Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
Hide Articles List
6 articles on this Page
y NEWYN YN MAWDEM, BRYNIAUI…
News
Cite
Share
y NEWYN YN MAWDEM, BRYNIAU CASSIA. FY ANWYL SYR, Gyda'r mail a ddaetk i mewn y prydnawn heddyw, derbyniais oddi wrth y Parch. G, Hughes, Shillong, lythyr, dyddiedig Ebrill lleg, yn cynnwys ei adrodd- iad blynyddol am sefyHfa yr achos crefyddol yn y lle- oedd 0 fewn y cylch sydd dau ei ofal ef. Am MAWDEM dywed "Bum yn y pentref hwn bythefnos yn ol, i edrych eu hansawdd, ac i fedyddio niter oedd ar brawf er's cryn amser." Yna, wedi rhoddi hanes y cyfarfod- ydd agynnaliwyd gyda'r bobl, dywed Y mae yn ddrwg iawn genyf eich hysbysu fod y newyn yn debyg o fod yn dost iawn yno. Y mae eu hystftr o reis wedi darfod, a'r rhan fwyaf o'r bobl yn byw ar wreiddiach y maent yn eu casglu bob dydd yn y goedwig. Nid oes ganddynt ymborth eu hunain, nac arian i'w brynu. Yr oedd ganddynt Rs 75 (7p. 10s.) o gasgliad yr eglwys mewn Haw, a ihoddwyd Rs 25 o eglwys Shillong, a Rs 30 (3p.) a gasglwyd yn yr Henaduriaeth; ac felly, y mae ganddynt 13p. mewn Haw, a phennodais chwech o'r rbai mwyaf proliadol o honynt i gymmeryd gofal y rhai hyn, a phrynu reis, ac hefyd i ofalu am yr hyn a gesglir i'w cynnorthwyo etto. Pan yn cyfrif pa faint o bobl oedd eisieu eu diwallu, yr oeddym yn cyfrif y byddai yn angenrheidiol cael 70p., o leiaf, i'w diwallu, a chyfrif na fydd reis dlim yn ddrutach yn y dyfodol. Y maent yn wir wrthddrychau elusen." Gan fod yn ymddangos wrth y llythyr a dderbyniwyd oddi wrth y Parch. H. Roberts na cheir cnwd reis etto yn Mawdem hyd fis Hydref, y mae yn amlwg, debygid, nad ydyw Mr. Hughes yn y cyfrif uchod yn cymineryd i mewn neb, fel rhai y gofynir cynnorthwy ar eu rhan, ond y rhai sydd yn y lie yn dwyn cyssylltiad a Christionog- aeth. Ar ol derbyn hysbysrwydd am y cyfyngder, anfonwyd at y cenhadon y gallent deimlo yn hyderus y byddai parodrwydd yn y wlad lion i'w cynnorthwyo I estyn ymwared i bawb—paganiaid a Christionogion yn hytrach na bod neb yn dioddef gan y newyn. A chan y bydd y cenhadon, y mae yn ddiau, wedi gweith- redu yn ol yr awgrym hwn, fe welir na fydd y swm a grybwyllir uchod gan Mr. Hughes agos yn ddigon. Nid ydym wedi oaei cyfrif manwl am boblogaeth y rhan olrwladlleymae prinder; ond os ydyw yn gyfyngedig i Mawdem a'r gymmydogaeth yn unig, y mae yn rhaid fod cannoedd mewn eisieu, gan nad ydyw y Oristionog- ion, er y cynnydd sydd wedi bod ar yr achos yno, ond cyfran fechan o'r boblogaeth. Yr eiddoch yn gywir, Mai lleg, 1874. Mai lleg, 1874. JOSIAH THOMAS. 169, Canning Street, Liverpool.
BYRGOFION AM "NICANDER." -
News
Cite
Share
BYRGOFION AM "NICANDER." FONEDDIGION, Y mae arnaf flys, os caf ganiatftd, i ysgnfenu ychydig gofnodion am y diweddar Nicander. Yr oedd efe a minnau yn lied agos o'r un oedran a'n gilydd, ac heb fod rhyw filldiroedd meithion rhwng y lleoedd y caws- om ein inagu. Er nad oeddwn yn ei adnabod pan yr oedd yn fachgen, yr oeddwn yn ei adnabod pan oeddyn bur ieuangc. Darfu iddo ef, fel liawer o enwogion, ymddyrchafu o sefyllfa dra isel. Ganwyd a magwyd ef mewn bwthyn bychan ar dir y Gaerwen, cartrefie yr enwog Dewi Wyn o Eifion. Yr oedd ei fam yn ferch i William Jones, yr hwn oedd yn rhyw fymryn o fardd, ac yn chwaer i Peter Jones (Pedr Fardd), awdwr illet Awen. Yr oedd ei dad a'i fam yn aelodau dichlynaiild a pharcbus gyda'r Methodistiaid yn Mrynengan. 0 dan eu nodded hwy yn y lie hwnw y magwyd Morris Williams yn nyddiau ei ieuengctid. Nid wyf yn gwybod pa bryd, na pha beth a'i tueddodd ef at yr Eglwys Wladol. Cafodd ychydig o ysgol yn Llanys- tumdwy, a manau ereill, pan yr ydoedd yn blentyn. Clywais ddynioa caH a fnont yn yr ysgol ar yr un pryd ag ef yn dyweyd nad oedd dim yn nodedig ynddo mewn yfed dysg pan oedd yn blentyn, ond fod yr hyn a ddysgai yn cael ei ddal a'i gadw yn ofalus iawn ganddo. Er fod rhai yn myned yn mlaen yn llawer cyflymach, yr Oedd ef (meddynt) yn sicrach gyda yr hyn a ddysgai iiae odid yr un o bonynt. Bu yn gweithio yn y gelfyddyd o saer coed am rai blynyddoedd. Nid wyf yn gwybod pa fodd y galluog- wyd ef i fyned i Rydycbain. Y mae gair ar led ei fod wedi cael arian ar ol rhyw un yn Llundain, ond nid wyf yn mtddwl fod dim sail i hyny. Pa fodd bynag, cafodd swm o arian yn rhyw le, a diammheu iddo wneyd gwell defnydd o'r manteision a gafodd yno nac a wnaeth oannoedd a fu yno o'i flaen, ac ar ei ol hefyd. Daeth yn ysgolhaig gwych. Bernir ei fod yn un o'r rhai mwyaf dysgedig yn esgobaeth Bangor. Yr oedd hefyd mor ostyngedig a difdst a phe buasai heb wybod dim. Er fy mod i yn Ymneillduwr selog, ac yntau yn Eglwyswr pur uchel, yr oeddym rywfodd yn gryn gyfeillion er's deugain mlynedd. Byddwn yn wastad yn galw i'w weled pan y cawn gyfle i fyned i'r ardal He y byddai, a ehefais oriau difyrus ac adeiladol yn ei gymdeithas lawer pryd. Byddem yn arfer anfon pwt o lythyr yn awr ac eflwaith y naill at y llall. Ycbydig a feddyliaia wrth dreulio prydnawn difyrus gydag ef yn ei d, mai dyna y tro diweddaf y cawswn i weled ei wyneb ai. Yr oedd y brawd John Williams, gynt o'r Garn gyda mi, a mawr oedd ei ddifyrwoh ein cyfarfod. Beth bynag oedd ffaeleddau Nicander, gallaf, oddi ar gydnabyddiaeth bersonol Ag ef am lawer o tiyuyddoedd, sicrhau fod ynddo lawer o ragoriaethau. Y mae ambell fachgen tlawd, ar ol dringo i sefyllfa anrhydeddus, .yn ymfaichlo ond pell iawn oedd Nicander oddi wrth hyny. Ni byddai dim yn fwy pleserus ganddo ef nac ymddiddan ynghylch amgylchiadau boreu ei oes. Nid oedd dim o'r ysgogyn coegfalch yn perthyn iddo. Y mae pob peth yn profi ei fod wedi treulio ei oes gyda diwydrwydd anarferol. Llafuriodd hefyd lawer i addysgu ei blant gartref, er eu parotoi i ysgolion ereill. oyfannoddoddbethdirfawrofaTddoiiiaoth. Ennitlod d dair neu bedair o gadeiriau eisteddfodol. Y mae'n wir fod ammheuaeth a oeddrhai o honynt yn deilwng iddo. Barnai llawer mai Ambrose a ddylasai gael eadair Aber- ffraw am Awdl "Y Greadigaeth." Prin, fe ddichon, fy mod i yn addas i ffurfio barn ar faterion fel hyn. Pa fodd bynag, yr wyf yn meddwl yn sicr fod Nicander yn Uawer mwy meistrolgar ar y mesurau rhyddion nao ydyw ar y caethion. Yr oedd Dewi Wyn, Eben Fardd, a Chaledfryn, yn fwy o gampwyr nao ef ar y rhai olaf: a Chaledfryn, el fe ddichon, yn rhagori ar y tri yn y Ue:U. Y mae y Flwyddyn Eglwysig," er fod egwydd- orioa Pabaidd yn cael eu harddel ynddi, etto yn cyn- IIwys darnau barddonol tra godidog, fel y gallesid nodi lliaws o enghreitftiau. Y mae ei gyfansoddiad ar Lyfr y Salmau ar amrywiol fesurau yn odidog iawn, yn neill- duol amryw o honynt. Detholais amryw o'r ddau waith hwn i'w dodi yn y casgliad o hymnau a wnaethum flynyddoedd yn oi. Yr wyf yn meddwl fod rhai o gyn- "yrchion Nicander bron yn llawn cystal a'r hymnau goreu sydd yn ein hiaith. Y mae yn rhyfedd na byddai ei Salmau mewn mwy o ymarferiad. Y mae ei gyfan- soddiadau o chwedlau Asop ar g&n yn waith mawr, ao yn dangos llawer o dalent a medr. Un o'i weithiau fhyddieithol mwyaf godidog yw ei Oraclau Dwyfol, yr awn Hydd waith dysgedig a gwerthfawr. Cyfieithodd "awl 0 lyfreu pwyaig megys Dysga fyv), a Dysga Farw am au lyfr dyddorol gan Dr. Satton, hen awdwr pert yn MBMr lago I. Cyfieithodd hefyd waith tarawiadol iedi e ad. Salmau i'r Gymraeg. Cyhoeddodd argraph- hnirf n limiliau Eglwys Loegr, tua phum mlynedd ar hugain yjt 01, dan nawdd y gymdeithas Eglwysig, a r 11 gymdeithas er taenu gwybodaeth Gristionogol." Rhoddwyd ef ar waith gan y prif awdurdodau Eglwys- Ig ladolgu a diwygio yr hen Feibl mawr Cymraeg a ddarllenid mewn eglwysi. Bu hwn yn llafur dybryd iddo am flynyddoedd meithion, a chafodd fyw i'w weled wedi ei orphen a'i gyhoeddi. Buasai yn bleser genyf wneyd chwaneg o sylwo'i weithiau awdurol, oni bae fy mod yn gwybod nad oes goddefiad i neb ond gwyr swyddfa y F ANER gael gwneyd adolygiad ar un llyfr yn ei dalenau, Y maent hwy yn ddigon gwybodus, ac yn I ddigon gonest i adolygu pob peth yn Itywir Nid wyf yn ammheu na fU Nicander yn eithaf ffydd- lawn yn mhob man He y bu yn llafurio fel gweinidog eglwysig, er nad wyf yn meddwl y bu ei wasanaeth o lawer o ddefnydd. Ychydig a all neb wneyd yn Eglwys Loegr, yn neillduol yn Nghymru yn y dyddiau hyn. Clywais gan rai a fu yn ei wrandaw ei fod yn esboniwr rhagorol ar yr Ysgrythyrau ac y mae yn hawdd genyf gredu y sylw hwn. Byddai yn dda genyf fel un pe byddai mwy o esbonio yr Ysgrythyrau nao sydd mewn pregethau, a byddai yn dda genyf pe byddai mwy o archwaeth mewn tref a gwlad at hyny. Er fed Nicander yn Eglwyswr uchel, nid wyf yn gwybod iddo wneyd bryntwch ag Ymoeillduwyr yn un man. Yr wyf yn gwybod iddo ymddwyn yn dra anrhydeddus at rai. Gwyr y rhai sydd yn gydnabydd- us & Llanrhyddlad, mai y Bedyddwyr yw y Uiosocaf yn y plwyf hwnw. Yr oedd gweinidog i'r Bedyddwyr yn byw o fewn llai na banner milldir i d9 Nicander. Er bod Jones yn bregethwr doniol, ac yn cael tri chym- I maint o wrandawyr a'r periglor; er nad oedd ond plentvn i'w gymmharu &'i gymmydog, mewn dysg na I gwybodaeth er hyn oil, bu Nicander mor gyfeillgar a charedig ato ag y gallasai fod. Yr oeddynt fel Jonathan a Dafydd gyda'u gilydd. Bu Jones farw ddwy neu dair blynedd yn ol. Daeth Williams i'w gladdedigaeth, a gweddiodd wrth y ty yn y fath fodd nes yr oedd ei wyneb yn foddfa o ddagrau, a'r dyrfa fawr mewn dagr- au wrth ei gly wed. Pregethodd bregeth ar yr amgylch- iad y nos Sabbath canlynol yn eglwys Llanrbyddlad, a daeth yr ardaloedd ynghyd nes gorlenwi yr adeilad, a chafwyd pregeth anarferol. Clywais ef ei bun yn dyweyd na theimlodd yn ei fywyd erioed y fath beth, a'i fod wedi colli ei hun, fel mai prin y gwyddai yn mha le yr ydoedd. Bu yn hynod o garedig ar ol hyny i weddw ei gyfaill ymadawedig. Bydded i'r Arglwydd bendigedig ad-dalu ei garedigrwydd i'w weddw a'i am- ddifaid ei hun. Y mae un rhinwedd neillduol arall nad allaf ei adael yn ddisylw sef, ei garedigrwydd a'i ofal tyner am ei dad a'i fam. Yr wyf yn meddwl na ddarfu plentyn erioed barchu ei rieni yn fwy nag ef. Nid oedd ond ar ei oreu yn gallu cynnal ei deulu a thalu ei ffordd cyn dyfod i Lanrhyddlad. Hhyw leoedd lied waelion a gafodd efe cyn hyny. Ond yr oedd efe yn gofalu am ei dad a'i fam yn yr holl flynyddoedd hyny, Cadwodd hwy yn ddiangen hyd eu bedd. Cymmerodd ei dad ato ei hun i'w dy yn y diwedd ac yno y bu efe farw. Mewn llythyr a gefais oddi wrtho, dywedai Bu fy anwyl dad farw yma yn ddiweddar yn ein breichiau dan ein bendithio." Y mae yntau erbyn hyn wedi myned ymaith Gorphwysed ei lwch mewn heddwch, a bydd- ed gweddïau a bendithion ei rieni rhinweddol y bu efe mor ofalus am danynt, yn dwyn cawodydd a fendithion I i'w briod hawddgar a'i blant sydd wedi eu gadael ar ei ol. Amen, felly y bo. Yr eiddoch &c.. Yr eiddoch, &o.. I Llanllyfni. R. JONES.
I Y WLADFA GYMREIU YN PATAGOJNIA.
News
Cite
Share
I Y WLADFA GYMREIU YN PATAGOJNIA. I FONEDDIGION, Derbyniais lytbyr oddi wrth y Mri. Rooke, Parry, a'i Gyf., Buenos Ayres, yn fy hysbysu fod eu llong Irene, newydd ddyohwelyd o'r Wladfa, er Ebrill lOferi, a'i bod yn myned yn ei hoi yn ddioed e Buenos Ayres i'r Wladfa, i ymofyn Uwyth arall, a bod masnaeh y Wlad- fa wedi cynnyddu oymmaint ag i gadw y llong uchod mewn llawn waith o hyd. Y mae hyn yn argoel sicr o gynnydd y Gwlndfawyr mewn eyfoeth, ao yn dyweyd mwy na llawer o areithiau am lwyddiant y Wladfa. Yr oedd y Hong Irene yn gadael y Wladfa yn rhy gynnar i rotldi adroddiad am laniad y fintai o Efrog Newydd, gyda y Parch. D. S. Davies, yn yr ysyvmer Electric Spark. Disgwylir eu bod wedi glanio yn ddiogel yn ni. wedd Ebrill. Yr oeddynt yn cychwyn o New York, Chwefror 12fed. Y mae y biri. Lamb ac Edwards, 35 Union Street, Liverpool, yn ymgymmeryd ag anfon mintai i'r Wladfa yn mis Gorphenaf neu Awst nesaf. Y mae eisaes obaith am tua 100 o ymfudwyr. Os daw niter fawr yn mlaen, gellir eu hanfon yn llawer rhatach. Anfoned pawb at y Mri. Lamb ac Edwards, 35 Union Street, Liver- pool. Bydd eu hysbysiad pan y gallant orphen eu trefniadau i'w gwe:ed yn y papyrau" am amser myn- ediad y fintai. Y mae can erw o dir i bob teulu o dri, boed i'r rhai hyny fod yn ivr, gwraig, a phlentyn deuddeg oed, neu dri hen langc, ceu dair hen ferch. Y mae y can erw i unrhyw dri o berMnau i'w feddiannu. Hefyd ceir lIain mawr o uchel-dir, drwy roddi nifer priodol o wartheg, defaid, neu geffylau i'w bori; end ni roddir dim o'r tir yma, ao ni werthir dim tir arall i fod yn segur yn meddiant anturiaethwyr arianog. Y mae tiroedd y Wladfa ynnael eu rhoddi yn unig i breswylwyr. Cafwyd llythyrau oddi wrth nntai yr Hipparchuo, eu bod wedi cyrhaedd Lisbon yn ddiogel ar ol pedwar diwrnod o fordaith o Liverpool. Cawsant dywydd ar- dderohog y rhan gyntaf o'u mordaith. Gobeithio y cant bob hwylusdod i ben eu taith. Ydwyf, &o., MICHAEL D. JONES,
LLUNDAIN A'CH "EWYRTH."
News
Cite
Share
LLUNDAIN A'CH "EWYRTH." FONEDDIGIOH, Gan y gallai i mi godi blys ar ryw rai am weled Llundain, hwyrach na byddai rhyw gynghorion ddim yn ofer ac anfuddiol, yn enwedig i rai o'r wlad a elai yno am y tro cyntaf canys Ile garw ydyw Llundain, ac y mae ymdaith ar hyd ddi dipyn yn wahanol.i ymdaith yn Liverpool, neu rai o'r trefydd ereill yr ydym yn gydnabyddus & hwy, ao yn gofyn gwyliadwriaeth well. A dyma yohydig o gynghorionEwch yma ao acw yn Llundain y ta allan i'r omnibuss, os bydd yn deg, er mwyn oael y fantais o weled mwy o gwmpas. Doeth iawn fyddai cyttuno i'r cabman, os byddid yn oymmer- yd cab. Dylid gofalu hefyd am gadw yr oohr dde i'r pavement. Os bydd amryw ynghyd yn rhodio ar hyd yr heolydd, dylent gadw yn agos at eu gilydd. Am gyfarwyddyd o berthly ffordd, Igofynwch i'r policeman, neu ofyn mewn siop, ac nid i rywun rhywun ar yr heol. Rhaid bod yn ofalus hynod wrth groesi yr heolydd, yn enwadig y rhai y mae traffic mawr ynddynt; canys y mae y gyru yno mor wyllt, fel mai hawdd iawn fyddai myned dan olwynion. Tro call iawn yn Llundain ydyw peidio cymmeryd llawer o arian gyda chwi-dim ond digon am y diwrnod-a bod yn ofalus iawn rhag y pick pockets yno; canys y mae yno filoedd o honynt, ac yn edrych fel boneddigion. Gwyliwch hefyd rhag agor eich pwrs ar yr heol, na thynu eich watch allan chwaith. Byddwch yn nollol ddisylw o'r beggars ar hyd yr heol- ydd. Gyda hyn yna o gyfarwyddiadau, deuwch drwy- ddi hi yn ddibrofedigaeth o leiaf, felly y daethum i. Ni welais i ddim anghaffael mewn dim. Wel, wedi i mi roddi hyn yna o gyfarwyddyd, y mae yn ddigon tebyg y disgwylir I mijroddi hanes Llundain rhydd hyny foddhftd i rai, ïe, hwyrach i lawer hefyd. Yr hyn a ddigwyddodd dranoeth wedi i mi fyned yno ydoedd claddu y Parch. John Mills yn Abney Park. Aethum yno gyda fy nghyfaill Mr. Pierce; ac yr oedd yn ddllgenyf gael cyduno yn yr arwydd hwnw o bareh iddo; sef, bod yn ei angladd. Cafodd gladdedigaeth anrhydeddus. Ac yr oedd yn haeddu hyny hefyd. Gwelid yn eglur fod iddo le dwfn yn serchiadau y cyf- eillion; ao yn wir, gynai Saeson yn ei angladd ei fod mor lliosog j a deallent fod rhyw bynodrwydd yn perthyn iddo. Talodd amryw o'r luddewon hefyd deyrnged o barch iddo y diwrnod hwnw. Treuliais y Sabbath cyntaf yn Jewin Crescent a Paddington yn ddigon hapns. Dydd Llun, cymmeraii y wib i weled WINDSOR CASTLE. Dyna lie y gwelir mawredd! Cefais docyn i weled y itate apartments oil, ac y maent yn werth eu gweled. Mor grand I Saif Windsor rhyw ddwy ar hugain o filldiroedd o Lundain, ar lan y Thames, a'i phoblogaeth o ddeutu deunaw mil, Sylfaenwyd y Castell yn amser William y Congcwerwr, ond aeth dan lawer o chwanegiadau er hyny, o bryd i bryd, fel erbyn hyn y mae y palas brenhinol ardderoh- ocaf yn y byd. Yr olygfa gyntaf ydyw St. George's Chapel. Cym- raerai ormod o fy amser i, ac o'ch gofod chwithau, i fan- ylu ar hanes yr eglwys hono, ei ffenestri, a'r tablets ynddi, &c. Pe dechreuwn enwi yr ystafelloedd, a rhoddi rhyw ddarluniad o honynt, m wn i ddim pa bryd y dibenwn ystafell y gwrandawiad, neu y Queen's Audience Vandyke room Drawing room Victoria-y staircase y vestibule-y dining room, 98 troedfedd o hyd, a 47 o led-ystafell y preseunoideb-- yr ystafell wledda, 200 troedfedd (I hyd, a 34 o led- ystafell y guards. Ceir yn y rhai hyn luniau ardderch- nv 0 waith v rhai enwocaf, carpets, curtains, dodrefn, &c. o'r fath wychaf. Ffrwyth celfyddyd ar ei goreu. Y mae y rhan o'r castell y trig y teulu ynddo, debygid, yn ardderchog dros ben. Ac mi wn pe cawswn olwg ar y llestri aur ac arian, y china, y dodrefn, llyfrgell, a'r capel teuluaidd, y buasai yn olygfa ysblenydd. Oddi yno, aethom i'r Tvvr Crwn, a dringwcaled fu hi hefyd i'r lie uchaf, ar hyd cant o risiau. Ond yr oedd y golygfeydd, gan ei bod yn glir, yn talu yn ddifyr. Bu y tlvr hwn gynt yn fath o garchar am droseddau yn erbyn yr awdurdodau ond nid yw bellach ddim amgen na lie i fwynhau golwg ar y wlad. I ddyn & chwaeth ganddo at paintings a lluniau, gallai fwynhau ei hun yn hynod ddifyr yn y state apartments. Uallwn enwi llawer o honynt :-Baddugoliaoth Mordecai, coroniad Esther, oanfyddiad Moses, cyfarfyddiad Isaac a Rebeca, Jacob yn dyfrhau ei braidd, cwymp Haman, hen fren- hinoedd a phendefigion Lloegr, Ysgotland, Iwerddon, Ffrainge, &c., y byddai yn rhy faith i mi eu henwi a'u disgriiio, pe gallwn. Oddi yno aethom i'r ystablau. Y mae y rhai hyn yn werth myned drwyddynt. Costiodd yr holl adeiladau hyn tua deg a thrigain mil o bunnau. Y mae tua phedair acer o dir dan yr ystablau a'r cwrtiau perthyn- 01 iddynt. Ni ddeuwn i ddim i ben y rhawg wrth roddi disgrifiad o'r courts, yr ystablau, y cerbyd-tai, a'r harness, ynghyd &'r riding place; sef, lie i ddysgu inarchogaeth. Y mae y cyfan yn ysblenydd dros ben. Buaswn yn hoffi cael gweled y dairy a'r poultry; ond nid oedd dim caniatad y diwrnod hwnw. Aethum i'r gwasanaeth prydnawnolyn yr eglwys; end rhyw deiml- ad oeraidd oedd ynof at tfurhau a defodau Eglwys Loegr. Trwy ymdroi yn rhy hir, metbais a myned i Eaton College, ac at gladdfa y Tywysog Albert; a bu raid i mi droi tuag adref, yn adgofio y mwynhiUl gyda hyfrydwch, gan ddywedyd ynoi fy hun y carwn weled WINDSOR CASTLE etto. Dranoeth, aethum i Dk y Cyffredin, ac yr oeddwn yno pan ddarllenwyd yr Araeth Frenhinol, ao y torwyd y senedd i fyny am yr eisteddiad; a'r dydd Sadwrn oanlynol, aethum drwy y ddau Dj. Y mae yno olwg ardderohog. Lie mawr, wedi eu trefnu yn gytleus. Y mae yn grand, yn enwedig Ty yr Arglwyddi. Cushions cochion ar yr holl eisteddleoedd, a'r sach wlân. Nid yw yr orsedd yno ond rhyw fath o gadair fawr yn naill ben y ty, heb unrhyw addui niadau o'i chwmpas. Y mae yn werth gweled Westminster Hall, St. Stephen's Hall, a'r corridors, &c. Buasai cael rhoddi tro drwy y lie yn rhyw dreat, debygaf; ond bu raid i mi foddloni heb hyny. Teimlad lied ryfedd oedd y teimlad fy mod yn Neddfwrfa Prydain Fawr. Gwelais balas Syr Watkin yn St. James' Square a'r knocker aur ar ei ddrws. Oddi yno aethom heibio palas mawr a gwych y Duo a Sutherland, Marlborough House, palas Tywysog Cymru. Nid yw hwnw end gweddol o faint, heb ddim gwych iawn o'l gwmpas. Dangosid i mi y lie y ba y cor Cymreig yn canu hefyd. Oddi yno, ni a aethom at Buckingham Palace; set, y palas brenhiuol yn Llundain. Y mae hwnw yn an- hygoel o fawr. Aethom oddi yno tua Trafalgar Square, Pail Mall, Hyde Park, y Marble Arch, ac oddi yno i Baker Street, i weled arddangosfa Madam l'ussaud. Wax figures sydd yno, ac y mae yn olygfa ysblenydd iawn, yn enwedig wrth oleu gas. Yr olygfa gyntaf wrth fyned i mewn ydyw darlun o Napoleon III., ac o Wellington yn talu ymweliad 4'i weddillion. Yn yr Tstafell fattn, y mae arluniau o ynghylch 135 o bersooau-yn frenhin- oedd, yn fasnachwyr, yn llenorion, diwygwyr, pabau, &e. Hwyrach y byddai yn well i mi enwi rhai o hon- ynt Washington, llywydd America. 0 sir Gaer yr ymfudodd ei deulu et i America. Tywysog Cymru a'i chwaer hynaf, Canrobert, Marshall St. Arnaud, Mc Mahon, M. Thiers, Bazaine, Trochu, ac Eugene, ym. herodres Ffrainge. Gwelir yno Cobdcn, Bright, Hud- son, Father Matthew, Dan. 0 Connell, Shakespeare, Dickens, Walter Scott, Garibaldi, Lincoln, Wiseman, Voltaire, John Knox, John Calvin, Luther, Living- stone, Peabody; Bismaro, John Wesley, Franklin, Cobbett, a thuag 21ain o frenhinoedd ac ymherawdwyr, ynghyd & gwladweinwyr enwocaf y gwledydd, e,'r Shah 0 Persia yn eu mysg. Yr oeddwn yn teimlo yn wahan- 01 iawn wrth syllu ar Jane Gray rhagor Mari Waedlyd. Oddi yno aethom i'r I Hall of Kings. Yma yr oedd model o William y Congcwerwr; William yr II., yr hwn oedd yn byw yn yr unfed ganrif ar ddeg Hani y Cyntaf a'r Ail; Riohard y Cyntaf; y Brenin John William y III.; y ddau Charles; Iago y Cyntat a'r Ail Cromwell ^Ann; Viotoria; Victor Emmanuel; Duciaid Kent, York, Sussex, &a.; seneddwyr enwog hefyd, megys Wellington, Palmerstou, Melbourne, Peel, Napier, Nelson, a'r Georgiaid; sef y cyntaf, yr ail, y trydydd, a'r pedwerydd. Buasai yn ddigon difyr rhoddi crynodeb o hanes y rhai hyn, a hynodion eu hoes; ond rhaid i mi adael hyny i arall. I Ystafell Napoleon ydoedd y nesaf. Ceid yma models o liaws o frenhin. oedd, ymherawdwyr, pendeligion, ac ereill, megya ym- herawdwr Rwssia, Prwssia, ac Awstria, brenin Naples' William Penn, Ardalydd Blucher, Tom Thumb, a'r hen Bonaparte yn ei wisg filwraidd, wadi ei gym- meryd yn y ilwyddyn 1816. Yn y Gold Chamber y mae llawer o bethau a adawodd Napoleon y Cyntaf' ar ei ol. Y gwely y bu yn gorwedd arno yr ysbaid o saith mlynedd y bu yn St. Helena, ac ar hwn hefyd y bu efe farw. Talwyd am y gwely hwnw 450p. Y mae yne glock gwyeh hefyd; a'r cryd, yn yr hwn y siglwyd ei fab. Bernid hwnw yn werth pum cant o bdnnau. Y mao yno bump o busts gwerth eu gweled. Lluniau hefyd a berthynai idde naw i gyd, debygaf. Yn yr ail ystafeU y mae ei gerbyd, yn yr hwn yr arferai deithio, yr hwn a gymmerwyd yn Waterloo yn y flwyddyn 1815. Costiodd hwnw ddwy fll a phum cant o bunnau. Cysgai ynddo, cadwai ei fwyd ynddo, ac yr oedd ganddo writing desl, ynddo. Bum yn eistedd ynddo; hen gerbyd mawr, trwm, ydyw. Gwelais ei whip hefyd. Cadeiriau bynod amryw, bwrdd, cleddyf, Hawddryll, ei gwpan goffi, ajewels gwerthfawr hefyd. Ystafell yr Morrars oedd y nesaf, lie y ceir models o gryn 45 o'r rhai gwaethaf a anadlodd awyr,; megys, Dumsllard a'i wraig, l Nana Sahib, Traupman, Rush, y Mannings, Palmer, Prichard, Bacon, Wiasor, Constance Kent, Mullins, Jones, MiiUer, Steward a'i wraig, M. A. Cotten, Nid oes dim pleser wrth adrodd eu henwau, mwy nag oedd wrth edryoh amynt. Y mae yno y gullotine a roddodd derfyn ar oes dwy fil ar hugain s ddynion yn amser y gwrthryfel yn Ffraingo. Y mae arddangosfa bladam Tussaud yn werth ei gweled, a'r amser i'r btntais oreu ydyw ar ol goleu y gas. Dylai pawb a elo yno ofalu am ei logellau. Treuliais hefyd rai oriau yn ddyddorol yn NgJdaddfa Bunhill Fields. Y mae bod am ddwy awr nou dair yn y gladdfa yn ddyddorol hynod i rai hoff o hanes yr hen Buritaniaid. Uwelais yno rai enwau Cymreig. Yno y gorwedd mam John Wesley, Dr. J. Watts a'i chwaer, John Brown, Wauzh sylfaenydd Cymdeithas Genhadol Llundain, monunlent Daniel Da Foe. Yno y gorwedd John Bunyan, Dr. Owen, Riahard Cromwell, Fleetwood. ??. rhai mai yno y gorwedd John Howe, *ad nid oes neb, yr wyf yn coelio, a all ddyweyd pa le y mae ei fedd ef. Yno hetyd y claddwyd y diweddar Bareh. James Hughes. Ac yr oedd yn dda genyf gael ar ddeall fod cyfeillion Uundain yn darpar adnewyddu y golofn ar ei fedd. Wel, heddwch i'w liwah Pe yr awn i Lundain etto rywbryd, treuliwn rai oriau yn BunhiU Field's Cemetery. Y lie nesaf yr ymwelais &g ef oedd Capel cyntaf John Wesley. Ar gyfer y gladdfa, yn City Road, y mae y oapel. Nis gwn pa bryd yr adeiladwyd ef gyntaf: a bychan ydoedd y pryd hyny, y mae yn debyg. Y mae yn awr yn gapol eang, bardd, manteisiol- digon eang i gynnwys rhai miloedd o bobl. Bum drwyddo oU, ac yn y pwlpud; ac yn wir, mi fuaswn yn caru cael pregethu yaddo i'w lond'd o Gymry. Y mae yno gladdfa brydferth. Yno y gorwedd John Wesley, a thri ereill yn yr un bedd. Yno hefyd y claddwyd Charles. Wesley, a ohwaer liddynt, Rutherford, Jabes Bunting, Wilson, a Henry Moor. Y mae yno tablets heirdd iawn yn y capel, er c6f am enwogion y oyfundeb; megys, y ddau Wesley, Adam Clarke, Bunting, Newton, Cook, Grindrod, Fowler, &c. Yn wir, yr oeddwn i yn ei weled yn rhywbeth digon teilwng befyd. Wel, os byddaf & mor &nnyben a hyn efo Llundain, ni IVel, i ddim pa bryd y di weddaf,; ond rhaid colio fod Llundain yn fawr. EICH EWTBTH O'R CWM.
DIYSTYRWCH ETTO AR Y GENEDL…
News
Cite
Share
DIYSTYRWCH ETTO AR Y GENEDL (KYMREIU. FOHEDDIOION, Y mae yn debyg nad oes yr un genedl wedi dioddef gymmaint oddi ar law y Saeson na'r Cymry yn mhob dull a modd. Unwaith etto yr ydym yn gerfod galw sylw eich darllenwyrat sylwadau diystyrllyd ac anghys- son a wnaed gan un Loche yn NI1.t y Cyffredin nos Lun, Mai lleg, tra yr oedd Ysgrif estyniad oriau y Tafarn- dai" yn cael ei hystyried a'i dadleu. Bu Mr. Osborne Morgan yn siarad (yr un noson o fiaen Mr. Loche), am y daioni yr oedd y gyfraith ddiweddar (1872), yn ei wneyd yn Nghymru, ao yna cyfododd y bonedcfwrMr, Loche i hysbyslI ty llawn fod "gwaed Cymreig yn ei wythienau ef, a'i fod ef wedi bod yn Nghymru, ao fod yn rhaid iddo ddyweyd na welodd erioed bobl feddwach nag sydd yma." Oyfaddefa pawb ar unwaith fod yn rhaid na fu y boneddwr hwn ond ychydig iawn yn Nghymru, neu ni buasai yn dyfod i'r pendorfyniad gwylifc a disail yna. Os bu yn un o brif drefydd y Deheu, neu y rhai nesaf i Glawdd Offa yn y Gogledd, ao yno ganfod fod meddwi yn uchel ei ben, a ydyw hyny yn un rheswm iddo daflu diystyrwch ar genedl gyfan yn rhifo dros un filiwn o boblogaeth. Nis gallai Mr. Osborne Morgan ei atteb yn ol un o reol- au y TU ond dymunwn gael gwybod pa le yr oedd Mr. Hulkeley Hughes, Mr. Richard Davies, Mr. D. Davies, Mr. Puleston, Mr. Morgan Lloyd, neu Syr Watkin W. Wynn!! Y mao yn syndod o beth na fuasai gwaed Cymreig" rhywun yn cyfodi i amddiffyn eu gwlad mewn lie mor glassical a dysgedig ag ydyw Ty y Cylf- redin. Pa Ie yr oedd Mr. Hemy Richard a Mr. Watkin Williams hefyd, a llawer ereill y gallwn eu henwi 1 Pan wnaeth y barnwr hwnw yr haeriad ynghyloh yr iaith Gymraeg, cyfododd Mr. Salisbury, yr aelod dros ddinaa Caerlleon, i'w ddysgyblu, fel na wuaed un haeriad wedi hyny gan yr uu barnwr. Uwnaed hyny ddegau o flyn- yddau yn ol, pan nad oedd genym neb braidd i'n cyn. urychioli; ond am haeriad disail Mr. Loche, y mae genym gynnrychiolwyr yn teimlo drosom, ac yn ddyn- ion o blith y bobl. Yr wyf ti eisoes wedi ysgrifenu at Mr. Osborne Morgan, a Mr. Henry Richard, yn dymuno arnynt gym- meryd y peth i fyny. Am Mr. Osborne Morgan, yn 01 ei arfer, ysgrifenodd yn ol i ddyweyd ei fod yn bwriadu galw sylw y Ty pan y bydd yr ysgrif yn dyfodji'w hystyr- ied yn y pwyllgor. Am Mr. Richard, ni wnaeth etto un sylw o fy llythyr, ond dichon y caf attebiad yn fuan. Yr wyf yn bwriadu galw syIw yr aelodau ereill y dyddiau nesaf at y pwngc, a bydded i ereill yn mhob cymmydogaeth anfon llythyrau at y gwahanol aelodau i syminud yr haeriad disail uchod oddi ar hanesydd- iaeth ein gwlad. Ydwyf, he., I Llandudno, Ap CKEODDYN.
t LLOFFION ETHOLIADOL. ';
News
Cite
Share
LLOFFION ETHOLIADOL. FONEDDIGION, 1; t Paidied y darronydd a moddwl mW VmMon yw iin' lloffim oU, end y mae genym rai lfeithiau dortu na wnaed yn hysbys hyd yma; ac fe allai y byddant o ryw gynnorthwy i ffurfio bam lied gywir am egwyddorion ilywodraethol y Toryaid mewn llawer man. Gellid meddwl yr wythnosau olaf yma, nad oedd dim i fed mwy ond gorthrymu, eilid, liadd, a, difa y Rhyddfryd. wyr yn mhob man so yn mhob modd; nes cael eu gwar- ed o'r wIld. Dyna dri chynghaws wedi en dwyn yn erbyn y South. Wales Daily News gan y Toryaid, er ceisio ei lothn, a rhoi taw bythol arno, fel na chlywai neb mo'i hutend hyny yn gwrthbroli anwireddau ao yn dynoethi twyll "Balaam mawr Caerdydd," a'i "Glochydd" baoh « Rhyl. Ond druain, nid yn unig methasant yn y (air ndd, ond trodd aUan yn total failure i'w Hogallau hwy eu hunain. Nid oes raid dangos eu dyledswydd yn ■ ngwyneb hyn i Ryddfrydwyr y Deheudir, canys dil. gwyliwn y rhoddant fwy o gefnogaeth nag-erloed i Mr. Duncan, nes gwneyd ei hoU draul i fyny, a throeodd. Ond fel arall y mae gyda llawer, fel y mae mwyaf cy- wilydd i'r Rhyddfrydwyr, canys gwyddom am lawer a geisiant ddyweyd mai Rhyddfrydwyr ydynt, ac ètte papyrau Toryaidd a ddarllenant, nes y byddwn yn teimlo cywilydd ein bod o'r un genedl a'r bodau ystlym- aidd hyn. Er oymmaint a gyhoeddwyd a ystrywiau, castiau, a thriciau Toryaidd o flaen y oyhoedd, y mae llawer etto ar of. Bum yn disgwyl er's wythnosau y buasai rhywun yn cyhoeddi yr hyn a gymmerodd le yn Aberaeren, air Aherteifi, ar ol yr etholiad diweddaf. Nid yw yn rhyfedd, 08 mai oywilydd oedd ar bawb yno gyhooddi fed Llosgi Rhyddfrydwyr ■ wedi cymmeryd Ue yno. IiS, ddarllenydd, nid tU di- frio goganu, nid dial a rhoddi notice to quit, ond eu llosgi! Bu llawer o ysgrifenu a siarad am iertnyroit yr Evictions ar ol yr etholiad o'r blaen, ond dyma ferth- yron yn ystyr eithaf y gair, 01 gellir galw y rhai a loig- wyd yu Uudw felly. Daw y mae> byohan yn Abera«r«a, mor enwog fe allai mewn hanesyddiaath ddyfodal ag. ydyw Maes y Gofaint yn Llundain i ni yn yr ou hot. ■ Fel hyn y bujynoy noson y daeth gwybodaeth mai Mr. T. bi. Lloyd oedd yn fuddugol, aeth y Terytid i wneyd ooelcerth ogoneddus ar yr amgylobiad, M M or eigynneu, gwnaethant lun (effify) o fasnaehydd patoja.