Baner ac Amserau Cymru

"DULL Y BYD HWN YN MYNED H FilBTO." Fosiddioion, n Menn ctsjylltiad ar llaldfa.fnwr yn eglwys St. Sefcyr, Damascus a enuillodd y fmidugoliaeth a'r awdoidod, trwy ymladdta ig atfau enawdol. Ao nid oedd ti olynwyr uemawr mwy mossol, sef Anastasius, Iiniccsiitius, &o. Lljwodraethai y Pabyddion uctio i o ddeutu y flwyddyn GOO hyd y flwyrtdyn 700, a chyfrifir hwynt yn myBs; y rhal mwyaf llygredig a fu yn eiatedd yn ngbodqir litinfain. Lledaenasaat eu dy'anwad a'u haw urdcd yn ddirfawt dros jr holl wledydd a'r eglwysi. Crynai brenhirjoedl y ddaear rhag tynu yn groes i owyllyb y ibal yna. Tuag arnsor y rbai y> a y decbKu- wyd gwoldio ar seifjtiau, a MaT; hwy a feddyliodd gyntaf am y waredigacth o'r purdan, cusanu y Pab, ymgrymu i ddd wau. e. Teimlat pob un a fa o flaen y rhaiyua anhawsder i gyhooddi eu hunain yn ben, a'r unig ben eyffrediliol cyn hyn; o herwydd yr oedd esgob Caer Cysti-nyn ac esgob EI)Lksus ar eu fifordd, ao yn eu gwrthwynebu. Oad o dipya i beth, trwy yatryw a dichtll, mynodd esgob Kbufain gael ei gydnabod yn ficer Cr,st ar y ddaear, yn &Toboffeiriad cytfredinoi, yn Arglivydd B ib, Ao <.V Uffyddyn 700 hyd y flwyddyu 1 UIiO, chwancgwyd delwau a defodau yn barbans- codid isgym yr hen fynachod i'w haddoli, traws- Bylweddial, cyfansoiidi, a thraddodi ou weddïall mewn iaith na dleallsi y bobl, &c. Yr oedd pabau y cyituii liWD, yn neillduol, wedi ymollwng yn loddsst- wyr, yn odinebwyr. yn ddewitiiid, yn ganiuiwyr, ao yn llofruliiwyr gwirfoddol. Ac o herwydd eu beaw- ogrwvdd fel consulwyr yr ennillodd rhaio-honynt lya a oba liiir Rhufain. Ttia'i, ftwy(ldyn l(OD y cyrbaedd- od(i 11-8 Kt'ufaia ei oxidant uohaf. Yr oedd ti allu al awdurdody pryd hwn yn ofnadwy i holl deyrnasoedd y ddinar. Miu oedd dt-rfyn braidd ar ei o^oriiant n'i gyfoeth. Telid rbenti iddo gan holl wledjdd Ewrop, fel oydt,abyddiaetli o'i awdurdod a Pnen yr eglwys* Yr oedd trillion y byd yn rhyfedda pa fcdd yr oedd y Pab yn gaUu dyfod i ben a gwario yr holi gyfoeth oedd yn cael eu haberthu i'w ddwylaw. Ar ei ewyllys da ef megys, yr oedd ymheiawdwyr a broidinoedd yn byw, Yr oedd pob ymberawdwr, bunin, a tlijwysog, yn gorfod ymblyguac ymdawtlu o dan ei awuurdod. Ofnent y Pab yn llawer mwy nag yr ofilel-t eu gilydd, o herwydd pe buaaMtfreain ti an- foddloui, yn ebrwydd y collai y brenin hwnw el goron a'i awdurdcd fel pena.dur mwy, ao yn fynyoh goswiid ef i fatwolaeth. Ar brydiau, cymmhcllai y naill fienin i ymgodi, ao I wrthryfela yn e byn y llali ae weitliku amiyw yn erbyo un, fd ag y diletd ei allu. 0 r flwyddyu 1000 hyd y flwyddyn 1503 a 1533 bu o dr Ram t bedwar ugain o babau yu eistedd yn nghadair llys Khufain. Ao yn yetod y oyfnodan uchod, cododd gv,ahiti,ol rywogaethau fel taigheni Pahyddol yn yr eglwys-, me.<ys Dominiciald, Franoisiald, Freiers, &o. Atwydda yrenw diweddaf fjodyr; ao mewn gwiiionedd htodyt fuont, er oynual twyll, a pbob ystryw a dichell, y rlioi yna, yr!gh,d §,'r Jeeuitiaid, ydyw ao a fuont y thywojaeth atgaeif o'r oil, a pha r.¡ sydd golofnau jstrywgar er d.1 i fyny de., roakiad y Pab. Barna rbai eibcnwjr dysgedig maiy rhynogaetb yta o Babyddion .ydd i'w deallwrth y locustiaid ya Llyfr y, Dadgudd- lad. Uywed teithwyr a hsneswyr y bydd looustiaid mewn rhui gwledydd, ac ar asiserau, yn fath o heidiau ItOlOo, Dee y byddant yn tywyllu goleuni yr baul. Ao mo, slcr a hyIty, fody rliywogaoth hono ddynion yn ,Yllu cyniibor heb wybofettb, ae yn dal eu deiliaid mewn t?yd?ch y«b'yM e. ? iaith na ddeaUen?' ¡an OIhY'ho yr iaith Mghyn?ith &d(.f?Mt a tbra- ddo.^1 >7 j° °' Vn He y Gair Dwy'o?yh.ithi.u ?Pa? .y? ,? ?"? gcr bron '?"'?' P" ""i sydd yn y rtau v "<ly YsgrytLyr.]. o.d ynh.I?- w t v yn ond yn toll- o .,tc:'is.rJ'thyrol; ao ?"y- y" E'"thwyMba go- chTmynion [' n "T- Y mM eu XW.ddMu at y Forwyn ? ? ?, ?? °'' '"S at Dduw. M.nyt..h )dylt yn Kw lu, dynion nag i gadw yn sat.t'ld(1 y dydd S .b',otb. fjr.ahod ritul "t'M. "Mwa o ba ra! oedd hen fjla? 0 t- itbaf 113'dredig, "'?.au pa ni a gellie"t ar e el'?179 0 tewit e,i °?'"y". ?'' t.u ? haddoli, f t*Ylii,l PC Yt y bobl t.n yr otfe.r.aid 1 '■ an.ry.'uBtdd G,,Iieiid mediiwl f(>l| Jr1 y creient gflnydd." G .lleiid M yn nyddi? Ahth"" "'?'' '? ''K y" ?fr Et..s, ? ? dawio'iony pryd hwi.w ?mo?r ?Mu??d ?e .?.)- MLjM ?????we??M?h?o?d yr oedd y "lad In f 11' ya umg. n er YBT. Mi' phiygM?t t B m ) i ,fli? ar .aith ?'?" ?" er y- ? ',?) I' '¡feJ¡yyn)r am.erau dausylw, yo-KHdw ya d,)i ..to dif)r- vr oe(ld that me(ii y?'twyn(i.'ih?M?..iH'"?.. <B.idd-!ra eUnuadd\ 1- '?Lyl.,by? .t.?? "'?"' y ?.tdi??- amheM y "wr .? y?. nik tu ut 1611goll yu gyhoeddi;o, yuudango* yn gyhoedd¡¡, i ser..d.iu J y n?dd.d.a  ?e.U ?'?,? j j, y ffieidd-dia ag cetl.i ?yd.?gy? ?'?..?..y?yd,g. ?lyybu ?'V y ?o.tui ? ? ?' ? y ??fynecwyd Otid dyma yr »Tn«t;T(ir%iwr o, pan y, gwelodd Duw yn dda barotoi moddion ac offtrynauoyfaddas i waredu y byd etto unwaith o'u caetlnw'^ f yabrydol, yn mbaun yr ymdrecbodd. PabjdOiaetk i'w gadw am gynuifer a oesoed'. Gwelaf un Martin Lntlier yn glanhau ei wddf, ad yn codi yn hamdderiel ar ei tUaed ar y cyntaf, ao yn oodl ei fraich, ac yn ey!e,r;o (i fys at lys y Pab o Ku'ain. Daetb i'r macs, a cafodd i iyny gyda grym a-rei-th ao- Hrer, 1 yn etbnn flwidd-dra atbiawiaetb Eglwys a llys RbufMn. Yn y tlwyddyn 1517, (Iay,.gosodd Blt,,rtin Lutner ger bron y byd yn gyhoeddus. a dywedai mai y-Pab ydoedd yr Arigl.rist r, ia,;dtlyweOi-t,ani clano tirvvy evali yr aposfcolion, ao mai synaw" Satan ydyw llys ao.B^lwys Rhufain. 0 Yn ughorph y flwyddyn 1518, disg/nodd i gacair Rbufain ur, Leo X. y Leo jma oedd y gallaocaf m^wn drygiori o'r boll bahau a fu yn ei ragflaentl yn liys hhufolin-dih) sbydd(d(i hwn holl ddieheliion y pwildt- wselod ysbpiliodd yr hen d li>;fol ei Imn. Yr ceJd y Leo hwn y fath loidestwi, fel rai oe Id yr elw fa gyflwynid iddo yn dd g. nol at gynnal ei rodres. A daeth i'r pelllierfyniarl mai y dull tebycaf o chwanegu elw iddo a fyddai, gwneuthur cynniftT o fadieuant lythyrau, ac anfon ei weision ar !riws a hyd y gwled- ydi i'w gwerthu, a gwasgarwyrd miloedd ar fitoedd o honynt trwy ei genhadwyr, a ehvir Ereierfl, ac enw y maddeur.nt lythyiau ydyw Maulffences. Yr oedd gan y lly tbyrau bawl i faddeu, nid yn unig i rai byw, ond i'r meirw hefyd. Ao yr oedd hyd yn oed y dosbarthiad- au tlotaf o fetn ) r hol I wlad yu abc-rthu pob peth ar a Feddent er mwyn en prynu ao teVy, sicrhau eu meirw- on allan o'r purdan, B cbael ihyddhad eu hunain. Math o ysgrif feohan oeid, ac ydyw yr ys^rif, ac enw a eel y Pab ami Ac yn ng.cynob y rhui hyn yn benaf y daeth Martin Luther ailun yn hollol gyhoeddns, ao efe oedd y dyn a synodd y byd fwyaf o neb o fewn y can- rifoedd yrJa; sef, fod un dyn yn meiddio gafyll yn prbyn byd cyfsn. Ao fel y gailhaj (idisgwyl, liwyddotd i ennill gelynion nid ychydig a dyna oedd syndod holl drlgolion y gwledydd, fod un dyn yn anturio eefyit i fytyo(!aen y fath lifeiriant arutbrol, pan oedd boll freabinoedd y ddaear yn crtnu ibag el ofn. Ond dwyn tystiolaeth i'r givirionedd a ddarfu Luther, trwy ysgrifenu, progetliu, ,t r lyhti(ieiio yn mhob mod(i ;-a rhyfeddach na'r owbl, oafoid farwwi ben ar obenydd, o farwolaoth naturiol. Nid Leo x,oe,ld el Ulii¡! elyn, oud el holl offdr!nid hafyd, heb law liawer o b.igmir.id t-reiil. Cynnygiwyd' iddo wobrwyon gan y Pab am ostegu, ond yr un gyfrif a wnai Lutber o honjnt ar a wnll Moses o olud yr Alpht. Yn y cyfamser, cyfododd dydon er.iill oytfelyb i Luther, o ian ysbryd a gwroid jr, i sefyli yn gyhoedd- us yu erbyn atbrawiaeth Eghys Hhufam sef, Philip Melancthop, MarMn Bucer, Peter Martyr, Ulric, John Calv.'n, &o.atb.rwyy rhai hyn, fel offeryuau,fy gwnsed, y fath rwyg yu nheyrnas y Pab, fel am adi;y*eirir of bytn, gobeithio, trwydiugaiedYmwitbododd llawer o'r gwledydd ;Oc teyraasos-dd il l lywoiraeth yr adeg o dan sylw; ser, Geneva. Italy, a Foaingo, i raddaui Switz3iland, Germany^ Sweden, a Denmarc, &'J., ao yn reillduol Brydain befyd, mewn rba' On 1 gan mai ar- Brydaiu y bwriadaf sefyli, fo ailii yn fwyaf neillduol o byn i'r diwe.id; am hyi.y, bvdd yn rhaid i ml ail gvchwyn niegys o'r pen gyÔa'r hen Frytaoiaid. Tystia Gildas, Cambre-uis, &3. i'r efeitgyi gael el phregethu i'r Brytaniaid yu ei phurdeb, mer foreu a thna y flwyddyn 61; ac o. felly, yn mhen wyth mlyn- edd ar ol esuyniad yr Arj-iwydd lesu, pan oedd Paul, Pedr, ao loan, etto yn fyw, aj fe ,tllqi rai o'r I!eill hefyd. Oad sior ydyw, nipi titun-ajdotwyr oeddym eju byri. Ydw) f, yr eildoch, &a., GhUFFYDD WlIITBl!.

Y PARCH. WATKIN WILLIAMS, M. A., Rector Nannerch, yn sivydd Fjlint, A Mr. ROBERT JONES, Waen. Bodfari. FONEDDIGION, Erfyniaf ganiat-ad i'r llythyr.canlyrol gael ymddang- os yn rgholofnaa eich newyddiadur, canya y mae rbyw bethau ynddo sydd yn peri i mi dybied fod yn werth i'r cyhoedd gael golwg aroo. ilyma fe, bob gaira llythyr- on fel yr ysgrlfenwyd ef "NANEBCH RECTORY, Mai 17, 1873 "Robert Jokes Gan fod SCREW y Methodisfaid yn eieh gwasgumor eiiby(I eich bod yii gymmaint caethwas ir pregethwyr ar blaenoriad ag ywr Pabyddion ir offeiriad l'abaidd yn Ngbwerddon mae yn well gcnnyf i beidio cael dim i wneuthtir a chwi yn ehanc;-am hyny peidwch peidiweh a dywad yma Dydd liyn yr ydwyf &c Watkin AYilhams." Cyn gwnenthur sylw ar y llythyr ei hao, rhoddaf i ohwi yehydig o hanes yr amKylchiadau a arweiniodd i ddygiad hwn i fod. A dyma nhw, dybygaf. Gweith- iwr ydyw y 'Robert Tohes' y eyfair iratoyzi epistol y Rector Williams, Nanntroh, ac y mae yn medru, fel y dywedir, dipya 0 bob peth, no fel y oyfryw yn arfer gweithio a gwemi yn benaf gyda y dosbarth hwnw a gyfrifir yctydig uwoh law auiaetbwyr. Ryw fodd, y 'sLeII' ymd argon ei,fod wedi oyttano i fyned i was- anaeth y Parch. Watkin Williams, Rector Nam erch. Swm y oyttundeb rhydgddynt, mi dybiwif, oedd fod Roboit Jones ar ei ran of i gyflawni y gorohwylion hyn ae arun i'r Rector; a bid y Rector ar ei ran yntau i ,hIu bya a hyn i Kobtrfc Jonea am hyny. Ao felly, aethpwyd yn mlaen oyo belled ag yr cedd negeseuou y bywyd hwa yu concerned, yu esmwytb, boddhaoi a diantmheu y.. eithaf aurhydeddus, Ond cyn cwbl berifeitluo y oyttundeb, y Illae'n ymddangos fod ewestr; iwn arall wCù, ei dafla i'r erafoda^tb-dim ynannattft 101 a dibwys yndào chwaith, ac ystyried pob peth, A dyma fe. V mae r R.o'or AYtlliams (a phob lector 0 ian hyby), fe wyx p\wb, with ei nlwedigaeth. i fod yn .ddyn creiyodol; mae Recta- yu ddynwedv ymgymmer- yà â ohiefydd, ma yn u.g amoi bod hi yo dda feddwi ai galon ef, oad .am ei Udynalwedigaeth-i fyw wrthi, yu gyfleiyb M y mae yr amaethwr ncu'r.raas, tiachwr yn dewis ealwedigaeth i'w cynial hwy Tu teuluoedd Witw Ottd ynyr amgylchiad yma, y maoiji, ymddangos fod Robert Jones helyd yn ddyn crefyddol ao yr, aelod syda r Methodistiaid Calfinaidd yn y Waen BocHa/i. A'r owoitiwa a ddaeth i mewn rhwne Robert Jones a'r Rector oeid ,hwn ir-Dywedai R. Junts ei fod yn dymuno cad iiyiie(i i'r papal, ar y Sabbothau. Synavy Rector wrth ycrybwyiliad^ynagwrthwyiebaT Oad yu y diwedd, OjdsjrMfti fod i Robert Joi,e* ddyfod i'r egl wys«.c foreu Sabbotb, ac i' r eapel (oj oedd raid iddo gael), ya y pryduawn. Ac ar hyn y cyttuawvd. Robert J .ues ya iidio i'x Rector Ivilliams, i fod vn Egiwya^r foitu Sabbotb-, hHscU, Williams ya ildb 1 Robert Joces i gael bod yn gapelwr iprydnawn Sab- both. Dyn., y m.e'n yuuldangos, swm> a sylwedd hanes y diafodaeth rhwug Rector Willictitsi Naun<roh or y naill law, a Robert J.'tea, Waen, Bodfari, ar Y; 1; llaw aiall; a'r hoa hefyd a ddygwyd i derfynlad buani j tiwy y 1 ythyr bj.cLau hynod y cyf«}'riwn ato., Yu awr, ga<lewch i ni edrych a oea dlrn gwere, loeu wenl, y gellir eyiwi arnyiit o ldi ar lytlur mor 4 ddya^ edre:" ag ydyw episto! y Rector Williams at Rob, rt i Joius, yu ei droi o 1 waitta. Alaedau beti» yn arbbrdgyn etn taro nxwri pcrthyr^a iddo; sef, ei ilnghyssordeb, Ù yn dipgwyl i wr (iysgedig fel y Rector >\ liloujts vreituredu )Cjyuig ya talif.eh ao yu sitr,,yn I!awer iiiwf c)bboti na, y mae wedi gwneuthuryn nghyf- ft»?<'ddia I hyu o lytLyr. Dyna y Rector Watkin M lijiurua, o Nanneroh, ya y very art 6 tcriwio Rol ere Jjbca i cdyfod yn g oes llw twjllys i'r i-glwjs ar foreMu 8abb.)t? yn m"dru ca.giu gw?Mt-b i fod ya ddig"n haerUu i Byhuddo'r dyn ei fod o dan ?:. p.?ethwyr ?bjaenor.&id y Metbodistind-ac ynddigon "l ei hun hefyd 1 roddi ei ?.? yntau aroo. C!?'?'?." Rob?tJon? .0 y mae yn gap? lwr oddi ?'d? '?' "?y"?- Ai Sffaith ?"' ,¡e'yw ,i ddyn .leI fv* ^san ei ddyn.urjiad i fyned i'r cApell addoli ? °Chr "r,ll,"nJ. gall Rolier? Jones r™r«L 1 0In Un r^eswi" ag y 'mae yn gapelJ j 'a; ,'jd ir.»B»:?»V«rfodiih"yy y mae lrhof L Ahfflvided ay S R a Wl,1'*r?'» 0 N^rch, yn farnivr  i a w cref- vdtiT In ol ffi v (U ltftdu mewn *a»ter:ou cref- cyfarwyddo ydyw rbyddid tSr 8'" i.iwy.bod f" y ^t'oel yn caniatau byn i St Jones? Os nad ^yr nn oedd anenrheidrwydd myned eyn belled a?r Iweddoll, nac bvd yn oed Wit"U Bod- fail, i ymfyu am scriw: (ay. yr oedd hi wrWh 1 '1 Rectoij N 'n'ch. mewn good working heb fol y rhwd wedi ei hammharu, i a'r ed™ ,!r?,V'i 8 a'r Rector WJ1)!am8 fel y „w^ir v Iythyr, mor fedrus n ei hrin a pbe bna,i wedi 1^ 7** S.'r R?ect.rWi?!);am. "M?i??????. Dr. PS Heb U yn' y mM ysbrrd f tlythyr M ? ??Sw ? sydd 'bra!dd yn codi gvrid i'n /wvneb Addefir fod g,, y Rector \VIlhanIS, N ttit,er?h a phob R?ctor arall o s,irza^n byn:y^, haw] 1 rdrroi i gweinidog o'i wasanaeth.pan y gwelo Mryn oreu, heb rod If rheawm pa ham. Ond y ?MM'n h?oU?oi deg d?gwyt na byddo ei reawm yncy? nwys dim na byddo yn widoncdd, pan yr Riff i roddi rheawm pa ham. Y rheswm, fel Y gwelir. a roddir gin y Rector Williams, Nannerch, dros droi Ro- bert JouoB o'i was,an,cth yw, ei fod dan scriw pregeth- wyr a i,la n)riaid y Methodistiaid! Dym. y rhpswm ? a roddir gaa un o ddysgawdwyr proffeieiig y bobl-un pr iliaws byny yn eiu gwlad a l ouant mai hwynthwy ydyw olyowyr yr apostoiion sanctaidd, ao mai iddynt hwy hefyd yr ymddiriedwyd cadwraeth y ffydd Bro- tefta.?'dd—yr hoa s;d l ya cydaabod hMd p?b dyn i f&rdu drosto ei bun ya y p?thau hyny y mae efe ei hua yn gyfrifol am danynt! Oad iia, meddai y Rector Williams, c'aifft,ob rt Jon>:s ddimba,iitidrostoeihuii -i-/tata isaao jOt ya hguoyswr. cymmered ei siawts gyda'i gyfritoldeb-bydde ( ei farli bera(,nol y peth y byddo-a gwnaed a fyno &'i gydwybod Os ydyw am waith yn Rectory Nannarcb, rhaid iddo ddyfod i'r eglwys. IawndcrAu-beth ydynt V Dyma yr hyn ydynt yn 01 Rector Williams, Nannelch-y gw.s yn rhwym I ufudaiiao, mewu materion crefyddol, i ba beth byntbg a orehymynir gan ei feistr-onrl yn gyfrifol yn unig i DJuw Pe buasai y Rector Williams vn dyweyd Bad oedd Robert Junes fycedi uu He i addoli ar y Sab- hoth, yn ol dysgeidiaeth y Rector dylasai Robeit Jones ufuddhau heb ofyn cwestiwn. Yr oadd Robert Joues, yn ol llythyr y Rector, wrth gyttuno msgys i werthu ei nerth a'i lafur oorpboro), i Ueigio i ewyllys "y Rector ei falll a'i gjdwybod hefyd. Heb law hyn, mat/n hoUol ofer i'r Rector Williams, ;.Nanneroh, feddwl dyobrynu y Methodistiaid Calfinsidd j aliau o'r wiad wtta chwareu rhyw garnpau bychain gwirionffol fel vna, Y maa'r Jlethodistiaid yn rhy hon bedach i gymmeiyd It-raw oddi Rrth ystraajciau offeir i said E^lx'ysig- Bu amser y buasai reutor plwyf bychan Natmerth yu pert teimlo oddi wrtho fwy na y gwneir yn y dydditu bya-bu adeg y teimlasid oddi wrth y Rector Williams mgys pe bLiasai yn dduw bychan and eibyn hyr, yr ydys wedi dyfod i ddeall nad ydyw efe namyn dyn, tebyg i ryw ddyn a-alI—mwy, hwyraob, nag amboll ddyn, a lipi na llawer un ifefyd, dyoiutiol fyddai i'r Rector Williams, Nan- nercb, astuuio ythydig o'r natur ddynol, os nal ydyw wedi dlwydd oanfod hyny yn y Beibl, nen'r Llyfr Gweddi Cjjffretin, er m wyn iddo ddeall nad ydyw gor- fodi dyuion mewn materion crefy idol y ffordd fwyaf effeithiol i lwydtliant. Os calif dynlon rywbeth gwell a mwy ilesol i'w mi'ddyKau yn y oapel, i'r oapel jr 4nt, Berch pe byddai rector urddasol yn yr eglwys. Gwy- bydded Rector Nannorch (os ydyw yn ildigon call i gymmeryd addysg), fod oes dylanwad y gwisgoedd liaesion, y gtirlau chkl dledig, a'r l oaiadau uohel, wedi datfod, a'r bobl wedi dyfod yn ddigon eofu i ddywedyd, "Yr I-su a adwaenom, a Pnattl a adwasaom, ond pwy ydych chwi ? Rh. ddwell arwydd i ri o'ch apostoliaeth, a ni a wiandawn, ac a gredwn; ond cedwch eichdwylaw oddi sr eiu ihj ddiU ni." Yr eiddoob, &c„ j- Akti-Scriw. i I

BALA. YN mhlith llioEog.ac amrywiol fawr fremtiau y Bala, dwfr ydyw y gyfla\;n«f ei bfndithiwyd o houynt oil. Y inae wedi ei breihtio rt elfeu hon bratdd hyd ormod- edd, fel na raid i neb fod yn br. n o'i bendlthion, a hyny yn rhad ac am dflim. 0 gatilyulad, y mae y gwaith o'i werthu dan yii euw o laelh yn gam dybryd lI'r tiigolion, ac yn uchei alw, er amddiifyniad y tlawd, am roddi y gyfi aith mewu gweithiedlad sydd yn gwahardd y fath anghyfiawnder a thwyJl. Gj.esyn na byddai ynadon pob tref a chyinmydogaeth mor effro a pbaioi i amddiffyn y tlawd, rhag pob twyll masnaohol ag ydynt yn cotpl am bob trosedd bychan a gyflawna o'r gyfralth. Rhoddid trwy byn derfyu buan, heb law ar werthu dwfr dan yr esgue o laetb, ond hefyd ar liaws o gastiau budron a thwyllodrus ereiil mewn masnaoh, sydd yn grces t'r gyfraitb, ac yn gam dirfawr&'r tlawj, ao y dylid eu dynoethi. Temlloyi- Da.-Y mae y frawdoliaeth, nid yn unig yn dal ei thir, ond hcfyd yu gcaddol gynnyddu yn y dref hen o ran rhif. Onct jchydig gynnydd a amlyga amryw, o'r aeioJau yn Jr egwyddorion, a'r teimladau a gyn- nyrchir trwy')* efecgyt, a tdoir sydd. Ull o elfenau mwyaf hanfodol Tenily,idiaetii D4a.. Ariilyga amryw o honync fwy o natur y gigfran na'r golomen, i ym- borthi er ysgerbydauj yn hytraqb nag <j& iachns, oysur- on eu cymmydogion. Y mae tlodi a dwyn angbygur: i adwydydd y tafarawyr yu llawer mwy blasuafwyd gaddilJt na sohrl y byel. Y mae y gwya a bfiodoiif t'r naill nou y Hail o dafarnwyr yn wledd i'w heneidiau, Ni;fyntjn er dim ddyweyd gair yn erbyd oobrwydd, o blogid y mae yn rhinwedd y dylai pawb el dailyia, ao ymd.eshu arwiin "rkill i'w lwybrau. Ondnid ydyw ymorfoledeu yn nhlodi a darostynglad, byd yn oed tafarnwr, yn adlawyrchu rhyw ogontanc neillduol air Bemlvddiaeth Dda. Ond o gyfiawnder a Themlydd- iaetb'Dda, y maeyn ddyledus srnom ddyweyrl mai y rbai oedd yn fwrn ffiaiud ar gymdeithas y dafa^n tydd yn eu hanurddo fel byn a pha rai yn fuaD, y mae yn dra thebyg, y ceir aohos cyfiawn i'w bWlw allan o'r gyf etllach i ymdrybaeddu yu y dom a r llaid eu codwyd o heno, o blegid g wehom y cyfryw aoiryw weithiau o'r blaer, oyrjbiou banner sychu, wedl eu ohwythu oddi ar wt-ych sobiwydd i ffosydd aflauaf meddw-dod eu cod wyj o honvnt, a hyny gydag ond awel fechan. BALAITIAD.

ABERYSTWYTH. Dyngarweh.-Da genym weled fod y dyn- garol, yr Ysbytty, jn cael sylw dyladwy gan diigolion y di-ef a'r wlad. Y mae hwn yn sefydliad ag aydd^yn i wir doilyngu ein, (eflcgaeth fel Cnstionogion, Caiff y t-awd, trwy y sefydliad, fantelsioa meddygol mewn adogo sfiecfcyd yn rh,d. Ac cr cjnooithwyo y sefydl- iad, gwni-ed casgliadau yn Eg«ahai.ol gapelydd ao eg lwysydd y dref, y Sabboth, wytbnosi'rdiwediiaf. Oaed ymiau, Ttlagcrol, Swrdd y GwirchcidKaid. ~Dyd<\ Mun diwedt'af oynnaliw.yd y bwrdd uebcd, dan Jywyddiaeth L. P. Pugb, Yaw, Yr oedd y bwrdd wedi dyfod ynghyd yn o gr- vro y tro hvn. Un or prif bethau ger bron y tro hw/i oedd pennodi swyd-log-on meddygol i'r tlotty, a'r uttcieb. Yr yntg-iswjr am y gwahsnol fylchdeithiau ceddynt y ihai canlynolLlatfihangel, Air. Jacob .RobfTts,a Mr. Morris JClles, yr hwn hefyd ??' ? ?"?? ??'?. Y? "? hefyd ?f y? e.??i vl? e' ? .th.jiad dros ranbarth Abe.yet wyth.  !a,iz(,iowyr ???"?''yt y rhai can- !ynoI :Mr. ti JonES James, '-y-??: Mr. T? D. J?' N ?/???' Mr- Mr  • Aberystwyth; a Mr Ev-m Row^ lm d. o 81nan' Yr rhal o'r ??warreehtieid?aatMd ?yn n )?d ?(jet?h draa btei??isio trwv'r bao?OBdyroeddgw?t y cadeirydd yn erbyn hy^ (felly y diagwy hEm iddo foe?) fJi?,? ''g? gwMobei?w? :-M dtos Dr. Thon.? t t Dol-y-br.nt, a 12 dros Dr. Mor.is Jones. FeU" e3- wyd Mr. James. Uymunem bob llwyddiaht iddo yn nghyflawi-iad ei swydd bwyslg. Gyfruith. newydd y taforndrti, -Cai,em weled y gyf. taith han yn cael ei ch.rio allan yn fwy uniongyrchol- effeithiol, a phtrffaith, nag y mae yn cael ei chario lI1an, Gwnaetb "Feiry Wiokle," yn ddiweddar, sylw lied fining ar byo yn yr iaith Saesoig. At byn yr ydym yu cyfeiiio; sef, tod ug>iiniau o dai tafa ndai yn sir Abe/teifi heb fod o faiutfoli priodol, i gael trwycided iddynt i werthu diodydd. Rbyhuddiwyd hwy o'r blaen, o. na byddai Iddynt wneyd eu tai yn y fath fodd ag y gofynai y gyfrftitb iddynt fod, nad oeddynt i gael trwyddedao. YmddeBgys nad oes dim cyfnewidiad wedi cael el wneyd; gan hyny, yr ydym yn hawlio oddi tr ddwylaw yr awdurdodau gyflawniad Jlythyr- enol o'r gyfraith ar y pen hvcn. Y mae yn hen bryd chwalu y tyllau bychain a geir ar byd y wlad ydynt yn nythieveid i bob aflendid a phechod. Goliebydd.

Y TEMLWYR DA YN CADW GWYL. OYMMKRODD aolollau Urdd Annibynol y Temlwyr r Da f Atitais, lilewfl rlodcl arl)enlg, ar y oyfl-mderau a roddid iddynt i gynnal arddangosiadau mawreddog mewn gwahanol bartbau o'r Dywysogaeth, dyddic- u Lkn a Mawrth y Sdgwyn. Vichon Dad oedd yr un o Lonynt yn rhoddi prawf cryfaeli o'r nerth a'r dylanwad y mae yr urdd wedi ei ennill iddi ei lJUO yn iSghymru, na'r an a e vnnaliwvd vn oI- Mharc Wynnstay, I ddydd L'un, yr hwn a ganiatawyd iddynt, ac at ea gnvasanaeth, gall y pendefig anrnydeddun Syr Watkin Williams Wynn, A. s. Y brodyr yn Nohroesoswallt a fupnt y prif (fiferynau i d,!wyn yr arddangosiad anfertti hwn oddi nmgylcb, yr ydym yn deall, a thrwy eu bod wedi o/iferteisi > eu bwriai I, "adw yt ,vJI yn helaeth yn y newyddiaduron, ao aufon oylohlythyraa at yr a-nrywiol gyfi-i ifaoedd ag y tvbid fod eu baelodau 0 fewn pellder cyfletis i ddyfod i'r pare, a thrwy hyny roddi y cyhoeddus- rwydd mwyaf oedd yn bossibl i'r arddangosiad, daeth nifer aruthrol yughyd; a dywedir nad oed,1 yn bresennol yn y paiv, prydLawn ddydd Llu, ddim llai na Deng mil 0 Demlwyr Da! .Gwnied y tr(:fuiidau hdaethaf gan awdurdodau y ffYNd haiarn mewn darparu cyiiawnder 0 gyfleus- derau i gario yr ymbltserwyr Temlyddol ol a biaen ar hyd eu liineliau. Daeth dros fit 0 aelodau yr urdd o Liverpool, yn unig, ao yr osdd Temlwyr Gwree. sam a'r cymmydogaethau yno yn gryno o'r bron. Aethpwyd i mewn i'r pare yn orymdaita dreious- yr holl aelolaii ya en hurddwi<goedd. Treuliwyd prydnawngwaith difyr mewn cerdde(I 0 gwmpap, a imvynhau chwareuon diniwed. Yr uu diarnod oynnaliodd Terulw) r Da Arfon hefyd arddaigosiai mawreddoj yn nhref Caernarfon. lpeallwn iddynt hwytbau gael turn out o'r fath fwy. af ysblenydt Dywedir iiad oedd yr orymdaith a gerddai drwy heolydd y dref, rhwng dynirn a phlant, yn ddim Ikina lhairniil—dwy iil 0 DetniwyrDa, amil o aelodau gwahanol gymdaitbasau "Blodeu'r Oes." Yn yr hwyr, eynnaliwyd cyfarfod mawreddog yn y CAstell, lie yr oedd cynnulleidfa or-liosog wedi ym- gynnuil ynghyd dywedir nad oedd yno ddim llai na'saith mil yn bresemiol yn gwrandaw aryrareith- jau tanllyd a draddodwyd gan amryw ii-odyr. Aeth Temlwyr Da I Aberhottddu a'r cylchoedd yn dorf fawreddog i gycnalpk-n.'c yn nghymmydogaeth Glanj^gors, a mwynhasant eu huuain yu awyr iacb y fangre ddyddorol hono ya rhagotol. Dydd Mawrth ydyw dydd mawr glvyJ y Sulgwyn bob atuser yn Ninhych. Dyna y diwrnod ar ba un yr arfera amrywiol glyb- iau, neu gymdeithasau cyfeiilgar y dref gynnal eu cyfarfodydti blynyddo), goryindeithio trwy yr lisol. ydd, afchydgitiawa a'u gilydd. Eleni, pendcrfynodd y brodyr a'r ohwiorydd Temlyddol hefyd gymmeryd mantaia o gyfleusderau y diwrnod i gynnal eu grand demonstration, ao er mwyn i holl nerth y fyddin ddirwestol gael ei dwyn i'r moes, psnderfynwyd cael holl aeludau "Teml y plant," yr bon a gynnelir yn y Captl Mawr, 8e aelodau Gymdeithas Blodeu'r Oes capel LOn Swan. Yr oedd aelodau Cymdeithaa Blcdeu'r O.s Henllan hefyd wedi dyfod i lawr. Yn ol cynllun gwreiddiol pwyllgor gweithiol yrarddang. osiad, bwriedid i'r Temlvyr Da ymgyfaifod am dri o'r gloch yn mbarc Mr. D. P. Will amu, grocer, High street, ger Haw Howeil's School, He yr oedd y plant i'w cyfarfod; ond yn anfi'odus, trcdd y tywydd yn niiffafriol, a meddyliodd y nifer liosGcaf mai ofer yd- oedd meddwl am gael gorymdaith 0 gwbl y pryd- Dawn hwnw, 0 leiaf. Oiid ychydig eyn tri o'r gkch, cliriodd yr awyrgylch, a gwenodd yr beulwen; ac yn ddioed, anfonwyd y criwr druy y dref i wneyd yn hysbys y byddai aelodau yr urdd yn cychwyno'r farchnad gig, ac yn gwymdeithio drwy y dref. Ym- liurtiodd teml y plant yn orymdaith yn y oyntedd 0 flaen y cap 1; blaenniii hwy gan faner fanr ysbleq- ydd a bertiiyna i'r "Band of Hope" cyn iddo gael ei droi yu demlj yn nwylaw y b'ai,t hefyd yr oedd lliaws o fAn fanerau, ar ba rai yr oedd arwyddion, priodol wedieuhargrsphu. Ymffurfiodd "Blodeu'r, Oes" Ldu Swan yn orymdaith yn nghyntedd eu capel hwythau hefyd yr oedd ganddynt hwythau hefyd fan rail cyffelyb i'r Temlwyr ieuengaidd. Yna, aethant yll mlaen at y fatohuaafa; wedi cvrhaedd yno, liurli.vyd yn orymdaith yn y drefn gan) 1101: Baner fawr ddirwestoi o Ftsiyn yn cael ei charia I 1 V_L- 1- J gan ww, Jife ami arum nana 1 LL (wen eti cyfl igi yn arbenig ar gyfer yr aohlysur); Bands of Hope capel Lôn Swan a Henllan; teml y plant, oll, yu cario eu baneri, ac (ni ddylem. anghofio dyweyd hyny, yn arbenig), oil ynjeu hurdd-wis,,)('dd¡ y teml wyr bychain mewn rolerau, a'r Blndeu" mewn sashes; wedi hyny, relodau y tair c)frit)fa,sy(i(I yn y dref, yoghyd & itiawa 0 frodyr a ohwiorydd 0 gyf. rinfaoedd Henliho, Llai elwy, Llanrhaiadr, a manau. eteill, yn cbwyddo yn orymdaith fawreddt g. Yr ofddo ddet,tu tri ohai-t a hannero blantyn cerdiled, tfeblaw torf fawr 0 amryw gan: o:ddo Demlwyr Da. Aetbpwyd o'r far^bcalfa, seiodorf yu ohwart-u eu hofferynau yo h. nod o'r swyccl ar hyd y fifordd, i lawr Vale str. t, cyn belled a phout y fforcid haiam, lie y trowyd yn d. Wrth ddyfod i f,iay, jr beol, gwaheddodd ein cyd-drefvrr parehus,