Baner ac Amserau Cymru

LLANDEILO. -1 Marmlacth a Chladdedigaetk Mrs. M. Edwards, priod Mr. Rees Edwards, Plough Tnn,—Mevtn parch mawr i'w choffadwriaeth, ac mewn galar dwfn ar ei hoi, y cofnodwn farwolaeth yr nchoù, yr hyn. wedi cvBtudd byr, a gymmerodd le ddydd Xau, Tachwedd 16eg, yu 66ain mlwydd oed. Hi ydoedd ferch hynar y diweddar Mr. David Davies, Dolan gleision. TUlL pbymtheng mlynedd yn 01, uuwyd hi mewn priodas á. Mr. Recs Edwards: acundeb mwy hapus, ni bu erioed. Ond er mor fcapus, nid oedd i barhau byth 0 blegid doeth angeu yn mloen, a dattododd y cwlwm a'u eys- sylltent, gan adael ei phriod hoff, ynghyd 4r lioll gymmydogaeth, i a'aru ei cholled. Yroedd yn un o'r rbai rowyal parchus a mwyar caredig yn holl ddyffryn Towy. Y y"I 3f.?rth canlynol, ?y.m.?,dd yi anglMid Ie, pan y daeth yngbyd, 0 be l1 .9. d" ,.w? iwn o bob], i dalu y gymmwyuas olaf r.? a fedrent i un 0 oreuon y ddwat. Gw&sanaethwyd yn y tj gan y P.,?h. J. D.?ie. (M. 0.), Li?.d?ito, yi h ?n a =gyliri, byol lp, at yr yraadawedig, fel un er ?)S B?e? ?"d?' :??d., Method istiaid yn VandeHo ?. l.w?r flynyddoedd. Ar .1 y gwasanaeth yn y tf, gorymdeithiwyd tua chladdfa yr yr rymdaith saith a deugain 0 g.,byd., heb 1.7 y Ili. g?,dd t. 0 gartref ein cbwaer hyd at y fynwent, tynwyd y Ueoi dros trenestrj bob ty a eiop, 0 barch j'w choffadwriaeth. GWf\8aDaetwyd yn yr eglwye, ae wrth y bedd, gan y Parclio. Lewiu Price, ticer, a John Evans, curad. Cydymdeimla pawb å Mr. Edwards yn ei brofedig etb. berthed yr Arglwydd er: a gwylied engyl lwch ein cbwaer anwyJ hyd yr adeg y Bydd holl ddorau beddau'r byd Ar un gair yn agoryd.'—lago.

Y GANGEN-LINELL. Y mAE y gwaith mewn cyssylltiad II. changes liueil y ffordd baiarn ag sydd i uno Barberton, pu¡ drcf De Kaap, g,,d phorthladd Delgo. Bay.y? awr _di i ,Y?h wy. o ddifrif. Y mae o ddeutu tair mil 0 !rodorion, ynghyd A nifer lioog 0 bobl wynion eieoes, ar y gweithydd. ?.r ydym yn di?g?y y gwu? yr anturi&eth bon lawer tuag at adnewydda ffydd yn mwa. gloddiau y hwn, ac y rhydd wedd mwy llewyrchus ar fasnach yn gyffredinol. Absennoldeb cymmundeb rhwydd a diogel 1r môr aydd wedi milwrio cymmaint yn erbyn y rhanaa byn yn oghorph y pntn mlynedd diwedd. af.

I,- Y GWYNT.- I BETH yw gwynt? nisgallaf RtteD Ond mi wn mai elfen yw, Hynod ufudd i wasanaeth y n Uywodraeth helaeth Duw; RIae'n carlamu dros y bryniau, 'N silo rhwng y coedydd tàl; Pan yn myned ar el ymdaith, Nid oes elyn all ei ddal. Y roae weithiau 'n fwyn a thawel, Chwytha 'n awel deneu lew; 0 .d bryd r.11 rt ,ro, Aoyn ?h?o f?l y Hew; W:thYchbnflrh; y bryniau, Wrth f nd beibi ar ei hynt,5 GaHem e??w, fod si.1 ?l Rhyw hanesion oesau gynt. Ap LLANIO,

I Y FARN FAWR A FYDD. TI, Jaslangc ffroecuchel, A blodion can mebyd YII gwenu yn siriol a lion or dy rudd, Bydd lawen, eIIwciru8t ac annuwiol hryd- Ond cofia, 0 cofia, y fern fawr a fydd. Ammharcha dy riaiot, a thro 'n fab afradlon, A'f:Jcil y :lb' daobdl; ;1n, Anghofla 'r gweddio air tadol gynghorion- Ond ooBo, O 1 cofia, y farn fawr a fydd. Dibrisia 'r cwrdd gwaddi a.'r Ysol Sabbotliol, Melldithia dy Grewr, haioga ei ddydd Owno wawd o adnodau yr hen sar.ctaidd gyfrol- Ond cofia, O! cofia, y farn fawr a fydd. ø l'r dafarn ddieflig—erch synagog Bacchus, I nythlo puteiniaid, dos yno Iiw dydd, A d?MCg dd?ddf"' y -?f yn hYfYg- Ond cofia, 0 cofia, y larn fawr a fydd. Bytheiria 'n groch Won a rhegfeydd ufferno1, Mal gwyll gythreuligyn noethlymyn, du, bydd Hvf horia ddlaledd y Duwdod anleidrol- Ond coflo, O cofia, y farn fawr a fydd. Llanon. AP UBREDIGION. I

IESU AR Y GROES. I CA'DD fuddugo1iaet fawr ?dydd M G.1f.i, Trwy ;(i,ii 'i ben i 1.?? A tbywallt gwaed yn Hi'; Ei gariad a'i oynnhyrfodd e', I forw 'n bridwerth yn eiu lIe. Fe roddwyd hoelion dftr Trwy 'i ddwylaw ar y groes; Bu farw 'r Ceidwad pur Trwy ddioddef ingolloes; Ymoetwng wnaeth eio oaiiad cftn 0 gariad at golledig ddyn. Gwnaed ffordd i'r nefoedd wen Trwy'r trefnianfc rhyfedd hyn j Cawn yno fyn'd beb len D'n goffo om y bryn Trwy dywallt gwaed y gwnaed yn rhydd, Y ffordd i'r nef i deulu'r ffydd. Tywyllodd haul y dydd, Pan y croeshoeliwyd ef; A natur Odd yn brudd, Dan henlwen fawr y nef; 'Roedd hyn yn dangoa, er ei glwy' Na. gall'sai 'r aberth fod yn fwy. I orwedd yn y bedd, Yr I?,. roed ei h?., Ye 11 wyd 3 g?.?l ?i ""d a' Dan wyiiadwriaeth dyn; Trwy V maen mHwyr, d'ad Yll rbydd W..?th Iesu Git y ty4 yddydd. Mae heddyw yn y nef Yo en-iol ar ein rhan Mae'n hoffi gwrandaw Hef Pechadur, eiddil, gwan: 1\[ae leBu Grist yn Dduw fI. dyn, Gall faddeu beiau bob yr un. Penrhyn, DEWI TUDUB.

Y GOBEITHLU. reD gymdeithas yw'r Gobeithlu Yn Nghymru lan, Er addysgu plant pob teulu, Yn Ngbymru Jin I ocheiyd gwirod poethion, Ac esamplau drwg rbai dynion Sydd Yo mathru breintiau mowrion Y n Nghymru 111,0. Taenu egwyddorion hynod Mae'r Gobeithlu; Ci\a yo erbyn pnb hyll fedd'-dod, Mae'r Gobeitblu Dal yo mbell y ddiod feddwol, Ag a brofodd mor andwyol; Dangos bywyd mwy rhagorol Mae'r Gobeithlu. Gwahodd pawb i arwyddnodi Mae'r Gobeithlu Syr John Heidden i'w ddifodi, Mae'r Gobeithlu-, Deued pawb heb golli amser, Llawn ystyriaeth rhowch i'1 mater. Am ei ladd, can's Did difater, Mae'r Gobeithlu. Ennill tir y mae'r Gobeithlu, Trwy gymmhorth Duw; Saethau Hymion mae'n annelu, Trwy gymmhorth Duw; Dal i saethu wna pob aelod, Nes cael hawddfyd, yn lie trallod, A cbael dirwest, yn lie medd'-dod, Trwy eymmhorfch Duw. MAELOBFAB.

Y GYMDEITHAS DDIRWESTOL. I HEN gymdeithas anrbydeddus Ydwyt ti, a mawr dy lod; Anfesurol yw'r daioni W nest i filoedd cyn fy mod; Dy arwyddair ydyw 'sobrwydd,' Codi 'rmeddwyn gwael el Jun, o drueni dwfn meddw-dod At gysuron rô, ei hun. Tarian ddwyfol wyt i filoedd. Dreohwyd ganwaith gan en chwant, Ac fu '0 hau 'r hedyo ?dd" Yn ?gb.l. tyner p1ant; Meddwyn wneat yn berlau Bardd yn ur.7dd dy.I., Rhai a fathrwyd gynt gan Sotao, Pan yn yfed diod gref.' Awel llwyddiant chwytha arnat, Dan lywodraeth Duw 0 hyd; Boed yn fuan i'r dydd wawrio, Pl No bydd meddwi yn ein hyd; Pleidwyr sobrwydd, gwreiddia yno01 Gariad'at dy loches glyd Bydded iti, dan nawdd nefoedd, Etifeddu 'r byd i gyd.. D. E. ROBERTS (Myfyr Machno). I

PENTRE BERW, MON. Afarwolaeth Hen Drigiannydd. I Y MAli genym y gorcbwyl pruddaidd o gofnodl mat olaeth hen drigiannydd hynaf yr ardal; sef, Mrs. Anne Williams, Ty'nycae, wedi cyrhaedd yr oedran mawr 0 98ain mlwydd oed. Hi oedd yr hynaf o amryw sydd ym. wedi oyrhaedd oedran teg. Yr eedd wedi treuiio et hoes faith yn hynod o barchus gan bawb, wedi bod yn fam ofalus, ao yn gymtnydogea gavedig. IIn yn aelod dioblynaidd am fiynyddau maith gyd. Annl. by" r 711 Berea, lie y teimllr ohwithdod a cbolled ar ei hoi. Gadawodd dystiolaeth ,adarn ei bod wedi .a.J gafael y Gwr oedd yn parbau yn gy ill iddi yn yr .Ion. Oladdwyd hi ddydd Gwener, yn mynwent eglwys y G?rweu, gan dyrfali g_ ,hbydd

Dydd M.?,ib, yn g ydd ddeutu mil 0 ber- darfa i M.. C. C. Penrose 'i"rld, w 1, ',dben Fitzg ?rald, wolyg?,ld porth- I It.yddia.mu., 160sl0 y rhyfeMong flot? YD llwyddi&niras,

SIR GAERNARFON. CM?rwYD cyfarM @i@01 Cynghor Siroi r ddydd J?-y llywydd (y CyD?horwr John y ZiT Cfternarfon (Mr G?Iyn 'd maer Caerr (Mr, T?.d Davies)Zoedd attebi?d wedi ei oddi wrthGwmni Ffy?dd Haiarn ?Ll..d.i..1, G.gldd 0,11e.,i., .1, C..b,i-?-, p.Vh?d ?ai. y ?y.gh.r y..gyf.?fyddiad 1\ ha, n'r swyddogion er galw en ylw at y nifer fechan o gerbydre.M .edd V. h.d?g y- y 9 f. ''? £ cra1dgy^dyodTfod yr .tt.M.d diwedd- .<. gafodd i'r perwyl fod y cerbydresau oedd yn awr yn rhedeg wedi eu .efyd). er a drOBddaafia, .? nad oedd yn ??rti? M '?''?"?'' awr. Addewir ym?hrfyddiad yny.tod yr ?"? er gwneyd trefniadau M gyfer y gauaf dily..I. YstyriM Mr. Davies yr .Meb?d yn »n hollol an/oddhao!. Mr. W. A. Darbishire a ddywedodd mai ei brofiad ef oedd, nad oedd o un dyb?- gw-?-th-I ceisiadau at yr Molygwy "eo). 0. "Md ar- nynt wir nngen am y?b,?th, yr oedd yn thMd rldn;nKJ :d:J1t'l:d a pharhM y? eu cS DyJid rheddi y?,t,Yl??'t u-?- ..g?,?h 01 i'r m.tM bWD, aC i gwestiwn yr orsaf yn NghMruMfoi.. Yr oedd yn w?th ''r dref M y fatb orsaf anhwylus yn cael ei godder. Y Parch. R. w. Griffith, Bethel, a gynnygiodd fod y cyfarfod o'r faro fod vr amser wedi dyfod iddynt awgrymu i'r Arglwydd Oanghellydd enwau dynion cymmhwys i w pennodi 1 r ynadol. Sylwodd ar yr anghyfartalwch oedd yn bodoli eydrhwng y ddwy blaid wleulyddol y. y mater hwn yn air Gaeroarfon. Yn mis Gorplien- af diweddaf, yr oedd ganddyntj 81 cynadoti Ceirt- wadol, yn erbyn 19 o Ryddfrydwyr. Yr oedd yn awyddus am weled rhagor o ddynion or y JalDSc oedd mown cydymdeimlad moesol fl-u cydwlad- wyr. ^liliwyd y cynnygiad Ran Mr. Frant?is P.iwyd y pe.d?,fyi,d gyd..?y-f;if m?r.

MEIRIONYDD. CSNNALIWYD cyfarfod obwarterol y cynghor uchod yn Nolgellao, dydd lau diweddaf, o dan ljwyddiaeth Mr. A. Oimocd Wiliiams, Caatell Deudraeth. Yr oedd hmn vr oil. hefyd. o'r aeJodau yn bresennol. Sefvllfa, Arianol y Cynghor. (M?d .droddi.d m?..I Dr. E.?"M. D? MUM (eadeirydd y pwyi)? w"1)- oc" s" ,,?.Ydd i'r oy-d&h-1 ?''edM, yn.M.rdtos 3,50 :tI _b ..llg., ?dy.e. p< ra.M iMeieu rhanu tU&g 't tdeikda ysgolion emotraddoL P?hM.H ? ?old.dd f6ddh?d m?r i', cynghor Mdd gweled yn i)? Dr. E. JoBM g?pi gynllun addysg IMl.i,Od nY,"dd .dDi 'd ?rb'i nodiad y f?e-hin Yr Mdd hy? ??di ?, i   hvn wedi ei gael er gwaethaf ilu o Eglwyswyr yn y si ir oedd Dr. Jonel yo rboddi a.ch08 arianol y cyngbor Le? ?.  olir Ij::d ch::I:r; saifaaBsasofettsW -ii-?edd Dr. -Jonea, h8fYti, y. )led ly- io. f. a yf,if bw?dd P? ly?dd ?or y .if?ffy,d4 onnog lod .ylril bwrdd pril,lIyrdd ?s Ss??'?' ?? ? ?'? ?. M? ? .y<yM, P,,?"Y, ?, Ab?.twyth. ø. 'Phennodwyd Y l\1ri. ?Yi?tM: 'lad a Thomas Jones, Llandderfel, ifoydy, b,yllg.r,. d?..  i .yd.w.?r.du ph?yllgor y 19.. I Oall Lhoybrau, OyttwynoddMr.MorMThomM_ Corns, adroddiad y M? P?njor ar diroedd mute, &?. Pasiwyd Mr. Evj%n Thomm, Ty nybortb, Ootm. 'm 'Mo dynu ?.?MM?t. ? cyhoeM, yr byn oedd ..?dT ? M ¡an n dt, ???iwneyd?chw.Mi?.——U yn Ngbord8. ynH4bysaiy pwyllgor, hefyd, am aebo. 0 Ffesti?i0g, lie yr oedd h?- bo.? -?d, cael -i chwythu '?" ?L.M..bod tyM')?''ybo.t bono wedi attal P nobl i drafaelio ar hyd un o r hen lwybrau. Dywedai Mr. D. G. Jones foci y bont & cbwythwyd ¡ )tw'?yfMy'Me'?''Y' ?hyf.dd "? can neb bawl i ddyhth..Mdo y .t d. y.?yd y.?b,,Ili.d i'r Dywedai elero y oynghor fod y ffordd wedi Met ei chaoTrwy orchymyn y chw^terol, a hyoy ar "?yw?'Mt yr byn Mdd ? ammheu. ydo?dd, Mddy b?t befyd, ?od. N chM *P' a ,,ddyl ".?l ei d? f. da ?. g". y ?yb??dd in' 6:0 :l; I ffordd wedi ei cban. Iechyd y Sir. Colwyd odroddiod gao Dr. Charles Williams ar y Cafwyd adroddiad gan Dr. Charles Williams ar y prSeldeb o nodi rhyw {.ddy:. M <yBoe t'?M ?""   I ? .I i" 1.?., awyddog felly, 1 1 rhai o'r aeMM I..11, yn iP,.b'lrn. Y Y 7 b??dd PY-9-t- wedi meddwl ?.f.di y cynghor i orchymyn cwmni y 9??ith i tt., dim O,t g.it,h hwnw i ,,d.g i r fo. i ladd Y py»god. J Jcynghor, o'r ochr arail, yn benderfynol na wna ond gadael hw.g Y b?,?d py.g.t,r y mae y drafodaeth yn oael ei cbarjo yn m1aen yn awr trwy Fwrdd v Uywodraeth Leol yn Llundain. Darllenwyd ?tly, ,Id ,,di 01 anion gan Mr. W. £ »•«« /ysgrffenydd y' d? M'e"?). t 'y y '? yn SMn.t y cypher yn mh un yr oedd yn gBlw « Ll..d-i Y, yr hyn ? geisid, ?<°'' yr "< y 'n" fc'r pyegod yn cael el1l1add. Dr E. Jones a ofynodd i'r clero ? "?"? yr .Ion y oylryw .g I ?r.itMont y yu??or i w.?d yr ''?tS?'y ckr. Md ?dd yn dyM 0 fewn yr ?,t gwbi, .? ..d y?oeM (yM y cy.?? 4= ef gwbl. ?idMnhMyd hyn, hefyd, gM y c.Mrydd. Yna, nasiwyd i bysbysu y bwrdd nad oedd y cynghor yn gweled fod dim a wnelai 4 lIygriod yr afon Mawddach. y Cynghor a Choleg Bangor, Pennodwyd Mr. John Parry, Bala, i gynnrychiolt y cyngnor ar Fwidd Ltywodraethol Coleg Bangor. Pennniliad PwvUaorau. Ltc. YMMnMdwydohweehoMtM'fyrdrmddMbMth py?M ?on Dyfrdwy, y?hyd & thrl 0 ymwe¡wyr 4 Gwallgofdy Dinbych. Hefyd, ?'?,??'? ddcthol r!?i i'w cym}? yn y oyngbor nesaf i fod ar y M?Mt bwyltgo'M M y Hwyddyn ddyfodol. Giufis vn erlyn y Cynghor. Yr oedd y Western Sea Fhhery Board wedi rhoddl gw?o i'rMdeiryM am y twm o 60p. tM! at dreuhau y bwrdd I,- '"X?'X;? ? eymy?M fod y .wm i f'e' ?' D,w.M '? fel aelodau, yn gefnogol i r bwrdd hyd n?. y darfu iddo dY-- -I --gy ?I?)" -'y ',I t chcstus; ao yr MM y?"'<MM tair .ir heb hw Meirionydd wedi gwttho t in tMg .6 dreuhau y bwrdd?ihyMdeMM. ydoedd fod OYgl" SM Meirionydd yn cael ei mtyn o aaen mttH; ond nid Xyfedd .h?.t' pan y gwelir mai "'?lydd") ? a vn cynnyg hy. lIlle i. ,,il;? 'o.")" b'r Sd yn .???' ? r, eddy.t ? !?'? « y cynghor yn gallu cynnyg lod y bwrdd yn erlyn cytighor eo air eu hunain (' C"i" dd?p. TIDI. yn henadoriaid etto.') Dywedai Dr. Jone" hefyd, nad ?.dd ean Y he d.,Iid bjn bawl i i.tdd yn y bwrdd. gM nad oddynt "?di ea p? di yr amser pri(ido) '?i y?hydi, 0 'fM?d peUooh ar y mater, paalwyd I dolo y awm.

Ceir pob lie i gredu fOd yr ag,rl.??g Halsey, perth "I i West Harliepool, ?edi ?i cbolli yn  Sa?Hy; ?Paai?'' Gibraltar ar y 12fed oynfisoi, ac ni chlywyd 14,h 8m dani. Yr o?dd ugain 0 ddwy!w ar ei bwrdd, ac of.i, eu bod 011 wedi boddi.

§ Chtoitttltogr^ I CHWARELAU TAN-DDAEAROL. I YMCHWILIAD YN MLAENAU FFESTINIOG. DYDD Mawrtb agorwyd yx ymchwiliad o dan lywyddiaeth Dr. C. Le Neve F?tor. gyd? bon. eddigion canlynol fel oyd-ddirprwywyr :-Mri. J. JEv?,Ca?rfon;J.E. Gr.?;E. P?rry Jones, Elaenau Ffestinin ji a John J?.ki.?. Parry Gweithredai Mr. G. J. Williams, Khiwbryfdir, Ffe?ti.i.9, f?l ?yfieithydd Mr. Roberts, Caer. narfon, fel ysgrifenydd. Yr ,,?dd y.??h"ili,,d yn cael ei wneyd trwy .rdi?yu yr Ysgrifenydd CMhefol (Mr. Henry Amuith), er .?y. c.1 g?y 1,1 yr ammodau 0 d?'. b., "i y 'Yie,, Y.. .ir F?iri,nyll, yd,'r "yw bethM ag y prolir eu bod yn berygha i 'y y? aelod, ceH iMhyd y gwet,?wyr a weithient y .yfryw.' ?D?hreuwyet y gWMth ddydd Mawrth; ond gan M v ""g yn 'Y"Y' ,? fod pob peth i g a?l ei gario yn In yn ylri.?,h,l, ni 11 i ni w-l?y? trefn- S?rm?''?tr?d?d o'r weitbrediadau. Ond dMitWB i dy6tio)MthM gMl eu rhoddl gan ?-? Jones, Brynmarian, Ffestiniog diien Ti,?? E?', ??" Mr. 'Sard??.T?.y. chgwyn TerrMe, Ffeatini?; Mr. John HnghM, Hafod wr. Dydd Mercher, cynilaliwyd yr ail eisteddiad, pryd y cafwyd tystiolaothau gan y boneddigion a gan Mr. J. Lloyd Jones, gornohwyliwr Fotty a Bowydd, a dystiai ei fod yn oruohwyl.wr ers deuddeng mlynedd, a bn am chwe blynedd yn Is. oruchwyliwr, ac |iddo weithio am flynyddoedd cyn hyny. Barnai y byddai yn well cael y pylor yn fr?ach nag y ceir ef yn awr; ac y dyki gwisg gyflelyb fod yn yr y?M)oedd .?illd-.1 Yfn w"ygr holl chwareli lie y cedwir pylor J)oIVisai efo fyned o dan y iheolau newyddion (rhai Dr. Foster). Yr oedd y casg yn ddiogelach i'w gano unwaith y mis yn lie dyfod â phylor unwaith neu d dwy yu y dydd, Nid oedd ganddo wrthwynebiad i gael y swin o bylor yn beoynau pedwar pwys, ond Met swm mwy 0 bono o dan y ddaear. ;by..dd Dr. Fost ?r fod ar eu 11.? hwy i fy??n yr ? ddeddf ag eiddo Oakley. '? Mewn attebiad i'r gofyniad pa fodd I attal damweiniau, dywedodd Mr. Jones y dylal per- chenogion, y gornchwylwyr. a'r dynion profiadol a weithient yn y lie edrych i hyny. Yr oedd yn g?,mgy..?ri.d .ymmud gormod o gyfnMdeb oddi ar law y g?eithiwr. Arohw?tant y lie yn fanwl yd, lamp cotton waste. Gwnaent yr ar- chwiliadau ?'n?nami?M lddyli, 1,1 perygl, (?h"i,ia% by. Y.. Pa" r,??, r ond "id "('dyn' yn archwilio He diogel. Yr 'n,ad (i dyi?.(Idy.t ?,. dd?,ddi.1 yn chnillo. Un ddamwain fu trwy gwymp o r nen ya ysfod y pyTth?.9 mlynedd iveddaf. Bu dwy ddam- wain, un trwy "f.1w.h yn peidio dehydd.o y gad,,?n. ?'Id dy'i"" f..11.i, y. ri,y ..t.r, iMth. ac yn rbyfyg? g?,T.? gyda pheth?u. Ni cheisiodd neb erioed ganddo et weitmo mewn lie peryglus, er ei fed wedi bod yn gweithio am dair biynedd or hugaiu. Yr oedd dynion wedi myned oddi wrth y wagen i weitliw or y graig; end yr oedd dyn wedi ei ddwyn i fyny yn y chwarel yn well creigiwr. Yr oedd gorehymyu yn cael ei roddi i'r bargeinwyr i hysbysu os byddai rhyw berygl yn dadblygn. Wrth agor, byddant yn gofalu ar fod y 'naw modfedd' yn cael ei glan- hau, a gofalent ar fod y cyfryw yn caelei symmud. Nid oedd pob dyn mor ofalus wrth weithio ar y pileri. Yr oedd yr arolygydd yn gofalu orId y pileri yn cael eu harchwilio yn bnodoJ. Nid oedd y morthwyl yn ddigonol i brob y nen, os hyddai y lie yn dew neu y darn yn fawr, am nIL phrolodd hyny yn ddigon yn y man lie bu y ddamwain. Yr oUd yn gofalu nad oedd llwybrau yn rhedeg ffyda'r inaiwe yn mhob lie ag yr oedd hyny yn bossihleu cael. Yn y dwfn isaf, nid oedd ond yr incline i'r bobl fY-d at eu gwaith ond yr oedd yno fwy o dyllau gochel nag ydoedd y gyfraith vn ei ofin Yr oedd ganddynt ddarpanaeth er mwyn i'r creigiwr gael myned i fvny yn lie myned ihwr pM yn.Mthu y graig. Ni bu damwam: «r yr incline, gan nad oedd c?tM. neb gerdded tra v byd,,i y gwageni yn gweithio. Bu dam? :i. M?l trwy i un fyned i hen Me), a "yrth o 'r" y dwh Yr "'ddyn yn cMFet gadw i otalu fad y peiriannau ar yr incline mewn tr?l. ac yr ?d o do.?hyy- i a?! y 9"'g?" byddai poh peth yn iawn. Yr oedd gan y dyniou hen agorfeydd at wasanaethu eu cyrph. ir oedd y lie yn agored i'r awyr, W "ad oedd modd i hyny ber; uurhyw niwed. Nid oedd ganddynt geudai at bob llawr. Yr oedd dwfr yn y geudai ar y wyoeb. Nid oedd geudai o dan y ddaear. Y r oedd yr agorfeydd yn gyflens at wasanaeth y dynion. Yr oedd y dwfr yn hynod o bur yn y graig, yn ol tystiolaetli y meddyg a fu yn y lie. Yr oedd y sheds yn ddigon awyrol; ac ystyriai nad oedd dyfrhau y lie yn fantais, am y cronai hyny y Hwch i ddisgyn yn fwy pan y sychai; yr .eddty?n i'r )lweh fyned alan. Yr o?dl yn anhawdd dywedyd pa un ai gyda yr hen ddull o naddu neu gyda'r peiriant y codai mwyaf o lwch. Yr oedd llawr y sheds yn glai wedi ei ffurho or Uwoh. Yr oedd darpanaeth ya Me) "i g?..Yd at awyro i' .wwyr? awyriad yn well wrth fyned ? I-r nag'' ?rth °'ddy'fod'?fyny. Yr oedd eanwyU yn well gmddo na lamp i archwtho y g.?g. ?'. John Owen, New Market Square, maenau Ffestiniog, o chwarel Oakley, a ddywedodd ei fod yn chwarelwr yn y chwarel ganol; ac wedi gweithio er'. dros bymtheng mlynedd ar hugain fel hoHtwr. Nid oedd ganddo unrhyw awgrym- iadau er Hes iechyd y chwarel; ac nis gallai ddy. ,,yd i 1,1 ,di dro?def aSeehyd oddi wrth ei alwedigaeth nM oddi wrth y )iwch. Yr oedd awyriad yn y He yr oedd yn gweithio, ac yr oedd yn 11e oyUeu., ac yr oedd y pebriailn mor beH a?y aSfa'i'ef? ddibery?]. Byddai yn dyodd- ,,g y d?.1l.i  f e, y- dddibd-i yygg l, treuli "i' y?' 4 ef yn ami oddi wrth ddiffyg treuliad. Yr oedd Y" I bd d o'r wythnoa. T3 "d' yn ei gael i'w frecwest R'i giniaw YD y h, a c, "g ??yt. tw di .?re f a the i swper. Dywed- odd y ,.pld dyn ddrwg iddo. Yr ydoedd mnr hoff .?6 nea 'r edd bron w, 'iyn?d yn ail natur iddo. Yr oeddynt yn myned i d £ bwyta onol dydd. Y? .?d,i stove yn y 11?, byrddau. ?Ub?adid y te, weithiau, yn y tecell hanuer awr cyn yr amser i'w yfed. ? ?yddi yn f-t.i?i.1 ?.el lie i "yh. diltad y h.? .? ?dd Y.t ??di gwly?i?,? wrth ddyfod at eu gwaith g?.h?,ddid h.ddi dill,dwlybi,, bwyta. Yr oedd yr aw d url, yn ,yf ai foW;iri:aee trefn. Nid oedd y g' ''i(' d'l chwarel d uea: 7J':e c\ar=do 1c g da r peiriannau t"'? yn awr ag oedd gyda'r hen ddull. Y goruchwyliwr ofynodd iddo oddi ty"i,l"th Nid idd yn ??yb?d pa b?th oedd fceimlad ei gydweithwyr gyda g"wg ar y "w?'. ¡idi £a:rlli!: dl:eyd ií.JI;;bý shed., ond nid yr un ddifrifol. ?i wyddai am yr nn ddam?in y gallesid .i ??..h.1 ?,_y dI?m a aUai ef^ei awgrymn 'I (I.?, ?weU 0 wothio. Yr oedd rhai damweiniau wedi digwydd trwy i ddyn. ion roddi eu dwylaw yn y peirionnau trwy absen- noldeb meddwi, 11 phethau o'r fath. Yr oedd y peiriannau yn cael eu hattal pan na byddent yn cael cu defnyddio. Yr oedd y rheolau arbenig yn cael eu ..dw yn fanwl gan y g,r,,hyliwl,' i.i. Nid ?ed qi ?d .,ad d''d"ia, ??i t. gw'it''yr r' lf,w, n(?,,di, gan eu bod yn yn?d yn b:l? .4r lie y gweithient j etto bydd* ai y- fauteiiol cael rhai, cr mwyu bod gwaith, M i arb? (M? anan yn °''t'?"U' r :ddt a;n' eael dwfr o'r AUt h?. ?' NJ r? Kichard Jones, Capel Gannon a dY'f" fod yn gweithio h't ?'rei?r y??'a?'? ei Gweithiai ar y piiM yn y /< .LM Gw?'? am bedair b)yn.dd ar dd? o dau y diS oedd g?ddo unrhyw ",?;ry. ilw J.'?: y i P?t well. i.?hyl Y ?,?ig?yr. Djg:d  ..w.i.i.. trwy g?ympi.d. & y ,C, y I gellid ? g,,Il ,,y fwy oh) pnddy.th?' hunam. Yr oedd y .1. yn CMt ei archwil/ eu huw). Digwyddai y damweiniau ?rth y, g.?g; Mniiyddai y?ct ? ddMh?H id.^ u8 l" gynn.rthwy.6wN. Ni ""ri" "'di c? n °udvpan df>"gwy«l«iai hyny, yr oedd y» 7a"' ffafnol. y? oedd ?"Y adi "iy chw„el cymmcryd j;oM am attal gweithio gyda nhetl™ peryg!?. Y ddamwain yn digwyd?y? ? t;d,i'amodandK0\7 r adejaii f r: Disgynai y ceryg o'r pileri l?l h?.?, 'ii ), ne gyda'r Wcl4. Light, n "y am dd deg llat y?la, {,t Byddid yn archmtio 11, ?d lp?rygl. )'r, ) Ni wydai a ydoedd hyn yncae? i?' drwy ;.11d, Cymmerid o S'' pedwar diwrnod i godi Y"'I '"d hynv n! ryd bnag y byddai unrhyw ammhenaetb P: n?ytcn' 11?. Y ?M ?w?gSItyu' ??? meryd yn y chwMet yn awr nag y ha. y, ?. yr gw' ]", yn y chtMrehu er:iU. I .edd y barrack.< wedi gwella yn fawr i'r y?edd. ?dwar?h'onynt?yn D'J'yt'?y? phob peth, yn yr un ystafell. Yi,oed(i Y 11, draed etto yn y Rhiw ? yn I)erob en"th M?' Koberts, Glanyronen. Cerir yrii ?"u arln? aUan gyda manyhvch mo;b:\í !g y g'?j'J, ? Gyda'r ffermwyr y dechreuodd itg Dechreu odd yn y chwarel eyda'r w""I ?m ?'; Mwyddyn ?y. my.?d M y graig. Yr oedd y bar geiniwr yn edrych ar ei 61 y ) pryd. Gwelodd l?, ??dd da yn troi yu ?lll"; -1? F?IIY yn achosi damwain. A galla,?i damwaiu ddigwydd er iddynt wneyd eu goreu er attal hyny. Ystyriai eie y deuai dya cySredin yn greigiwr yn mhea dwy neu ° dair biynedd (fel rheol) ar ol dechreu gweithio. Ni wyddai alii achos yr un o'r dam- weiniau a gymmerasant Je. Yr oedd ya aeoa i Richard Roberts pan gymmerodd y ddamwain angeuol hono le. Yr oedd yn cydolygu a John Owen ynghylch y dnll o fyw yn mhlith y chwaf elwyr; ond yr oedd efe yn arfer mwy o laeth. Nid oedd yn gwybod am unrhyw rwystr yn codi i gael dynion i ddyfod i roddi eu tystiolaetb trwy ofn y meist1"Íaid. Yr oedd ef yno ar gais y meistr. iaid a'r gweithwyr. Yr oedd diogelwch y gweith. wyr yn y cwestiwn eu bod yn cael eu cospi lIm dori y rheolau. Yr oedd y l,t?'per, prh ya c9???l ei ddefnyddio yno y? .r Yr oeddynt yn eu herbyn ar y dechreu, am eu o(I yn 1)13,,u, on d yn awr yr oeddynt yn we I ?g yr arferent tod. o? cerid y rheolau allan yn fanwl, yr oedd 3-? ya, tyried y buasai pob p 't ,?ddy 1,?,id ,,d iy ,i gael. Mr. Robert Davies, l60 Ianod Road, a iodd ei fod yn gweithio yn Chwarel liaf, Oakiev, a bod damweiniau yn amrywio 0 ran eu bach?a. ion. Disgynai pctbau -'r uche!der, a'r mDdd i ochel hyny ydoedd trwy archwilio y lie 1m yr oedd )n y cyrhaedd. xr oeaa yn anhawcw iawn rchwilio Ile uchel. Yr )e dd y8go wedi ei rhoddi i fyuy yn awr a g?rhaed4ai i f?ny ddengaia lI,th a? fy)illiy d oedd un 0 ?o b ugain a ? 11?asa? weithio ariyr ysgolion. Yr oedd arwyddion i'w gweled, os byddai darn mawr yn rhydd; ond 1, ly,hi?? eHid 'i brofi a'r h",i "?,id -,Ii b?d y? g??itl,i. yn chwarelau 6.kl.y am ddeng mlynedd ar hugain a gofal rhagorol yn cael ei gymmeryd yiio yn awr. Atteliä dyniol1 i weithio yno ar un. waith nes archwilio y lie. Yr redd pethau wedi gwella yn fawr i'r hyn a fuont yiio yr amser a basiodd. Dylai y dynjon eu hunain gymmeryd gofal i symmud pethau peryglus wrth fyned VD mlaen. Barnai, pe gwyddai y gweithwyr fod rhywun yn dyfod ?r eu hoi i archwilio, y byddnt yn fwy gofalus. Yr .?dd t,??dd mewn saethu y plyg isaf "r tri ar ochr piler. Ni wyddai am ofn ar ran unrhyw weithiwr i ddyfod yn mlaen i roddi eu tystiolaeth 0 blegid y meistradoedd, neuy g,r,,hwyliwr "r V cael cadw, mor bell ??dl yn boasibl.. Go?iriwyd y gw?itbrediad.. hyd ?r ?bl,d ?yf. i?ol, yr i,,e 'i' i d ""]'?? .? gl.?b. NidanfuddtoHyddMiDiynyhnhMMdd) ?yf 'n?i' y ""lw'i' 'd?wyydd???,?ty,? -?t?d y by,dd, iw,?dy gii,eler mai iiid heb a,*h.? y mae yr ymehwiliad presennol. Ya IMS??ithiM 4,0277 ? chollodd 13 ?. bywydm Jrwy ddamweiniau. Yn 1876, gweithiai 4,3)5, t ehoUodd5<'ubywydm.Ynt?7,e? 4,814, a??,("I,"d ?? ?. bywydau. Vn 18,8, ??t't)i? 4,593, a cholbdd 6 eu bywydau. Yn 1171, fweitbiM 4 2'hll "Il"dd 5 e'l ?,"?'a', Yn 1880, gweithiai 4,652, a cholloud 10 ea by*- yd., i 4,'98, achotMdt eu ?ywy?u. Ynl882. ?'eithiai 4,919, ..M. odd 11 eu bywydau. Yn 1883, »'*6' h.ilodi 5.. bywydau. Yn 18S, 4,548, a choliodd 13 eu b,?,d. Am yr "ym ,?,l?.?dd diw?dd?f, yr oedd y cyfnf rel hyc Yn 1885, ?veithiai 4,610, & a^wjd 8. Y. 88?: g?,ith?.i 4,,189, ?ddwyd S Yn 1887, g ?eith i 4,38), ""?''?? Ya]888 KweithiM 4, ,g4w "d11: yn 1I8S9 90, gl" !!tt hi" 4,,1 6 ?, I add,?y d Yai889,f!weitMM4.M7,a)?d.d,wyd?. y l i, 45ild ?]8Mg?ithi.i 3.830, &addw?. Ynl892,gweithiM 3,969, &I?d?d! O'r trigin t?ddwyd yn yrwyh "i;°? °? yr .eM ? 0)1 .? pedwar wedi d.?d 0 d.? 4 29 l?--Ynt tl"-y g ),.Pi,(I?". Y mMsenymachosifodynddio?'M?M?? .iferyncMt ei ,.d mor uel; a eh da m y ofaI,&ydenr?o.f;o; yrho? Udd.?? Y mM y mater Y.Yl'?" dynion profiado1, mawr ddi?wyhwa y canlymadau go i' gwaith. ??ymweMypwyn?y  "th yn ei ",dd".?. ar sylw i bob awpjm iada toddir iddynt. Hydeiwn y byW i t:a,ù .ydd 9 ddynt unrhyw wellian: i ??,eit IO ,!hw.?]? .ndda.?.l i dIY i?d i ?ddi e. t)" t?'. c)Mth heb ofn MC arswyd neb, Ond ) didderbynwyneb gin 9 y ?yfl?. dra, ac fe alM yr uMS 6)Mu? am dymmor maith.—Trebo)yob.

LLANGEFNI. d,li??,id.f, t-l?d'I yr  iwr dirwestol enwog uchod ymweliad Oyn??ir Dirwestol y D.frM.Gyf?o'. Cy. ae;l j! ¡t,rgO;¡'f.b.nt debyF?h. J. DonM, "y!'?''T' gan t «*•j, jj( «ffSraceleit^«^ hynod o erMth ac ?.ithi.t. ?Mt'"??  à:r'\Iytm: ;rd6: 1:tn:rwk, gM y Dywydd, ?t Parchn. 0. M. Jm?" ar 01 tro, wedi condemnio sdran yøgo( y babalJO 0 y!:? y?Jd, M He rhy fy?b-- aoghy djwe;jd ) ilaubrr ¡:e:n:r;, o; e fyd .d.i'du?rMM?ydd?aM.Mt?.?  f,dd yn g?ff.?li.d g??,thf.-I c ?ll..Y? g.?i,dy" M,. Th. Jo.e., it, ,t.'Ll..g?f i .Ryr" mer"" ydyw Mr. W. Ll,,d saer R a S?J???M y bw?dd: ??.y",?°? ib:i. effJthie a: d.y ht: is. G,iffit o Llanberts.. 'c?' ?<??Vy<'?h?.-?'R?,?''° p?gethn Mdebo), yn y .hlb: :1; r; e t to. Gw..MMthtr pm y ????.MM.H"" Caernarfon; T j ) B-Df,or; H°8b :Wÿt ;4: ll:ho.I: :td:' G?hl;