, lanw y swydd yr ocild wedi gosod ei fryd ami.

Mewn deuddeng mis, lluddwyd o gwn cvn- ddeiriojj yn Lluiidain, a bu o bersoiiau feirw o gynddeiriognvydd.

l'Yut"f: M IIi chyntmtiwyj oeM.. liwyrol on J yn ngliapel y I l: "l,.tht(iintiaid. M yr oe(H yno wMttd?w astud, a thciml"d. all toiUuJig. Y Kabbutliau dilynol, bu yii lighyriou eraill v si.f'vdIi.iU ac y mae yn cglur wrth y oyunulliadau fod yr i„ ,i l..fara vu flasusfwyd attyiiiadol. Ctifttrfodiidd I t y rliai liyn eleni etto yu uudebol, fel arfer; ac I v. oedd y cynnulliadau yn dda, a'r teimlad yn gynnhes, m.")s y g'dlcch ftirnu oddi wrtli y newyddion cysurus o'n -1 D/lfud i Oed, I Piwedd mis Gorphenaf, bydd y Wladfa yn cyrhaedd I I cyfreithiol. Wrth agweddion pethau i' „v''rrt'din, y mae yr ysbryd yu uchel, galonog, a ilichon I "r braidd yn dnlmj. Yn ol l>ob tebyg, bydd yma gadw I L"i vi i,,v ")'f etl(lu. Q MANION. I Tua (leg "wllt y pwn ydyw pris y gwenitU yn awr. Y mac yma lawer o haidd ond ni wertlia, am nad yw mid prin ehwc swllt Y I)wn Yi, Y bi-if ddiiias, a'r cludiad yno dros dri swllt. Gwnelai darllawydd fasuach wyeb Gwnaed amryw brofion boddliaol ar dyfu hopys yn ddiweddar. Dyweda dadansoddydd cwmni y ffordd haiarn fod digon o ddcfnydd hiidnutlk lime u fewn eu ttiuiau Itwy. Tuekawson, Jibrilt lGq/, 1:1;(;.