Baner ac Amserau Cymru

Y "BANQUET" YN XLUNDAIN. DYWEDAI bardd ei fod, ar ol oyggu un nos- waith, wedi agor ei lygaid yn y boreu, a chael ei hun yn enwog. Cysgodd Cymru noswaith hir; ond yn Nhacbwedd diweddaf, torodd y wawr arui-ymystwyrodd ar, ei gwely o Iwfrdra gwloidyddol-Ilygadodd o'i hamgyleh j a phrin cyn iddi ymddiosg o'i chap nos, cafbdd ei hun wedi tynu tuag ati ei hun sylw, syndod, ac edmygedd yr boll deyrnliB. Gan hyny, nid oedd ond path aaturiol iddigael ei gwahodd i'r brifddinas i ddadlenu yr anrhydedd sydyn a ennillodd. Dydd Mercher diweddaf, rhwng pump a chwech o'r gloch y prydnawn, gwelid torf o drigolion Cymru IAn, gwlad y gan —y rhan fwyaf o honynt yn ddynion o rym a dylanwad yn eu cylch, yn ymsymmud o bob eyfairiad rhai yn eu cerbydau eu hunain, rhai mewn cabs, rhai mewn busses, a rhai ar draed-tua'r Freemasons' Hall. Neuadd hardd ac eang ydyw hon, perthynol i hotel fawr yn Holborn. Cynnaliwyd ynddi lawer oyfarfod grymus a phwysig cyn hyn; ond erioed, or pan dorwyd ei dystawrwydd gyntaf gan lais yr areithiwr, ni chynnaliwyd ynddi y fath gyfarfod a hwn: nid yn gymmaint o herwydd danteithion y wledd, na hyawdledd gyýr yr esgynlawr, ond o herwydd fod cenedl gyfan o bob!, a ystyrid y rhai mwyaf di- boliticaidd yn y byd, wedi cyfarfod, yn eu cytmrychiolwyr, i gydymlawephau am fudd- ugoliaeth fwy cynnhyrfus, gwerthfawr, a buddio), na holl faddugoliaethau gwaedlyd yr hen Gymry yughyd. Wedi gwthio i ystafell bennodol drwy y dorf, i roddi yn nghadw y gob uchaf, yr umbrella, a'r het, gwysiwyd y gwahodtfedig- ion i'r Reception Room, tra yr enwai y twys- iwr y rhan fwyaf o honynt. Pan ddeuai ambell i r o nod i mewn, byddai cryn lygad- rythn amo, cymmerid meauriad o hono, a chwilid a oedd oyfartaledd rhwng ei ym- ddapgosiad a'r safle o fri yr oedd wedi ei ennill yn ngraddau cymdeithaa. Y n hyn, yn ami, y siomwyd y beirniad. Denai ambell i frawdtal, syth, a hyderus, ac edrychai fel pe buasai Llundain fawr yn gorwedd wrth ei draed; a phan y byddai pawb yn barod i godi oddi ar ei eisteddle i roddi clompen o cheer teilwng o'i oh-tydd, yn ffortunus, doallid yn ddigon buan mai rhyw Mr. Hwn a Hwn, na wyddai neb yn y byd o ba le, oedd y cyfaill; a ehynnyrchai y darganfyddiad arnou effttith nid annhebyg i aiddo cynfas wleb yn cael ei thaflu droBom, ac felly anghymmhwysid ni yri hollol i roddi derbyniad pricdol i'r nesaf ato, er y byddai lord, neu baronet, neu M. P., wedi ei gyssylltu wrth ei enw. Nid oedd y Reception Room ond lied fechan; ac er cym- maint a ddeuent iddi, yr oedd yn hir iawn yn lleawi; ao oddi wrth hyn yr oedd rhai o'r brodyr yn ofnue gaaglu mai bechan fyddai y Banquet. Ond digwyddodd i gyfaill oedd yn perthyn i'r doabarth cyfrwys iibrwd wrth y rhai pryderus hyny, gan ddywsyd, "Osydych wn le wrth y bwrdd, byddai yn well i chwi arnnwaith hwylio i'r neuadd." Erbyn myned yoo, tarawyd hwynt & syndod wrth ganfod od yr Yetafell fam yn fwy na thri ehwarter "?n, a phob Un yn eiBtedd yn gyaurus ar gyfer y fan yr eedd ar fedr gwneutLur ?"ydri teilwng o docyn quin?a, Ychydig () f¡¡yau ar ol hyn, yr oedd pob eistedche M liwwi, phob eyMi S?M wai cael meddiannydd. Oynnwysai yr ystafell, gallesid meddwl, o ddeutu wyth gant o ber- sonau pe byddent yn oydeistedd gyda'u gilydd mewn cyfarfod; ond pa nifer a gynnwysai y wledd, ni ohawsom gyflei wybod yn benriodol; ond yr ydym yn tybied fod yno tua thri chant. Yr oedd yno bedwar bwrdd yn rhedeg ar hyd yr ystafell: yn un pen, yr oedd yr esgynlawr, & bwrdd croes arno, lie y ciniawai M. Ps. y Oymry; yn y pen arall, yr oedd oriel wedi ei Uenwi a boneddigesau, a rHoddai yr ym- ddangosiad i'r edrychydd o'r gwaelod y drych- feddwl o fasgedaid fawr o flodau. Y n nghanol y dwndwt afrywiog oedd yn ymddyrchafu o bob congl—pob un yn siarad am yr uchaf 6'i gymmydog neaaf ato—torwyd y twrw mor ddisymmwth a'rdistawrwyddsydd yn dilyn presennoldeb ambell i ysgolfeistr pan y byddai y plant yn eu rhysedd mwyaf gwyllt a thrystfawr. Yr aohos o hyn oedd i ryw un oedd ar yr esgynlawr roddi banllef bron digon nerthot i ddychrynu y meirw ''Silence!" ineddai; a aílence a fu. Yn yr adeg hon, yr oedd rhyw frawd yn gofyn ben- dith ar y Banquet; ond er eymmaint oedd y olustfelnio, ni wyddM y degwm o'r dorf pa bryd yr oedd 1 yn dechreu na pha bryd y dywedodd yr "Amen." Byddai PARSOHS, o York, yn cyflawni y gwasanaeth hwn yn fAn, yn fuan, ao yn ddystaw iawn, fel pe buasai arno ofn i neb glywed; a phan wrthi hi un tro yn mhresennoldeb MATHEW WILKS, dy- wedai yr hen .r yn ei fforcld ddigrifol ei hun, —" I hope the Almighty heard you, Parsons. I haent." Felly y rhaid dyweyd wrth y g*r a gafodd y fraint o fod yn enau oyhoeddus dros y dorf syml y noswaith dan sylw. Wedi deall fod y ddyledswydd ddifrifol drosodd, yr oedd prysurdeb y rhai oedd yn gweini, trwst y dysglau a'r platiau, tingcian y potelau a'r gwydrau, a s*o didor y siarad Cymraeg a Saesneg oedd yn ymferwi o ben- bwy-gilydd i'r ystafell, yn anniggrifiadwy. Wrth edrych ar yr yni a belydrai yo mhob gwedd, a'r eel a daniai bob llygad, os oedd yno ryw un yn cofio am ei gylla gwan, y mae yn rhyfedd genym. Yr holl wyliadwriaefh a amlygid ar yrachlysur gan ambell i frawd oedd, rhag, wrth gamddarllen rhestr y bwydydd, a argrephid yn iaith y Ffrangood, iddo, mewn amryfusedd, sipian malwoden, neu lyngcu llyffant. Yr oedd ambell un yn lied ofnui: profai ychydig, a daliai lai o nifer y danteith- ion; tra yr oedd un arall eofn, eadarn, awm. pasog, profai bob peth, a daliai y cwbl. Yfai ambell gyfaill y claret, y sherry, y port, a'r champagne, heb ofyn dim er mwyn cyd- wybod; a dadleuai un arall dros y dwfr yn gryf ao yn gynnhes; ac etto, ar yr un pryd, yn galw yn orchymynol iawn am y soda water a'r seltzer water, ac yn gollwng y eyre allan gyda'r fath dwrf cynnhyrfus, y naill ar ol y Uall, nes dychrynu rhyw ddynion nervous, a pheri iddynt feddwl eu bod wedi dyfod i gyffiniau y Ffeniaid. Tua banner y wledd, symmudai y boneddigesau o'r oriel, i fyned i wledda wrthynt eu hnnain. Trueni na buasai parotoadau wedi eu. gwneuthur fel y gallasent gydwiedda i thywysogion y greadigaeth ar yr adeg hynod hon; o blegid yr oedd rhai o hon- yot wedi bod yn fwy dylanwadol a defnyddiol yn yr etholiad diweddaf na lluoedd oedd yn eistedd wrth y bwrdd, ac. yn rhuthro mor wrol i'r trensiwr. Nis gallasai fod yn gysurus arnynt, yn eistedd uwch ben y llnoedd prysur, ao anadlu angerdd gymmysglyd y Banquet; a da oedd eu gweted yn ymsymmud am yohydig o'r oriel, i gyfranogi o'r wledd a bar- ptoisid iddynt mewn ystafell arall. Ond fel prawf chwahegol o'u cymmeriad ethereal, ac nad ydyufc wedi eu eyfansoddi o'r un defn- yddau braisg a'u brodyr, dyohwelasant yn fuan yn ol i'r oriel, gan ddangos mai eu gwledd felusaf hwy oedd edrych ar ereill yn gwledda. Wedi hyn, ni buwyd yn hir oyn i'r llais mawr oddi ar yr esgynlawr ymrowlio drwy yr ystafell fel berfa olwyn arbalmant Pentre- felin, gan arwyddo fod yr ymborthi ar ben, ao fod yn rhaid i'r areithio ddechreu. Prif ridiffyg y Banquet oedd absennoldeb Mr. BRUCE, y Secretary of State, a'r cadeirydd aduawedig. Yr oedd yn naturiol i rai feddwl fod y g^r mawr wedi cymmeryd gafael yn y oy110 i daflu dwfr oer dros y oyferfod, a rhoddi diystyrwch ar y Cymry am eu hym- j wrthodiad o hono fel aelod dros Ferthyr; ond erbyn darllen ei lythyr call, cynnwysiawr, o ymddiheurad parchus dros ei absennoldeb, ciliai pob rhyw feddwl annheilwng o'r fath o'r galon, a chanfyddwyd ei fod yn ormod o ,h i ymddarostwng fel hyn, ac mai galwad awdurdodol y Frenhines, ar ryw fater o bwyø, a'i cadwodd o'r wledd. Etto, nis gellir cuddio y ffaith y buasai gwyneb BRUCE, yn taflu math o prestige dros y cyfarfod, a'i araeth, fel aelod pwysig o'r cabinet, yn ym- ddangos, bob gair o honi, yn holl bapurau y brif ddings, ya Geidwadwyr ac yn Rhyddfryd- wyr. Ymddygodd Mr. HUGESSEN yn deilwpg o'r ymddiried a roddwyd iddo fel ei gynnrych- iolydd. Dyn hardd a galluog ydyw efe, ac y mae golwg arno yn ennill eich hyder ar un- waith. Pe buasai tri neu bed war o'r llwngc- destynau wedi eu rhollo yn un, a'u llyngcu yn lied ddiseremoni fel pilsen wedi ei siwgru, a llithro yn union i ganol y pwngc, buasai yn fwy tawel i feddwl y rhai oeddynt wedi teithio yno dros ddau gant o filldiroedd, ae yn gorfod gwrandaw am hir amser ar frawddegau wedi eu ffurfio er's oesoedd, a'u pasio o wefus i wefus y naill genhedlaeth ar ol y Hall o siar- adwyr ciniaw, a'u troi a'u trosi, nes y maent wedi ,myned mor. llyfn a diafael a chwe- cheiniogau Queen ANN. Tebyg ydyw, trwy hyn, fod yr amcan yn cael ei gyrhaedd, o gynneu tan rhyddfrydol ar aelwydydd dynion nad oes ganddynt ond yehydig o ddawn areithyddol, etto ydynt ddynion o ddylanwad grymus yn eu cylch cymmydogaethol; ac os, wrth wrandaw yn amyneddgar ar slipshod henafol, yr hwylusir symmudiadau cerbvd rhyddid, y mae lluoedd yn Nghymru a aent drwy yr un g6st, y drafferth, a'r boen gyda'r parodrwydd mwyaf unwaith yn y flwyddyn o leiaf. Teg ydyw oydnabod gwasanaeth Mr. BRINLEY RICHARDS, Miss WATTS a Miss EDITH WYNNE, a chantorion galluog ereill- lleisiau peraidd pa rai oeddynt yn tori drwy ddifaterwoh acblyeurol y cyfarfod, fel gwenau haul drwy gwmmwl. Yr oedd yn hoff gwrandaw ar y Parson ALLEN yn llefaru mor gryf a chroew dros ddadgyssylltiad a dadwaddoliad yr Eglwys yn yr Iwerddon, ae yn dadgan ei gred mor ddi- ysgog y byddai hyny yn cymmeryd lie .yn fuan. Rhaidcyfaddef y byddai yn iechyd i Eglwys Loegr pe y ceid ambell i barson fel hwn yn ein gwlad ni, yn lie eu bod bron yn ddieithriad yn rhuthro ar ddiwrnod yr ethol- iad fr booth Toryaidd i bleidleisio yn ddi- gywilydd yn erbyn barn ac iawnderau y bobl, pan, ar yr un pryd, yn bwyta yn rheibus oddi ar fwrdd y bobl. Ond y mae y dywed- iad Lladinaidd hwnw ar gael ei wirio yn ei berthynas a'r dosbarth dan sylw" Y rhai y mae y duwiau am eu dinystrio y maent yn eu goUwng i wallgofi." Yr oedd yn werth cryn lawer o arian ac amser i gael golwg, bron, ar bob aelod Rhydd- frydol dros Gymru, yn enwedig y rhai newydd o honynt. Wrth wrandaw arnynt oil yn areithio, yr oedd yn hawdd meddwl, o bawb, mai SAMUEL MORLEY a gai gluat y ddwy ochr i'r ty gyntaf; a hyny, o herwydd ei safle, ei ymddangosiad boneddigaidd, a'i lefariad prydferth. Y ddau a gynnhyrfa fwyaf o wrthwynebiad y blaid Doryaidd fydd WATKIN WILLIAMS a HENRY RICHARDS. Am y blaenaf, y mae digon o all«, a digon o benderfyniad ynddo i ddringo i ris uchel fel dadleuydd, ac yr ydvs yn lied hyderus, wedi yohydig o ym- drechion aflwyddiannus, i raddau, fe allai, ar y cyntaf, y cyfyd i'w le priodol. Am yr o laf, cawn ein siomi yn fawr os oes digon o feidd- dra yn y senedd i allu ei roddi i lawr. Mae rhai dynion fel y swp tywod yn squatio o dan dbn o ymosodiad, y mae ereill fel y Hong yn codi gyda hi, neu fel y petrel yn ysgrechian yn hergar drwy yr ystorm. Un felly yr ydym yn oredu ydyw HENRY RICHARD tray mae ganddo y farn a'r doechineb a'i ceidw o fewn cylch gweddeidd-dra, a phwyll, a cheiff y ty glywed rhai pethau trwyddo mewn cya- sylltiad i Chymru a wnitat i'w clustiau fer- wino. Olywodd HUGESSEN a Lord RICHARD GROSVENOR, noswaith y Banquet, rai cyfeir- iadau a rhai bygythion ganddo a barai iddynt bron welwi aT yr esgynlawr y tu 01 iddo. Boddhaol iawn oedd gwrandaw arno yli dis- gnfio rhagfarn yr Eglwys Wladol, yn gwrth- od rhoddi conad i'r brodyr i yngan gair ar Ian bedd yr enwog a'r efengylaidd HENRY Rus, ao, yn cyhoeddi, gyda nerth a Nobr- wydd Nathan, ei ddedfryd yn erbyn gwyr y wenwisg. Y mae gan Gymru dri o aelod- au seneddol ydynt yn Ymneilldviwyr trwyitcu, yn ddynion y gall wn, fel y cyfryw, ymddiried oin hachos iddynt. Pob parch i'n haelodau Rhyddfrydig sydd yn aelodau o'r Eglwys Wiadol, a diolch iddynt am ddyfod yn mlaen Vri cynnrychioli; ond rhaid i Gymru fod ar ei gwyliadwriaeth yn edrych am y dynion a fagwyd gyda ni, a arosasant gyda ni, ac a ddioddefasant er ein mwyn pan nad. oedd Y mneillduaeth plin mor anrhydeddus ag ydyw yn awr. Goddefer i ni ddyweyd, er maint y mawr- edd a'r urddas, cyssylltiedig k't Banquet, na buasai yn cynnyrchu ond ychydig o affaith ymarferol, oddigertk rhoddicyae i attibell frawd o Gymro i ddysgu yfed champagne, 'ati buasai y gynhadledd dranoetli. Wedi y c^bl, dyma ydoedd enaid a nerth y oydgyfarfyddiad. Siaradwyd llawer, a dadleuwyd llawer, ahyny yn fedrus iawn gan rai; ffurfiwyd penderfyn- iadall a chynnygiwyd gwelliantau, tynwyd rhai yn ol, toddwyd rhai ereill i'w gilydd, a, meddylid na buasai dim yn cael ei wneuthnr: yn y diwedd. Ffynnonell yr holl ymresymu1 oedd y gofal a weithredid tuag aelodau cym- deithas Liverpool, rhag mewn un modd dolurio eu teimladau hwy; Cydnabyddwyd yn gynnhes a diolchgar y oynnorthwy nerthol a roddwyd gan y uefydliad hwnw i Ogledd Cymru yn yr etholiad diweddaf; ohd cyfadd- efid ar yr un pryd, nad osdd yr elfen gyn- nrychiol yn ddigon eang ynddo i gymmeryd i mewn ar yr un tir y gwahanol gymdeithaaau yr ydys ar fedr eu flfurfio; a pe buasai yr aelodau oedd yn breaennol yn gallu cynnyg, y, fath gyfnewidiad yn eu cymdeithas hwy, Cawsid distawrwydd yn y fan. Er hyn i gyd, pasiwyd o'r diwedd y fath benderfyniad ydys yn gobeithio a wla4. yn y pen yn drwyadl y ddwy blaid, ac y bydd pfiyoer politicaidd Cymru o ben-bwy-gilydd y fa^h.Jja feiddia un Tory ymddangos ar yr husti^s. Yr oedd y gftr bach o Aberteifi, yn giff?-, deilyngu y, dioIchgarwch gwresog a gafodd, am ei fedrusrwydd hynod yn y gadair ar yr ftchlysur profedigaethus hwn. Wedi rhoddi hyn yna o fras olwg ar y Banquet gan "ohebydd achlysurol," ni a roddwn yma enwau swyddogion y wIedd- gwaith pa rai oedd darpar ar. gyfer y dydd;— STIWABDIAID Y "BANQUET." Mr. James Bagnall, Caerfyrddin; Mr. ThomagAaries, Quinta, Amwythig; Mr. John Batchelor, Oaerdydd; Mr. T. B. Batchelor, Maindee, Casnewydd, Mynwy; Mr. George Bradley, Gwreasim Mr. Alderman Bipwn Lnewydd, Mynwy; Mr. James Buokley, Llanelli. Mr. Geo. T. Clark, Merthyr Tydfil; Mr. Éd. Cieaton, Vaenor Park, Llanidloes; Mr. W. J. Clement, A. S., Amwythig; Mr. J. W. Conway, Casnewydd, Mynwy Mr. William Conway, Pontypool; Mr. R. CrawsW, Castell Cyfarthfa; Cadben 0. M. Crewe-Keail, Llandi. iam; Mr. W. L. Daniel, Merthyr Tydfil; Mr. S. D. parbishire, Pendyffryn, Conwy; Dr. J. Oonway Darles, SI. D., Treffynnon; Mr. D. Davies, Catherine Street, Jjiverpool; Mr. David Davies, Llandinam Mr. John lJavies, u. H., AbeiKonddu; Dr. Evan Davies, LL. D., Abertawe; Mr. II. D. Davies, Aberteifi; Mr. John Davies, Betumont Street, Liverpool; Mr. Morris Dalvies, Caernarfon; Mr. Benjamin Davies, Pant, Rhiwabon; Mr. William Davies, Ffestiniog; Mr; W; R. Davie., Aberoorris, Meirionydd; Mr. David Davis, u. H., Maes y ffynnon, Aberdar; Mr. Fred. Davis, Artbog, Dolgellau; Mr. Lewis Davis, Caerdydd; Mr. Anthony Dillon, Bodhyfryd, Gwrecsam; Mr. Charles Edwards, Dolseran, Dolgellau; Mr. Edward Edwards, Rhuthyll; Mr. William Edwards, Denmark Hill, Llaudwn j Mr. E. Edwards, Huskisson Street, Liverpool; Mr. Ev Evans, Watling Street, L1undain; Mr. John dw?r;rl 9:1?.n4on Road, Llundain Mr. As& J. Evans, Aber- teifi Mr. P. ° Ellis Eyton, Faint Mr. W. L. ?nlk6t, Temple, Llundain ¡ Mr. Thomas Gee, Dinbyeh; Mr. W. G. George, Aberteifi Mr. W. Graham, CasneWydd, Mynwy j Mr. E. Jones Griffith, Aberourn, Casnewydd, Mynwy; Mr. Hugh Davies Griffith, Oaerhun, Conwy; Mr. William Griffith, TY, mavvr, air Gairnar, fon; Mr. Edward Griffiths, Claie Street, LlandMn; Mr. Griffith Griffiths, Holloway, LInndain Mr. Alder- man Griffith, Medical Hall, Caernarfon; Mr. Thomas Harris, Aberteifi; Mr. Samuel Holland, U. H., Tun y bwlch, Meirionydd; Mr. 0. Davies Hughes, Corvien; Mr. Lewis Bughes. Domingo Grove, Livorpool; Mr. William Hughes, Conwy; Mr. Kiohard Hughes, Treforiia, Abertawe; Mr. C. H. James, Merthyr Tydfil; Mr. J. Jackson, Kennington Park, Surrey; Mr. John Jenkins, M. A., Temple; Mr. Walter D. Jeremy, Lincoln's Inn; Mr. J. B. Jarrett, Ntfyn; Mr. D. W. James, u. H. dros sir Forganwg; Mr. J. Jones Jenkins, Treforris, Abertawe; Mr. J. W. Johns, Wolverton Park, Nswbuiy; Mr. David Jonea, Mincing Lomej