Baner ac Amserau Cymru

am faintHi rei egoniont. Yrffri&gm* oddi wrib. yr adfeilion pre- gennol, ei fod yn oynnwys dau gwrt—un inawr ao un bychan—yn sefyll yn dd^yrela- 101 a gorllewinol i'w gilydd, ac yn cael eu gwphanu gan ffos ddofh, heb ddim, dwfr yndtf, wedi ei thori drwy y graig. Yr oedd pert bren yn arwain dros y fioa hon, drwy yr hon yr oedd gan y gwarchodlu gyfleusdra i ffoi [an fyddai un o'r ddau gwrt wedi cael ei gyrrmcryd gan y gelyn'; gan y geilid, ar y tyfry >v amgylchiad, dori y bonisyinaith ar eu hoi gyda!r rhwyddineb mwyaf. Yr oedd y cwrt cyntaf, a'r mwyaf o'r ddau, yn bura- onglo- ac yn cynnwys toa 300 o droedfeddi o arfcsur. Ar yr ochr ddwyreiniol i'r owrt h-w 11-yr oedd-dwy ochr yn cydgyfexfad. mown ongl. Yr eedd; y tair ochr arall. yn gywir- onglog i'w gilydd. Ar yr ochr dde ddwy- reiniol, yr oedd y porth mawr, neu, y brif fylt dfa; yn gyfoohrog il dau o dyrau-crymon, o dan ba niLyr oedd celloedd a selerydd, y rhai a wasanaethent fel carcharau. Yn jogb,p,nol,y ewrt hwn y ma» ffyiinon y gwar- choVu, ynr 60 troedfedd.o ddyfnder,; wedi ei chloJdio drwy ganol y graig goch ar yr hon y mac y castell wedi ei sylfaenu. Ar yr ochr ogleddol, yr oedd y Neuadd JVwnawl; lie, y mae yn debygol, y cynnelid y l!ys i arglwyddiaetbol. Yma yr oisteddai arghvydd. y eastell yn achlysurel, i weinyddu cyfivvnder, neu i gyflawni y gorchwyl mwy: dymnnoVo wledda ei swyddogion a'i gyfeill- Ion. Gallwn ddychymmygu fod y neuadd hon y pryd hwnw wedi ei baddumo .mewn modd.ysbleriydd gan fanerau, bidogau, cledd, yfaiis ac arftra rhyfel o bob math. Yn gyssylltiadig i phen gorllewinol y neuadd, ac yn gyssylUiedig â'r capel ar, ochr gorllewinol y Cwrt, yr, oedd, yatafelloedd, neu barlyrau; yn y rhai,, yn gystal a'r rhai uwch ben, yr arfcrai efe wneyd ei drigfa fwyaf neillduedig. Yniddangosodd ceryg sylfaen yr ystafelloedd hyn yn ddiweddar wrth glirio peth o'r pridd ymaitb. Yr oedd pump o dyran canllawiog mayrioa ym. y cwrt (heb law y ddau, leiaf nodwyd, un o bob, tu i'r fynedfa), yn gys- sylltiedig ag orielau yn rhedeg rhwng mur dwbli ar-y rhai y byddai y milwyr yn rhodio panqn c&dw gwyliadwriaetfa, neu yn ymosod ar y geljn o'r tti, allan. Yn iJithroilawr toa'n >cwrti oddi wrth y rliodfeydd hyn, yr oedd .toaa-adeiladau a breswylkl gan y milwyr cyffredin, ac a ddefhyddid-tuag at achosian eredll. ■ Yr oedd y ewrt gorllewinol a grybwyllwyd yn barodfel yn gyssylltiedig a,'rllall drwy y bont a arweiniai dros y ffos, yn cael ei ddefn- yddip at ddybenion israddoL Yno yr oedd yr ystablatt, a'r ystafelloedd, yn y rhai y cedwid ymborth Pr ceffylau, &c. Yr oedd mynedfe "ar yr-ochr ogleddol, a phont-godi (dmv-bridge) yn arwain dros ffoa ddofn oedd wedi,ei thori y tu allan, ac y mae yr adfeil- ion-yn y fkn hon yn arwyddo fod ganddynt feth o beiriant-wedi ei fiurfio tuag at godi a gostwng y bont, a chan ac agor y drws, &a. Ymddengy*, oddi wrth hen ysgrif o eiddo yr hynafieitbydd -enwog, y Parch. John Lloyd, Caerwyw, fod yno ardd yn gyssylltiedig a'r casteU jeitht nid yw yn amlwg ar ba ochr yr ydoedd. Y mae yn dra thebygol ei bod ar yr ochr dde-dd wyreiniol, lie y mae caeau a adnabyddir- hyd heddyw wrthyr enw 11 Per- llan yr Arglwydd." Yr oedd llwybr ag sydd y dyddiau-hyn yn cyfatteb i ffordd Corwen, yn tsel, ei alw Rhodfa yr Arglwydd Grey." Yr oedd yno bare ceirw hefyd, a fforestydd mawrion, y rhai a oBodir allan felyn ymestyn dros nmryw fynyddoedd, ac yn cynnwys coed derw: amthrol o fowr.- • Ymddengys, oddi wrth y disgrifiadmchod.o hono, fod Castell, Rhuthyn yn y dyddiaugynt yn lie cadatn, helaetb, ac ardderohog; a bod lorwetth wedi gwario Ilawer iawn- o arian. er mwyn-ei adeiladu. Fely gweddill, o'i frodyr yn Nghymitu, aeth y eastell hwn trwy lawer o gyfaewidindau er pan gyntaf y sylfaenwyd ef. Bu yn wrthddiychllawer gwarchaead ystyfnig, ac Jmladdwydamryw o frwydrau gwaedlyd o berthynas iddo. Y mae pob darllenwr han- esiaath Gynyreig yn gwybod am yr ymrafael a gymmerodd le rhwng.Arglwydd Grey (un o olafiaid y Reginald de Grey a nodwyd), o Gastell Bhnthyny ac Owen Glyndwr, ao am y chwyidr'oad a'r rhyfeloedd gwaedlyd a gan- lynodd hyny. Yr oedd Glyndwr wedi bod yn gyfaill ffyddlawn i Richard II., ac wedi bod yn drei ymlyngar wrth achos y brenin an- ffodus hwnw; ac am hyny, nid oedd wiw dis. gwyl am lawer o wenau oddi wrth ei lofrudd a'i olynydd, Hani T. Pan aeth Glyndwr i gwyno o herwyddanghyfiwnder yr Arglwydd Grey, gwelodd ar nnwaitb fod eifawrbydi yn bleidiol i'w elyn. 0 herwydd ymddygiad twyllodrus yrarglwydd trahau. hwn, ynvadw, oddi witho, hyd nes oedd- yn thy ddiweddar, lytopo eiddo Harriyn gorchymyn iddo ym- uno-Agsef yto ei ymgyrch ym erbyn Yøgotland. cafodd y brenin esgus dros gyhoeddi Owen yn wrtbryMwr4C yn deyrnfradwt; ac anfen- odd yr Arglwyddi Grey a Talbot, gyda llu o fw ^r nrtog, i'w gy^wyd yn gaKhaxor. Ond llwyddodd ein gwion:i ddiangc o u crafangau. CasgJodd fyddinrliosof, a chyhoeddodd eitbun yn Dvwyao^Gymru ar yr 20fed o Fedi, 1400. Ar y diwrnod hwnw, digwyddodd fod yn fiair yn nhref Rhuthyn; a gorchwyl cyntaf Glyn- dwr oedd xymmeryd meddiar-t o'r dref, pan oedd y trigolion yn nghanol prysurdeb y ffair, eu hysbeilio o'u meddiannau, a llom y dref & thin. Cynnhyrfodd hyn ddigofaint Grey yn erbyn Glyndwr yn fwy cynddeiriog nag o'r blaen; cynnullodd ei filwjr ynghyd, ac ym: irvfarfu &'i elyn mewo, brwydr, He y cafodd ei orchfygu yn llwyr, eli gymmeryd yn garcharor gan Glyndwr. Dywedir gan rai fod y frwydr hon wedi ei hymlad.d yn mhlwyf Derwen, yn ymyl Rhuthyn, ac fod, Arglwytld Grey wedi cael ei gymmeryd yn garcharor yn y man a adnabyldir with yr enw Bryn-Saith-March- og;" tra y mae ereill yn dadleu fod y frwydr wedi cael ei hymladd:ar lan yr afon Fytnyw, yn agos i Meifod, air. Drefaldwyn. Pa fodd bynag am hyny, bu ei arglwyddiaeth yn gar- charor gan Glyndwr hyd nes y prynodd y brenin ei ryddhftd, trwy dalu deng mil o faiciau o ariaa. Ondcyn i hyty, gymmeryd lie, yr oedd Grey, naill ai o'i wirfodd new o'i anfodd, wedi ymbrtodi a Jane, mereb ieuangaf 0 oven oli wraig- Margaret, mereh Syr Dafydd, Hanmer yn Maclor., Pan wetoddHarrinasgaHaiefeorchfygrt Glyndwr drwy nerth rhyfet, gosododd Ar- glwydd Grey ar waith i ymdrechu gwneyd hynytrwydwyll ai bradwriaeth. Y mae han- esiaeth Gymreig, yn gosod alien yr hanes yn y modd cianlynolr— "Had y Pedwaredd, Brenin Lloegr, a yaorifea- odd at Arglwydd Qrae o Ehuthyn, i erchi, fddo ef, trwy shy w ystejsiri fradyohu>Owain Glyndwr., Ac yna a gynodd ArgLyydd.GrBe o Rhuthyn at Owain i ddyweiyd iddaw y byddai yn ciriiawa gyd ao Owain y, dydd h* w, gau-henvii rhyw ddydd ac a atteb- odd Owain y byddai froesawwrthaw oni ddygai gyd 1 ac ef uwch ben denr iSr ar hugata.. A daeth yr Arglwydd yn yr oes terfynedigac ychydig gwmpeini gyd ac ef (a gallu aaawr yn arfog tan lech yn dyfod ar ei ol), a phan aeth Owain i gfniawa efe a osodes wersyH ar ben bryn i weMyttu tra fyddM Owain ar ciniaw. A phan yr oedd Dwain M gano' oiniaw, I nychaf!gwftyaty gwer<yMwyr lonaH y dd,. Ie?l enni o w?r arfog, ac a doedasant i lolo G6ch (IY- I ydd Owain) rhybuddio Owain. Ac yna y daeth lolo i mewDjeanyg didyb oedd ef, ac a canwodd ar ddameg yr Englyn rhybydd yma ar ostsg,.rhag tybied yr Arglwydd fod twyll. Er bod yr Arglwydd Graeyn doilli trawthaw&Cymrsig, nid.oedd efe yn deall ein medryn imi, Co £ f» ton «lien IJjweinie Ifs Goih. goViejth Ammwythie O'r lan a oeidioddrnaid dig. Hades calon Davidd abGruffydd, (brawd y Tywyeog Lly.welyn) ab Davidd ab Grnflydd ab Llywelyn ab Iorwerth Diwyndwn, a ddihenyddiwyd yn Am- mwytbig, yii y flwyddyn 1283,ac wrth eiddihenyddu a gypimerofa y cigydd ei galon se ei iaflodd i'r tan, a I ueidioddygalon or tin, ac a danwodd y cigydd a a dynnodd ei lygad ef." Wedr i Owen Glyndwr farw, y mae yn ymddangos fod Castell Rhuthyn r wedi cael Ilonydd am amser maith. Yri ystod "Rhyfel y Rhosynau," yr oedd y Cyiiary yn gyffredinol yn bleidiol. i deutu York; a chan fod Ar- glwyddGrey-a gadwai Gastell Rhuthyn yr amser hwnw-yn digwydd bod yr un ochr, cafodd y castell a'r dref lonyddwch i raddau peli. Pa fodd bynag, y mae awdwr hanes Gwydir yn rhoddi crybwylliad am ffraeagym- merodd Ie rhwng teuiu Gruffydd Goch a'r Thelwa'le, pryd y gojtfodwyd y rhai diweddai i ffoi i 1, Gastell Rhuthyn am ddiogelwch, lie y eawsanteu.-gwookaa;,gazi,ou, gelpion, hyd Desy cyfodwfd y gwomehae gau;, John ab Merayd;kei leibion,ei beithynaeaoj at y rhai yr oedd y: teulu orlidiedig,wedi anfen am gjnju>ithwy. • Ar.yr acbiysur hwnw,, cafodd Robert ab John abiMeredydd ei ladd k saeth mewn coedwig a adnabyddir, with yr enw Coedmarchan, Parodd yr amgylchiadhwn i'r Thelwalls gymmeryd ar eu harfbais lun carw wedi ei drywanu A saeth., Ar ol hyn, ymddengys fod y eastell. wedi cael ei esgeuluso yn xaddol, a nifer y gwaich- odlu yn cael ei leihau yn barhaua, nes yr oedd yn lied fuan ar ol amser y frenhines Eliza- beth mewn cyflwr lledadfeiliedig. Yr hanes nesaf o bwys sydd geny.m am dano ydyw ei warchaead gan filwyr y senedd, yn amser y rhyfel rhwng Charles i. a Thy y Cyffredia. Ar ddechreuad y rhyfel gwaedlyd hwn, yr oedd y eastell o dan ofal un o'r enw John Raignolds (neu Reynolds—-Seisnigiad o Rei- nallt), yr hwn oedd ar y pryd yn digwydd bod yn llywodraethwr dirprwyol ar y eastell. Cafodd y eastell ei gadarnbau ali osod mewn sefyllfa amddiffynol o blaid y. brenin. Fe wnaeth y Milwriad Mytton a'i fyddin eu hym- ddangosiad yn Rhuthyn ar y lafoDachwedd, 1645; ac ar ol gorchfyga Syr W. Vaughan, yr hwn a ddaethai gyda byddin i ymdrechu cynnorthwyo y gwarchodwyr yn ughastelli I Rhuthyn a Dinbych, efe a ddechreuodd warchae y lie blaenaf yn y mis lonawr can lynol. Yn foreu ar y 6ed o Ebrill, aeth min- taio ftlwyr y brenin allan o gastell Dinbych gyda'r bwriad o gyfodi y gwarchae ar gastell Rhuthyn, drwy syrthio ar filwyr y senedd yn sydyn a diarwybod. Pa fodd bynag, cafodd y Mihvriad. Mylton. kyabysrwydd tm eu dy- fodia(li ae ymosododdei filwyr arnynt mewn modd egnlol, gan eu llwyr orchfygu yn agos ,i Ddinbycb. Lladdwyd saitb, a chymmerwyd thai o'r prif ddynion yn garcharorion. Ar y dydd Llun canlynol, y 12fed o'r un mis, fe roddwyd y eastell i fyny i ddwylaw y Gwer- inwyr, y rhai a osodasant warchodlu ynddo, Be a droisant eu sylw at gastell Dinbych. Yn gydweddol & chymmeradwyaeth y Milwr- iad Mytton, cafodd y Milwriad Mason ei ben- nodi yn llywydd ar y eastell; ond ni phar- haodd ei awdurdod yn hir, gan i'r aenedd crchymyn i'r adeilad gael ei dinystrio. Ar ol adfeTiad Charles II., :rhoddwyd y castell, y parciau, a'r melinau, i S)r Richard Myddel- ton. o (lastilt y Waen; a bu yn nceddiant y teulu hwnw dros lawer o flynyddoedd. Cafodd y eastell ardderchog presennol ei adeiladu yn imghanoliadfeilion yr hen adeilad, gan F. R. West, Ysw.; a'i olafiaid ef sydd yn preswylio ynddo hyd y dydd heddyw. Gyda golwg ar 1- DREF KHPXHYIT, I nid oes dim llawer t'w ddywedyd am dam. Y pritadeiladau ynddi ydyw neuadd y sir (lie y cynnelit y brawdlysoedd), eglwyo y plwyf (yr hon <a adeiladwyd yn amser Harri vzy.), a chatchar. y sir. Adeiladwyd, yehydig. o flynyddoedd; yn oj, farebnadfa ardderehog, yn yr hOD., cynnelir- y ,Fine Arta Exhibition am adeg jr Eisteddfod. Y mae I YR ■SSQOIA EA.MMIDEGOII I yn haeddii crybwylliad neillduol. Sylfaenwyd hi gan Doctor Gabriel Goodmas^-brodor o'r dref, a deon .Westminster i-yn ystod ages-y, oil o deyrnasiad Elizabeth. Y mae oofgolofn iddo yn eglwys Rhuthyn; ae un arall yn Westmin- ster Abbey. Ffurfiodd y sjlfaenydd reolau tuag at reoleiddio r ysgol, gan ei gwneuthur yn rhydd i dfigolion Rhuthyn a pblwyf LlaD* elidaa; ac i ereill, Sir yr ammod iddynt dala swm: (bychano gydnabyddiaeth am eu breint- iau. Bu: enwogicm o bwys yn derbyn-ieu haddysg yn yr ysgol hon: ynmysg y rhai y gellir nodi y Dr. Davies, awdwry Grammadeg a'r Geitiadur Cymratg; Dr. John Williams, t-rcheagob Caetefrog; Dr. John Wynne, esgob Llanelwy; Arglwydd Kenyon; y Prif Farwn Richards Dr. Edwards, Archddiacon Bry- cheiniog, <fcc.. Tuagamser yr adfywiad a fu ar leny aaiaetn yn Nghymru, ac ymddangosiad Seren Gomer, sefydlwydi CTMDEXTHAS GYMKEIGTDDOX yn Rhuthyn, a chyanaliwyd, eieteddfodau mewn cyssylltiad k hi, ar ddydd G*yl Sant Dewi, dros amryw flynyddoedd. Yn yr eis- teddfod a gynnaliwyd yn Rhuthyn yn y flwyddyn 1823, y daeth Blackwell i sylw fel bardd. Enn-Uodd ddwy wobr—y gyntaf arn gywydd ar "Enedigaeth Iorwerth xir. ar llall am yr araeth oreu ar 11 Ragoriaethau yr iaith Gymraeg." Yn yr eisteddfod a gyn- naliwydam y flwyddyn 1825, rhanwyd y wobr rhyngddo ef a Bardd Nantglyn am y cyfieith- iad goreu o'r Messiah" gan Pope. Yn un o'r eisteddfodau- dilynol, enaillodd Clwyd- fardd wobr am y cyfieithiad goreu o'r "Deserted Village," gan Goldsmith. Cynnal- iwyd "eisteddfod bur boblogaidd yn Rhuthyn. yn y flwyddyu 1859; pan yr ennillwyd y brif wobrgan Ellis Wyn o Wyrfai, am yr awdl oreu ar Adgymmodiad Beli a Brâa." Ond nid, oedd yr eisteddfodau a nodwyd yn haedda eu cyffelybu &'r un sydd yn oael ei chynnal yn nhref Bhothynyr wythnos hon. Y mae y pwyllgor lleol wedi gweithredu yn ddoeth ac egniol tuag.at sicrhau llwydd- iant; ac y mae genym bob lie i gredu na siomir hwynt. Fel y nodwyd yn y rhifyn diweddaf c'r FAHER, y mae yr Arddangosfa yn addawibod yn ardderchocach na dim o'r fath a ganfyddwyd yn Nghymru o'r blaen. Y mae gwerth cannoeddo Aloedd o gynnyreh- ion athrylith. prif arlunwyr a cherfwyr yr oesoedd -wedi cael eu benthyca ar gyfer dr achlysur, ac y tnae yn ddiau genym y byd yr Arddangosfa yn y neuadd sirol yn tynu sylw cyffredinol yn ystod yr wythnos. DYDD MAWRTH. I WYN,-i, BAR-1c? I LLYWYDD,-SYR W. W. I Am naw, ymgyfarfyddodd nifer yn y Shire liau. Cymmerodd Mr. Hugh Owen y gadalr a darlknodd anerohiad agoriadol rhagorol, yn cynnwys adolygiad eang o progress' Cymru, yn fwyaf neillduol Gogledd Cymru, o fewn ei g6f ef—ei chynnydd mewn yatyr jl-Anl drafnidol, addysgiadol, foesol a chrefyddol. Yna darllenwyd papur ar wneuthuriad tai i'r gweithwv, gan Dr. Edward Smith, F.R.S., o Lun- dain; a phapur rhagorol yn cynnwys awgrymiadan ar addysg wedi eu tynu oddi wrth yr adroddiadau ar vsgolion yr U nol Daleithiau. A phapyr araU ar aefydlu Ysgol Fwnaidd a "GeolcaI Museum yn Nghymra. Darllenir yfory bapuran, ar yr eisteddfod gan Pear. Mostyn ar yr Iaith Gymraeg gan Mr. John Rhys, a'r papur gan Henry Tomkins, Ysw., y cyfeir- Iwyd ato yr wythnos ddiweddaf. Am 11 o'r gloeb, cjfarfu aelodan y Cynghor Eis- teddfodel, y Pwyllgor Lleol, tanysgrifwyr, as ewyll- yawyr da yr Eisteddfod yn gyffredinol yn Neoadd y Dref, He y ffurfiwyd gorymdaitb, yr hon a gyfeirlodd ei chamrau tualr oreedd, lie yr agorwyd yr Eistedd- led drwy ddarllen y prodamaeitwn Eitteddfodel a rleroi yn Gymiaeg ft I "7 Owir yn erbyn y Byd," I ° Yn f tfwyddytt tin mil wyth gani ao "h thri- ogaint pau yw, yr baul yn neshatt at Alban Elfed, yn awr aoterth, ar y 4ydd dydd o 111 Awst, wedi ey- boeddiad teilwng o, an dydd a Mwyddyn, agorir yy Orsedd hon yn abuthyn, yn Ngwynedd, i roddt pwys I agwahawdd i bawb 4 gyrehant yaun Ile nad oes nøetb arf yn ea herbyn, ac y cyhoeddir barn gonedd ar bob Awenydd a barddoni a roddir dan yetyriaeth. yn ngwyneb baul a llygad goleuuL-Y Gwis iN I8. BYN Y BTD." Wedi myned drwy y teremom bon mewn modd dyladwy, ffurfiwyd gorymdaith i arwain y Llywydd o'r Orsedd i'r Babell, lie y cadeinwyd ef yn 01 y drefn arfe-ol wrth gain corn gwlad. Wedi hyny, cafwyd anercbiad gan y Llywydd, yt hwn a df'ywedodd— Yr oedd yn anthydedd ganddo gael ei alw i'r gadair Yr oedd yr eieteddfodau wedi dyfod yn gylfredin areithiallyn cael en traddodi y naill dro ar ol y IJaJi Yr hyn oedd yn gwneyd ei hamcanlon yn eithaf bjsbjs, M nad oedd angen am iddo ef ddyweyd dim. Yr oedd y gefnogasth a roddid i gerddoriaeth yn creu thwaeth ddt yn y bob', ac ya eu cadw rhag anfoesoldeb. Tr oedd oadwyr iaith Gymraeg yn bwngo teilwng, ond dylii peidio etgeulHso y Saesneg, gan fod hyey yn hanfodol angcDlheidiol i lwyddiast dyn yn y byd yn Y dvddi, hyn, ao yr oedd yn dda ganddo ef fod yr eisteddfod yn talu sylw dyladwy i'r mater hwn. Nid oedd un wlad o boblogaeth Cymru yn rbagori arni, rac yn wir, a ddaliai gyatadleuaeth A bi gyda golwg ar dalent lenyddoi, fardd. onol, a cherddorol, ao yr oedd pawb yn rhwym o gyd- aabod fod yr eisteddfod Wedi gwneyd than bwyaigtaag at gynoyrchu hyn. Ton genhedlaetbolga? Owain, Alaw. Gwobr am y Traethawd Saesneg goreu ar Greig. iatt Cymru," &c.. Beirniad, y Proffeewr. FAmgey Llundain. Gwobr, Deg Ginf, a Medal Ariaa. Goren, 11 Cafnmawr," sef Mr. J. E. Thomas, T.G.S Westminster. Gwiagwyd ef gan Mus ifaki. waring) Galltfaeiaan. Cyatadlenaetb ar y Berdoneg, gan ferobed dan 20 oed. Gwobr, Medal Arian. Goreu, Miab Gracioux, Llaaeurgain. Gwisgwyd hi gan C. West, Yaw., Castell BhuthyB. Am yr Englyn goreu i'r "Melinydd." Gwobr, Medal Arian. Benrniad, Ueurwg. Deibyniwyd cant-a chwech o gyfaoeoddiadau. Darllellwydy feirniadaetb gall y Parch. H. Owen (Mellir), Littlerchymedd., Goveu, "Hen Graswr," set Mr. J. 0. Griffith (loan Arf on), yr hwn a ar- wisgwyd gan Miss WttlitaafiBodeforyddam i Dyma yr englyn: r^- 1, Y MELINYDD. V Gwasgwlad,<gy4a gwisg lwyd.wen-a'i olwyn At alwad meib A. Yw'r Melinydd—bydd yn*ben Y b 4- be -yd-, Cftnu Pei)nHMotfgydaivBelyw Gwobr,'lp. 108. Beif niadfTalhala*iu > i Goreo^ME lthel.Williami.Corwen.: Can gan Mi., motes. Daviem, Glyn Ebbwy. Uoawd ar yr HMrncntum gaa Mf; Argent, Rhyl. Amy gosodn wrth flitiigr heb lodoiwch ilawideg ar hugam o lin. i ellaopgatMaymro-oen J8yn»raes.. fiwobr, 20p., gaa W. Banting,; Ysw. Llundain, -a Medal, Arian gan Bwyllgor yr Eisteddfod. Gohirlwyd hyd ^dyd* Cystadleuaeth Gorawl at y rhan oftf: a Gantawd y Mab Afradlawn," gan Gwilym Gwent. Gwobr, Deg Gini. Beirniad, John Hallah, Ysw., Llundaio. Uystadleuodd-cora««BeWw*y coed.* Dysertb, Goreu, cor Dyser<6>.> Araeth Saesneg gan. Talhaianiu Yr'oedd yn falcb o gael cyfarfod ar y pktfohn V hwnw. nnwaith yn rhagor. Yr oeddynt oil yn cyfarfod yfeo ar yr un ti -Eglwyswyr ac Ynm«HdWyr-Kbyadfi7<Jwyr Thoryaid. Peldied nelva am eu hopiniyaa politicaidd a ohrefydiA Ceir digon o s6n am blaenaf yn yr etholiadau (cyajmeradwyaetb). Yr oeda rhai yn eu gwawdioi am gyfarfod fel hyn, Yr oeda gojygydd yr Athenmm tiom wedi dechreu, ac wedi cyfeirio at y cyfarfod bw» feliymgynnnlliad hanner, barbaraidd (chwefibin)., Ond yr oedd efe yn sier y daliai ein eyfarbDdyM ni, i faithrin cerddoriaeth, a barddoniaeth, s'llenyddivah 111,gyffredinol eu cym- mharu a chyfarfodydd cyhoedduKy. Saeson (cymmer. adwyaeth). Yr'oeddi efe yn'-adnabod y genedl Saesneg ynrbyrdda i^dyweyd'gair yn, isel am darn (cymmeradwyaeth).. Beb law hyny, yr oedd efe yn sicr fod cydymdeimlad oorph mawr y genedl o u plaid —rhyw fodau hunanol Ue anwybodus oedd yn ein dirmygu. Yr oOOd-y Gyuap-yn genedl deymgarol ;i?r eithaf, no yn deilwng o'u cymmhaxu 4 neb o ddeil. iaid Prydain Fawr (oymmeradwyaoth). Terfynodd ei sylwadau drwy gemf" Cytaro fix, gwlad y can. Am y Traethawd goreu ar Gartref y Gweith- iwr," Gwobr, Pnm Gint. a M«dftU4riaa. Beirniad, Mr. T. Gee, Diabj ek- Beimiadattfr UK>'CMM-T>U* !?nmp »r ?'no araethodMH (y tbw-M ?f =Gw4L iwr/' oel yr :=:t:ra;lei% lpr. :Gomer, Llafnrwr,-Cystenyn ah G*eitbiwr, Inkwell, Gomer, Alltud, John Bnllj-Aladdtetawthawdflaemew, Cymro Gomer Outega. Gweitbiwae?v WOabaiitr%il eol kwo (i,feltbiwr-ieg. Morgr Tni Nrtrefwr, =or Don newn l!.t?Uaw?yn&)y'M??Mt<'?'? Y mae ydeunw YutiA .0, avro. el cy_ n m™a. rywiaeth ynddynt, 000 M y ey?. yn 4=hT. aliwed dd\(; ddM)gMiMttebaeBthAyB?e&?<! f?MMtyd g?ftd yn y twayn o ddiMt? Ma?nM jtdynt wed! cyciBtety! gelwgmor<angaehy&M'nMBO-<tfy <*Md dymaB? Y mae Aai o hozynt yn  eaW 0 g'rtrtS Kweithwyr adMbyMwMdyn?MtMinytT'?''?? ag arfeiion a chymm?adan rhyw ddcAartMtdau M?. duol 0 weithwp, ,a bJ"fI1'lwi'ar yr eUeøall ingook"ol;i ibeamm?4t,y gwoithier yo gartr4f iddu 1D agwit yotyr 1 $" ?. a onwyd sof Yr eiddo <?di<, M?.M.<fMe?. Lienor ?  lletty. Jfawea,. Oynddylaj, &;Wi a S^wedyM,'? MaMt oU yn ?taMod9?<whdda.MynarddM? llawer o aUu yn eu byoowwyr. Y '°"   d!in Wr testyn yn <?nr.a.?n ymMhte! yn P?'f?,c fa M.h? ao y moImi oil ytL,d 'vog or wobr. ?nd er n»wy lWh 8ydd r yigddy'.t i'l f;Uydd yn fawr, et* qr yaboswm .y tri?3tbawd Mren.hanyBtydywyrh'May'W?eawyd,? ?ne: ]^n mewn Hetty Raw=. Y Parch. Eobert Owec. M^ Pennal, sir reirien. yM, oedd yf awdwr. Cy.tadleuaeth thwxg mdMM heb fod drol ugaiA  ar y Berdoneg. ? G?ot??fe? AdMf. Gorell, Mr.W ?'CM?ddi?-yr U* gploy,dd., ?yBrydd?t Oren ar Ga" ?t.yp,heb fed dM. 800 o:M??O.w<S?? ,<F.mGtM,.M? Ariaa. Be&fiad, y PMeh. D? Hew*M< (LlawddeD Caerd,dd., Gorou, Emwnt," sef Taihoiam. Cyatadlenaetb GorLwI -ar y Geninen," alUno Mendelthon's Opm -Air Afutic, Gwobr, Pom Guu. I eirniad, Jobfl'lE[dllobi YGV.'iLkaxibi Goreu, Gor Bettw#yM»*~y»«nlgijniBe"r* I Am y Gia, DdkwesW, dabe&UtW oreo.