Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

21 articles on this Page

LLANRWST A'R AMGYLCHOEDD.

News
Cite
Share

LLANRWST A'R AMGYLCHOEDD. Gyfnod y ferfa olwyn. -Ni fyddai yn annerbyniol gan liaws o'ch darllenwyr, ond odid, gael gair o berthynas i hen gymmeriadau a breswylient o fewn terfynau Nant Conwy yn y dyddiau gynt. Y mae yn anhawdd iawn cael gan liaws o feahgyn ieuaingc ag sydd yn byw yn y dyddiau hyn gredu gwirion- edd WBry\v o'r feancsion rhvfedd a aliem draethu am yr hen bobl." Teifl oleuni ar sefyllfa modd- ion eludiad canoldijol cyn diflaniad y ceffyl a r pwn. Yr-oedd pobl y pRyd hwnw hefyd ya cludo arrnyw bethau ar eu cefnku. Arferai yr hen Sion Owen. o Bwybrnant, ghido B?chitM dan hobaid flawd ceirch ar ?r Ceinio,,e 1 Ewybrnant—pelldcr o fwy na dong "liclir. Anaml y byddai yn rhoddi ei faMh i lawr i orphwyso. Yr oedd cewn yn byw ar y ddaear y pryd hwnw, ac yn ddidor yr oedd b?n Owen yn un o'r rhai penaf o honynt. Yr oedd sacbaid o'r fath yn pwyso rhyw gymttiaint dros ddau gant o bwysau. Ond fy ngwaith yn bresennoi Eydii adrodd hanesyn difyrns am ddechreuad cyntaf yr arferiad o ferfa olwyn. Yr oedd g^r oardal na w-naf ei henwi (oad yr oedd o fewn terfynaii Naot Conwy), wedi canfod berfa drol, pan i lawryn Lloegr yn gyru gwartheg. Teiliwi, oedd y dyn, ac arferai pan yn Nghymru fyned i farchnad Llan- rwst, a ohludo adref rhyw fan nwyddau ar ei gefn. Meddyliodd unwaith am fynu otferyn (?) o'r fath pan elai adrefi gludo ychydig flawd, sebon, siwgr, a lliaws o fan nwyddau at ei wasanaeth ei bun a'i gymmydogion. Mor fuan ag y daeth adref, aeth at y saer i roddi iddo y cynllun i lawr; ae aeth at Luc, y gof, i orchymyn iddo wneyd olwyn haiarn. Gwnaeth y Daill a'r llall eu gwaith, ac yn ddioed, caed y ferfa yn barod. Dydd y farchnad a dde chreuai agoabauj methai yntau a cbysgu gan bryd. er; ac yn mhell cyn gwawrio o'r boreu, cyfododd o'i wely, a chychwyuodd tua tlii eF. Erbyn cyr. haedd yno, yr oedd yn ddydd goleu, a phawb yn ypyasulu i welerI yr offeryn dyeithr, y cyntaf erioed a welwyd, yn y dref. Ymdyrai pawb o'i ddeutu. Ni oddefai i neb gyffwrdd fig ef; ond er daukoi pa mor ddefuyddiol oedd; aymmudai ef yn ol a blaen—olwynai yn chwyrn i fyny ae i lawr y dref, ac ambell waith, syrthiai ar ei hyd. Nid oedd etto mwy na phlentyn wedi ymarfer k r gwaith, ac fel plentyn syrthiai ac ymfeddwai yn llwyr. Yn lied fuan, dechreuai pb bI ei ardal ddwyn eu negeseuon a'u dodi ar y ferfa, a gorlemvyd y ferfa. Cychwynodd tuag adref Deebreuodd olwyno i fyny oddi wrth neuadd y farchnad yn lied rtvydd a hylanir hyd aes y daeth i ymyl esgynfa y bont fawr." Yma, methai ysgogi yr hen ferfa; ac yn lie myned yn mlaen pan yn eigwthio, llithrai yn ol Yn fuan, daeth rhywun i'w gynnorthwyo, ac felly llwyddodd i fyned trwy y bont gyda'r holl lwyth; ond pan gyrhaeddodd mor bell a'r esgynfa yn ymyl Castell Gwydr, methai a hwylio un fodfedd. Yma, canfu y byddai raid iddo gymmcr- yd llai o Iwyth, tynwyd;ynmith amryw"}àn sypyn- au, a rhai ;lIed fawr. Yn ddilynol, llwyddodd i hwylio i fyny yr esgynfa at y Pren Gwyn, a throdd i gyfeiriad y Bettws, gan mai ar hyd y ffordd bono yr oedd yn ofynol iddo hwylio er eyrhaedd ei gartref. Cyn hir, cyfarfu ag esgynfa arall, ae erbyn hyn, yr oedd ei nerth yn dechreu pallu—methodd hwylio i fyny, a bu raid iddo dynu chwaceg, a n dodi ar ben y clawdd, fel y darfu iddo wneyd gyda'r Heill, Heb sefyll i orphwys, hwyliodd yn mlaen drachefn, a chyfarfu eilwaith a thryp lied serth, ac yma yr oedd llawer mwy o'i nerth wedi pallu; bu raid iddo dynu chwaneg, a'u dodi ar ben y clawdd, heb neb i ofalu am danynt, ac ni chanfu neb byth ddim o honynt. Cyn hir, daeth at drip arall, a bu tiaid iddo Wneyd yr un modd. Wedi cyrhaedd Pont Ledr, Did oedd ganddo ond y ferfa, ac un neges fach —dau bwys b flebon; a phan yn hwylio tua'r Pandy, aeth yn ormod gorchwyl iddo hwylio y fetfa. wag. Bu raid iddo ei gadael, a daeth rhyw ddyhiryn heibio, a hwyliodd hi i geunant y Pandy, ac ni welwyd mo honi byth mwy I I ddiweddu y chwedl, methodd gwr y ferfa a ehyrbaedd adref- bu raid iddo lettya ar y ifordd! Yr oedd wedi atffaethn pan yn rhoddi y cynllun o glodiad gyda berfa oiwyn am fyned i Ffestiniog i hwylio ceryg o chwarel y Fotty a Bowydd, yr hon oedd y pryd hwn',yn dechreu cael ei hagor. Aeth pawb i'w wrandaw, a darfu i un Cadwaladr Pierce wneyd cerdd iddi, yn mha un yr oedd y llinellau hyn Fe leicia'r g*r, medd Luo y go,' Gael treio tudo yr olwyn 0 gloddfa las i Gemlyn." Ond ni ddarfu iddo hwylio un gareg o Ffestiniog i Gtemlvn Dyma yn fyr i chwi y chwedl am ddygiad y ferfa olwyn gyntaf i barthau Nant Conwy. Y mae km ugeiniau o flynyddoedd er hyny. Pa mor yRfyd bynag yr ymddengys cynllun y teiliwr Lhgyn y dyddian hyn, fe fu yn foddion i ddwyn y dudSlli o "ferfa olwyaion i'r cylchoedd gyntaf Dtehon bod Uaw.r o bethau yn em dyddiau m yr edryehir arnynt yu mhen can' mlynedd yn llawn mor ynfyd ag yr edrychwn ni ar y symad o gano btawd a mftn bethau o Lanrwet, a manau ereill, g/da berfa olwyn. Cyfarfod DirwegW.-Nos Iau, y 13eg eyfisol, yn nghapel Seion, LfanTNrpt, cafwyd cyfarfod dir- wtetol. Daeth cynnulliad lliosog yngbyd, pryd y Hywyddwyd gan Glan Collen, yr hwn a draddod- odd anerchiad da a phwrpasol. Yna galwodd ar y Parch. Morris Morgan, U.B D.C., yn mlaen, yr hwn a aeth drwy ei waith yn wir ganmoladwy. Dy- wed yr hwn a anfonodd yr hanes Oa oes arnoch eisieu gwybod am niwed a drwg meddwdod, gyr- wch -am y Parch. Morris Morgan, o blegid y mae fe yn gwybod character Syr John Heiddan i berffeithrwydd," a phrofodd i foddlonrwydd y drwg y tnae y diodydd meddwol yn ei wneyd i r cyt- a dynol. Cyn terfynu, cawsom air gan ein ;hanwyl a'n parchedig weinidog (Goleufryn). lihodd- wyd eyfleusdra ar y diwedd i rai roddi eu henwau i ymuno i'r Temlwyr Da. Daeth amryw; a chlyw- lais fod rhai o swyddogion Syr John am ddyfod yn inlaen etto. Bydded i Dduw ddinystrio yr aioh- elyn hagr hwn allan o (lerfynau ein gwlad. Cynghmld 2nawreddog Y nos Wener ddilynol, yn yr Y sgol Bammadegol, cynnaliwyd cyngherdd dan nawdd Arglwyddes Willoughby de Eresby, a r lbolieddigesau lleol. Yr oedd yr elw i fyne(I at gynnorthwyo i gael eisteddfod, yr hon a riedit gynnal yn Llanrwst yn mis Gorphenaf. Hefyd, y mae o dan ystyriaeth y priodoldeb o gynnal eistedd- fod geiiedlaethol yn-o yn yr haf neeaf. Cymmerwyd y,gadair,gan Hugh Roberts, Ysw., manager cangen Llanrwat o'r North <0 South Wales Bo.nk boneddwr a berchir yn fawr yn y Ile-olynydd un Mr. Revis. Anfoawyd i ni fanylion o hanes y cyngherdd gan foueddwr ieuangc oedd yn breseonol, yr hwn a ysorifena fel y canlyn:—Cafwyd cyfarfod da a iliosog iawn. i'r oedd yr ysgoldy yn oilawn, er ei fod yn adeilad tra eang. Elid i mewn drwy docyn- au dau swllt a ohwe cheiniog, deunaw, a swllt, a phlant am hanner y pris. Erbyn y diwedd, yr oedd mor hynod o OTIOWD, fel yr oeddynt yn gorfod osfyll ac eistedd bob yn ail trwy yr holl adeilad. Agorwyd y cyngherdd gan g6r undebol Llanrwst, drwy ganll "vYorthy is the Lamb," hyd nes yr oedd y gynnulleidfa wedi ei gwefreiddio trwyddi. Yna daeth Ens Morlais yn mlaen, a thanodd Dearest Phtebe;" y nodau yn glir, a'r expression yn berffaith dda, fel ag i symbylu y gynnulleidfa i sefyll ar flaenau ei thraed. Yn nesaf, parti o Ddolyddeleu ddaetli yn mlaen. Yn nesaf, Mr. E. Jones a gan- iodd." Y Bachgen Dewr." Song of the Gipsies," gan y c6r; pur dda. "Gipsy Countass" gan y Misses Owen a Koberts. Y Cadach Gwyn," gan Miss Roberts. "Footsteps on the Stairs," gan barti o Lanrwst. "Y Fam a'i Bahan," gan Eos Morlais; uwch law canmoliaeth. "Arm ye brave," gan vi r, E. Hughes. Pianoforte solo gan y Proffes- wr Thomas; campus. Dechreuwyd ar hyn ar yr ail ran, yr hon a agorwyd drwy i'r gwr bach o'r Ueheu (Eos Morlais), ganu "The White Squall," lies y siglodd yr holl ogledd. Ton gan y c6r. "Geiriau olaf Livingstone," gan Mr. Jones. "Y Ddau Forwr," gan Eos Mot-lais ae E. Jones. Eryri," gan Miss Owen. Yr Hat, gan barti (anhysbys). Y Glomen Wen," gan C'rych hlen. "Mary a Mergan," gan y Misses Owen a J. Roberts. "Can y Tywysog," gan Eos Morlais. "Y Wawr," gan y c6r; ac yna terfynwyd trwy ganu yr anthem genedlaethol. Cawsom gyngherdd ilwyddiannus yn mhob ystyr.- I'. -J. Davies. Cyfrif bmiof ardrclh. —Dydd Llun diweddaf, ym- ■welwyd Sg ardal Dolyddelen gan Mr. Carr, prif or- uchwyliwr ystad Gwydyr, yn cael ei gynnorthwyo gan .Vir. Mclntyre, ae ereill mewn awdurdod ar yr etifeddiaeth. Yr oedd y cyfrif-brawf hanner blyn- yddol'i gymmeryd lie yn ngwestty Gwydyr, yr hwn a reolir gan Mr. Hugh Williams, boneddwr cym- mwynasgar a charedig. Yn wir, y mae ein gwest- tywyr yn Nolyddelen oil yn ddynion bucheddol, ac yn can eu gwesttai ar y Sabbath. Aethpwyd trwy y gorehwylion yn lied gytlym ae yna eistedd- odd nifer lliosog i fwyta eu ciniaw, a chiniaw geni- gamp a gafwyd. Yn yr hen amser, arferai bawb :fyned i Gastell Gwydyr i dalu yr ardreth, pellder o wyth milldir o Dolyddelen. Ceid ar y cyntaf docyn deunaw i gael ciniaw, a thoeyn swllt i gael cwrw ond daeth yr hen symmudiad dirwcstol i fod, a 'rhoddodd yr hen Kennedy derfyn ar y tocyn, gap Had oedd ond ychydig yn yfed. Yn lie attal y tocyn diod, buasai yn well o lawer rhoddi tipyn o -do, neu rywbeth arallf i'r boneddigesau ond ei at- tal a wnaed, ac ni chafwyd dim yn ei le hyd hedd- yw. Cyfrif-brawf Ysbytt 'i/CymnieroddtaIiadhanner blynyddol Arglwydd Penrhyn le yn ngwestty Pen- ybont, Ysbytty. ar y 12fed a chafodd pawb eu Nwala a'u gweddill o ymborth, fel y maent yn gael bob',tro gan ei arglwyddiaeth, ae nid unwaith yn y tiwyddyn, fel y mae yn digwydd ar ystad Gwydyr, ae etifeddiaethau ereill cyfagos. Uwch (lew.Darfu i chwi adael llinell allan 0 hanes yr hweh dew, yr hon a hysbysais ei bod yn pwyso 812 pwys. Aeth un arall trwy yr ardal, yr hon a besgwyd gan dyddynwr yn byw yn y Fedw bach, Llanrwst, yn pwyso 815 o bwysi. — Ellis o'r Naut.

YSBEILIAD PENFFORDD YN SIR…

[No title]

Y ^BLWCH TYBACO.

NID DA BOI> DYN EI HUNAN.

IYSGOL Y LLAN. I

IllIRAETRGAN, I

-BEDDARORAPHI

CARIAD A CHYMDEITHAS.I

[No title]

I Marchnad Liverpool, Dydd…

Marclinacloedd Saesonig. I

Marchnaaoodd cyrnreig. --""

Marchnad y Coed.

Marelinad Ledr.

Hops.

[No title]

IY FASNACH MEWN HAIARN YN…

MMmaeh Mwtteloedd. &e.

FFEIRIAU CYMRU.

Y FASNACH MEWN GLO A HAIARN.