Baner ac Amserau Cymru

CYFARFOD MISOL LLEYN AC I EIFIONYDD. FomnwoTOif, Erfyniaf am gongl och newvddiadnr i alw sylw Cyfarfod Miaol Lleyn no Eiionydd at ychydig bethau mewn eyaaylltiad ,'r gwlr ieuaingo o ymgeiawyr am y weinidogaeth a berthynant iddo. Tin ar fy meddwl wneyd hyn lawer gwaith oyn hyn'; ao wedi gweled llythyr Swyddog yn eioh BANBR am Chwefror 10fed, jicmierfynais y rhoddwn fy mwriad mewn gweithrediad. lin peth n'm hattaliai i wneyd yn llaenorol oedd ofn y lhoddwn dramgwydd i ryw gyfeillion yn 1 Oyfarfod Misol, yr hyn, ar unrhyw gyfrif, ni fynwn ei wneyd, Mis,ot, wyf fed y g*yn sydd gan Swyddog yn ei lythyr yn dra haeddianol 0 sylw, aef gwneyd rbyw sylw o ym, aberthiad ao ymdrechion oin pregethwyr ieuaingo. Meddylier am fLlnyd am amryw o'n pregethwyr ieuaingo. Gwyddom am amryw o honynt iddynt gefnu ar eu galwedigaethau, heb ganddynt obailh am y dyfodol ond cael eu talu tua hanner oystal a'r gweithwyr iselaf-fe allai, ychydig yn well, ond, fe allai hefyd, yn druenus- ach fyth. Os meddent unrbyw gau ddyben yn y oam hwn a roddaaant, ymddengys i mi na all fod ond hwnw o chwennychu bywyd ttawdbarchus. Na feddylier mor frwnt am ein pregethwyr ieuaingo Bu ganddynt unwaith logellau mor llawnion a neb o'u oymdeithion ieuaingc. Ai felly y maent yn awr ? Medrent unwaith tlurddio cael oymmaint a chystal gwisgoodd ag unrhyw njr ieuaingc ereill. Yr ydym yn gofyn, a fedrant yn awr? Ac yr ydym yn gofyn yn mhellaoh, a ydyw yn hawdd i'n gwtr ieuaingc efrydu yn galed a ohalonog yn y sefyllfa gymylog ac anhyfryd hon ? Yn ddiammheu, nid oes dim gwtr ieuaingc A mwy o angen cael gwneyd å hwy fin gydnabyddiasthau i'w cynnorthwyo a'u cefaogi, yn gyatal a'u calonogi, a'r gwf t ieuaingc hyny a droant i'r weinidogaeth yn si. plith ni. Dichon y synid mor lleied yw llyfrgell rhai o honynt; ao fe allai y dirmygai rhai hwy o herwydd Ileied o lyfrau, tra mai y rheswm da am anamlder eu liyfrau yw, na fedrant gael chwaneg, neu ynte am y gorgynnilant i geisio gocbel myned ar ofyn y Cyfarfod Misol. Y mae yn ffaith hollol net fod Uawer o'n gw( icuainge wedi ae yn, e y Mae ?naf ofn y caiff rhai etto wneyd cam & t?y a:: ;n hrt:t: gwisgoedd, ac yn eawedig yn eu hefrydiaeth, tra yn ymdreohu am wybodaeth, Y mae yn dra gofidus genyf gyfaddef na wnaethom unwaith yn y blynyddoudd diweddaf ohwilio 1 mewn i helyntion ae amgylchiadau un o'n pregethwyr ieuaingc o honom ein hunain fel Cyfarfod Miaol I Wedi ohwilio i mewn a deall amgylchiadau ein gwr ieuaingc, cawa hanes bob Cyfarfod Misol arall yn eu cydnabod 0 honynt eu hunain, Ond yr ydym ni wedi boil yn eithriad n byn. Gwna Cyfarfod Misol Arfon ::{¡e\l:' ya iyny:f:lr:;j{d faoedd, er cael oronfa i gynnorthwyo a chydnabod eu pregethwyr ieuaingc. Ond eredaf na wnaed hyny unwaith erioed yn ein eynnulleidfaoedd mL Ya awr, a ni yn gwybod y fieithiau hyn, a allwn ddiagwyl i.'n pregethwyr ieuaingc fod yn hoff ao ymlyngar wrthym ? A ydyw ein hymddygiadau tuag atynt wedi bod yn gyfryw ag y dylaaai tod tuag at i ni wneyd ein rhin yn ddyladwy i'w calonogi a'n cynnorthwyo l gadw eu safle yn myst pregethwyr ieuaingc Cyfarfodydd Misol creill ? Dymunwn yn fawr hefyd fedru deffro yn effeithiol yatyriaethau elwysi neillduol Cyfarfod Misol Lleyn ao Sifionydd at y pregethwyr ieuaingo a gyfodwyd gan. ddynt. Mewn Cyfarfodydd Misol ereill, arfera eglwysi ofalu yn barhaua, ao megys rhieni, o'r pregethwyr leu- aingo a fagant. Mown Cyfarfodydd Misol ereiU, rhydd eglwyai neillduollOp., ereill 15p., ao ereill 20p., yn llogellau y pregethwyr ieuaingo a lapnt, a gwnant hyny eilwaith ac eilwaith. Credaf ni wnaeth un eg wys hyn yn ein Cyfarfod Misol ni mewnlln enghraifft «i ioerf Prin y mae eglwysi mewn un o Gyfartodydd alisol na Da na Gogledd, mwy galluog i ofalu am eu gwyr ieuaingo na rhai o eglwysi ein Cyfarfed Misol ni. Onid oes genym rai o'r eglwysi m wyaf cyfoethog a lliosog, a rhai na fyddai raid iddynt fod yn ol i unrhyw eglwysi yn en oydnabyddiaeth t'a cynnorthwy i'r pregethwyr ieuaingo a gyfodant. Gyda. tin dull dl0fal, oa nad brwnt, presennol o ymddwyn at ein gwtr ieu- aingo, pa fodd y gallwn ddiagwyl eu hymlyniad withym. Os ydym am i r pregethwyr ieuaingc a gyfodwa fod yn taicuaer as yn anrhydedd i ni, oalonogwn a ohynnorth- wywn hwy yn ddvladwv.  aylw Oyt.rMMi.cl L'eyn &a at Reo? derbyn &c.. pregethwyr, fely I»nd.rfynwyd arnynt gan GymdeithMff y Go? edd." tMd?.r i mi ddywedyd fy mod yn edmy? y rheolau byn. C/er* bod y,r u? mor ??.roU gdw i fyny mJdM dirfawr y pwlpad ar un llaw, Re i Biorbau ?S?nder 1'a ?tMUMngo M y Haw arall. W.I, M C:¡ bod ya bur a?enU? d: hl'o'r l I Kyn, tra y mae ereill wedi eu Uwyr &'n hotM eMeuluto genym ni 1 Yr ydym wedi dechreu dilyn y rheclau b?wyddion 7D fanwi hyd ddiwedd rheol yr "arhoU ) fanwl yn y Cyfarfod Misol;" end plio ham tal yn mbeltaoh ? Dy wed y rheol nesaf- y bedwaredd—" Fod eu baohOl i'w ddwyn, yn mben y flwyddyn, dan sylw gweinidogion a blaenoriaid eglwysi y lleoadd y buoat yo pregethu ynddynt." "0. yn foddhaol, i'w derbyn hefrd yn aelodau o'r Oyfarfod Misol." Ond dyma reol bad yw wedi oael un IY 1 w genym. A yw hyn yn deg Y T"6 "htdwir y rheol hon hefyd, ya ?ytM a thra na ?dwit ?'?" ??'' bydd ein gw?r 'eu&?e yn .inr o dda anghyfi?wnder. Bydd i SfindiM ofalu am rai yn dhd?? "? °*? y ''?"" *?" ?'K? barhau i gael eu SBofio, i% tueddu i ddigaloni neu Ymohwerwi Rhodder y rheol hon mewn grym, ao yna saiff ein pregethwyr ieuaingo gyfiawnder- dini mwy, na chwaith ddim Ilai-cânt y oondemniad, neu y gymmeradwyaeth a haeddant, a hyny oddi wrth yr awdurdod briodo). Dywedaf etto, hyd oni ddeuir i weithredu wrth y rheol gyfiawn bon, y mile ein gwyr ieuaingc tlodion, digefn, 'f yn rhwym o gael eu kanghofio, yr hyn nas gall ond eu digaloni neu eu ohwerwi. Peth arall y dymunwn. alw sylw Cyfarfod Misol Lleyn ao Eifionydd ato ydyw, ar fod i'n pregetliwyr ieu- aingo gael oyfeirio atynt a siarad wrthynt yn dirion a pharchus yn ein Cyfarfodydd Misol yn barhaus. Pan yn edryoh arnynt yn frwnt a diystyrllyd, beth a ddis- gwyJir iddynt ond bod yn isel yn y manau yr ant iddynt; a beth ellir ddiagwyl oddi wrthynt hwythau ond myned yn ohwerwach ohwerwach eu teimladau? Oiau nad oes dim yn effeithio yn fwy ar y njodd y teimla llawer atllin gwyc ieuaingo na'r modd y cyfeirir atynt, Re yr edrychir arnynt yn y Cyfarfod Misol Galewch i'n boll ymwneyd 4'n g?ye ieuaingo fod yn gyfryw a? a duedda i wneyd iddynt gael edrych arnynt yn barchus, ac a'u dwg hwythau hafyd i ?"h arnom uiunau yn hoff ae ymlyngar. Ydwyf, Foneddigion, EWYLLTSIWR VA.

YSGOLDY CWMDWR. I AT Y PARCH. W. MORGAN, MYDDFAI. I FONEDDJOIOH, Tynwyd fy sylw at yr ysgoldy uohod trwy ymddang- osiad llythyr byr, ond pwrpasclac amserol gan Brodor, yn eioh newyddiadur gWlIsanaethgar ychydig wythnosau yn 01. Cyfeiriwyd yn y llythyr hwn at y Parch. W. Morgan, I\fyddfai, fel un a allasai roddi oryncdeb 0 hanes y sefydliad, a'i gyssylltiad ft'r llywodraeth, &0. Os bydd Mr. M. mor garedig a dwyn y peth i Bylw, byddaf 11, a llawer ereill, yn y gymmydogaeth hon yn wir ddiolohgar. Cawsom lawer o addysg, adeiladaeth, pleser, a goleuni, trwy eu gwrandaw o'r esgynloriau, a aarllen i".? .I.. oynnwysfawr trwy v waog ag:d:;fh ;stïf::en¡;r hynod, g??rth i'r Dywysogneth eu gwybod, yn perthyn i'r sefydliad uohod. Credwyf fyl "ich bod chwi, syr, yn meddu IU dalent dia-'Il i ?l iozod y mater yn oleu ger bron y wlad. ""Y i.' ih maddeuant am fy hyfdra yn oyfeirio y llythyr hwn toch. Yr eiddooh, Foneddigion, DBOÐOR ARALL, I

YR EISTEDDFOD GENHEDLAETHOL. FONEDDIGION, Yr wyf yn methu a dyfalu pa ham y mae Oymry yn ysgrifenu Saeaneg i bapur Cymreig. Darllenaislythyr Mr. n. E. Williams, yn y FANER am y 10fed oyflsol, ond bornais mai gwastraff ar amser fuasai ei atteb. Dyma lythyr Mr. J. E. Thomas etto ynjeioh rhifyn diweddaf yn gofyn "Pa le y mae Pedr Mostyn 1" At tybed nad ydyw y boneddigion hyn byth yn gweled papurau Cymraeg na Saeaneg y Dywysog- Seth ? Nid oes yr un wythnos wedi myned heibio er pan yr ymgymmerais A swydd Ysgrifenydd yr Eisteddfod nad oes rhyw giybwylliad wodi bod am fy enw yn rhai o'r newyddia iiron. Od I adel y ddau yh.lydd by. o'r naill du. Yr oeddwn wedi bwriadu yagrifenu atoch yr wythnos ddiweddaf, i ddyweyd pa fodd yr oedd pethau yn nefyll gyda golwg ar yr Eisteddfod, ond fe'm lluddiwyd gan amgylchiadau. Ohwech wythnos yn ol, mi a ysgrifenais lythyr i gynnyg gohirio yr Eisteddfod eleni hyd 1870; ond nid ydynt etto wedi owbl gydsynio fi'm caia, ac nid oes genyf bawl i roddi hyabysrwydd swyddogol o'r cynnygiad. Pa fodd bynag, gan fod yr amser yn oerdded yn mbell, a'r bobl mewn awydd am wybod rhyw sicrwydd Jyngbyloh y peth, yr wyf yn anturio i bysbysti y wlad pa beth sydd wedi ei wneyd hyd yma, a'r hyn a fwriedir ei wneyd yn yr amser dy- fodol, Y mae yn eithaf hysbys i bawb sydd yn arfer & darllen newyddion Oymreig fod yr Eisteddfod mewn dyled o dros fil o bunnau. JDyna un rheswm tros beidio oynnal yr Eisteddfod eleni. TYDwyd y ddyled hon arnom gan y tair Eisteddfod ddiweddaf, yn olynol, ao ni fyddai yn ddoeth myned i anturiaeth mor ansicr etto eln symmud y rhwymedigaethau presennol. Yr ail reswm dros ohirio ydyw fod gwohrau eistedd- fod Rhuthyn heb eu talu. Pa fardd, neu lenor, neu gerddor, sydd ft digon o ffydd ganddo i roddi ei holl yni meddyliol ar waith am fisoedd o amser heb wybod a delir y gwobrau a ennillir ar ol y cwbl ? Dyma a ddy- wedais i wrth bwyllgor Aberhonddu ar y mater hwn:- We have a debt of 21,000 to wipe off before we can move a step towards the preparation for another Eis- teddfod. It is a question whether we have done right in offering prizes for compositions on different subjects, when the prizes awarded at Ruthin remained unpaid. No writer of repute will trust the council, and enter the lists again, until the money so earned before has been honorably paid." Y trydydd rheawm ydyw foa yr &moor eisoes yn rhy fyr i grfaDsoddi erbyn yr adeg gyffredin y flwyddyn hon. Trwy farwolaeth yr ysgrifenydd, taflwyd pethau I ddvryswoh mawr, a methwyd a ohael rheBtr y testyn- au ailan mor fuan a& arferol. Pan gyfarfu y council yn Aberbonddu, penderfynasant, mewn brys mawr, ar gyf. res o destynau a gYDnygiaøid iddynt; er hyny, teimlent nad ooddynt, yr hyn y dylasent fcd, end am fod yr amser wedi myned mor bell, barnent mai gwell oedd eu oyhoeddi fel yr oeddynt, na'n gohirio ddim yn hwy. Owyno mawr sydd wedi bod o hyd fod rhy fychau o amser yn oael ei roddi i ddarparu y cyfansoddiadau; a ohan fod yr amser byr arferol wedi ei gwttogi eleni yn llai nag erioed, trwy ryw amgylchiadau arorfod, yr oedd yn naturiol i ni feddwl y buasai blwyddyn óhwan. eg o.amser yn rhoddi gwell mantais i gael cyfansodd- iadau teilwng. d rheawm ydyw yr hyn y mae Blr. J. E. Y ¡¡edwerydd rheswm ydyw yr hyn y mae Jllr. J. E. Thomas, mewn dull hynod o gloff a diaddurn, yn oyfeir- io ato, sef yr etholiad. Rhag na bydd i'w frawddeg drwsgl ef beri tramgwydd, nid anfuddiol fyddai i mi etto ddefnyddio yr iaith yn mha un yr anerohais y Pwyllgor Lleol The political oontests, which have only just termin- ted, rendered it impossible for us to engage earnestly i. work, where parties of all shades of opinion could co-operate. In your oase, the antagonism and bitter- ness consequent upon a close electoral fight have not yet ceased, nor are they likely to cease for some time to come, and I eannot comprehend how the necessary preliminary work of our National Festival can be per- formed in the midst of so muoh turmoil" YpmMMdrheawmydvw fod Ilawer iawn o waith diWygiO ar yr hen sefydliad oyn yr atteba ddyben daionus i'r wlad yn gyffredinol, ao had ellir gwneyd hyny heb ycbydig o seibia-t. Dyna y gwaith o sefydln eangen gymdaithasau-y ddyledswydd o gyhoeddi 'y eyfansoidiadau buddugol. Yr amcan o gae perffaith gyd-ddealltwriaeth ar bwngo y mesarau, phw.g. y g.d.i,, & ph?.go yr rdd. \r ;U:=;U i roh: r{W;d:t P?b Enteddfod a gyunetfr, a Bicrhau talu i bawb eu Sttyi ledion, a Mawa o bethau ereill y gellid eu henwi. Byddi Mwyddyn e hamdden at ddiwygiadaa o'r fath yn chwMte?d cryfder dirfawr. V chweohed rheswm ydyw fod arddangosiad celfydd. ydo) t gael ei agor yn Nghaerdydd yn ystod yr haf, ac I tod yn agote I at,, y misoedd dilynol, so y byddai a t. traction o r fath mewn tref mor agos yn sicr o dolli yn drwm ar yr ymweliadau i'r Eisteddfod Genhedlaethol. Dywed Mr. J. A. Thomas—" Some propose to post. pone it to the year 1870. I think that a great mis- take. Nid ydwyf yn siwr fy mod 111 deall y ddwy frawddeg simple ucho 3. Pa un a feddylia yr awdwr mai mistake fyddaipostponio, neu ynte mai mistake ydyw dyweyd fod rhai aulpostponio, nis gwn. Anturiaf ei atteb, pi fodd bynag, mewn anWhesisy trwy ddyweyd, "Some propose to hold the Eisteddfod at Brecon this year. I think that would be a far greater aistike." Fel math o ad-ddodiad, gellid enwi un ffaith arall sydd bron yn gwneyd i fyny y seithfed rheswm, a hyny ydyw bod y wlad yn hwyrfrj dig iawn igynnorthwyoyr Eisteddfod yn ei hamgylchiadau cyfyng. Caernarfon, yn lie agor y pwrs a ymddiriedwyd iddi gan yr Eistedd- fod Genhedlaethol, yn gwneyd y trie o'i basic o dan law i rywun arall, au yn chwerthin am ben y Cyngbor am fod mor ffol a difjgwyl wrth ei gonestrwydd a'i obyf. iawnder hi. Rhuthyn yn methu a chael y ddau pen ynghyd, fel ag i dalu yr hyn sydd ddyledus oddi wrthi hithau. Caerfyrddin mewn math o benbleth yn methu penderfynu pa beth i'w wneyd er cadw ei hanrbydeAd ei hun, a pheidio arwain pobl ddiniwaid i brofedigaeth. Caerlleon heb ymysgwyd yn briodol etto i deimlo ei rhwymedigaeth i dalu cyfran helaeth o'r ddyled a dyn- odd ar y sefydliad. Cymru oil mewn rhyw ddifrawder, heb ddyfod etto i deimlo fel y dylai, ac i estyn llaw i orthwyo hen gyfaill ar suddo i'r dyfnder. gy yawdd iawn ydyw i bobl oddi allan feio a gwawdio. Y ffordd oreu fyddai iddynt ddaDgos maint eu cydym- deitnlad trwy adael i'r ysgrifenydd wybod ei bwysau mewn aur neu arian. A rbllg na byddo i neb ymesgus. odi, byddweh gystal a rhoddi fy address yn llawn. Yr eiddooh, &41., P. llIOSTYN WILLIAMS. I 1 41, Old Hall street, Liverpool.

I AT « MEDICAL STUDENT." FONEDDIGION, Yn MANER Ohwefror 3ydd, ymddangosodd llytbyr oddi wrth un a eilw ei hun ar yr enw uehed, yn gofyn i'r Parch. 0. Thomas a oedd efe yn credu y student a ddywedodd wrtho iddo weled cymmhwyso trydaniaeth [electricity) at gorph marw, ar oymmhwysiad hwnw yn rhoddi math o fywyd yn y corph marw, nes- ei alluogi i gyfodi, cerdded, agor ei enau a'i tygMd yn y tan. Yr oeddwn yn meddwl ar yr adeg hono ty mod wedidarllen rbywbeth i'r perwyl hwnw, ond nis gallwn yn fy myw gofio yn mha le yr oeddwn wedi ei wolad; ond heddyw, yn hollol ddifeddwl, tarewais fy llaw arno a chan nad wyf yn gweled fod neb wedi gwneyd sylw o lythyr Medical Student, yr wyf yn cynnyg y dyfyniad a gan- lyn i'w sylw heb gymmeryd arnaf fy mod fy hun yn deall dim o berthynas i'r pwnge "The effects of stimulants in producing muscula1 contractions soon after the cessation of all outward signs of vitality, are curious and interesting. When punctures are made in the limbs or heart, contractions follow, and in some cases alternate contractions and re'axations continue for some time. The most aston. ishing experiments of this kind are, however, those made by the agency of galvanism on the human body. The appearances produced by it are of the most fright- ful nature, and awaken horrible fancies on the mind of the spectator- the eyes roll wildly, and the countenance is distorted with ghastly grins, whilst the limbs move in forcible and convulsive actions. The most success- ful effort to reauscilate by galvanism was that made on the body of John White, who was executed for a murder at Louisville, The particulars are given in the Annals of Electri- city. The body after banging for twenty five minutes, was cut down, and, whilst yet warm, and even trembl- ing, was subjected to the stimulus of galvanism. The iMng L snddenly rose from his bench to a sitting posture, afterwards stood on his feet, opened his eyes, and gave a terrific screech. One of the surgeons present ex. claimed that he was alive. On another sbcck beig given, he jumped up with a sudden bound, disengaged himself from the wires, and ran into a cornfer of the room. He frequently opened his eyes, and the breath. ing became so regular, that many addressed him, but be made no sign of understanding. Nevertheless, by the assistance of a Medical Student, be took a few steps on the floor. He seemed like a man intoxicated, and overcome with the exertion he had made. Every effort was put in practice to equalise the circulation but congestion of the brain eventually came on, and 'terminated his existence." A man of the name of Clydesdal. who was executed for murder at Glasgow, was also made the subject of a similar experiment. (Harrison on the Medical alJpectl of death, p. p. 17, 18. London: Langman, Brown, Green, and Langmans, 1852. Pe buasai genyf hamdden, buaswn yn cyfieithu yr banesyn hynod uchod i ddarllenwyr uniaith y FANER, ond rhaid i mi foddloni ar hyn yn bresennol, ac h wyr. ach y gwna foddloni Medical Student yn well fel y mae. Orefwyf faddeuant am drespasu cymmaint ar eioh gofoa. Yr eiddooh. &c.. D. M. D. I Bar".in.Farness, Chwefror 22am. D:M, D'I

I SEFYLLFA ADDYSG YN PENMACHNO. FONBDDIGION, Y mae addysg erbyn hyn wedi dyfod yn air teuluaidd trwy yr holl Dywysogaeth, a phawb yn gwybod rhyw- beth amdano, naill ai yn brofiadol, neu fel p wnge-o'ii sqneddwyr bron at y plentyn sugno. Ond ar yr un pryd, rhaid addef am rai parthau o Gymra-ein hen wlad ardderehog-ai bod lawer ar ol ya y mater hwn o'i ohymmharu & rhanau ereill o'r Dywysogaeth. Y pwngo a deimlir bron gan bob dosbarth ydyw yr angen. rheidrwydd am addysg rydd. Yr ydym yn deall fod Tawer o leoedd, a'r rhan fwyaf, mae'n wir, yn Nghym- rn, hyd yn hyn heb un Ysgol Frytanaidd yn agos atyi.t: aoyn y cyffredin, y mae yr addysg a gyfrenir yn y lleoedd hyny i blant Ypineilduwyr yn hollol eglwysig. A rhaid addef, er ein gofid, fod ardal mor boblogaidd tie Ymneillduol a Phenmacbno yn perthyn i'r dosbarth hwn. Y mae yn y plwyf o ddwy i cair mil o drigolion yn byw, ft gweiir ynddo gymmaint a chwech o gapelau gan yr Ymneillduwyr, y rhai a lenwir yn dda ar y Sab- bathau end ni weUr, ao nid oes yn awr, ond un ysgol yn y plwyf, a hono yn dal cyssylltiad mor uniongyrch. ol ag sydd bossibl &'r Eglwys. Bu y plwyfolion yn ymdreebgar i'w badeiladu, gau obeithio y byddai yr addysg a gyfrenid ynddi i'w plant yn addysg rydd. Ond nid cynt nag y dechreuodd, ar ol y llafur a'r lludded blin, y disgynodd ei hawenau i ddwylaw y parson, neu yr offeiriad, fel y galwant ef yma. Ao o blegid na feddyliwyd am ddwyn i mewn "AdranCydwybod" ar ei chyohwyniad, y mae yn hawdd i bawb meddylgar, heb feddu rhyw hynedrwydd felLy, gasglu o ba natur y mae yr addysg a gyfrenir yaddi bob wythnos i blant yr Ymneillduwyr. Ie, y maent dan orfod hyd y dydd hwn i ddysgu y Catechism. Byw ardderchog, yn wir, yw byw ar ewyllys da un par- "n mewn pwngc o addysg. Y gwirionedd diymwad, yr hwn sydd ya argraphedig ar ddalen hanesyddiaeth er'» oannoedd 0 flynyddoedd ydyw, mai llosgi eu bysedd y bydd yr Ymneillduwyr wrt.h geisio berwi y cawl A'r parson. Felly y ba Iii yma. Ond nid pawb o honom aydd yn teimlo byny. Onid yw yn ffaith anwadadwy fod yma rai Ymneillduwyr, a'r rhai hyny yn llawn gel, fel y galleoh feddwl y byddai iddynt hwy gario pob croes lie hyd yn oed groeaau ereill hefyd, er mwyn Ymnoillduaeth, ond ( ar eu gweithredoedd, ei gwadu y maent, trwy oddef i'w plant fyned yn brawf athrawon yn yr ysgol hon. Gwyddom am rai yn anfon eu plant i Ysgolion Eglwysig, heibio yr Yogolion Brytanaidd, am y rheswm eu bod yn eu oael am lai o geiniog yn yr wythnos. Byddai yngynghor eithaf priodol i r dosbarth yma, 011 am beth rhad y maent, o ba natur bynag 7 bydd, wneyd bryt i fyned i'r Eglwys oyn ei dadgyssyBto oddi wrth ei hadnoddau, y rhai sydd wedi bod Tn ddinystr iddi. Gellwch gael pob peth yn lied rad oddi yuo am yebydig amser. Ar yr un pryd, nis gallwn lai na theimlo fod Ymneillduwyr sin gwlad yn gwadu ett begwyddorion am geiniog yn yr wythnos —yr egwydli- orion ardderchog y ba ein bynafiaid yn ymladd yn eofa i'w hennill-yr egwyddorion sydd yn ae i adeiladu eu tyrau ar adfeilion gorthrwm a chaethiwed. Ond pe buasai pob peth yn hollol foddhaol mewn cyssylltiad i'r ysgol a nodwyd, etto buasai yn llawer rliv anghyfleus i ben uchaf y plwyf, sef y CWIll Mawr. Y mae y rhan yma o'r plwyf yn boblogaidd; a thybiwyf fod ynddo saitb ugain o blant a allai fod mewn ysgol bob dydd pe buasai un yn agos.. Yn ddiweddar, bu cynllun ar droed gan y chwarel- wyr i gael Ysgol Frytanaidd i'r gymmydogaeth; a galwyd «yfarfod ynghyd i ystyried y mater, ao i rael "ybo(I a oeddid wedi cael nddewid a. dir il w"I el adu, ond deallwyd nad oeddid hyd yr adeg hono. Ar hyny, cyfododd gi?r ar ei draed, gau ddyweyd, Gyda golwg ar y mater hwn, y mae'n ymddangos fod Jethro, yr offeiriad, yn bwriadu cyfodi adeilad yn y Cwm, a hyny yn fuan, yn ol cynllun Eagob Bangor, fel y gall aelodau yr Hen Fam gael He i addoli ya y Cwm, r sg cerdded i lawr i'r pentref i dori y Sabbathau. y me yn addaw y bydd i'r Ymneillduwyr gael cadw ysgol yn yr adeilad hwnw y dydd, a dyfod iddo i addoli y nos, os dcuant. Ond y mae yn ddealledig y disgwyl- ir iddynt ymgymmeryd A lhan o'r draul aiff at ei adeil- adu," Dyma ymgais pellach at ennill y plant. Beth nesaf? Saif y cynllun yn ddirgelwoh dwfn heb ei esbonio yn y goleu yma; o blegid nid oa8 ond un, heb law y llefarwr a nodwyd, yn arfer myned i'r Eglwys o'r Cwm yma, hyd y gallwn gcfio; ac nid oes ond amser byr er pan y dychwelodd yntau i'w mynwes oddi wrth yr "Hen Gorph." Ai tybed fod y chwarelwyr Ym- neillduol am fyned i'w llogellau gyda Jethro, y parson, i godi cicaion i Jonah i addoli ei hun. Onid yw 1h ffaith fod y rhan fwyaf oedd yn y cyfarfod a nodwyd wedi cydaynio L'r cynllun. Rhaid atteb yn gadarft- haol, yaywaetb. Ond nid ydych yn gwneyd, heb wybod i fesur beth fydd y canlyniadau. Yn llaw y parson y bydd gofal ac arolygiad yr ysgo], fel y maa wedi bod gydag ysgol y Pentref. A phe byddech yn trcseddu yn erbyn ei barchedigaeth, fel y gwnaethoou yn yr etholiad diweddaf, trwy waeddi "Jones-Parry for ever," caech weled ei wyneb yn newid, fel gwrneb Laban gyda Jaoob, a'i ddynoliaeth yn cryim, a'i droed yn prysuro i gau drws yr adeilad, gan ddyweyd, Y Rhyddfrydwyr I hwynt-hwy plant, nid a i mewn yma hyd y bedwaredd a'r.bummed genedlaeth." Pa le y byddai eich ysgol wed'yn? Ar un ystyriaeth, 1\1 ddylai yr Ymneillduwyr ddiystyru cynlluniau o'r fath yn gwbl; o blegid hwy eu hunain ydyw yr achos cyn- nhyrfiol 0 honynt. Y mae Ymneillduaeth wedi dyfod yn allu mor gryf yn Ngbymru neo y mae ei bywyd ya ymledu dros el therfynau eang ei hun i fynwas yr Hen Fam, fel y maa ycbydig o arwyddion bywyd yn ei rhanau mewnol hithau; ac liwyrach, pe dattodid rhwymau haiarnaidd y wladwriaeth oddi am ei thraed y deuai i rodio etto. Y mae y cynllun a gynnygir i chwi yn y Cwm, o dan rith lie i gadwysgol ilch but, yn un o'r rhai hyny a dynwyd allan yn nghyfarfod mawr Bangor gan 7 physicians a fu yn teimlo pulse yr Hen Fm; ac wrth eu clywed yn euro mor weiniaid, dywedodd un meddys yn ddoniol, ei bod yn Iled vael, end y buasai newydd- hdur fel '?l "Trapbia'l o'i natur hi ei hun yn ei g?lle, oe.ad.iliolloi i.chau, Dyna athroniaeth. Ond Helal meddyg arall, "As loud as he can ball," rhaid cael mwy o weddïwyr dibaid. Dyna well; ond nid y goreu o lawer. A dyna, mewn gair, ydyw amcan mawr y dys- llun a nodwyd, sef cael lie i un o'r bodau hyn, ynghyd Ag ennill y plant. Y mae'n wir na buasai rhyw lawer o niwed yn hyny chwaith, pe cawsid sicrwydd y buasent yn cael chwareu teg. Ond nid felly y mae wedi bod, ao nid felly y bydd ohwaith am ryw gyfnod etto. Y mae oorph yr Hen Fam wedi myned yn rhy afiaph i alia magu plant iach a chryfion. A'r ffordd sicraf i chwi yn y Cwm, os ydych am gadw eich plant yn iach ydyw, chwerthin cynlluniSu o'r fath i ddiddymdra. ae ym- drechu cael Ysgol Frytanaidd, yr hon a saif rhwng eich mynyddoedd cribog, yn gofadail ardderchog o'oh ymdreoh a'oh llafur. Yr eiddooh, Foneddigion, ACHOB.

GENADIGAETHAU. Chwefror 21ain, priod Richard Jones, Yaw., F. C. 8,. Plas Nest, Ffestiniog, ar fab. 23ain, priod Mr. R. Thomas, draper, die., Penmachno, ar ferch. 26ain, priod Mr. Thomas Morris, Givig Cottage, ve ferch. PIO DABAU, Chwefror 24dn, yn nghapel y MethodiotMid Calfin- aidd, Adfa, Danwyddeten, gan y Pmcb. D. Williams, Llanfyllin, Mr. J. Thomas, gynt o'r Gwernydd, Mo' LI-fylli., Mr. J. Thom.s' Venw t blille, MO W OR. afon, A Miss Jane HoweH<t, New MiUo, Monaf on. r MARWOLAETHAU, Chwefror 20fed, yn 90ain mlwydd oed, Mrs. Beynen. Yr oedd yn aelod gyda'r Methodistiaid Calfinaidd er's 65ain o flynyddoedd Yr oeid hi yn un o'r aelodSM oyntaf a dderbyniodd y diweddar 'Birob. W. Griffith* yn Barry Green. Y dydd Mawrth canlynol (23ain) daeth tyrfa fawr ynghyd i hebrwng ei gweddillirfll marwol i d £ ei bir gartref, pryd y darllenwyd a gwod*. wyd yn y iy gan y Parob. S. Price, Barry Green, pbregetbwycl gan y Patch. J. Lewis (Homo Ddn), Old Wall*, yu ftteMef. 21ain, yn 64ain mlwydd oed, Mrs. Jenkins, nnaa Mr. Enoch Jenkins, 110, Ifot street, Dowlais. Ba ya aelod gyda y Trefnyddion Calfinaidd am 40ain tnlynedd; ao yr oedd hefyd yn athrawes ffyddlawn a medrus Jli yr Yegol Sabbatbol. Ba farw gan dy-tio ei bod sen tangnefedd â Dow, Teitnlir c- lied fawr ar ei hoi yn mhlith ei theii'u, yn gystil a chvlch liiosog o gyfeiUioa Chwefror 22aic, yn 41 mlwydd oed, Mr. Peter Jones,, ail fab y Parob. Isaac Jones. Nantglyn. Oladdwyd ef ddydd Gvt ener, Chwefror y 26iin, ynnghladdfay toulu, wrth gapel y Methodistiaid yn y lie. Iouawr ain, Mr. John Davies, Cwmpengwern, gynt plwyf Cenarth, yn nbj ei ferch, yn Castell Newydd Emlyn, yn 88ain mlwydd oed. Yr oedd yn perthyn i'r diweddar Barch. Jenkin Thomas, TreweD, a beirdd Cwmdu. Bu yn flaenor ftyddlawn a llafurus yn MhoDt. ga'eg am amser maith, ac yn arolygwr gyda'r Yagoj Sabbathol oddi ar y cychwyniad oyntaf. Yr oedd gafaelgarwch ei gof braidd yn ddigyffelyb yn yr Ys* grythyr—yr oedd yn Fynegair byw, gystal a'r diweddw Barch. Thomas Threlkeld, o Roohdala. Cyfansoddoao byngoiau lawer at wasanaeth yr Yatol Sabbathol, plio rai a adi-oddwid o bryd i'w gilydd. Yr oedd yn hyddytt mewn hanesyddiaeth, daearyddiaetb, aohyddiaeth, a gwleidyddiaetb, 1100 yn meddu ysbryd aweoyddlth. Llafuriodd yn ga!èd i fyned i'r oy/arfedydd yn ngwyneb llawer o anhawsderau. Teithiodd yn mnelt ao agos i fyned i'r eymmatifactedd pan yn leuangi. Dysgodd y drydedd bennod o'r Ephestatftwrtiy fyno I gymmanfa Uangeithio, yn y flwyddyn 1810. GorohwyJ oedd wedi gymmeryd arno-i ddysgu y llyfr oil. Oafodd y fmint o weled ei blant gyda chrefydd, pa rai sydd ya ddefnyddiol iawn ar ei ol. Dydd Llun canlynol, daeth tyrfa liosog yngbyd i weini y gymmwynas olaf i'r henadur parclius. With y IY, darlienodd y Parch E. | Phillips, ac yna aed yn araf tua chapel Pontgateg, n'lf