Baner ac Amserau Cymru

Y mae Arglwydd Powis wedi cyfranu 25p. at gronfa y clerigwyr. Cyllwynwyd y swm o lOOp. gan Ddeon Llandaf at yr un gronfa. Y mae swm y gronfa hon yn cyrhaedd 16,000jo. Dywedir fod dros 4,000 o bersonau yn I mhlwyf Bangor wedi seinio y ddeiseb yn erbyn Dadgyssyllt- iad yr Eglwys; ond pan gofir fod enw y plentyn sugno yn rihy pob un o'r Eglwyswyr yn cael el roddi i lawr, iiid yw yn syndod.

Bwriedir cyfodi cofadail yn Liverpool yn fuall, er I coffadwriaetn am y Parch. Hugh Stowell Brown.

I SIR GAERNARFON. I NODIADAU AMKYWIOL GAN 'CRITIC.' Mr. J, B,?y. ?oMt'is, ?i. S.—P?f-r p C?t?M? ynhdch Dadgymjllliad—Byddin Y" Iachawdwriaeth yn Ll..beris Vmweliad Mr. J. Parry, Llanarmon, d Gwilym Cowlild a'i gyntluv -A ppdl at Chwat-elioyr Llan- beris, a'r amgykhoedd, o'r America. YR ydym yn llawenhau fod Mr. J. Bryn Roberts, A. s., yr aelod dros Eifion, wedi'ei glywed a'i deimlo yn St. Steplian yn y ddadl ar waith ynfycl y llywodraeth yn dal, ac yn taflu y Tad Keller, offeiriad Pabyddol plwyf Youghal, yn yr Iwerddon, i garchar, am wrthod o hono fyned i roddi ei dystiolaeth yn Llys y Methdaliadau yn Nublin. Yr oedd dadl Mr. Bryn Roberts, fel arfer mewn llawer o achosion eraill, yn gyfryw fel yr oedd yn ammhosaibl ei throi yn ol; ae yr oeddym yn teimlo mor faleh wrth ei weled yn amddiffyn iawnderau y Gwyddel a phe buasai yn gwneyd hyny i Gymro. Yn wir, arwydd er daioni ydyw gweled y gwaed Celtaidd yn cael ei gynnhyrfu dros ei iawn- deran. Bu yn llawer rhy hir yn llonydd, gan adael i dra- hausder teulu Hengist eu sathru o dan eu traed. Hyderwn weled mwy o hyn yn y dyfodol; o blegid o byn, yn ddiau, y daw i ni ddaioni. Dywed gohebydd Llundain y Liverpool Dail.?! Post fod Prif Ysgrifenydd yr Iwerddon wedi cael profi blA.4 miniog- rwydd Cymreig, a bod ei araeth wedi gadael cryn argraph ar y rhai oedd yn bresennol. Dylai Eifion fod yn faleh o'i chynnrychiolydd, yr hwn, yn ddiddadl, sydd iddo ddyfodol a b&ir i senedd Prydain deindo oddi wrtho. Y mae helyntion y degwm, ae yn canlyn, fel effaith naturiol, y dadgyssylltiad, yn peri cryn gynnhwrf yn mhlith y clerigwyr yn y sir hon. Gwyddom am ddau blwyf, YIl y rhai y mae gweinidogion yr Hen Fam yn brysur yn-eer<lùeil o dy i dy gyda deiseb, ae yn gofyn i benau teulnoedd eu llawnodi yn erbyn Dadgyssylltiad yr Eglwys. Y maent yn teimlo fod ymddygiad iselwael y llywodraeth at gynnygiad Mr. Dillwyn wedi ei gythruddo ef, a'r blaid Ryddfrydig, i waelodion eu natur; ae y maent, mewn canlyniad, yn parotoi yn ddistaw, trwy gael deisebau wedi eu llawnodi yn erbyn liyny. Nid oes dadl nad ysgarmes fawr a fydd pan y caiff 1\1r. Dillwyn gyfle i ddwyn ei gynnygiad ger bron; ae y mae o bwys ein bod yn y sir bon yn effro rhag y digwydd i bobi ddiniwed yn eu difaterweh a'u hanwybodaeth lawnodi y cyfryw ddeisebau a ddichon fod yn cynniweirio yn ddistaw trwy y sir, ae y bydd y rhai hyny etto yn cael eu dwyn yn mlaen yn y ddadl fel prawf nad ydyw Cymru yn galw am hyny. Yr ydym yn deall fod Byddin yr Iachawdwriaeth yn dechreu gwneyd gwaith ardderchog yn Llanberis, Y mae eisoes 34 o'r bechgyn mwyaf afradlawn yn y lie wedi ym- tilio 4 bwy; ac y maent yn gweddio, ae yn adrodd eu prof- iadau gydag angerddoldeb sydd yn peri i'r rhai caletaf deimlo. Y mae y Concert Hall yn orlawn bob nos o'r pythefnos diweddaf, a'r brwdfrydedd yu cyfpdi yn uweb, uweh, o hyd. Dywedir fod eisoes raddau o deimlad yn ennyn yn yr boll eglwysi, a bod rhyw awydd am ymweliad yn deffro yn mynwesau dynion ieuaingc oedd yn aelodau eglwysig yn y gwahanol eglwysi; a pha ryfedd, gan eu bod yn presennoli eu hunain yn y eyfarfodydd. Dywedir fod y tafarnwyr eisoes yn teimlo fod gobaith au lielw yn diflanu o flaen magnelau y fyddin, ae awgrymir fod rliai o honynt yn dadgan eisoes, os pery hyn yn hir, y bydd raid iddynt roddi eu tai i fyny. Clywsom nn It fu yno yn dadgan (ac y mae genym gryn feddwl o'i farn), fod y eyfarfodydd yn hynod o adeiladol, yn arbenig i deimlad a phrofiad crefyddol. Y mae y caneuon, yr anerchiadau syml, a'r gweddiau, yn feithriniad gwirioneddol i deimlad crefyddol; ond eu hamcan penaf hwy yn y eyfarfodydd ydyw ennill dychweledigion; ac y maent yn hynod yn eu deheurwyddi gyrhaedd yr amcan hwn. Yr oedd dynion goreu y lie wedi bod yn egniol yn ceisio cael gafael yn y dosbarth hwn, ond yn methu, am eu bod y tu allan i gylck eu dylanwad—nid oeddynt yn gallu dyfod i gyffyrddiad & hwynt; ac felly, methent eu cael i ymwrthod a'u harferion; y diodydd meddwol oedd leader yr holl ddrygau yr oedd y rhai hyn yn eu gafael; ac y mae eu cael i ymwrthod â. hwy yn eu gosod ar dir y gellir dylanwadu arnynt. Y mae gweled y rhai a fu unwaith yn ddiareb am eu hannuwioldeb yn gweddio gyda difrifoldeb yu destyn diolchgarwch i bob dyngarwr a Christion, a dylai holl grefyddwyr y wlad fod yn wyliadwrus rhag iddynt gael eu meddiannu gan ysbryd y mab hynaf, yr hwn a ddarlunir yn nammeg y 'Mab afrad- lawn,' ond yn hytrach dylent lawenhau yn y gwaith a wneir, ac hyd y mae ynddynt roddi eu holl ddylanwad o'i blaid. Y mae cymmydogaethau poblogaidd Bethesda a Nantlle yn dyheu am eu gwasanaeth; ac, yn ddiddadl, fod angen am eu gwasanaeth yn y lleoedd hyn, ynghyd &'r pen- trefydd poblogaidd sydd yn ein gwlad. Y pwngc pwysig ydyw, fod y gwaith yn cael ei wneyd, ac nid pwy fydd yr offerynau. Deallwn fod arwr y degwm-Afr. J. Parry, Llanarmon- wedi bod yn Assembly Room Tal-y-sarn yn gwneyd gwaith effeithiol. Yr oedd yr holl wlad wedi cyfodi i'w groesawu, fel yr oedd yno gynnulliad Itiosog ac yr oedd ei anerchiad yn creu brwdfrydedd mawr yn y cyfarfod, ac yn destyn ymddiddanion cyffredinol y dyddiau cylchynol yn y chwar- elau, yn gystal ag ar y ffyrdd pan y cyd-gerddent. Ymddengys i ni fod yr ysgogiad gwrth.ddegymol wedi gwneyd mwy i brysuro dadgyssylltiad nag a wnaeth Cym- deithas Rhyddhad Crefydd er pan y cychwynodd hi yn Nghymru. Y rheswm, yn dùïau, am hyn ydyw, am fod hyn wedi dyfod yn wirionedd profiad amaethwyr y wlad, ac nid yn wirionedd y Uwyfan gan ddynion nad oeddynt yn ei deimlo yn brofiadol. Dywedir mai nerth mawr gweinidog- aeth Mr. Parry ydyw, ei fod yn llefaru oddi ar broflaa- profiad chwerw hefyd-y profiad o gael ei werthu allan er talu y degwm; ac fel y dywedai ef ei hun, 'yr oedd yn un a ddioddefodd lawer oddi wrth y gorthrwm yma yn y gor- phenol; ond yr oedd efe yn awr wedi ei lwyr ddeffroi, ac yn benderfynol o adael i'w orthrymwyr deimlo oddi wrth ei argyhoeddiad;' a dyma secret ei Iwyddiant ef ei hun yn ei anerchiadau, a llwyddiant y symmudiad gwrth-ddegymol. Y mae yn ddiddadl y bydd ei ymweliad yn foddion i gyuneu y tan yn y rhan hon o'r sir, ac y bydd y plwyfi cylchynol yn cael eu meddiannu a'r un ysbrydiaeth. Nid ydym yn credu y gall ltlr, Parry gerdded cam gyda Gwilym Cowlyd yn ei gynllun newydd, a hyny am y rheswm fod Mr. Parry yn credu nad eiddo yr Eglwys ydyw y degwm—' eiddo cenedlaethol oedd y degwm, ac nid eiildo yr Eglwys. Yr oedd gan bob aelod o'r wladwriaeth gym- maint o hawl iddo ag oedd gan yr Eglwyswyr, a dylai y degwm gael ei wario er lies y cyhoedd.' Dyna eiriau Mr. Parry yn Tal-y-sarn; ac y maent yn eiriau gwirionedd a sobrwydd. Dywed Gwilym Cowlyd eiriau fel hyn—'Yr hyn yr wyf fi yn ei olygu wrth fod i'r degwm gael ei gyf- newid o ran ei ansawdd (mewn rbyw ffordd a fyddo yn gyf- reithlawn bossibl), a'i werthu a'i drosglwyddo ofod yn eiddo ac yn hawl perthynol i'r eglwys, i fod yn eiddo ae yn fedd- iant perthynol i'r tenant amaethyddol,' &c. Y mae gagendor mawr rhwng y ddau fardd ar y mater hwn, ac nid oes gobaith eu gweled yn cyd-gerdded; ac yr ydymyu credu mai geiriau y gwron o Lanarmon sydd yn iawn, a byddai yn well i'r bardd awengar o Lanrwst fyned i goed y Gwydyr i gyfansoddi awdl ar y pedwar mesur ar hugain na phendroni gyda mesur yuglyn a'r degwm, am nad ydyw yn egwyddorol gywir am y sylfaen ar ba un y mae y degwm yn seiliedig arno. Coded y frawddeg mai eiddo cenedlaethol oedd ac yw y degwm; ae os oes arno awydd newid ei borfa am ychydig, ail dailed, Y mae appH wedi dyfod at Chwarelwyr Llanberis, a'r amgylchoedd, o'r America. Yr achos a ddygir ger bron ydyw eiddo Robert Williams (Trebor Arfon), yr bwn a ym. fudodd i'r America yn yr haf diweddaf, ac a weitliiodd yno am o ddeutu tair wythnos; ond cafodd anwyd trwm, yr hwn a drodd yn ddarfodedigaeth, o dan ba glefyd y mae yn dioddef yn drwm hyd yn bresennol. Y mae yn ymddangos nad ydyw yn debyg o wellhau, gan fod y meddyg wedi ei roddi i fyny; cy mae mwn angen mawr. Y mae yr ychydig Gymry sydd yn yr ardal, yu nghanol eu cyfyngder. yn gwneyd eu goreu iddo yn ei adiyd mawr. HyderwlI y bydd yr appel yn cael gwrandawiad parod, ewyllysgar, a phrydlawn, gan y chwarelwyr, ac y cesglir swm da iddo. Pe byddai i bawb roddi ychydig, gwnelai swm gweddol. Cofiwn mai Oymro ydyw-un 9'n gwaed mewn gwlad estronol-yn wael ac yn agos i angeu, yn ol pob ymddangosiad. 'Dedwydd yw rhoddi yn hytrach na derbyn.'

-r (Adrod(lodd Mr. Glad- yn 7"~° ii0! i'r gwrthwvneb. (Adroddodd Mr. Glad- y" ?.tiotaeth). Nid dyma, gun hyny, y seil ?""?.'))i. M' ?'' y?V'? c??? y bwriadu gweithredu. "ilhw?"<'? yn hytrach.a mabwysiadu yr hyn "]t.ninir gan'Syr Kedvers yn y geiriau eryM. l'et} yw sefyllfa y gyfraith yn yr Iwerddon yn awr? ?''  'v ft?fraith? fei y dylai f?d, yn ganolydd teg ? ?.'f/<)t"n ? ?'"? ? y?V? y ddeddf fel y cerir hi c?rivi,;l hi allan yn flaenorol '??h'vw ag y gait niwy afrit y boHogaeth ymddir ?")? ))(!<)'? Dywed Syr Redvera etto:—' Y mae y ?", vn dlawd ac anwybodn, a dyiM y gyfrMth 5-iln drostynt; yn hytrach, nid ydyw hyd yn hyn °m i wedi gofalu dros y 'foethog-o lei?f, ielly yr f?n?s yr acbos i' mi' (cymmeradwyaeth). Yn tin 't ag ?"? y ?"? yn redl yn Saenorol fod y '?n)t?('?"yy??'"S) M om ?'<? iddynt gredu f «• vn llawer cryfach yn awr, gan fod tystiolaeth e Redvors Buller yn cadarnhan hyny? Dywed y ?-if 'g, -i n .d f(? i achos yr Iwerddon mewn perth '.? i r rhent yn debyg i !enedd eraill. HhM yn rhy r, ill i rhy i?ei. Ond colier hyn, can- J.te?'y L'ys ?' fod 178,000 o renti yn yr Iwer- lhn vn rhy uchel (cymmeradwyaeth oddi wrth y o?(id eN,fai-taled(i y rhai oeddynt 1} iliv i?el mov dmenns o fychain f?l nad oeddynt barmt yn briodol en dwyn i sylw y cyhoedd. Y inae y ddeddf hon a fwriedir basio yn ddiammheu •nmvned yn orthrwm ar y tenant. Ond a ydyw y -iryw (liicisbarth yn haeddu hvny? Riiai o honynt liiliiiniinheu. Ond y mae y pethau hyn i'w cym- ierv(l vn gvninihariaethol; ac os ydvch yn gofyn i S\T b'oilvers Buller pa orfodaeth a ddylid roddi ar v tenantiaid, dylasech ofyn hefyd pa faint o orfodaeth w osod ar y tirfeistri. Dyma a. ddywed efe ar y Vv hyn sydd ariiom ei eisieu yw llys yn liieddu swm pennodol o allu gorfodol dros y tenant- hid dnv<\ a galln gorfodol cryf dros dirfeistri drwg' (cvmmeradwvaeth). Pa beth ydych chwi yn ei ) n ol eich dangosiad eich hun, yr ydych am <>Tti«\vi)f> swm pennodol o allu gorfodol dros y icnantiaiil drwg, ond nid ydyw y gallll gorfodol cryf Yn erbvt: tirfeistr: drwg yn cael lie yn eich golygiad- o «\vbl (cymmeradwyaeth), os nad yw eich cyfeill- ion newyddiadurol wedi eii camgynnrychioli hwy. Gan belied ag y medrwn ni gael allan, y mae syn- i 'iiiaii Syr Kedvers Buller yn hollol groes i'r eiddoch cliwi. Vr vdvch chwi yn myned i weithredu yn ol vi hen "\nilini, sef ymwneyd ;Vr effaith yn hytrach aciios (evmmeradwyaeth). Beth yw gwreiddyn v dnv* ? Darfu i chwi bennodi dirprwyaeth i chwilio iivny allan. Paham yr ydych yn ymfoddloni trwy vinlialfaln ar v gwyneb ? Beth yw achos y brawyeli- iadan a gvinmer le yn y wlad ? Dywed rhai o'r bon- eddWon anrhydeddus gyferbyn, ei fod yn cael ei achosi gan wei'thredoedd yterfysgwyr hyn (chwerth- in), a plie y cawsem ymwared a hwy trwy ryw or- nchwyliaeth o eiddo y aenedd neu Kagluniaeth (chwerthin), byddai sefyllfa yr Iwerddon yn hapus, In heddvchol, ac yn foddlawn. Ai onid hyn yw tystiolaeth cynnrychiolydd y Llywodraeth yn yr Iwerddon? Yn nghwestiwn rhif 16,466, tudalen ,■>00, o r dystiolaeth a roddwyd ger bron y ddirprwy- aeth frenhinol, gofynir i'r Cadfridog Buller a oes gan- ddo unrhyw awgrymiadau i'w gwneyd ag y carai iddvnt vmddanaosvn y dystiolaeth. Addefa ef fod bvythion wedi eu cyflawni; ond gofynir iddo, beth 1 yr achos yn ei farn ef o'r anghydfod sydd yn bodol) ac attebai yntau heb unrhyw betrusder fod yr ardrethoedd yn rhy uchel (cymmeradwyaeth). Pit fodd y gellir disgwyl gwell pethau tra yr ydych chwi yn bwriadu dyfod (1'1' cynnygion hyn yn mlaen ? Y mae sefyllfa pethau yn yr Iwerddon yn cael eu heg- hiro vn rhanol yn nhystiolaeth y Cadfridog Buller. Oud pa beth ydyw gwreiddyn yr holl gynnhwrf ag sydd yn cynnyrclm y bygythion? Nid y cynnhwrf sydd wedi ei acliosi; ond y rhenti uchel, a dyma yw tfyimojiell yr holl ddrwg (cymmeradwyaeth). Syr, bvdd i mi ddyfynu un cwestiwn etto, ac y mae hwnw yn perthyn i'r cynghrair cenedlaethol, gan fod yr olaf wedi ei ystyriled mewn rhai cylchoedd fel olyn- ydd Cynghrair Tirol 1881 (cymmeradwyaeth). Y inae fy syniad i yn hollol wahanol, ond nid wyf yn bwriadu ymdroi ar y mater. Gofynwyd i Syr Kedvers Buller pa beth oedd ef yn feddwl o'r cynghrair. Mewn attebiad i gwestiwn rhif 16,493:—'A oes gan y bobl gydymdeimlad if'r cynghrair f Atteb-I Oes vr wyf vn meddwl, o blegid eu bod yn credu ei fod wedi bod yn iachawdwriaeth iddynt' (uchel gym- meradwyaeth) Y Milwriad .SaundersonA fydd lr boned,d,wr gwir anrhvdeddus (gwaeddiadau o 'Trefn,. trefn,' oddi ar y meing-cian Gwyddelig). „ Y Llefaryd(I Ti-e.'n, trefn: Rhoddodd Mr. Gladstone ei ffordd trwy gymmeryd; ci sedd. Y Milwriad Saunderson:—A fydd i'r boneddwr: gwir anrhydeddus ddarllen cwestiwn rhif 16,503? (cymmeradwyaeth). Mr. Gladstone:—Pe buasai fy ngolygon yn well,, a'r Ty yn foddlawn, buaswn yn darllen llawer cliwan- eg. Yn wir, buaswn yn darllen yr oil o dystiolaeth y cadfridog fel yn ffafriol i'r hyn sydd genyf fi mewn olwg (chwerthin a chymmeradwyaeth); ond yr wyf yn credu fod ymyriad y boneddwr anrhydeddus yn hollol afreolaidd, os nad all ddangos i'r Ty ei fod yn dinystrio effaith yr hyn a ddywedwyd genyf. Gwelaf v cwestiwn dan svlwj ond nis gQiIIftf syniad pa fodd y a wnelo a'r pwngc sydd genyf mewn goiwg. Y Milwriad SaundersonDarllener y cwestiwn (gwaeddiadau o 'Trefn, trefn,' a chlywch, clywch). Mr. GladstoneNid wyf wedi gwadu, syr, fod bygythion wedi cymmeryd lie; ond credaf y gallwn eu dangos yn hynod fychain a dibwys o'u cymmharu A'r digofaint a roddwyd; ond yr wyf yn awr yn siar- ad am y Cynghrair Cenedlaethol, yr hwn, yn ol tyst- iolaeth gwas y Llywodraeth, sydd wedi gwreiddio yn nheimladau y bobl fel eu hlachawdwriaeth (cymmeradwyaeth). Gofynwyd i mi ddarllen cwest- iwn rhif 16,503, ond buaswn innau yn ei gymmerad- wyo yntau i ddarllen rhif 16,494 (chwerthin). Profa attebiad y cwestiwn hwnw fod y gostyngiadau yn yr ardrethoedd yn ddyledus i weithrediad y cynghrair (cymmeradwyaeth). Beth a ddywed y tyst yn mhell- ach? 'Nid oedd neb yn gwneuthur dim er y tenant cvri sefydliad y cynghrair, a phan y byddai y tir- feistri yn methu gosod eu ffermydd, yna gorfyddid am ynt ail ystyried cwestiwn y rhenti (eymmerad- wvaeth). Dyma yr hyn a ddywed eich tyst chwi eich hnnain ar y Cynghrair Cenedlaethol. Dangosa mai nid gwreid'dyn y drwg ydyw y cynnhwrf, ond MM yr ardrethoedd. Dyma dystiolaeth eich tyst, a'ch amddiffynfa chwithau yn ystod misoedd cyntaf eich bodolaeth fel Llywodraeth, ac yn awr wele ef a'í dystiolaeth yn cael eu bwrw drosodd (uchel gym- ineiadwyaeth). Esgus arall a roddwyd o n blaen yn Medi dros yr oediad ydoedd, pennodiad y ddir- pnvyaeth frenhinol. Rhoddwyd gorchymyn arbenig i'r ddirprwyaeth hono i edrych i mewn i'r cwestiwn tirol, a gweithrediad y ddeddf dirol, ac y mae un Syiinieradwyaeth ag sydd yn rhag-gysgodi pob un arall, a hono yw yr angenrheidrwydd o ail agor yr ardrethoedd barnol a bennodwyd o dan gyttundeb y pviiithearj mlynedd. Dyma y brif gvmmeradwyaeth ? yr ydym yn deall oddi wrth ddadganiad y Prif ( grifenydd y maent vn ei fwriadu danu o r neilldu W.vwch, clywch). Rhoddir hyn o'r neilldu er cyf- lwyuo y Mesur Gorfodol i mewn. Paham? Nid wyf ° eich ('a(^v yn ?'' ? ???'Y? mai hwn wvai)\vnm ?Nvysicaf ?ll. Paliaiii nas gellir mab- ywT'iadn 'S1 j y pwyllgol,?y niedclir, w v v ?'y ? ?''?' i'r Llywodraeth dori cvttundJh A ? ;nae y??sy.mad y boneddwr gwir a??r)?.! r 'Vf berfl*?ith glir- Dywed nas ?viw tori omr"nnH ??'d os torir an, Sal1 na byddis byth vn Vllnnr i ddangos i ara,ll tw o i rDyfeda's fod ?" a'?? ? chyt- » nae ? 'ddifrifol S? y senedd allan 0 le (chwerthin ) Mr Gladstone :-GwMeth y boneddwr gwir an- I rhydeddl1S yn a"'r yr hyn Md yw mewn unrhyw fiii -yluw*'T hyn yr oeddwn i yn ei fwriadu d(1 vwev( I Mr. 'alfol1r (yn codi yn nghanol gwaeddiadau 0 I ')ref ) :-o Md oe^d fy ngeiriau vn iawn, y pwynt ooddwn yn e; feddwl oedd, nas gall y senedd dori cyttnndeb a ?'? ganddi (cymmeradwyaeth). Mr. Gladstone:- wyf yn ofni fod y boneddwr gwir anrhydeddus yn &nghono ei araeth ei hun (chwerthm), o Megid aeth yn mhellach na hyn, a dywedodd fod rhai o honom yn berffaith wallgof (chwerthin). Galwodd ni yn annoethion, a gwrth- wynebai Ymreolaeth i'r Iwerddon yn y termau cryfaf. Ond yn mha ?efyllfa y mae y boneddwr gwir anrhyd- eddus? A yw yn bwriadu tori cyttundeb? Y mae am dori cyttundeb Î1 130,000 o brydleswyr (uchel gymmeradwyaeth), pob un o ba rai sydd yn l'hwym 1 dalu ardreth ag y caniateir iddo ei lleihau, os medr yn y Llys Tirol (cymmeradwyaeth). Nid oes yma lawer a gymmerasant y drafferth o fyned i fanylion Mesur Tirol 1881, etto y mae rhai a aethant trwvddo gydag amynedd. (Aeth Mr. Gladstone i fewn i fan- ylion y mesur, gan wrthddyweyd cyhuddiadau Mr. Y i ion y niestir, gan -,?i-thddyweyd '( Balfour yn ei araeth nos Fawrth). Gallwn ystyried y ddadl hon fel arweiniad i eraill, o blegid y mae y pwngc yn un hynod bwysig; ac o'm rhan fy hun, yr wyf yn hollol gydsynio â fy nghyfaill gwir anrhyd- eddus y cyn-Ysgrifenydd dros yr Iwerddon (clywch, clywch). Yr ydym yn gwrthwynebu hyn o dan ym. deimlad argylioeddedig o iawnder y peth (cymmer- adwyaeth). Pa un bynag ai yn y mwyafrif, neu ynte yn y lleiafrif, y mae yn hynod bwysig ein bod wedi gwneyd ein dyledswydd. Y ddyledswydd hono a weithredir genym hyd ddiwedd y mesur hwn ag sydd yn taenu ei adenydd tywyll drosom (uehel a maith gymmeradwyaeth). Mr. Osborne Morgan a ddywedodd nad oedd yr un rheswm wedi ei roddi gan y Llywodraeth ag oedd yn cyliawnhau eu gwaith yn gwneyd yr appeliad hwn am holl amser y Ty, yn enwedig gan fod y Llywodr aeth eisoes wedi cymmeryd i fyny o ddeutu dan fis o'r amser. Un peth amlwg oedd i'w ganfod ydoedd, mai pasio y cloadur yn unig a ddarfu iddynt er eu galluogi i ddwyn y mesur hwn yn mlaen. Yn y cyf- amser, pa beth oedd i ddyfod o'r mesurau pwysig a addawyd gan y Llywodraeth o berthynas i Lywodr- aethau Lleol; rheoleiddiad rmvnfeydd; tollau y fiyrdd baiarn, a materion pwysig eraill? Nis gallai ond y pwysigrwydd mn-yaf hawlio hyn; olld rbyn, edrych, y pwysigrwydd hwnw ydoedd fod y tirfeddiannwyr yn hawlio eu rhenti (cymmeradwyaeth). 0 berthyn- as i'r mesur a addawyd o Dý yr Arglwyddi, nid oedd ganddo ef fawr o flydd yn y Mesur Tirol a gyflwynid gan y rhan hono o'r Ty: TY YR ARGLWYDDI. I I DYDD GWENKR, Mawrth Soain.—Ymgyfarfyddodd I y Tv am chwarter wedi pedwar, Y Llyworlraetf¿ a Mesur y Dec/ivm. I Ardalydd Salisbury a ddywedodd :—Dymunaf alw sylw at fater o ddyddordeb cyffredinol, ac un hefyd ag sydd yn haeddu sylw y senedd. Vr wyf yn cyfeirio at y dull o godi y degnvni. Pasiwyd deddf y degwm 1836 trwy gydsyniad cyffredinol y ddwy blaid ac os wyf yn cofio yn iawn, dywedodd Arglwydd John Russell mai hwnw ydoedd y trydydd cynllun a ystyr- iwyd ganddo, ac a dderbyniwyd, ac yn ddiweddaf oil, a wrthodwyd. Y canlyniad fu, pa fodd bynag, i fesur gael ei gynnyrchu ag sydd wedi gweithio yn fanteis- iol i'r EgIwys a'r cyhosdd am yr banner can mlynedd diweddaf; ond y mae yr iselder amaethyddol agsydd yn bodoli yn awr wedi dwyn amryw o anhawsderau ag sydd yn bodoli mewn cyssylltiad a'r mesur hwn. Y mae masnach rydd, er yr holl fudd y mae wedi ei osod ar alwedigaethau eraill y wlad, yn ddiammheu wedi rboddi ergyd drom i amaethyddiaeth, ac y mae y cyfyngder a adeilliodd oddi wrth ostyngiad yn y prisiau wedi arwain perchenogion a thenantiaid i edrych i fewn gyda llygaid eiddigeddus i drefniadau y degwm. Man gwan cyfraith 1836 ydoedd y ffaith ddarfod i'r tenant gael ei gyihvyno i mewn iddi o gwbl. Y mae y ddyled sydd yn aros ar gynnyich y tir yn aros wrth ddrws y nieddiannydd, ond y person sydd yn talu y ddyled hono ydyw y tenant. Credaf, pe buasai bwriad y ddeddf wedi ei gario i weithrediad, na buasai raid i'r tenant ond yn unig dynu ei daliad o'r rhent, fel y gwneir a, threth yr inewm. Nid yw hyn yn cael ei wneyd fel mater arferol. Nid wyf am ym- ddadleu na buasai hyn yn drefniant rhagorol, ond ni byddai iddo gyfarfod fig anhawsder yr achos. Ni byddai i hyny symmud y tenant o'r sefyllfa a lenwir ganddo yn bresennol trwy dalu y degwm i berchenog y cyfryw. Drygioni sylfaenol y trefniant yw, er mai dyled y tirfeddiannydd ydyw y degwni, etto os bydd arno angen adferu y cyfryw, y mae yn gwneyd hyny trwy attafaelu y tenant. Yn awr, er fod yn perthyn i feddyginiaeth yr attafaeliad ei manteision, y mae er hyny y feddyginiaeth fwyaf salw a ellid fabwysiadu. Y maè yn ddarostyngedig i bob math o ammheuon, anhawsderau, ac anghyfreithlondeb, a hyny i'r fath raddau fel ag i wneyd y clerigwyr yn anfoddlawn ac anewyllysgar i ymgodymu a. hwynt. Er nas gellir beio y clerigwr am ddefnyddio yr hyn a esyd y gyf- raith yn ei law, etto nid yw cymmhwysiad y cyfryw awdurdod yn tneddu i gynnyddu awdurdod vsbrydol y clergiwr ar y ffermwr, na chwaith i hyrwyddo ei ddefnyddioldeb yn y plwyf. Yr wyf yn bwriadu cyflwyno i'ch sylw fesur sydd &'i amean at feddyginiaethu y drwg hwn, trwy symmud taliad y degwm oddi ar y tenant ar y meistr. Tebyg- ol fod ilawer mwy wedi ei ddisgwyl yn y cyssylltiad hwn na'r hyn a broffesa y mesur hwn, ond nid yw y llywodraeth yn bwriadu ymgymmeryd ag ymdrafod yr holl anhawsder. Drwg genyf ddyweyd fod y syn- iad wedi myned ar led fod y degwm yn ormodol, hyny yw, yn orthrymus, ac y dylai deddf 1836 gael ei had-drefnu. Y mae hyn yn deilliaw yn unig oddi wrth gamddealltwriaeth. Gwnaed cyttundeb rhag. orol yn 1836, ac y mae yn parhau felly. Dywedir fod y degwm yn ormodol o herwydd ei fod yn fwy na r ddegfed ran o werth y tir. Nid yw hyn yn syniad cywir. Yr hyn a feddylir wrth y degwm yw, y ddeg- fed ran o gynnyrch y tir; ac yn flaenorol i 1836, yn yr ysfcyrlion yr oedd gan yr Eglwys hawl iddo. Pe baech yn meddwl am foment, gwelech hyd yn oed yn awr fod y ddegfed ran yn gynnyrch y tir yn llawer mwy na'r degwm a ganiateir i'r Eglwys. Cymmerery gwenith er englirtliffi. Y mae y pns presennol yn hvnod isel. Tybiaf mai y pris am acer o wemth, grawn a gwellt, yw 7p, Y ddegfed ran o 7p, yw ond nis lellwch ganfod un enghraiftt ag y mae y degwm yn cyrhaedd 14.1. yr erw. FeJly, nis gallech nd-drefnn cyttundeb 1836 heb gymmeryd oddi ar yr Eglwys yr hyn a berthYl1 iddi; ac hefyd, heb roddi budd yn llogell perchenog y degwm. Mewn canlyn- iad i welliantau amaethyddol, y mae gwerth y tir yn mhob yt.vr wedi cynnyddu yn ddirfawr er y pryd hyny, ac wrth gwrs cawsai yr Eglwys y fantais o'r cyfnewidiad hwnw, Y mae cwyn arall yn bodoli, ond nis gallaf ddefnyddio yr nn iaith at hwnw. Y camwri hwnw yw yr un sydd yn codi oddi ar y cyfar- taiedd saith blynyddol. Credaf fod y trefniant hwn yn un annoeth. Buasai y trefniant yn well pe telid y degwm yn ol prisiau diwygiedig blynyddol. Nid oes genyf wrthwynebiad, os yn bossibl, dros wneuth- ur y cyfnewidiad hwn; ond pwy bynagaymgymmero 11 hyny a gaUr Iwybr draeniog, a chaiff gryn anhaws- der hefyd i wneuthur hyny er boddhad y tenant ar y naill law, a'r tirfeddiannwr ar y lIaw arall. Amcan y mesur hwn yw, gwneyd y tirfeist,r yn gyfrifol am y degwm. Bydd i berchenog y degwm ei godi oddi arno fel dyled, a bydd angenrliaid am attafaeliad yn darfod yn gyfangwbl. Cyhyd ag y bydd y tir yn cyn-1 nyrchu mwy na'r degwm, nid wyf yn credu y bydd i hyny beri anhawsder o gwbl. Ond y mae anhawsder yn codi, a hyny pan y mae yr ardreth yn llai na'r degwm dyledus arni. Os yw y tir yn cynnyrchu o gwbl, y mae gan berchenog y degwm hawl i'r ddeg- fed ran ond os edrychent yn mlaen gam, caffent weled fod y sefyllfa hon arbetliauynlledi-itliiol. Mor gyntedag y eenfydd y frermwr, wedi iddo dalu ei ddegwm, nad yw yn alluog i dalu traul y diwylliant, yr oedd yn amlwg y byddai iddo y flwyddyn ddyfodol beidio diwyllio yu gyfangwbl. 0 ganlyniad, byddai i'r tir fyned yn ddiffrwyth, a byddai i berchenog y degwm golli ei hawl ynddo hefyd. Yr oedd yn amlwg gan hyny, iddo ef mai y ffordd oreu ydoedd, i ostyngiad cyfattebol gael ei wneyd pan na byddo y-tir yn cynnyrchu ei lawn gwerth. Yr oedd- ynt hwy yn bwriadu rhoddi gallu yn y mesur i'r tir- feddiannydd appelio at Farnwr y Llysoedd Sirol i wneuthur y gostyngiadau ag a fyddai yn ymddangos yn deg a chyfiawn. Addefai fod y pwynt hwn yn agored i ymosodiad; ond ar y cyfan, a chymmeryd pob plaid a chyssylltiadau i ystyriaeth, yr oeddynt yn bwriadu i'r mesurfodyngymmhwysiadwyatbobmath o berchenogion y degwm. Pe gellid gwneyd i ffordd 4'r degwm yn gyfangwbl, credai fod pob aelod o'r T £ yn barod i wneyd hyny; ond gan mai fel arall yr oedd, gobeithiai ef na adawent i'r cyfleusdra fyned heibio i adbrynu y cyfryw. Mewn achosion Ile 'y torid y tir i fyny yn ÚIU ranau, nis gallai y tirfeddiannydd orfodi perchenog y degwm i dderbyn adbryniad, wedi ei gyfrif yn ol egwyddor pryniant 25aiii mlynedd.' Yr oeddynt hwy o'r farn mai pryniant ngain mlynedd ddylai fod yn sail i hyny (clywch, clywch). Darllenwyd y mesur y waith gyntaf. TY Y CYFFREDIN. I DYDD GWENEB, Mawrth 25ain.-(ymiiierodd y Llefarydd y gadair am bedwar o'r gloch. I y Mesur Gorfodol. Parhawyd y ddadl ar welliant Mr. John Morley gan Mr. Shaw-Lefevre, Syr W. Harcourt, Syr II, I James, Mr. Goschen, Mr. Parnell, ae eraill. Yn yr ymraniad cafwyd, Dros welliant Mr. Morley 260 I Yn erbyn 349 Mwyafrif .1, 89 I Ymwasgarodd y Ty am ugain munyd wedi dau.