Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
2 articles on this Page
Hide Articles List
2 articles on this Page
-DYDD MAWRTH. I
News
Cite
Share
DYDD MAWRTH. I .?mwyd ar weithrediadau yr Eisteddfod uchod ? 'v Medi laf, yn Abertawe, a pharheir am y tri '? 'od cMtynoL Cafwyd hin rag?rol, a dylifai y hi i'r dref wrth y cannoedd yn foreu. Agorwyd iLeld amh?ner awr wedi naw o'r gloch. ^Ptafiwyd gorymdaith yn ymyl y Guild Hall o'r ',j ?'r llenonou. noddwyr, a chefnogwyr, yr Eis- t:dtod. Wedi cyrhaedd y He priodol, agorwyd yr ?eddM arfer, ao urddwyd dau yn fcudd-set' Mr. 1,1!li,l Morgan, wrth yr enw Dyfnwal Moelmud," a i j C. Mallnmg, Abertawe, wrth yr enw 11 Ca? 5' Ar ol can yr Orsedd, dychwelwyd i'r & HaU i gyfarfod y Llywydd, sef H. H. Vivian, "A S,, ac ereill, ac aethpwyd oddi yno i'r Babeli. Wedi i'r Llywydd gymmeryd y gadair, chwareuwyd nnawd "r y delyn diu.rhes gan Mr. Llewelyn Williams Cerddor y De). ?? ?l hyn, darllenodd Gwilym Tawe anerchiad J pyUgor i'r llywydd, yn diolch iddo am gymmeryd y Gi;ro attend fe draidodoid y llywydd araetb iirawdl. yn yr bon yjoyfeiriai at bynaflaeth y sef ydhad Biateddfolol-nid oadd gwyboiiaeth pa mor jU ya oi v dechreuwyd ef, as nid ar frys y galiesid ei ddileu (Binllefau). Yo yr ben amseroeild y. oeill y tywysogion a'r bobli gvd yn ymgrynm get bron awdurdod y beirad-a hwynt hwy mewn gwir- ionedd oedd yu ffurfio deddfau y wlad. Ya adet j^rostyogiad y beirdd, 60 mlynedd wedi genedig- ,eth Crist, srrthiodd y sefydliad Eisteldtodol o dipyn 9 warth, ond syrthio a wnaeth i gySodi dra- chefa gyda mwy o nrth a dylanwad, ae yn y dydd- uj bms2CloI yr oedd wedi gweithio ei ffordd i gael ei ystyried yn Sefydtisd Gerihedlaethol (Cy mmer- gdwyaeth). Gwnaethpwvd llawer e weithredoedd gorcheetol gan y Bremn Arthur, an vn mhlith ereili dywedwyd iddo gyaUwyn yr Eisteddfod, ac 09 gwii hyny, dyna ydoedd un o'r pethau mwyaf a wnaeth ya ei fy wyd (Clvwch). Ni ddylid dibrisio yr Eis- teddfod mewq modd yn v byd, o blegid yr oedd ganddi amcanioo ge-gonedius mewn goiwg-cefnogi ceinogi bardiionisetb, cerddoriaeth, &o. Yr oedc rhyi'eiwyr y byd 801 olygfeydd ysplenydd ya cael en diHrifio gyda grym aanirnadwy mewn bard.on- iMth—t hMrM fod barddoniaeth yn foddion i ddyr- chafi detHtwriMth y genedt (C?ywch). Credai fod cvonydi mddyliol 'r Cymry i raddau hetMth ye diyledus i ymdreohion y beirdd yr oesoedd boreuol. Wrth son am nodw?<dion y Cymry fol cenedi, oylwai? nas gallai un genedl o dan haul ymffrostio mewB iaittimerhen? a'r eiddynt hwy, M yr oeddynt weii 'efyM ynhyd, heb en gwasgar, er gwMthaf tmesodiadau ?tynisetho), a': yn ngwyneb holl hel- yatiou y canrifoedd sydl wedi myned heibio (Cym- meradwyseth). Ni fynai i neb gredu, ohwaith, nad oedd llawer o waed Cymreig yn rhedeg trwy wyth- ienau y Saeaon, o blegid teimlai yn ddigon sicr fod than fawr o yni a gwroldeb y genedl houo l'w bri- o luUi't ban Gynary (Banllefau). y rhai, yn amser goresgynind y wlad gan y Rhufeiniaid, a boblogaa- ani barthau eaog o Yoys Brydain, ac a ddangosasaot eu hunain yn (idigan cryfion i wrthsefyll gallu mawr y garfalch COlar. Yn Khufaiu, wedi hyny, addysg. wyd hwy yn y celfyddydau a'r gwyddonao, a dyg- wyil eu gwareidd'.ad i tefyllfa uwch nag erioad. Yo y eyfned y goresgynwyd Prydain gan y Saeson, fe ddaeth y ddwy genedl yn u8-yr oedd eu gwaed wedi ymgymmyagu, ac yr oedd priodoleddau y nll'U ya eiddo i'r lIall. CymmheUai y Cymry a'r Saeson bellach i fod mewn undeb serchus i'u gilydd-i gyd. weithio yn mhob peth yn tneddu i lesoli amgylch- iadau y deyrnaa (Cymmeradwyaeth mawr). ODd eruBoyddwy genedl, dymunai i'r naill a'r llall lynu wrth eu cymmeriadau cenhedlaethol. Fe ddylai pob eatrawd mewn bjrddin deimlo ei bun ar y blaen i bob catrawd urall yn yr unrhyw fyddin, ac yr oedd hwn yna yn deimlad a garai pob dyn meddylgar ei gadw yn fyw yn y wlad hon. Y iwyddyn ddiweddaf, digwyddai iddo ef (y llywydd) fod yn swydd Gaeret'rog, a barnai yn sicr fod pob dyn yn y paith hwnw yn teimlo ei hun yn frenin Lloegr. Yr oedd teiuilad cyffelyb yn ffynu mewn Biroedd ereill- Yr oetlliyat hwy yn Nghymru, er enghraifft, yn tybio mai Ijloegr ydoedd y wlad ogon- eddusaf yn y byd, ae mai Cymru ydoedd y wlad ogoneddusaf yn Lloegr (Chwertbinialll a cbynsmer- dwyaeth). Os oedd y sefydliad E;ateddfodoi yn cynDoitbwyo i gynnal cariad gwlad-ac nid oedd amalieuaeth ei bad yn cailw yn fyw genedlgarwch per.onol-ar y tir yna yn unig fe ddylai gael cef¡lO?a'th cyffredtuol (Uymmeradwyaetb uchel). Bawyd yn grwgnach fod EiateddTodau yn rhoddi parhil liiifia iaith Gymraee; a gofynai y p'lrchoa lywydu, Pav.m na cbaiSf yr 1)6a isitli bath^u? Yr oedd ef ti lua yn gadarn o blaid iddi gael ei dysRU n'i chsdw mewabtthotMferM (caBmoliaeth). Niwetai nnrhyw 'wy)tr 8r y ffgr?d i'r ioth Gymr?eK e, i.i,h S?esneg gyd-fyw k'n giludd er mantoo i'r Bawl a'a deallont; ond pwahan'aethai odd! wrth rai yn ei bro ar y modd goreu I ddysgu y ddwy iaiti). Yr oedd wedi sylwi mai un ttstyn a roddid allaa y flwyddyn ddiweddaf gan yr Sisteddfoi oelld, Y isodd mwyaf eff,3ithiol iddysva yr initti Gymraej! yn yryagolron Ssesufg dyddivl;" ac i i a!Hi bei'Ho dywedyd cair neu ddau ar vr byn a ddvwed- "YQ gan y beiraiaM (Parch. Mr. Griffith, Neath), ar y traethodau a dderbyuiwyd. Barnai y cyfaiil hwnw fod yuang-nrhei i i i'r Athrxwon yn yr yagotio. Sjeaneg ddeaUC?mraeK; ond meddyliau ef, o^buasaiyrathrawoo ya gallu aiarad Oviurae?, tnai yoh/dig iawn o i Biwidid yn yr yegolion dyddiol, ftC am v rheawm viia yn yr oedd ef o'r fara n, daylai y plant gael Cymry yn ttthrawo;j. Cyn terfynu ei araetb, gwr.a 'th y hot parobuv rai noiliadan buidiol ar dcSibcnion yr Eiitaddfod tel gtllu i ddiwygio talentan ein pob: ieuaingn, 40 fel moddion arbenig i'r doubartii gwtittiiol gael cyf. jew term i roddi prawf teg ar eu galluaed i, i'w simbylu i 1-g?)ri gw) bo"aet'l raeli'iisrwy jd gyda phob P't" dued ¡a i wejJh1I eu sefyllfa foM'? yu y bid— Keibron Duw a dynion. Oobe,thlai yr artosai yr Eis- ,djfoJ Gau?e dadlioi Mn flynyddaulawnr vu DghaloJa'J cynnhea csnedl y Cymru (-johel gymmeradwvaeta. [Ymddeagys vr boll annerohiadau birdrlonol, o dieohuu yr elsioddfod byd ei diwodi yn ein rhifyn !sf.) ilariienwyd anerchiadau barddonol gan Ciwydfardd, Gwilym Teilo, Alltud Eifion, Glan Alun, Iolo Trefald- llyn, Morgan Glantaf, a Gwilym Did. DYwedodd Olwydfardd:- Mae'n Llywydd dedwydd yn dån-dros ein gwläd- Dros ein gwlad hyfrydlâo- A pheru'n hiaith loew-iaith lan, Yn fyw hefyd drwy Vivian. OlWTDFABDD. Yna fe ganodd Owain Alaw Gan yr Eisteddfod, a'r Byimulleidfa yn ymuno 1111 sydgun, Hysbyswyd nad oeid neb yn deilwng alliin o'r tri a ymgeisiodd ar y Deuddeg CAn Dalynol." Gwobr 6 gini. Yn nesaf, eanwyd "Merch Megan," gan gor Dr. Davies, yn hynod chwaethus. Yn neuf. anerchwyd y cyfarfod gan y Parch. Dr. James. Dywedodd-Newn eynmilliad cenhedlaethol fel hwnw o ddystjedigion ei wlad, beirdd a cberddorion, p iodol" oedd iddo gyfeirio at y manteision oyssylitediq i'r Cymry fel conedi-at y mawreddoedd yn dwyn perth- ynas Ii hanes en tadau yn yr oesoedd gynt—gyda'r bwrisd o annog y genhedlaeth sydd yn codi j ddal meddiant 0' u B.fy!ll., ac i wneud ymgais yn mbob dull a modd i'w g. ],he. (c]ywcb). Rhaid oedd edrych ar hanes y Cymry yn yr amser sydd wedi myned heibio cyn y gall- I ¡d;rer;J;rads:f;iE:e: :i:0y;1 ¿djl presennol, QC nid yn unig1yo1 wlad hon, ond hefyd yn holl wledydd Ewrop acAmeriea. Cynnydd a Ilwyddiant oedd ..dweddion y dyddian byn. Addysgydmddp,ifbwngc y dydd yn awr, a gwthid ef yn mlaen drwy holl ranatt o ymherodraetb ei Mawrhydi, ao nid ydoedd am i'r Cymry fod yn ol i neb o'i deiliaidteymgarol (cymmeradwyaeth). Edrychai yn ol ar hanes ei genedl gydag ymffrost a brwd frydedd mawr; ac yr oedd yn llawen gandrio feddwl am J ei chynoydd mewn gwareiddiad, heddweh. a llywodraeth, flda, hyd yn oed yn yr amseroedd eynteflg. Meddyliai fod y Saeson wedi cael en harwain gan yr hen Gymry i siarad yn uchel am wareiddiad, ac am les moesol aphilo- sophyd laidd y werin-bobl. Yr oedd gan y Cymry ys- golion a cholegau yn en gwlad cyn i un Sais erioed osod ei droed arni. Mewn gwiriemedd, i'r Cymry J r eedd y Saeson yu ddyledus am y dylanwad Cristlonogol nerthol fu yn.weithio yn y deyroas, er's canrifeedd bellach 0 blegid dywedai hanesyddiaeth mai paganiaid oedd y Saeson pan ddaethant gyntaf i'r wlad hon (chwerthin li chyniraeradwyaeth). Y Rhufeiniaid oedd wedi dinystrib sefydliadau ein gwlad, a'r Saeson oedd wedi difrodi ei hysgolion, ac o herwydd hyny, yr oedd y Cymry yn mhellach yn ol nag y gallasent tod mewn dysg a gwybod- a^th. Yinddygwyd yn greulawn tuag at y Cymry gan y RI?.f.i,,i??d .'? Saeon, a phe buasent wedi cael Ilonydi weh a chwareu teg, buas-nt yn awr o flaen, yn lie ar ol, po^ cenedl arall yn Ewrop (nchel Bymmeradwyaetii). Llawer o ymdrechion a wnaed i geisio dileu y Cymry. Pa ham y rhoddwyd damau o diroedd i feddiant tywysog- ion Seisnig yn Givent a Morganwg, a rhanau ereill o'r wlad? -I'r diben o roddi terfyn ar fywyd poh Cymro mewn cyrhaedd gafael idaynt; ond fe ddywedodd Pen Llywydd y greadi>raeth, "Nid,felly, fe gaitf y Cymry fyw," a byw wnaethant fel y tystiai y dorf oedd yn bre, sennol yn yr Eisteddfod hon, a chawsant ysgwyd y deyrnwialen uwch ben pob parth o'r deyraas. CymrooeW Hani vii., a heriai neb i brofi i'r gwrthwyneb (cymmer- adwyaeth), Mab iddo ef oedd Harri viii. kbanileftu), a tbrwyddo ef yr achoswyd y Diwysiad Protestanaidd. Ac fe wnaeth Cymry o hiliogaeth i'udr.r twy er diwygic? cyflwr y werin na nemawr un or brenhinoedd fu yn ei?- tedd ar deyrngadair Prydain Fawr; ac am y cawodydd I o fendithion oedd wedi disgyn ar y wlad, yr oeddym yn ddyledus i'r Tywysogion Cymreig, disgynydiiion y rhai oedd y Frenhines Elizabeth a'r Fienbinea Victoria (clywch) 0 amBer Harri vii. hyd yn bresenuol, yr oedd ?i. holl frenhinoedA a'n brenbine?iau wedi hanu oddi wrth y Cvmry, yr Yagotiaid, a'r SaesoN. Yr oedd g? yr hen b?bl ya y dyddiau gynt eu hawliau, ae ni fyne)it ?. 3o:¡:!n dIe ,ï; e:i:a; di berffaith ryddid i hawlio rhan yn ein llywodraeth ,in hunaio. Nis gwyddai beth ddywedai pobl am siarad fel by. diclion y buasai lhywrai yn haern ei fod wedi dig'o y Saeson. Uwadai ef hyny, ae nid oedd yn credu fod y Saeson mor ffol a dychrynu yn ngwyneb ffeithiau anwadadwy (chwerthin). Nid oedd y Cymry eisieu tori ymaith y Saeson—y cwbloeldynt yn ddymuno gael oedd eu hawliau an breintiau. Galwai ar y Saesen i roddi yn ol yr hyn oeddynt wedi ei gymmeryd oddi ar y Cymry. Pa ham na ciiaent ran o'r oyllid a fgodir er cynaal sefydliadau Prydeinig? Dylai y dirprwywyr eglwysaidd ystyried mai teg yw i'r Cymry gaeleynnorth. wy y cy Hider cynnal ysgolion a cholegau. Bu ef y" siarad o blaid cael esgobion Oymreig am bum mlynedd ar bugain, a eba"sai allan mai o'r wI ad, "c nid yn y wlad, yr oedd cefnogaeth i gael, a blegid ni fiddi.X, Y" oifeiriaidyn Nghymru agor eu genenau ar y mater (llait. Digoo gwir "). Y canlyniad i hyn oedd- Fod tri allari o bedwar o esgobion yn awr yn medru gweinyddu yn en swyddi yn Gymraeg; a disgwylid y dyddiau hyn am i'r pedwerydd fod yn hyddysg yn yr iaith Gymraeg (clywch). Yr oedd gan y Cymry bawl i gael gweinidog- io» a swyddogiou o bob gradd yn yr eglwys o'n plith eu hunain. Nid oedd ganddo ef feddwl isel am y Seeson- Saesnes oedd ei wraig, yr hon a garai yn ddiffuant. Yr hyn oedd ai no ef eisièu oedd cael gan y Saeson heipu y Cymry ac yr oedd yn benderfynol, tra y cawsai fyw, o ddadleu achos ei gydgen-dl hyd eithaf ei allu-ni fynai iddynt gael eu sarhau o dan draed, yn hytrach, yr oedd am iddynt gael eu hynodi alti hamddiffyn yn nghylch rhagluniaeth Duw (uchel gymmeradwyaeth). Yna fe ddaeth Kria Vychao a W. Williams yn mlaen i gvnu pensillion gyda'r delyn. Yn nesaf, cafwyd beirniadaeth Glan Alun Be Is- Iwyn tr y Fugeilgerdd." Gwobr 5p. DerbyDiwyd deuddeg. Goreu, Mr. W, Powell (Gwilym Penanat), Liundainj yr hwa a wisgwydlgan Alias Williamt, Absrpergwm. Caf. yd yn nesaf feirniadaeth Glan Alun ac IB- Iwyo ar y 11 Fryddestau ar "Y Dychweliad o Gaeth. illed Bibilon." Gwobr lOp. Derbyniwyd ollw. Gureu oedd y Parah. Hugh Parry (Howel Cefni), Tal y bont, sir Aberteifl. Anaerchwyd y cyfarfod yn Gymraeg yn ddoniol gan y Parcb. J. Griffith, Llandilo, ar "Addysg yn ei chyssylltiad a'r Eisteddfod. Qwranclawyd ef yn astitd. Hysbysodd Dr. James yn y fan hon y rhoduiJ gwobrau am y Toddeidiau goreu i Lywyddion yr Eitddf¡)d. Yn nesaf, daeth cystsdleuaeth y corau-4 0 goren yn ceisio. Gwobr lOp. i'r goieuj 5p. i'r nil; 2p. i'r trydydd. Goreu, cor Aberdar; ail oreu côr Undebol Abertawe a Treforis. Datllcnwyd beirniadaeth Glan Alan ac Idwyn a" y "Bnddest er coffadwriaeth am Golyddan." Gwobr 5 gini. Derbyniwyd peritir o bryddestau. Y buddupwr oedd Llew Llwyvo. Cynnrychiolwyd -?f gaii Creuddynfab, yr hwn a w'sgwyd gan Miss Hup,h(!" (Mair Mon), sir Fon. Cit'wyd beirniadaeth lago Emlyn a Clwydfardd ar y pe lwrr cnglyn iV rhoddi ar "DIinking Fount- ain." Gwobr 1 £ ini. Derbyniwyd 130 gyfaDsojd. iadau. Goreu cedd "Dyngsrwr," 8f Mr. B. F. Edwards (Eisiart Ddu 0 Wyne 'd). Terfynwyd cyfarfod y bsreu drwy ganu yr Anthem Genhedlaethol. I Y CYNGHERDD. Am banner awr wedi saith, cynnoliwyd cyngherdcl mawreddog yn y Babell, Yr oedd tua 5,000 yn bres- ennol. Dechreuwyd trwy ganu y Cydgan Eistedd- fodol gan gor o 400 dan arweiniad Dr. Davies, yn cael eu dilyn gan bedair o delynau. Aeth y "Gwimith Gwyn," a Clychau Aberdyfi," gan Miss Edith Wynn, yn bur dda; ond nid oystal ag y clywyd hi yn eu canu -yr oedd wedi cael unwyd. Can odd Miss Watts f' Dafydd y Garreg Wen gydag eflaith anoccbfygol ar y gynnulleidfa, a rhoddodd ei gwaith yn canu Y Fwyalchen" gyfle iddi ddangos ei llais "yn ei nerth a'i felodcdd ysblen Jid, a dygwyd amei phen gawod o flodau." Gall y fenyw hon deimlo vn wir fnlch o'i llais ardderchog, yr hwn nid yw ail i un yn y Dywysogaeth. Nid ymddangosai Mr. Lewis Thomas oystal ag arfer; dichon mai yr achos oedd na wyddal nes cyrhaedd y babell beth a ddisgwylid iddo gaUD. Aeth y deuawd ar y delyn rhwng Meiatri Chatterton a John Thomas yn ogoneddus. Canodd y eor dan arweiniad Dr. Davies yn rhagorol; a chwareuodd Miss Freeth ddernyn 0 waith Mr. Brinley Richards yn ysblenydd. Wedi i'r maer eynnyg diolcbgarwch i'r llywydd am y diwrnod, terfynwyd y flynghardd. Nid oedd Miss Kate Wynne yn ailnoi i fod yn bresenno!, o herwydd dam- wain a ddigwyddasai. Disgwylid Meintri Brindley Richards a Wylbye Cooper y diwrnod canlynol;
IDYDD MERCHER.I
News
Cite
Share
I DYDD MERCHER. I ylt ADSAW GYMDBITIASOL. Am naw o'r gloeh boreu heddyw, cyfarfu aifer msiwr yn Lecture Room y Royal Institution. Yr oedd yn bresennol o dieg ar hugain i ddeugain o ofieiriai), a gweinidogion o blith wahanol enwadau, ynghyd h. nifer mawr o foneddigioa o ddylanwad o wahanol gyraa o'r dywysogaeth. Cymmerwyd y gadair gan y Rector Griffiths, ø Gastellnedd. Eg- iiirodd y cadeirydd amcanion yr Eisteddfod yo ei ffurf ddiwygiod'g. Rhodioda hanes manwl 0'r hyu a elwir yn Ddi- wygiad :Eisted(fodel, yn ei gyehwytiiaa yn Ninbycli, a'r hyn a wnaed wedi hyny yn Aberdar a Chaernar- fon, ynghyd â'r hya a waned hyd ya hys, a'r hya b fwriedir wneud er cael yr Eisteddfod Gmhedlaethol yn Geuhedlsethol mewn gwirionedd. Y dymunol- deb II uno D" a.G ^gledd, a ehael felly Eisteddfod ya rheolaidd bob blwyddyn-bob yo ail yn y G07 gleid a'r De, a gosod ei llywodraeth, nid yn nwylaw nifer bychan hunan ddewisedig, ond yn nwylaw a than lywyddiaeth pwyilgor dewisedig gan y geuedl, a chyfrifo! i'r genedl (Clywch, clywch). A ciiyda gollve ar yr adran newydd ,yr hon a adnabydd r wtth y teitl y Social Science, nid oedd yn en bwriad wrthgysaylltu hon a'r Eisteddfod, ddwyn dim oddi ar yr hen sefydliad, end chwauega acran ati er gwneud y sefydliad yn fwy cyfaddas i angenion cynnyddol yr oes (Cymmeradwyaeth). Dywedodd fod yn bresenol o'i flaen uifer mawr o foneddigion o ddysg a dylanwad yn y wlad, a chyn y byddai iddo alw am ddarlleniad ag oedd wedi ei barotoi ar gyfar y boreu hwnw, tiimlai yndraawyddus am ddadgan- lad rhydd o ayaiadau rhai o'r boneddigioi oedd o'i acngylch ar eisteidfodau yn gyffwdinol (Cymmer- adwyaeth). Yea gaiweddd ar Dr. Williams, Abertawe-un o brif feddygou y Deheudir, a boaeddwr sydd yn cymoaeryd interest mawr mewn pob symrau iiad cy. boeddus—i anerch y cyfarfod. Dy wtedodd y Doctor Bad oedd hyd ya hyn yn gwybod ond pur yehydig ynghylch natur all ameanion eisteddfodau, ond ei fod wedi ei daraw yn rymuS gan yr arddangoslad iiBjhyffredin o dalent Gymreig oedd ya yr Eistedd- fod y dydd o'r blaen, ac ystyriai ei fod o'r pwys mwysf fod i'r dalent hono gael ei gweila a'i choethi yu y flordd fwyaf effnithioi. Dywedodd mai yr ar- graph bresennol ar ei feddwl ef oedd fod yr eistedii- todau yn cael eu cyfyngu yn ormodol i un gaageri, gan esgeuluso dwyn allan a diwyllio talentau ereill. Nid o3dd mewn un modd am dafiu y sarhfld leiaf ar farddonincth na cherddoriaetb, ond gwyddent oil nad ar brydyddu a chanu y bydd byw dyr. Birnai y dylsi yr Eisteddfod fod yn fwy cyffredinot-yin fwy ar gynlloD y British Association, achymdeithas y Social Science, ynghyd a chymdeithassu ereill yn Lloegr fel y rhoddid oyfleusdra i'r dalent Gymreig ymddadblygu mewn gwahanol ganjenau, ac aid ei chrebychu i farddoniaetha cherddoriaeth yn unig. Ac ond cael yr eisteddfodau felly, cyrehai prif ddyuion y genedl i'w hnchet-wyliau, a chynnyrchid drwyddi ddaioci annhraethoi i'n gwlad. Ac oddi ar yr argyhoeddiad a gawsai y dydd o'r blaen o'r hyn y gallasai eisteddfodau fod, addawodd y gwnai ef yr ell yn ei allu ef er gwneud yr bell sefydliad y petb y dylai fod (Cymmeradwyaeth uchel). Yna cododd Glan Alun, a W. Bulkeley Hughes, Vsw., o Fon ac mewn sylwadau byrion, eglnrasant i'r Doctor, 8C ereill a allai fod yn bresennol mewn tywyllweh, fod yr Eisteddfod yn ei ffurf newydd bresennol yn amcanu at fod yn uniongyrchol y peth y dymunai y boneddwr dysgedig iddi fod. Yna galwodd y cadeirydd ar y Parch. J. Thomas, Liverpool, i anerch y cyfarfod. Dywedodd Mr. Thomas na bu efe erioed mewn Eis- teddfod 6'r blaen, ac addefai fod ynddo gryn ragfarn yn erbyn yr Eisteddfodau, yn ol yr hen ddull y dygid hwy yn mlaen. Ond wedi bod mewn cyfarfod yn Liverpool yn gwrandaw ar Glan Alun a'r Ysgrifenydd (Creuddynfab) yn egluro amcad yr Eisteddfod, Be yn neillduol wedi bod yn bresennol yn yr Eisteddfod hon yn gweled 110 yn clywed yr hyn a welodd ac a glywodd, yr oedd ei olygiadau dipyn yn wahanol am yr Eistedd- odau ac os nad ydynt y poth y dymunid en bod, fod ar law y genedl eu gwnend. Ni fynai fod yn ol i neb o honynt mewn gwladgarwch a chenhedlgarwch, a gallai o galon ddymuno "Oes y byd i'r iaith Gymraeg." Ond ar yr un pryd, gwyddai y goddefid iddo ddadgan ei syniadah; ae yr oedd yn gwneud hyny heb gyfeirio yn bersonol at neb, nad oedd Eisteddfodau yn ein gwlad hyd yn ddiweddar yn cael eu dwyn yn miaen yn y fath fodd ag y gallasent hawlio cefnogaeth dynion goreu ein cenedl. Cymmerai unrhyw nifer o bersonau yn eu peuau gynnyg Eisteddfod yn enw y genedl-etholent eu hunain yn bwyligor; ac o honynt eu hunain, dew- isent ieirniaid; ac i'w gilydd dyfarnent y gwobrau a cliyda'u gilydd, treulient yr arian yn y tafarnau, nes aeth yr hen sefydliadau cenhedlaethol yn ddirmyg- us yn ngolwg y dynion goreu yn ein plith. (Clywch, clywch). Cymmerai gwehilion y genedl fantais ar yr Eisteddfod i farchogaeth y wlad; ac y mae yn rhaid i bawb addef ei throi mewn llawer iawn o amgylchiadau yn fantais i'r dynion gwaelaf wthio eu hunain i sylw. Ond yr oedd yn dda ganddo weled fod cyfnewidiad yn eymmeryd lie. Yr oedd yn amlwg fod gan yr Eistedd- fod afael cryf ar feddwl y genedl. Y mae rhyw swyn ganddi dros ddyn yn ddiarwybod iddo. Yr oedd wedi gwrandaw gyda hyfrydweh mawr ar yr areithian hy. awdl a draddodwyd ddoe i ganmawl y Cymry aChym- raeg; ac er fod yn rhaid iddo addef nad oedd yn credu banner yr hyn a ddywedwyd (chwerthin), ac yr oedd ammheus iawn ganddo a oedd yr areithwyr doniol eu hunain yn credu y cwbl (chwerthin anlerth), ond er hyny, yr oedd ef (Mr. T.) yn teimlo ei fod ya cael ei gymmeryd gan rym y lliteiriant; IlC yr oeddyn teimlo fod o bwys mawr i ddynion cyfrifol a dylanwad- ol gymmeryd arweiniad yr Eisteddfod, a throi y nerth a'r swyn sydd ganddi er lies a gwasanaeth gwirion- eddol y genedl. Ac yr oedd yr Eisteddfod yn ei ffurf newydd a diwygiedig yn amcanu at hyny. Yr oeddynt ,a?wydd a di.wy Ida i gadwyr, hen onw. Y mae rhyw- yn gwneud yn dda i gadw Y'f! hen enw. Y mae rhyw. beth mewn euw, dyweder a fyner. Yr oeddynt yn amcanu uno Gogledd ft Deheudir Cymru; ac ar bob cyfrif, felly y dylai fod. N (I ydyw Tywysogaeth Cymru ell ond cymmaint a chledr Haw gwr yn ymyl y byd mawr llydan, a phwy ydym ni i ymranu. Yr oedd yn cwbl ffieiddio y rhagfarnaii Deheuol a Gogleddol; ac yr oedd yn sicr y darganfyddent fel y deuent i so- nabod en gilydd yo well. Nidgwiw ceisiogwadn nad oeddyn yn bodoli; yr oeddyat yn y De yn gystal a'r Gogledd, ac nid oedd yn sicr pwy oedd ddyfnaf yn y camwedd. Yr oedd y Deheuwyr yn credu mai cnlif. iaid yw y Northmen, a'r Gogleddwylr yn credu mal. rhai twyllodrus yw yr Hwntws (chwerthin mawr); ond gwyddai pe deuent i adnabod en gilydd yn well y deu- ent i synied yn wahanol. Yr oedd ef yn enedigol o'r Gogledd, ond wedi byw 14. mlynedd yn y De wedi cael cyfle lied dda i'w barnu,la lied debyg yr cedd ef yn gweled y De a'r Gogledd erbyn eu dwyn at eu gil- ydd; llawer o bobl dda, cywir, a gonest, yn y De a'r Gogledd ac ambell i greadur cis yn y naill fel y Hall (chwerthin). Ond yr oedd yr Eisteddfodau yn oynnyg yn deg at uno Cymru oil, ac y mae hyn wedi ei wneud i raddau effeithioL Nid ar unwaith y gellir lladd man ragfarnau; ond wrth gyfeillachu a chydweithio 4'u gilydd, daw i ben yn llwyddiannus. Y mae dynion blaenaf y De a'r Gogledd yn teimlo yn galonog yn hyn, a haeddai y neb a gynnygiai ei attal gael ei warth- nodi fel gelyn dyrebafiad a llwyddiant ei wlad (cym- meradwyaeth). Ae yn chwanegol at hyn, y mat cyn- nyg yn cael ei wneud i ddwyn diwygiadau ymarefrol i mewn i'r Eisteddfod. Ni fynai ysbeilio y beirdd a'r cerddorion o'u rhan, a'u than helaeth, yn yr Eistedd- fod (clywch, clywch). Ganddynt hwy yn ddiammheu y mae yr hawl flaenaf, a dymunai foij yn olaf i ddwyn oddi arnynt eu breintiau; ond heb gymmeryd dim oddi ar neb, credai y gellid chwanegu dosbarthiadau ymar- ferol pwysig er llesiant cymdeithasol. Dylai Eistedd- fod Genhedlaethol fod yn gyfryw ag y gellid ei chyf. tddasu at angenion ac amgylchiadau y jwlad. Os oes rhyw aeremonïau a defodau ynddi wedi eu tros- glwyddo i ni eddi wrth yr oesau gynt, ac y mae goleuni y dyddiau hyn yn eu dangos yn ffol a phlentynaidd, dylem fod yn ddigon dynol i'w gadael helbio; a pha welliadau bynag mae arwyddion yr amserau yn eu h8,w- grymu, dylem fod yn ddigon doeth i'w mabwysiadu; a gwneud yr hen sefydliad cenhedlaethol sydd yn meddu y fath swyn a gafael ar y wlad y peth y dylai fod (cymmeradwyaeth mawr). Ac yr oedd yn dda ganddo ddeall fod arweiuwyr yr Eisteddfod yn gwnend, Mae agwedd newydd ar bethau yn nghlyna'r Eistedd- fod yn awr er's yehydig o flynvddoedd; a chredai, oyn belled ag yr oedd yn gallu deall, fod Eisteddfod Abertawe yn welliant ar yr holl Eisteddfodau blaenor- ol. Ac os ai y diwygiad a'r gwelliant yn mlaeh am' y deng mlynedd nesaf, fel y mae wedi myned am y 4 blynedd diweddaf, bydd yr Eisteddfod nid yn unig yn sefydliad barddonol a cherddorol cryf, ond yn alln cymdeithasol a moesol dylanwadol yn y Dywysogaeth. Ac yn ei ffurf newydd a diwygiedig, bydd yn dda ganddo godi pob cofnogaeth yn ei allu i'r Eisteddfod. (Uchel gymmeradwyaeth). Yna oododd Roggridge, Ysw., un o hedd- ynadon Abertawe, brawd yn nghyfraith i Mr. Dillwyn, yr aelod seneddol, a boneddwr sydd yn dra adnabydd- us mewn cyssylltiad a gwahanol symmudiadau cyhoeddus yn y Deheudir. Dywedodd ei fod ef widi cael agor ei lygaid yn hollol gyda golwg ar amcan a diben Eisteddfodau, a'n bodyn wahanol iawn ilr hyti y tybiai efe o'r blaen eu bod; ei fod yn dymuno i'r fief. ydliad, o galon, bob llwyddiant; ac yn neillduol felly yr adran newydd bresennol yr amcenid chwanegu ati. Galwodd y llywydd wedi hynyar Hugh Owen, Ysw., o Lundain. Gwnaed amryw sylwadau pellach yn yr uncyfeiriad gan Di Evans, Ysw., Lletty Rhys, Aberdar; J. Jen- kins, M. A., ac ereill. Cododd y Parch. J. Evans, vicar Llanover, a gofyn. odd ganiatid y llywydd i ofyn owestiwn ag oedd i raddau o natur bersonol, ond etto ar bwngc ag y cred- aiyteimlaipawbddyddordebynddo. Dywedodd fod Miss Davies, merch y diweddar lenor enwog Gwallfer Mechain, yn bresennol yn casgln ynghyd weithiatr ei thad gyda golwg ar en cyhoeddi; Be iddo y boreu hwnw dderbyn llythyr eddi wrthi yn nghylch traeth- awd buddugol o'i eiddo ar y llythyren H. a anfon- asid i Eisteddfod Abergaveny flynyddoedd lawer ynol, ondaaethaiargoll. Ac os oedd unrhyw feueddwryn digwydd bod yn y eyfarfod a wyddai rywbeth o hapea y traethawd hwnw, teimlai yn dra diolchgar drosto ei hun, a thros Miss Davies, os gellid cael rhyw hysbys- rwydd yn nghylch y traethawd hwnw, er mwyn cwblhau y gweithian. Mr. Hugh Owen, Llundain, a ddywedai fod yr adran hon o'r Eisteddfod-y Social Science jection-ya ei olwg et, a bwys neillduol; a herwydd mai ytna yn unig y ceir eyfleusdra cyhoeddus, cenhedlaethol, i ymdrin a materion eyssylltiedig » ehyflwr cymdeithasol y bobl, megys en hiechyd, eu hymborth, eu gwisjr, eu trigleoeid, eu got. chwylion, en haddysg, eu moesau, &c., a bod yn llawen ganddo fod yr Adran hou wedi derbyn sylw cymmerad- wyol cynnifer o'r dynion mwyaf meddylgar a gwladgarol yn ein plith. Sylwa yn mhellach y carai ef yn fawr weled y lath bwngc ag addysg y bobl yn cael ymdriniaeth ddifrifol yn yr Adraa yma o'r Eisteddfod; lie y cai pleidwyr y Drefo Genhedlaethol a'r Drefn Frytanaidd gyfarfod wyneb yn wyneb, nid i ymrafaelio-nid. i dduo cymmeriad y mill y Hall, ond fel gwladgarwyr, i edrych a yw hi ddiin yn hossibl iddyut gyttuno ar ryw gynllun a fyddo yn caniatau c dweitlnediad. Pe y liwyddid yn hyn, byddai yn ennill dirfawr i achos &ddy8g, heb fod yn fymryn a golled i un io'r ddwy blaid, yu enwedig i Bglwyswyr. Gwelodd ymdriniaeth fel hyn mewn e1s- sylltiod hr Social Science Association Yn Yagotland, rbwng y prif ddynion perthynol i'r gwabauol bleidiau crefyddol yn y wiad hono, ac er fod gwahaniaeth pwysig h1::gd;¿t :ydaao:t¡ frlfi/n:17:rh:ridI:f, i'r di ban 0 drefnu 11 wybr iddynt gjdweithredu arno. Nid oedd ef heb obaith y llwyddir cyn pen hir i gael hyo yn Nghymru iielyd. Coiloild Tydfylya, a dywedodd, ei fod yn gwybod hanes y traethawd hwnw-iddo ymddangos yn y Diwygiwr rywbryd yn fuan ar olyreisteddfed hono. Yna galwyd Ir Mr. Wm. Duties (Mynorydd), Llaniai", i ddarllen papure. barotoisai ar y pwnge It 11 Hanandiyrchafiad yn ei berthynaa a Gwfr leu- aiogc Cymru." Pipur fcagoroi a ran clnD wlsfad, a clufodd ei ddarllen yn gainpus, a derbyniodd gym- mer.idwyaeth uchisf y cyfarfod. Cyhoeddir cf gyda chynnyrchion yr eisteddfod, ond cyn hyny daw allan yu uu o nfjman nesaf y Faner. Dechreuwyd y cyfarfod yn y babell am 11 o'r glocli. Arweiniwyd y Llywydd—David llugl), Ysw., A. S.- i'r lie gaii orymdaith wedi ei ffuriio gan y Cynghor Trefal, y Maer yn blaenori, Cymmerodd y gadair with sain yr udgom, ac yn nghanoi banllefau a gymmeradwy- aeth. Yroedd niCer mawr o bobl wedi ymgynnull yoghyd, er fod y gwlaw yn disgyn drwy ystod y cyfarfod. Y peth cyntaf a gymin»rodd le oedd unaw d campus ar y delyn gan Cerddor y De; ac wedi hyny, d.,If.dd GwHym, Tawe .,??,ehid J P.yllg.r i'r Llywydd, YD yr hwn y (iii?ichw?-d iddo yn wreaog am ei nawdd i'r Eis- t,ddtod, a chymmerwyd golwg eang ar ei ddef'nyddioldeb fel aelod seneddol, ac ar ei gyrnmhwysderau i gefnogi pob syinmdiad er dyrehafu cymmeiiad y Cymry. Yr oedd yn galondid i'r Pwyilgor, ac i bob Cymro gwladgarol, fod dyn o'i ddylanwad ef yn dyfbd yn miaen i bleidio eistedd- fodau. Mewn attebiad i'r anerchiad, dywedodd y Llywrdd ei fod yn teimlo yn ddiolchgar i'r Pwyilgor am siarad mor uchel am dano, ao yr oedd gair da hnlon Qu nodwedi