Baner ac Amserau Cymru

IIAWLIMT CYFIAWN Y BOBL, AWGRYMIADAU AM GYFNEWIDIAD YN Y GYFKEITHIAtT TRWYDDEDOL, FONEDDIOION, I Yr wyf yn hyderu nad ystyur fi yn rhyfygus wrth geisio gosod ger eich brou yr amlinelliad canlynol o'r hyn a dybiaf y gellir ei Weithio allan yn fesur syml ac effsi thiol er gwellhau ein Cyfundrefn Drwyddedol neu, mown geiriau ereill, y gyfundrefn dan yr hon y trwyddedir tai i werthu diodydd meddwo) yn Mhrydain; ar hwn, mi a gredaf, a dderbynir gyda llawer o foddhad gan drigolion pob ardal trwy y deyrnas. Ond cyn myned yn mhell- acb, dylwn, fe allai, roddi y rhesymau sydd yn ymddaugas i mi pa ham y mae y cyfreith- iau sydd yn awr yn rheoli y gyfundrefn drwyddedol mor aneffeithiol. Y mae genym, yn 01 yr awdurdodau goreu, tua phum cant o gyfreithisu yn dwyn perth- ynas â'r mater hwn ar ein Deddf-lyfrau J ond er hyn, fe gydnabyddir yn gyffredinol fod y gyfraith, fel y mae yn bresennol, yn hollol an- foddbaol i bawb y, mae a fynont â hi. Gyda'r ffeithiau hyn o'n blaen, nid ydyw ond naturiol i ni wneuthur ymchwiliad i'r acbosion sydd wedi cynnyrchu, ac ydyut yn parhau i gyn- nyrchu, yr effeithiau hyn. TJn attebiad o leiaf a ellir ei roddi ydyw, Fod, wrth ymdrin A'rcwestiwn hwn, hwyrach, rhy ychydig o ymddiried wedi ei ddangoa yn nghorff ybobl; ac y lhae yn bossibl befyd nad oes digon o ystyriaeth wedi ei roddi i'r ffaith bwysig hon— Fod amgylchiadau pob plwyf neu ardal trwy y wlad mor dra gwabanol i'w gilydd, fel y mae y trefniadau sydd yn gyfadda9 i un He yn angbymmhwys i le arall; ac 0 herwydd hvnv Ai hnrl m ammhossibl i ffurfio mesur eyffredinol sydd yn cynnwys trefniadau pen- nodol er rheoleiddio Tai Trwyddedig a fyddo yn dderbyniol ac yn gyfaddas i bob man fel eu gilydd. I brofi cywirdeb y ayniad hwn, ni raid i mi ond cyfeirio at un cynnygiad sydd wedi bod | ar araryw achlysuron o flaen Ty y Cylfredin, a'r hwn sydd y flwyddyn hon ctto wadi. ei adnewyddu-sef, y mesur er can y tsfiriiau yn hollol ary Sabbath an. Y mttey nlesur yr wyf yn cyfeirio ato yn un syml ac eglur, ao yn cael ei ystyried yn un sydd yn sicr o esgor ar ganlyniadau dymuuol, yn foesol a obref- yddol; ac y mae, gan hyny, yr wyfyn tybied, YI1 un or rhai tebycaf'o'r holl fesurau a gyf- Iwynwyd i sylw y Ty i gyfarfod i chymmer- adwyaeth gyffredinol. Ond y mae, pa fodd bynag, wedi ei golli amryW o weithiau, ac am y rheswm hwn:—Fe gydnabyddir fod am. gylchiadau llawer o ardaloedd, yn gyatgj a syaiadau eu preewylwyr, yn aeddfed, ac yn awyddus i'w dderbyn, etto, mewn ardaloedd ereill, fe ystyrir nas gellir ei gymmhwyao atynt heb achoai llawer o anghyneusderau— ao o blegid hyny, fe gollwyd y mesur hyd Jma. Gan nad yatyritt ef yu gytiimbwys i bob ardal yn ddiwahaniaeth, nid oedd y Ty yn foddlawn i'w basio, a.'i wneyd yn gyfraith. Ni ddywedaf ddim ynghyloh y dymun-i oldeb mawr obasio y fath fefearj ond, a gad-) ael yr ystyriaeth yna yn gwbl o'r neilldti, Jr| mae yn rhaid cydoabod ei fod yn gymmaiiit o gam i attal yr awdurdod i gau y tai hyn M y Sabbathau oddi wrth yr ardaloedd sydd yn awyddus lie yn barod i wneyd hyny, ag a; ,tyddai gorfodi yr ardaloedd ereill i'w oau, llei y lDa3 y trigolion yn wrthwynebol i wneuthur yny, ac yn tybied hefyd nas gellid rhoddi y Uth gyRaith mewn grym heb achosi llawer d, ^Xhyfleusderau i'r cyhoedd, Y mae y cam- wri yn gymmhwys yr un fath yn y, ddau am- gylchiad—ac yn anffodus, yn yr achos.hwn, y rhai sydd yn earu trefn ac yn awyddus am lwyddiant crefydd, sydd yn cael eu gorfodi i ddioddef. Ond y mae yr un anhawsderau yn ein cyfattbd ar lawer o. ereill sydd yn gyssylltiedig &'n trefti drwyddedol bresen- nol, a hwy a barbant felly hefyd byd nes y gosodir hi ar seiliau gwahanol hollol i'r rhai l presennol.. Gan fod pob mesur cyffredinol, gan hyny, fydd yn cyntiwys darpariadau pennodol er rheoleiddio y Tai Trwyddedig, Be a fyddo i'w gymmhwyao at bob ardal yn ddiwahahiaeith, o angehrheidrwydd yn rhwym o gynnyrchu yr un effeithiau anfoddhaol, yr wyf yn meiddio awgrymu y gellir yn deg ao yn ddiogel seilio mesur ar egwyddor arall i lywodraethu y tai hyn; sef, ar yr un egwyddor a Chyfraith y Tlodion, Qyfraith y Ffordd Fawr, Gyfraith y GwyUo a'r Goleuo, eyfraith y Llywodraethia- Lieol, ac amryw ereill—sef, rhoddi yr awdur- dod iw rheoleiddio yn gwbl yn nwylaw treth- dalwyr pob plwyf neu ardal. Am gywirdeb a chyfaddanrwydd hollol yr egwyddor boa, yr wyfyn tybied baa gall un ammhsMaeth fod. PreSwjrlwyr pob ardal ydynt yr unig rai a allant farnu gywiraf pa gyfleusderau Sydd yn angenrheidiol iddynt, a pha ddrygau y diciddpfant oddi *rthynt; a hwynthwy, hefyd, sydd debycaf o gymmeryd gofal dylad- wy am wneyd Cyfiawnder k phob hawliau Sydd yn perthyn i'r rhai sydd yn y famach hon. A chan yr addeflr yn ymarferol gan ein deddf-wneuthurwyr eu bod yn gymmhwys i ffurfio barn ar y cwaatiynau mwyaf dvrus eyssylltiedig a'n gwladlywiaeth gartrefol a thramor, y mae yn rhaid eu bod Q ftqgea- rheidrwydd yn gwbl alloog i ffurfio bam ar gWestiynaii mor gartrefol a hyn. 11 11 ?. Yvjmjtt y meaur, gan hyny, yr wyf fi yn meiddio ei gynayg yu un, syml, a'r oU a hm ydyw tKwglwyddo rhan drawdurdod sydd yn bresennol yn nwylaw yr ynadon a swydd- agion y cyllid (excise) i'r trethdalwyr, gyda gallu chwanegol hefyd i gyfaddasu y faSnach ynen hardaloedd eu hunain at eu hangen- rheidiau neillduol. Y mae yr awdurdod yma i gael ei hymarfer mewn festri neillduol, neu gyferfod arall i gael ei gynnal yn flynyddol i'r pwrpat) hwnwcya y Diwrnod Trwyddedu. Er egluro darpariaethatji y mestlr yr wyf yn ei gyhnyg yn llawnach yn ei fanylion, dy- wedaf y dylai roddi i'r trethdalwyr y breint- iau eanlyuol:- I. Yr awdurdodi liosogi, parhau, al lleihau nifer y tad a drwyddedir, Be hefyd i attal trwyddedau yn hollol oddi wrth bob ty yn eu plwyf neu eu hardal, yn ol eu doethineb eu hunain. II. Yr awdurdod i benderfynu ar ammodau yr holl dtwyddedau a roddir allan :—er enghraifft, a ganiatelr i ryw dai, a pha rsi, i agor ar y Sabbathau,, ao ar ba oriau;. yr amser i'w cau ar ddyd&au yr wythnoa, &0" III. Pan y bydd pleidlais y festri droa attal yn hollol drwyddedau oddi wrth bob ty ynjr plwyf, fod pleidleisiau dwy ran o dair o'r trethdalwyr yn angenrheidiol. IV. Os bydd pleidlais y festri yn bleidiol i liosogi nifer y Tai Trwyddedig, neu o blaid heIaethu eu breintiati, fod gan yr ynadon a fyddant yn eaniatau trwydd. edftu hawl fw gwrthod. V. Er mwyh diogelu yn well heddwch ardaloedd, yn gyttol a rhjddid y treth. dalwyr, fod y pleidleisiau i'w cymmeryd thty y balot. VI. Fod i benderfyniadau cyfarfod y treth- dalwyr gael eu hySgrifenu mewn Ilyfr, i gael ei gad* i'r dyben hwnw; a'r pen- derfyniadaU hyny fydd y gyfraith o dan yr hon y bydd i Drwyddedau y cyfryw blwyf heu ardal gael eu dal am y flwyddyn hono. Dylwn egluro yn mhellach, y bydd yr I awdurdod i ganiatau trwyddedau yn cael ei gymmeryd yn hollol oddi at swyddogion y cyllid (excise officers) o dan y meaur hwn; ac nas gall yr yuadon drwyddedu ond y tai hyny a gymmeradwyir gan y trethdalwyr; ond bydd iddynt hwy, a'r heddgeidwaid, barhau i yrtv- arfer eu galluoedd ereill yn mhob ystyr; fel y maent yn bresennol. Er fcglurhidpsllach:— Pe byddai pleidlais y festri am leihau nifer y tafarndai mewn plwyf (dyweder o ddeg, neu unrhyw nifer arall), gellid ei gario, allan mewn ffordd eithaf syml; sef, trwy roddi rhestr i bob trethdalwr (y merched fel y dyn- ion) o'r holl dai yn y plwyf, gan adael pob un at ei ddewisiad i darawallan y deg a fernir ganddo yn f*yaf gvirthwynebuo. Yna rhoddant eu papurau yn mlwch y balot, a bydd i'r deg ty y bydd y nifer mwyaf o wrthwynebiadau iddynt golli en trwyddedau. Wedi egluro fy ngoly|iadftu mor bell a hyn yna, yr wyf yn ystyried fod mesur yu cynnwys y darpariaethau hyn yn un syml, yn gyfaddas i bob ardal, yn ddigoat yn y dull o'i weithio atlan, ac y rhydd i'r bobl y rhyddid' hwnw i weithio allan eu hargyhoeddiadau eu hunain, yt hwn yw eu hawlfraint diauimheuoL Bydd y fath fesur a hwn, meddaf, yn bossibl i'w gymmhwyso at amgylchiadau pob rhan o'r Deyrnas Gyfunol, heb eithrio hyd ya oed y trefydd a'r ardaloedd inwyaf poblog; a'r hyn sydd mor bwysig hefyd ydyw, na bydd 0 angenrheidrwydd yn hollol aneffeithiol, neu yn arwaiii i gyfnewidiadau mawr a sydyn,a thrwy hyny. yn rhwym o gynnyrehu canlyniadan anfoddhaol. Galluoga y rhai hyny sydd yn. gwybod oreu am y cyfleusderau angenrheidiol i bob ikidil i'w eidrhau; a gellir ei gym- mhwyso yn unioa yn f cyfryw fodd ag y bydd y trigdion eu hunain yn ei ystyried yn fwyaf cyfaddw i'w hamgylchiadau neillduol hwy. Galluogi. al-daloidd lie y gelwir am chwaneg- iad, o dan amgylchiadnu lieillduol, yn rhif y tai trwyddedig, i liosogi eu nifer, yn ddaros- tyngedig, fel yr eglurwyd yn flaenorol, i gyd- ayniad yr ynadon.—Galluoga yr ardaloedd hyny lie y mae y tai er gwerthct diodydd -meddwol ynoael eu eadw yn dda a rheolaidd, i'w parhau; ac ardaloedd ereill, lie y maent, yn aflywodraethus; i leihau eil nifer tr#y wneyd i fiordd yn raddol ilt rhai mwyaf di- drefn; ao heb lair liyiiy,"pan y bydd amgylch- iadau ardal, yn gyatal ag amgylchiadau ei pbreswylwyr, yn gwbl aeddfed i'w battel yn hollol, gallant gyrhaedd yr amcan hwnw hefyd dan y mosur hwn. Gwellheir cymtaeriad y Tai Trwyddedig yn gyffredinol ar unwaith drwyddo, gan yr argrapha y ffaith hon ar feddyliau y rhat sydd yn eu ,dal—fod adnew- yddiad eu trwyddedau yn yiaddibytiu yn gwbl ar y dull y bydd eu tai yn cael eu llywpdr- aethu; a thrwy gynnyrchu fet hyn raddau d ansicrwydd yngbylch eu parh&d, cynnorth- wva vn anunionevrchol i attal ychydig ar yr ysbryd aiituriaethus yr hwn yr addefir ei fod yn gyMylltiedig a'r fasnach hon i raddau gor- modol, a'r hwn sydd yn achosi cymmaiht d dlodi, trueni, a throseddau, yn mysg holl ddosbarthiftdau cymdeithas, ond yn enwedig yn mysg y dosbarth tlotaf o'n gweithwyp. Yn chwanegol hefyd at y njanteislon hyn, 6 ryddheid yr yvnadon, I d o oddi wrth or- chwyl ftnnymunol a digroesaw iawn—sef, eaniatau neu wifthod trwyddedau, yn, y I6 cyntaf, i'r sawl a fyddont yn eu ceisio or n.ydd, I eu hattal oddi wrth y rh&i hjpfay ■ fyddont wedi profi eu hunain yn annheilwng o honynt. Neillduolrwydd pwysig arall mewn cys- sylltM &'in cyfanygiad ydyw ei fod ya aw d od i rhoddi i'r trethdalwyr ynunig yr awdurdod i ymdthi deb am unrhyw gwrs a fabwyøiedirganddynt ar eu hysgwyddau hwy eu hunain yn gwbl ac yn hollol: ac os digwydd iddynt acpeyd cam- gymmeriad ar ryVf adegi gallant ei gywiro yn rhwydd yn eu cyfarfod blyayddol dilynol. Yr wyf yn tybied y galtaf yn ddilel ddyweyd, wrth derfynu, y byddi fesur wndiei ffurfioar yr eg wyddorion hyn gfeel ei groesawu gyda pharodrwydd ft bnddhx gan y treth- dalwyif yn mhob man fel ohVaaegiad pwysig at eu bteintiau a'n 6ySQW6-^ hwy syM fa Mrr Vn ffurfio corph yr etholwjn? yn f bwr- deiadrefi, a'r nifer mwyaf o lawer dr etholw^r yn y siroadd. Ac nid oes ynot an ammneu- I aeth na all pob aelod I!éneddét it gytlnorthwjfa i osod iliesur o'r jibtur Iti ar ein Deddf-lyfr dêimlo yn (jithäf hydéru t bydd iddo drwy hyny iorhau iddo d ei huh gydymdeimkd y mwyafrif mawr 0'1 etholwyr—ao na bydd'iddo golli ewyllys d& nib olid',y i-hai a bres^ylimt ytii mwyaf didrefa a digymmeriad; y rhai y cydnabyddir yn gyffredinol eu fcoi yn ddi- nystriol i gyauroa cymdeithas yn gyffredinol, ac yn felldith yn mhob ardal. Gan fod y mater hwn yn un o'r pwyuigr rwydd mwyaf, ac yn un sydd yn dyfod yn brysur i sylw y wlad, y mae yn angenrheidiol. i'r rbai sydd yn bryderus am weled diwygiad effeitliioi yn ein Trefa Drwyddedol bresennol anghefnogi pob ymgais i, ddi wygio-ein cyfreitb- iau trwy dori ymaith yn unig ra i o'r caugoalbu mwyaf pwdr ac anolygus, A dylent ar unwaith ymdreehu i gyttuno ar ryw egwyddorion mawr a. chyffredinol, air ba rai y gellir seilio mesur syml, teg, diogel, a chyfla--mes- y geUir ei gymmhwyso at bob tref a phentref trwy yr holl Deyrnas Gyfunol yn ddieithrfad ac- ftr ddygiad yn mlaea yr hwn y gall gwleidydoi m 0 bob plaid, dyngarwyr, a chrefyddwyr yn gyffredinol, gydweithio yn y modd »wy»f calonog a phenderfynol. Bydd yn dda geayf oa, h,1 r sylwadau hyn gynnOrthwyo, i ryw raddau, i ddwyn allan fesur ar fath. J:, Jjfdwyf, Fonedd^jion, V hvhMjb „ y |!ich ufudd wasanaethwr, (W 7. f THOMAS GEE. Dinbych, M&vyrt&nam, 1869. J 0. Y.Os bydd rhai o'ch darllenwyr yn dymuno gofyn unrhyw gWSlstiyDg^ i rai yn nghylih y mesur hwn df wy y FAfrttt, tiyd yii dds iawn genyf ea hotteb" •• ■- til n j-Lvbro.'>

I I P" 'J.I hi^K-n ?.???'9..?????? I" I. YN GLADDU CALEDFRYN'fuU Jw goh9??"y??Qa I ;VI '¿"" ,Ø! go!! Vff\:)Ý.t ?z 0 ?.' ?! t .?. I 1: T.flMAwW. v U -?h) ag y me ei enw erbyA ? ?edi dy&d ?n bur ?ydh?ddu?dr? Gy?, ?Oaiydayd adrMbyd? yn ?t?«, t?? deil yr hen Omeraeg i gael Oi ?(i?? 'a'i yir- Hen. BuB? ef'a Uav?r M?yjdya yR dymuno c??lglws ar y Ile; ae.yn bwnadu< ?n ??L- difa t6 dbd '6i ca?fkt"i mÚiiluu\e f¡Wl c f, 7' iedhid h?A Yk hat nesa? o aeltreú1io ye1. ddyddiu Yu ir arda!, i ?wi?tau ei i ol e,, a ?weled rRM o'l phrif h7,nbdi'ou w ?l dimug ein pri f, "Ad a ?a engy f4i o"' Q MegM bob tro:, g,!ydda8 ei §y%rK)? e?a Mynyddpedd, pa un bynag al .?iew? r Dell gymmanfa, heu ?yt"fod, dyna, yh ddieithriad, fydd?i ei ofyaiad w*th ymadael: —" fft bitd v deuweh i'r Groeswnn 2 "PAM. iwch a myned heibio pah ddeuwdh hesaf i'r Deheudir. Y ma6 yn ayn genyf atoch mt buaseoh wedi bod oyn hyn ynyt, ardal aCWIoW- un ;1', manau tlysaf o fewu Cymru-eyfbdhorg mewn hyaaifaethau. Dowchaow, pan ddet- woh i'r Dehendir, ac arosweh wythnos." Yr c6dd yniWeliad,r Groeawen. a'r hyfryd- wch 0 fwynhau deuddydd noo, drt o gyleiUadh ein hen gyfaill Caledfryn, at 1wmeac af ti aelwyd ei han, gan hyny in store go*, lie yu beth sg yr edrychwn ya fynych yn tDJUn. ato gyda boddh&d.. ■ i Boren ddydd Gwener y Groglitb, pa fodd bynag, dygai y llythyr-gludydd y n-ydd fed Caledfryn yn ei aroh /—ei fod -we&- hutib, ir naw or glocb y noe Fawrth cyn hyay; 86 y bwriadid ei gladdu y dydd Mawrth eanlynot. Galedfetk yn ei arch Anhawdd ydoedd dwyn y meddwl rywfodd i grodu-i-i sylweM- oli-i realists y newydd fod eifc hen Ofaill, baton hwnw yn gorwedd yo;ti awdo fod y llygaid Uym, treiddear, aerenog, wedi ftd, a'r tafod'ffraetb wads tewi I o blegid yr olg ddiwediaf a gawsWn o hono, a'r trO diweddif y bu'm yn ffafwelio ag ef, ya Mihefln Mit- eddaf, yn Nghymrflaofti Lianbtytmair, yr oedd yn edtych yn aodbdig o heovrty, ond fed tnpttryn o glotfni arn pteetltu mewtt hwyiiau rbagorol ar y maes yn yr oeaftu'r prydnawn, ac wedi hyny yn yr hwyr. E8- tyeM y pryd hwfiw fa llawer tebycaeh o tyw deng mlynedd yn hwy aft llawer o i i o yr oeddytat ugftki ialynedd yn ieuangach nag tf. I$" Dyni?rpa&tAhefliad, gan hynYJ bytbJi ytnwfiled AV fro hono," meddwn. ynof fy htnt, "wedi darfod. Dyma haul y Groeaw«nWdi macbludo^-wedl inachkido yn hollol ariiiis- gwyliadwy, a'm gobeithion inuau anrf#ytila^i wythnos o gwmni