Baner ac Amserau Cymru

DYDD Mawrth diweddaf, yn Nhy y Oyffredin, galwodd Mr C. HOWARD sylw at y ffaith fod rha^liiwiaeth Cumberland a Westmoreland wedi bud yn meddiant teulu Arg). LONSDALE am 130 o flynyddoedd. Sylwodd hefyd nad oedd dim dwv sir arall yn y deyrnas wedi eu hutio a'u gilydd o dan yr un raglawiaetb, ac fod y Milwriad LOWXHER wedi cael ei wneyd yn Arglwydd Raglaw ar yr 2il o RAgfyr, opf y diwrnod ag y rhoddodd Mr. DISRAELI ei swydd i fyny. Y casgliad anocheladwy oddi wrth hyn ydoedd, fod pethau wedi eu yn y fath todd fel ag i barbau yr awdurdod yn meddiant y teulu Toryaidd hwn. Dangos- odd Mr. POTTER hefyd nad oedd, aHan o 156 o ynadon yn y ddwy sir, ddim ond 44 o lion- ynt yn Rhyddfrydwyr, ac alhm o 38 o israg- lawiaid nad oedd dim ond eh weeh o honynt yn Rhyddfrydwyr. Gwnaeth Mr. DISRAELI araeth bur alluog i ymdrechu cyfiawnhau ei ymddygiad; ond yr oedd yn amlwg ei fod yn mhell o fod yn alluog i argyhoeddi y Ty fod pob peth wedi ei wneyd yn y dull mwyaf gonest. Y ffaitb yw, y mae y Toryaid bob am- ser, pan y digwyddaut o ddamwain ddyfod i'r meddiant o awdurdod, yn gwneyd defoydd o'r eyfleusdra er mwyn gwobrwyo eu cyfeillion a chadarnhau eu hunain gogyfer ar dyfodol. Y mae Mr. DISRAELI wedi dyweyd drosodd a throsodd dracbefn, ei fod ef yn dra gwrth- wynebol i roddi dynion mewn swyddi o gyf- rifoldeb ac ymddiried o blegid eu bod yn psrthyn i ryw deulu pendefigaidd; .etto, yn yr amgylchiad o dan sylw, y mae yn amlwg ei fod wedi gweithredu yn groes i'w argy- hoeddiadau.

Dydd Mawrth diweddaf, yagrifenodd Syr R- MURCHISON, llywydd y Gymdeithas Ddaearyddol Frenhinol, lythyr i'r Times, yn hysbysu lIad oedd y sail leiaf i gredu fod yr adr ddiad o bertbynas i ddyfodiad Dr. LIVINGSTONE i Zanzibar, yn mis Ionawr diw- eddaf, yu gywir. Dywed ei fod ef wedi der- byo llythyr oddi wrth Dr. KIRK, o Zanzibar, oydiliedig Mawrth 5ed; ac hyd yr amser hWlJw, nid oedd un gair wedi ei glywed oddi "th yr ymdeitbydd anturiaethus. Credir, er byny, ei foel yn eithaf diogel.

Fel y mae yn hysbys i'n darlIenwyr, y mac P^yllgsr detholedig o Dy y Cyffredin, er's S'yu amsfr bellach, yn derbyn tystiolaethau o wrthynas i'r dull presennol o ddwyn yn aen etholiadau, ynghyd Wr ffordd fwyaf tebygol 0 sicrhau purdeb ar achosion o'r fath. Y fflae amryw foueddigion dylanwadol o wa- 4l10' k'arthau o'r deyrnas wedi rhoddi eu iarn ar yr achos. Yn mysg ereill, holwyd a0uyw o foneddigion o Liverpool, y rhai a iydLabyddtint fod Ilawer iawn o lwgrwobr- WYaeth, ynghyd a gorfcdaeth, yn cael ei arfer yn y diet boblogaidd hono er mwyn gorfodi ynlOn. peitbynol i'r dosbarth gweithiol i ^,ei lfisio dro-) y Toryaid. Y mac hyn ynddo Cl hun yn ddigon 0 reswm pa ham y llwydd- odrl IS II GWVK i gael ei ddychwelyd. Dydd awrth diweddaf, darfu i Mr. F. ARCHEE, goruchwyJiwr i'r Gymdeithas Ryddfrydig yn 1 y dref grybwylledig, roddi ei dystiolaeth ger bron y pwvllgor gyda golwg ar y ffordd fwyaf tebygoJ i gofrestru etholwyr. Y mae y prof- iad a gafodd Mr. ARCHEE o'r anghyfleusderau cysaylltiedig a'r ch-etn brpsennol o-gofrestru yr etholwyr yn gwneyd ei dystiolaeth yn hynod ddyddorol a theilwng o ystyriaeth. Vn mysg pethau ereill a awgrymir ganddo, dywed ei fod ef o'r farn y dylid sefydlu llys goruchel at yr hwn y gellid appelio, os bernid hyny yn I angcllrheidiol, oddi wrth benderfyniadau y revising barristers—trosglwyddo y eyfrifoldeb 0 osod enwau personau ar yr etholres oddi wrth yr CMfMM's, a'i roddi o dan ofal personau pennodedig i gyflawni hyoy o wasanaeth-y dylid rhoddi rhyw attalfa ar ffordd dygiad yn mlaen wrthddadleuon disylwedd, ac uwch law pob peth diddymu yr adran sydd yn galw am daliad personol o'r trethi fel cymmhwysder etholiadol. Y mae yn ddiddadl fod eisieu diwygiad mawr yn y drefn bresennol o gofres- tru etholwyr, ac yr ydym yngobeithioy bydd yr ymchwiliad presenDol yn foddion i dJwyn hyny oddi amgylch. Yroeddmwyafrifmawr o'r rhai a holwyd ger bron y pwyllgor wedi dadgan eu crediniaeth ddiysgog nad oes dim modd cael purdeb etholiadol yn y wlad hon ond drwy ddefnyddio y tugel i bleidleisio. Yr oeddynt o'r farh y buasai gwaith y llyw- odraeth yn mabwysiadu y drefn hono yn rhoddi terfyn hollil ar lwgrwobrwyaeth.

Gwnaeth y Toryaid ymdrech egnyol i ddi- r seddu y ddau aelod Rhyddfrydig dros Has- tings, drwy eu cyhuddo o fod yn euog o Iwgr- wobrwyaeth o'r fath fwyaf cywilyddus. Gall- esid meddwl wrth araeth agoriadol y dadleu- ydd dros y deisebwyr mai i Iwgrwobrwyaeth yn unig yr oedd y Rhyddfrydwyr yn ddyledus eu bod wedi cael pleidleisiau o gwbl. Ond erbyn i'r tystion a ddygwyd yn mlaen gael eu croesholi, ac i'r tystion dros yr amddiffyn- iad ddyweyd eu barn ar yr achos, gwelwyd ar unwaith mai ysteri gelwyddog oedd y cyfan, a cbyhoeddodd y Barwn BLACKBURN fod yr etholiad yn berffaith gyfreithlawn a rheol- aidd, a gorchymynodd i'r deisebwyr Toryaidd dalu yr holl gostau.

Yn Nghymmanfa yr Eglwys Bresbyteraidd, Saesnig, yr hon sydd yn awr yn cael ei chyn- nal yn Liverpool, penderfynwyd yn unfrydol, ddydd Mawrth diweddaf, i anfon deiseb i'r sencdd yn erbyn y mesur er cyfreitliloni priodasrhwng dyn a chwaer ei wraig flaen- orol, ac hefyd yn. erbyri. y mesur sydd yn amcanu taflu yn agored yr Amgueddfa Brvd- einig ar Oriel Genedlaethol ar y Sabbath. Bu cwestiwn y tafarnau hefyd ger bron y gymmanfa, ac amlygwyd barn benderfynol y dylai tafarndai gael eu cau ar y Sabbath, ac yn gynnarach ar nos Sadwrn nag y maent yn awr. Siaradwyd hefyd lawer iawn am yr angenrheidrwydd am bennodi rlynion ym- roddgar a ffyddlawn i wneyd eu goreu tuag at bregethu yr efeDgyl a chyfranu, addysg i'r dosbarth hwnw ag sydd wedi myned y tu hwnt i derfyoau oyffredin moesoldeb. Gohir- iwyd yr ymdrafodaeth hyd ddydd Iau.

Ymddengys fod ystorm lied gynnhyrfus wddi cymmeryd lie yn y senedd Ffrengig.1 Mewn dadl ar gyllideb gweinidog y llywodr- aeth ar amaethyddiaetb, fe ddywedodd M. THIERS nad oedd y rhyddid masnaehol a ganiateid gan y llywodraeth yn ddim gwell na'r rhyddid politicaidd a ganiateid ganddi— yr hyn nid oedd dim amgen na ffug perffaith. Achosodd hyn ystorm bur gynnbyrfus, a bygythiodd y llywydd y buasai yn galw yr areithydd i drefn. Dywedodd M. THIERS fod yn rhaid iddo ef ymostwng i'r llywydd, ond ei fod ar yr un pryd yn appelio at allu uwch, sef opiniwn y cyhoedd.

Dydd Sadwrn diweddaf, cyhoeddwyd ysgrif er gwella y ddeddf i atkal eymmysgu sylwedd' au ammhnodo! ag ymbortb. Pennoda ddirwv heb fod uwch law 50p. ar unrhyw berson a  geir yn euog o lygru ymborth yn y dull a nodwyd, a Jirwy heb fod uwch Jaw 20p. ar unrhyw berson a wertha y cyfryw ymborth, tra yn gwybod ei fod wedi cael ei lygru. Y mae yn trefnu he'yd fod personau cymmhwys yn cael eu pennodi i archwilio unrhyw syl- wedd a ddygir ger eu bron gan swyddogion awdurdodedig i wneyd hyny, a'u bod i anfon adroddiad chwarterol i'r awdurdodau lleol. Y mae yn trefnu hefyd fod prynwyr i gael archwilio unrhyw nwydd a ddymunant drwy dalu swm bycban i'r arolygydd. Parotowyd y mesur gan Mr. DIXON, Mr. KINNAIRD, a Mr. GOLDNEY, ac y mae yn cymmeryd i mewn bob math o ddiod a moddion meddyginiaeth. Y mae pob un sydd yn gwybod rbyw beth am y graddau cywilyddus i ba rai y mae angen- rheidiau bywyd yn cael eu cymmysgu yn rhwym o gydnabod fod gwir angen am ryw ddi- wygiad gyda golwg ar y mater gwir bwysig hwn. Cymmysgir ein hymborth A'r sylweddau mwyaf ammhriodol a niweidiol i'r iechyd, ac nid oes genym ddim ond y gyfraith wladoI i'n diogelu rhag y fath dwyll.

Gan foi amgylchiadau Mr. HENRY LEWIS, yr aelod dros Marylebone, mewn sefyllfa pur ddyryslyd ar hyn o bryd, y mae yn ymddang- os yn fwy na thebyg y bydd iddo roddi ei eis- teddle yn y senedd i fyny. Dywedir fod Mr. ROEBUCK, yr Ishmael politicaidd a fwriwyd tUan o Sheffield yn yr etholiad diweddaf, wedi amIyguei benderfyniad i ddyfod allan fel ym- geisydd, a dywedir fod llawer o'r Toryaid wedi addaw eu pleidleisiau iddo. Ond y mae pob un sydd yn gwybod rhywbeth am nodwedd y fwrdeisdref, a chymmeriad Mr. ROEBUCK fel gwleidyddwr, yn gwybod nad oes ganddo y cysgod Heiar 0 siawns o gael ei ddychwelyd dros Marylebone drwy nerth dylanwad y Tory- aid. Yn mhlith y rhai y mae y Rbydd- frydwyr yn son am eu dwyn yn mlaen, cry- bwyllir enwau Mr. MILNER GIBSON a Dr. SANDWITH, yr hwn oedd yn ymgeisydd am gynnrychiolaeth y lie yn yr etholiad diweddaf.

Er's ychydig gyda blwyddyn yn ol, cafodd Syr EARDLEY COLLING EARDLEY ei ddyfarnu i ddeunaw mis o garchariad, am y trosedd o briodi dwy wraig. Ymddengys fod ei iechyd yn hynod o wael, a thystiodd dau feddyg ar eu lift eu bod yn credu y buasai ei gadw yn hwy mewn carchar yn sicr o fyrhau ei fywyd. Mewn canlyniad i hyn cafodd ei ollwng yn rhydd, ar ol iddo wasanaethu ychydig mwy na banner ei amser pennodedig. Gan fod COL- banner ei amser p, LING EARDLEY yn digwydd bod yn cyfansoddi rhan o enw Mr. CHILDERS, Prif Arglwydd y Morlys, aeth rhai i ddyweyd yn gyhoeddus fod y troseddwr wedi cael ei ryddhau gan Mr. BRUCE, drwy gyfryngwriaeth Mr. CHILDERS. Nos Fawrth diweddaf, pa fodd bynag, hysbys- odd Mr. GATHORNE HARDY, yr Ysgrifenydd Cirtrefol o dan y weinyddiaeth Doryaidd, mai efe oedd yn gyfrifol am y weithred o ryddhau Syr EARDLEY, ac nad oedd dim a wnelai Mr. CHILDERS â'r peth o gwbl. Dylai hyn foddloni pob dyn diragfarn fod y person dan sylw wedi ei ryddhau heb i unrhyw bleid- garwch o'r naill ochr na'r llall gael ei amlygu yn yr achos.

J Bu dadl pur bwysig yn Nhy y Cyffredin, nos Fercher diweddaf, ar fesur Mr. T. CHAMBERS, er mwyn cyfreithloni priodas rhwng dyn & chwaer ei wraig flaenorol. DywedodJ Mr. CHAMBERS nad oedd dim yn Ngair Duw yn groes i'r fath briodas, ac fod yn ammhoEsibl i ddynion wneyd priodas. yn ansanctaidd tra fyddoDuw yn ei chyfreithloni. Siaradodd Mr. BRIGHT yn nerthol o blaid y mesur; gan sylwi, er ei fod ef lawer gwaith wedi pleidleisio dros egwyddor y mesur, nad oedd efe erioed o'r blaen wedi siarad drosto yn y senedd. Yr oedd y gyfraith bresennol ar y mater yn waith yr offeiriaid, ac ni chlyw- odd eft^erioed un) math o reswm yn cael ei dd n o'i bla' ag a fuasai yn cael y gradd 1 ia??hth ;;y rdil,?,r?th gyfreith ,!r dysgeid- ia^th/pyj0^dnol. Dadleuai ^BRIGHT y I dylai cyfraith y wlad ad.el cwestiwn o'r f,th hwn at ryddid y deiUaid; ac os na fua-ai v T? yn pMM y mesur yn awr y bydd??i v?  gwneyd byny mewn ?,er d'yfdol. Dywed,dd y Oyfreithiwr Cytired. Moleifodefyn gwrthwynebu y mpsm- nid oddi ar unrhyw seiliau crefyddol, ond o h!p.id lei fod wedi cael ei ddwyn yD mlaen ?,, ber- sonau unigol, mewn canlyniad i symmndhd a osodwyd ar droed gan amryw fooedWigion cytoethog ag oeddynt wedi tori y gyfraith yn yr ystyr hon eu hunain. Siaradodd amrvw ereill yn erbyn y mesur. Pan ranwyd y Tk,, yr oedd o blaid yr ail ddarlleniad 243; yn' erbyn, 144; gan roddi mwyafrif o 90 o blaid y mesur. Croesawyd yr hysbysiad hwn i bloeddiadau o gymmeradwyaeth gan ei gefn- ogwyr. Yr oedd oriel y boneddigesau yn bur llawn, a daDgogasant eu cymmeradwyaeth o'r hyn oedd wedi cymmeryd lle. drwy chwyno eullogell-gadachau.

YSTADEGAU DIODYDD MEDDWOL. YN y fiwyddyn 1867, dyfethwyd 52,659,009 o fw?li o??d 7ii ??7 eyd cwrw a gwirodydd yn y Deymas Gyf. uno1. Buasai yr Sd hwn yn gwneyd uwch law tair mi) o BhyMUo bwysau aawd, ac u W"Waw mil a tim chant 0 filiynau o dorthau o fara pedwar pwy? yr M CMlymad i'r dinystr hwn ar yd, rhaid i ni bob blwyddyn bry.? 0 wiedydd ereill, werth o 20 i 30 milwnobunnanoymborth.yrhynsyddYncvmmer? arian ymaith o'r  y jellid eu  ???d?h'?Idd ?r"' a thrvvy ?yn yddirlawr gynnyddu ein masnach. Fe welir mawredd y fasnach mewn diodvdd meddwol oddi wrth y ffaith fod yn y Deyrnas Gvf- unol wch law 150,000 o dafarndai; a thybied fOO ffrynt pob ty ar gyfartaledd, yn dJegllat^ ffurfiant res dai uwch Jaw 850 o fiiidiroeddo hyd, ueu au  ?r yn cyrhaeddo Edinburgh i Lundain. X Hymedd gwanwyd deng mitiwn a pbedwar u?in o bunnau yn y Deyrnas Gyfunol am ddiodydd mecidw- ol. Pe buasai yr arian hyn wedi eu gwario am yddan defnyddiol, buasai y wlad y? qyfoetliocach o 90 mihwn; ac heb law hyn. cawsid gwaitu am uw?dd? i fwy o filiwn a banner o'n poblogaeth. Y n chwanøgol at yr arian a wanwy? am y diodvdd ? ? ???y<I i mewn hefyd gost ?oseddau tlodi, ae ?Dfiechyd, gyda choHiaut amser, a meddiannau. a "1_- _1' ..y y raai a gytnjir o leiaf yn 50 miliwil ac wedi eu chwane'au at yr uch%i, a wnamt y 96$t flynyddo yn 1400 fihynau 0 bunnau i fodd- Lha? u chwant y genedl at ddiodydd meddwol.  bu asai yrari an hyn ??''g?'oigaeigweH „ymJbv!o.rith i adiUad, neu dai mwy cysurus, y fath sym- byM a roddasent i fasnach a gweithfeydd, a chym- maint a fuasent YI1 ei chwanega at lwyddiant, cysur,  ? Doethmebyn mhawb, yn enwedig mewn ,?K sydd yn gorfod gweithio yn galed i ennill eu bar& bennyddiol, fyddai gofyn iddynt eu hunain e/ra iddynt wario eu harian, y cwestiwn-Beth a gaf fi am danynt ? Gofynwn i ni ei„ hunain fel cenedl, Beth ydym yn ei gael am y gwastraff o 150,000 o filiynau a wenr genym am ddiodydd meddwol» A ganlyn sydd rai o'rprif bethau yrydym yn eu ?Ia? danynt- Yn agos i un miliwn k hanner 0 dlodion yn v DTWeyrrnna»fs p Gyff unoli neu un o bob 20 o'r holl bobloi^ aeth: achosir naw rhau o ddeg o'r tlodi hwn gan yr ymarferiad a'r diodydd meddwo!. ?bW,?OOOo feddwon, bob un yn ffynDOnell gofid a rw U ,f r «ymmyd°Saet&. 60,000 0 fodau dyno] yn cael eu ?'?? bob blwvdd- yn gan ddiodydd meddwol. 43,000 0 wallgofiaid yn ein gwallgofdai, a 25, 000 o dre?gholiadau bob blwyddyn, yn benaf mewn can- lyniad i ymarferiarl ft diodydd meddwol. dod ° droseddwyr, oil yn flrwyth meddw- dod. cwXerXnZ1uaiddg°fneb' ^ra 0 deuluoedd, cwerylon teuluaidd, f ymbddfeydd yn yr heolydd,Cac annhrefn cymdeithasol dychrynllvd  feddwol ydyw y rhwyatl* penafar ffordd cY.Dydd addysg, crefydd, a, moesoldeb. Gyda'r canlyniadan gofidus hyn o'n cyfundref geiihedlaetbol o ?d cwestiwn y dylem ei ofyn i ni rtnatgydViifri^ mawr ydyw, Beth 'w yr achos o r anghymmedroldeb hwn ? Yr ydym ? cael Ile bynay Mae plwyf neu ddosbarth hebda&mdai. fod med l wdod a thlodi bronvn hollol anadnabyddus n\aefi?nymddigono broifon fod y cylfeusderau f aeI dMdydd yn effeithio yn uniongyrchol i'r swm a ynrohonynt; 0 ganlyniad, y mac yn amlwg mai y ybri-t f ffordd i attal meddwdod ydyw diddymu tafarndai.

Mewn cy far fod o c'?s?o? Prifye?o! EdiDborili h,a !Daliwyd d?dd Mereh?r .tiwed ?f, dewiswyd Dr IA. Crum Bmwn, i gad.ir CetyUheth, yr hon a aeth vn wag trwy i DLlOD Play lair, A. s., roddi ei 8wydJ fyny. ;/)'