Y Rhedegydd

RHAGOR 0 ADGOFION EDNO. Crybwyllwyd eisoes nad oedd manteision addysg yn gryfion a blodeuog yn Dolwyddelen yn y CyfDOd yr ydys yn son am dano and yn unig gyda'r ysgolicn Sabbothol; cynelid y rhai hyn yn y capeli, ac mewn amryw anedd -dai yn mhen isaf y plwyf. Yn y Blaenau, IGriffitti jcnes, Brynmoel, oedd un o'r blaen- oriaid hynaf yn y Capel Uchaf, a Gruffpdd ei fab wedi ei alw i'r un swydd cyn i mi ddod yn alluog i gofio. Yr oedd y tad yn wr gwir gyf- rifol a galluog yn ei ffordd dyner a doeth i drin plant a phobl, a'i fab yr un modd yn wr gwir dalentog; yn ddarllanwr cyson a meddyliwr gvreiodiol, a medrus fel bardd a beirniad. Cafodd yr Ysgol Sul y Brynmoel hir nawdd y ddau Baenor drosti, gyda rbai eraill a ystyrid yn wyr grymus a dylanwadol yn yr ardal a'r eglwys, megis William Jones, y Bwlch, gwr aaawr yn dal tyddyn gOrtu yn y plwyf, a byddai yn wastad yn eistedd yn y set fawr dan y pwl- pud, ond ni cieir ei fawgyda y blreooriaid eraill yn nghofiant Parch Cadwaladr Owen. Yr oedd argraff ar feddwl y bachgen bob amser fod Jones y Bwlch yn un o flaenoriaid yr eg- lwys. Mab Llwynbedw, Nant Peris, ydoedd Mr Jones, ac ewythr i'r diweddar hen gyfaill rerddgar Thomas G. Jones, West Castleton, Vt., a elwid yn ami Yr Hen Lwyn Bedw." Cofiwyf y byddai plant ysgol y Brynmoel yn ystyried eu hunain yn cael gwell manteision ca neb yn yr ysgolion eraill ar gyfrif rhagoroldeb eu hathrawon. Nis gwn yn brofiadol am dani, gan na fum erioed ynddi. Ystyrid ysgol y Garnedd y fwyaf yn y Blaenau, a bu am dymor yn cael ei cbynal yn y Gorddinen, pryd y bum yn aelod bychan o hcni yr un pryd a'r Patch I R. Jones (Bardd yr Hendref) a'r teulu oil. Yno yr oedd yr hen wr duwiol Owen Llwyd fel ei gelwid gan bawb. a'i feibion Sion Llwyd. Bleddyn Llwyd, ac Owen Llwyd, teulu mawr iawn sydd all erbyn hyn wedi bwrw ymaitb eu llwydni a chymeryd yn ei le y cyfenw Lloyd, a'i ledu drwy y te rgw a1 a mwy. Byddai yno le bywiog iawn weithiau wrth holi ar y diwedd, gan na allent oil gydweled ar bob peth ddeuai dan sylw. Yr oedd cyfnod y dadleu bron yn terfynn y pryd hyny, and yr eedd ysbryd y ddadl heb lwyr oeri, felly hawdd ei ail enyn, a cheid ami ddadl frwd ya ysgol y Gorddinen yn parhau am ddyddiau pan y deuai y cyfeillion at euggilydd. Byddem ni y becbgyn yn mwynhau y dadleuon yn fawr er heb ddeall nemawr o'r pynciau a drinid. Golwg ddymunol fyddai ar yr hen wladwyr dirodres yn dyfod at eu gilydd o bob cyfeiriad a phob un a'i destament neu ei Feibl dan ei gesail, ac heb na Mr. a Mrs. yn eu plith, ond pawb yn cael ei adwaen wrth ei enw cyffredin. Nid wyf yn gwybod fawr am yr ysgol hon ar ol ei symud i'r Garnedd, am i mi newid fy lie a myned yn fugail i'r Ffridd. Awn gyda'r tenlu i ysgol Ty'nddol, p rthynol i'r Anibynwyr, a chefais agos i ddwy fiynedd o amser fel myfyriwr yn hon wrth draed gwr y ty, sef y doniol Morus Owen, brawd i Daniel Owen, CQSimor a'r Gaerwen, Cambria, Wis,, wedi hyny, Gan fy mod wedi dyfod erbyn hyn tua 13 oed, y mae genyf adgofion cliriach am y modd y cerid yr ysgol hon yn mlaen. Robin, mab y ty, oedd yr arolygwr a'r dechreuwr canu Richard Parry Caellwyn'rogo oedd athraw y bobl mewn oed wrth y bwrdd yn gylch. Ceid yn y dosbarth ddynion galiuog, megys Ellis ac Evan Williams, Fynadog Isaf; Owen a Harri Parry, meibion yr athraw Robyn Owen y Rhos, Capel Curig, yr hwn gymerai ei garhef yn y Ffridd, ac eraill. Ceid dosbarth o ferched yn gylch ar y llawr, ac yn y cefn byddai gwraig y ty, Cadi Rhobat. a'i Sosbarth o blant ganddi yn cael eu hyfforddi, tra yr hen dad Morus Owen yn y siamber gyda dosbarth cymysg mawr o fechgyn a gerethod. Ni raid bysbysu mai i'r dosbarth olaf y caf- odd eich gwas y fraint o berthyn. Bedroom yr hen bcbl oedd yr ystafell hon, a hen wely ,wainscot ynddi, a line yn y pen uwchben y gobeoydd i ddal man ddillad, hosanau, &c Eisteddai y becbgyn yn rhes ar ercbwyn y gwely a'r genethod ar fainc a'u gwynebau atynt, a'r athraw a'r gadair wrth y drws a'i wyneb at y ddwy res y disgyblion eisteddent yn ei wyddfod i dderbyn addysg blaen a dirodres Cadwai yr hen wr ei olwg bron yn gyson ar ei Feibl, a holai ni yn lied fywiog, a cban ei fod o duedd lawen yn naturiol gallai ddenu ein sylw ac enill ein serch yn lied lwyr ar y cyfan, ond byddai yr hogiau rai prydiau yn aughofio eu hunain ac yn ddireidus gymeryd yr hosanau a phethau eraill oddiar y line uwchben y go- benydd a'u cuddii rhwng dillad y gwely a manau eraill; ac nid anfynych y deuaiCadi Rhobart i mewn pan ein rbybuddio yn fygyth- iol i aiael poo pe h yn ei le, a syllu yn grafl gan uujsgwyl i'r euog gochi. Wedi methu, ai yn ol gan ein hail rybuddio. Cyn diweddu aem allan o'r siamber, tra byddai rhywun yn hqli y plant, a Richard Parry yn holi yn fanwi a doniol dros ben. Cofiwyf ei fod wrth holi am Obadiah, pen teulu Abab, yn cael yr ateb mai y gwr yw y pea teulu yn ein gwiad a'n y dyddiau ni. "le," meddai yntau, "Ond amibell fan lie y mae y wriig yn gwisgo y clos Yr oedd Richard Parry yn ddyn medrus iawn yn yr ysgol fel ei dad o'i flaen, yr hwn gerddodd o Bantmriog Isaf, neu hen Bant- mricg, Tanygtisiau, am flynyddoedd i Rhiw- bryfdir i gynal Ysgol Sul yn egos i gan mlynedfi yn ol. Crybwyllir ain dano yn hanes yr A. a'r T. C. yn Ffestiniog, ond yn Tanycastell, Del- yddelan. y gorphenodd Rhisiart Parry a'i fab Or un enw eu gyrfa. Y mae ei wyrion yn fyw, sef plant Margaret ac Owen Parry y Sarnedd. Daeth Harri ei ail fab, i'r wlad hon, ond nis 'gwn ddim o'i hanes. Dau fab y Fynadcg Isaf hefyd oeddynt yn rhai galluog yn yr ysgol wledig ond effeithiol hon. Yr oedd eu tnam yn chwaer i btiod Richard Evan, Blaen y Cwm, Penamnan, a fcrawd i'r ddwy oedd William Evans, Cwm- bowydd, Ffestiniog, un o flaenoriaid Anibynol y plwyf hwnw: Credwyf na fum erioed mewn ysgol a gweddiwyr tebyg i'r rhai oedd yn ysgol Ty'nddol-ElIis Williams yn arbenig, a'r hen wr David Williams, Ty'nycoedgae, a Morris Owen, Ty'nddol. Ceid hefyd yn mysg y gwragedd rai enwog iawn wrth orsedd gras- rhai roddent yn fynych brawf amIwg yn y cy- hoedd eu bod yn gvfarwydd a hi yn y dirgel. Dechreuwn gyda Sian Jones y Garn- edd, a'r Llan cyn diwedd ei hoes, chwaer i fam y Parch David Roberts (Dewi Ogwen), Wrex- ham, a mam y Jane Jones yr ysgriferjodd E. C. Roberts mor ddoniol am dani i'r Drych rsi blynyddoedd yn ol. Cofiwyf ei chlywed yn gweddio yn hynod afaelgar yn w 1 tos chwaer i'r Parrh Cadwaladr Owen, sef priod Robert Evans, Tynewydd Isaf, a mam Eli R. Evans, Cambria, yr hwn gyda Haw sydd yn bresenol yn yr hen fro gyda'i ferch ieuengaf. Un arali ydoedd Lowri Evans, neu Griffith, y Fynadog Isaf, a byddai y ddwy ar adegau yn methu dal heb dori allan mewn gorfoledd. Canu y byddai Cadi William. Tynycoedgae, a Cadi Rhobat, Ty'nddol. Ceid y ddwy yn wastad ochr yn ochr yn yr ysgol a'r cyfarfod gweddi yn cydganu tenor a'r meibion yn canu y prif lais. Nis gallaf ddweyd a ddarfu i lais yr olaf ostwng yn niwedd ei hoes, fel yr aeth ganu yr isalaw, fel y caed ei hanes gan eich medrus ohebydd E. C. Roberts, ond yr wyf yn dra sicr mai tenor clir geid ganddi hi a'i chydmares yr adeg yr oeddwn i yn mynycbu cyfarfodydd crefyddt 1 Blaenau a Lolwydde en Bu fy chwaer am flynyddoedd lawer yn gweini gyda yr hen bobl yn Ty'nddol nes yr oedd wedi dod i'w hadwaen gan bron bawb wrth yr enw Margiad Ty'nddol. Clywais yr hen bregethwr syml John Pritchard, Llanberis, yn adrodd ryw nos Sadwrn yr arosai yn y Ffridd iddo fod yn cadw ysgol Sul yn y beudai (barns) pryd y gwrthodid iddynt gael myned i uarbyw dy yn y plwyf; ac un o'r beudai oedd beudy uchaf gweirglodd rhos y Ffridd. Yr oedd yr hen wr yn hen iawn pan adroddai yr hanes a thros driugain mlynedd ar hyny. Yn bresenol dyma fi wedi dihysbyddu fy nghof oddigerth rhyw ambell chwedl am ryw ddygwyddiadau yn y plwyf. ond gvryddoch mor hawdd i ddyn mor ddyeithr i'r lie ddweyd thywbeth heb wybod i friwio rhywun. Gwelais fod rhyw frawd doniol o'r fro wedi bod yn gwir ddifyru ei gydweithwyr yn Ffestiniog gyda hanes hen frodorion ei blwyf ar yr awr giniaw, and y mae darllenwyr cyffredin y Drych yn sicr wedi fy nyoddef yn ddystaw am gyhyd ag y gellir eu dysgwyl gyda hanesion broydd fy mebyd. Felly ymneiilduaf gan ddiolch na chefais air croes oddiwrth neb hyd yn hyn, ac addaw y bydd yr un nesaf yn fyr.

I BWRDD GWARCHglDWASD pziy- RHYIMDEUDRAETH. Cynhaliwyd cyfarfod rheolaidd y Bwrdd uchod ddydd Mawrth, pryd yr oedd yn bresend, Mri Owen Jones (Cadeirydd), R, 0 Williams (Is-gadeirydd), D. Tegid Jones, John Rob- erts, Trawsfynydd, Richard Robeits, Richaid Williams, E. M. Owen, Edward J. Hughts. Edward Lbwelyn, Pacbn Collwyn Morgan, Jchn Hughes, Mri David Pughe, J. Davies Jones, E. R. Owen, Capt. Morgan Jones, John Williams, E. Ffowden Jones, Mrs Casson, John Roberts (Talsarnau), Owen Evans, Robert Richards, gyda'r Swyddog- ion, Mri Wm Thomas, Rich rd Patry a ]. Bennett Jones, D. J. Jones (Meistr), Dr J. R, Jones (Swyddog Meddygol), Mri Thomas Robeits (Clerc), a David Jones (Clerc Cyn- orthwyoJ). Adroddiad y Meistr. Dywedodd fod John Richards, ilongwr, 71 oed, wedi dod i'r Ty trwy ganiatad Mr Rd Parry Gotphenaf"25. Yr oedd wedi bod gyda'r plant yn y Debeudir. Pasiwyd i wneyd vm- chwiliad i amgylchiadau y plant, i edrych a oedd yn bosibl iddynt wneyd rhywbeth at gadw eu tad. Yr un dydd, daeth Ellis Jones, teiliwr, o Portmadoc, i'r Ty yn wael iechyd, trwy gan- iatad Dr J. R. Jones, Penrhyn Nifer deiliaid y Ty 72, ar gjfsr 74 yr adeg gyferbyniol Cafwyd 40 tunell o sleepers 0 Linell v Great Western, a tbrwy garedigrwydd Mis Williams, Cae Ednyted, cafwyd ei dadlwytho i'r yard ar ochr Llinell Gul Ffestiniog, a thrwy hyny arbed llawer i dalu. Pasiwyd diolcbgarwch iddi hi ac hefyd i Lady Osmond WiUiams. Yr Elusenau a'r Tlcdlon. I Yn Nosbarth Tremadoc, talodd Mr Richard Parry £77 18s yn ystod y pythefnos rhwng 266 o dlodion, ar gyfer £80 3s 6c rhwrg 273 yr un amser y ilynedd, ac yn gofyn am £77. Yn Nosbarth Ffestiniog, talodd Mr William Thomas £111 14s llc rhwng 356, ar gyfer Clll 14s He rhwng.356, ac yn gofyn am (11.2 Yn Nosbarth Deudraeth, taioddd Mr J Bennett Jones £ 66 17s 6c rhwng 234 ar gyfer £ 69 19s 4c ihwng 244, ac yn gofyn am £64-. An ryw. Gofynai bacbgen ieuangc o'r Poorbynam gymorth plwyful, gan ei fod yn wael er's amser maith. Derbyniai arian o r Club, ac erbyn hvn y mae hwnw wedi disgyn i lawr. Cadarnhaodii Dr Jones ei fod yn gwybod am y bachgen, a'i fod yn wael se eisiau cynaliaeth {nourishment). Caniatawyd elusen o 4/- yr wythnos Gofynai un arall o Blaenafoc, Blaenau Ffestiniog, am gymorth. Dailienwyd llythyr oddiwrth ei briod yn dweyd ei bod wedi gwneyd pob ymdrech i geis'o byw heb ddod at ofyn y iiwrdd, gan fod ei gwr wedi colli ei iechyd. Gohiriwyd y cais hyd nes cael adroddiad y Meddyg. < Un arall o Pencraig a ofynai am' barhad w elusen, gan eu bod wedi canktau tccyn iddo fyned i Rhyl. Caniatawyd 12/- i baihau, Gofynai un arall am barhad ei elusen. Yr oedd wedi decbreu gweitbio, ac yn ofni nad oedd ddigon cryf i barhau, Atalwyd. Yn yr Ysbytty. I Mewn achos un o Manod Road, yr hon sydd I yn yr Ysbytty, pssiwyri i gael Report Medd- I ygol ynglyn a hi bob mis. Un arall 0 Tanygrisiau sg oedd ei achos wedi ei obirio er y Bwrdd diweddaf, Yr oedd ei wraig yn yr Assylum. Cwynai oberwydd fod ei amgylchiadau yn wasgedig i allu cyfraru ond ychydig at ei chadw. Yr oedd ganddo adroddiad manwl o'i eniilion am y pedwar mis diweddaf ac o'i ddyledion. Pasiwyd iddo dalu 5/- yr wythnos. Cats am ddod ilr Ty. Mr Richard Parry a ddywedodd fod un o'r Port yn ei fiino ef yn barhaus msiau cael dod i'r Ty, ac y byddai yn llawer o hwylusdod iddo ef pe byddai iddynt ei ganiatau. Yr oedd wedi bod mewn amgyichiadau rhagornS, ond cwyuai erbyn byn nad oedd ganddo arian, a darllen-1 wyd llythyr oddiwrth ei chwaer yn gofyn am iddo gael dod.-Y Cadeirydd a ddywedodd mai nid noddfa i'r dosbarth yn ydosdd y Woik- house.—Gwrtbodwyd y cais. Pwyllgor y Byrddu Allan, DarlIenodd y Cierc adioddiad y Boarding out Committee." Cafwyd adroddiad manwJ, ac yr oedd un cais oddiwrth un o Llanfrotnen am gael plertyn o'r Woikhouse i'w [agu. Cadeirydd a ddywedo6d y:byddai i'r Commitee drefDU gyda hwy. Pasiwyd i fabw?siadu yr adroddiad. Gohebiaethsu, Darllenwyd llythyr oddiwrth Fwrdd Undeb Caergybi, gan fod pendetfyniBd tebyg wedi ei wneyd yn y bwrdd diweddaf. Gadawyd v3 mstar i syrthio. Clerc a cfynodd a fuasai y Bwrdd yn caniatau iddo brynu Type-writer atei wasan- ?-th. Yr oedd ganddo un mewu golwg g?ei th £25. ac fe gawsai ?10 am )r hen un, feliy, ?15 a gostiai. Caniatawyd iddo ei chae), diolchodd yntau i'r Bwrdd.

OYNQOR DOSBARTH LLANRWST. i Cynhali.vyd cyfarfod rheolaidd y Cyngor uchod ddydd Mawrth o dan lywyddiaeth y Parch. H. Rawson Williams. Yr oedd hefyd yn bresenol Mri. John Roberts, Edward Edwards, William WilliamL s, Isaac Hughes, David Lewis, David Jones (Llan- gernyw), Evan Roberts. Thomas Hughes (Clerc), a Maurice Roberts (Arolygydd) Derbyniwyd teierau Swyddfa'r RHEDEGYDD am gyhosddi cyfrifon y Cyngor am yr haner blwyddyn ddiweddaf. Ar gynygiad Mr. William Williams a chefnogiad Mr. John Roberts pasiwyd pleid- lais o gydymdeimlad a Mr. David Owen, Maesmawr, Llanddoged, ya ei brofedigaeth o golli ei ferch. Daeth Ilythvr oddiwrth Fwrdd Ffyrdd Cy- hoeddus yn » gl n a Deddf Gwelliantau 1909, ac yn gofyn am adroddiad gan y Cyngor ar welliantau tebygol o ddod o dan ddarpiriaethau y Ddeddf hono -Pssiwyd i'r Ardygydd wneyd adroddiad ar y mater at y Cyngor cesaf. Y Cadeirydd a ddywedodd iddo fod yn ym- ddiddan a'r Is gadeirydd, Mr John Davies, Bryniog, yn deisyf arno barhau i fod yn aelod o'r Cyoger, ond yr oedd Mr Davies, ar gyfrif ei afiechyd, yn methu gweled ei ffordd yn glir i gydsymo Mr Edward Edwards a ddywedodd iddo yntau fod yn siarad a Mr John Davies, ac mai yr un oedd ei deimlad.-Y Clerc a ddy- wedodd nad oedd angen am ddatgan fod ei sedd yn wag gan nad oedd wedi arwyddo ei fod yn derbyn y swydd —•Mr John Roberts, Bu Mr Davies yn aelod ffyddlon a da. Gofid mawr i ni fel Cyngor yw ei golli o'n mysg. "-Cadeirydd, Yr oedd yn un oi- .elo I- au mwyaf trwyadl ar y Cyngor. Yr wyf ys cynyg ein bod yn gosod ar y Cofnodion ddat- ganiad o'u gwerthfawrogiad o'i wasanaeth a'n gofid o i golli o'n mysg.Mr John Roberts, Yr wyf yn eilio, Bu yma er flurfiad y Cyng- or. Yr oedd yn ddyn clir iawn ei farn, ac yn ei mynegi yn ddiofn. Yr oedd yn uu o'r ych ydig hyny a chanddo asgwrn cefn, ac vn gallu sefyll dros yr byn farnai oedd yn iawn.Pas- iwyd yn unfrydol. Adroddodd Dr. Travis i 22 o enedigaethau gael eu cofrestru yn y Dosbarth yn ystod mis Gorphenaf, a 9 marwolaeth, Nid oedd yr un clefyd heintus yn y dosbarth. Mr. John Roberts a roddodd adroddiad o'r cynhadledd gynhaliwyd gan y cyd-bwyllgor Iechydol yn Ngbaernarfon. Bu yno sylw maith ar y modd i ymladd a'r afiechyd dinystriol,—y darfodedigaeth. Cafwyd trafod- aeth faith ar o! adroddiad Mr. Roberts, a theimlid mai dymunol iawn fu-isaicael raoddion i atal lledaeniad yr afiechyd, ond achawdd iawn ydoedd taraw ar gynllun effeithiol. Teimlid yn ddiolchgar i Mr. Roberts ara ei ffyddlondeb yn myned i'r gynhadledd, sc am ei adroddiad o'r gweithrediadau. Mr. John Roberts a ddywedodd iddo ef a'r Arolygydd, ar gais y Cyngor, gyfarfod ag Arolygydd Cyngor Bettwsycoed, wrth y Sarn groesa yr afon yno. Cawsant fod un gareg edi ei chario i ffwrdd, zc un neu ddwy wedi symud o'u lie, Yr oeddynt yn argymell i'r Sam gael ai hadgyweirio, ond oedd y gost i fyned dros chwe phunt. Y ddau Gyngor i dalu yn gyfartal aten y gwaith.—Pasiwyd yr argymelliad. Gwnaeth y Clerc gais am godiad yn ei gyflog gan ei bod ya derfyn blwyddyn arno yn y swydd, a bod y Cyngor wedi pasio i'r mater ddod gerbron ar derfyn y flwyddyn.—Mr John Roberts a ddywedodd y telid £ 45 gan Gyngor Seirionydd am waitheyffelyb, ac yr oeddynt hwythau yn talu hyny i Mr R. R. Owen. Yr oedd yr adroddiadau ffafriol gawsant gan Archwiliwr y Llywodraeth ar y modd y cedwid y llyfrau a'r cyfrifon yn eu cyfiawnhau i godi y cyflog i'r hyn ydoedd o'r blaen.—Mr William Williams a gefnogodd a phasiwyd yn unfrydol.

LLANGERNYW. BAZAAR LWYDDIANUS -Bu i'r Bazaar a gynhauwyd yma tuag at achos y Methodistiaid Caifinaidd droi allan yn llwyddianus iawn, a sylweddolwyd f 168 9s o ehv c!ir ar ol talu yr holi gostau. Mae hyn yn ilefaru yn uchel am ymroddiad a dehurwydd y pwyllgor gweithiol.

Ma?wo?eth Sydyn Edward. J.I Jones, Brodor 0 Ber,ma.ch_n:,o. I West Bangor, Pa., Gorph. 23—LTiariu- asom eto fel teulu sc arrai a phrofedsgaeth chwerw trwy farwolaeth svdyn ac annysgwyl- iedig Edward J. Jones, yr hyn gymerodd le yo nghapel Rehoboth, nos Sabboth y 17eg. Gal- I wyd ef i gymeryd than yn y cifaifod gweddi; I rhoddo-id yntau emyn allan i'w g-iou, a chaa- odd gyda'r gynulleidfa mor rymus ag y clvwvd ef erioed. Yr oedd yn ganwr tanor da. Wedi gorphen canu, aeth ar i liniau wrth y gadair i I arwaia mewn gweddi, a gwnseth y cyfarchipd atferol, Ein Tad yr hwn wvt yn y nefoedd syrthiodd i'r llawr heb fedru dweyd gair yn rhagor, ac yr oedd mewn ychydig fynudan yn y wIad lie nad oes eisiau o'i mewn. Ni chaw- som wybod beth oedd dymuniadau ei enaid ■< r y pryd, ond gwrandawodd yr Arglwydd hwy yn ei ffordd dda ei hun. Er i'r amgvJcbiad acbosi traslod a galer i ni, credwn ei fod wedi "gweithredu tragwyddol bwys gogociant" iddo ef. Yrydyraymayncyfarfoo a tiordd Duw yn y mor, a'i lwybrau yn y dyfroedd mawrion, ac nid adwaenir ei oi Gadawodd mewn galar dwys ar ei 01 briod a chwech o blant. Yr oeddynt all yn y capel ond Lizzie, yr hon oedd yo yr ysgol yn L<t.n-I caster. Y mae iddo fam oedranus, dau frawd, a dwy chwaer yn Penmachno, G. C. Yr oedd mewn tua mis i fod yn 51 mlwydd oed. Daeth i'r wlad hon yn 1882. Cjfodd angladd parcbus a llucsog ar yr 20fed, y gwasanaeth angladdol vn Rehoboth, y Patch W. C. Rowlands a Richard Thomas yn gweinyddu. Gosodwyd ei waddillion niarwoi yn mynwent Slatville, i oiphwys hyd adgyfod- iad y rhai cyfiawn. Yr oedd v Parch W. C Rowlands yn pregethu yn Ra:ine, Wis pryd y derbyniodd beliebyr yn hysoysu yr amgylch- I iad,-O'r Drych."

Rhestr c'f Casglyddion fu gyda'r 6!ychau Dr. Barnado, ynghyd &'r symiau ?as???vyO. £ s. d. Nell Jones 1 13 0 Nell Rowlands 1 4 6 Lena Davies 1 0 0 Claudia Williams 0 16 0 Miss Roberts, N. W. Hotel 0 15 6 Lizzie Rowlands 0 14 6i Eluned Griffiths 0 12 9 Edith Jones, Square 0 10 7J Miss Pritchard, Baltic. 0 7 04 L. Kate Jones 0 7 0 Ben Thomas 0 7 0 Cissie M. Morris 0 5 10 Olwen Pierce, U S-,A. 0 5 3t Ella Rc be s. 0 5 2;t Annie Roberts 0 5 Û W. Emrys jones 0 5 0 R. James Roberts 0 5 0 Morfydd Thomas 0 4 8i Amelia Edwards 0 4 6 Anoie Edwards 0 4 2 Owen Davies. 0 4 0 K. W. Ellis 0 4 0 D. W. Evans 0 3 6i! R. O. Williams 0 3 6 Johnny Thomas 0 3 6 Ed. J. Jones 0 3 0 Bob Davies 0 3 0 Miss Roberts, Queens 0 2 10111 E. A. Evans 0 2 9,1 Sam Williams 0 2 8 R. Arthur Jones 0 2 7 W. T. Edwards 0 2 65 Harry Griffith 0 2 0 E. Kate Edwards 0 1 10 (12 14 9 Gyrrwyd i'r Bank, Mewn aur-1 haner so v. 0 10 0 „ arian—2/- piece: 1-0 2 0 1/- do: 20-1 0 0 6d do: 82—2 1 0 3d do: 71-0 17 9 -409 „ pres-ceinioga,1690-7 0 10 dimeuau, 556-1 3 2 8 4 0 Cyfacswm £12 14 9 Yr oedd hefyd 7 UyrUng yn y blychau.—A J.

Hed beiriant Athro Cymreig. Mae Mr. W. E. Williams, darlithydd ar Physics yn Ngholeg PriJysgol Aberystwyth, yn adeiiadu peiriant hedeg, rhan 0 ba un sydd wedi ei ddwyn i Red Wharf, Sir Fon, lie y gwneir arbrawfton yn luan. Adeilarfwyd y peiriant mewn seler o dan y Coleg, ac ymddengys gryn dipyn yn drymach na'r math cyffredin a beiriant hedeg. Brodoro Bethesda yw Mr; Williams, a bydd yn gwneyd yr arbrawfion ei bun.

Tori i Dafarn yn Mhwllheli. I Dydd Gwsner, torodd lladron i dafarn y Black Lioci, Pwllheli, a dygwyd oddiyco £ 10 mewn aur ac arian, ac ychydig o cigars Cafodd yr beddgeidwad fod y ISadron wedi tori i mewn trwy un o ffenestri r cefn, ac wedi agor bollt cudd yn y drws arweinia: t ar. Yma I cawsant agoriad cist yr arian, o'r hon y lladratawyd £ 10, ondyn rhyfedd iawn gadawyd £ 4 ar ol yn y gist. Nid yw y lladron eto wedi dod i'r ddalfa.

V Oymro leuano a'i Awyr-long, Y mae Cymro ieuangc, 24 mlwydd oed, o'r enw WiUows, 0 Caerdvdd, wedi gwnievd gcrchestwaith trwy hedeg o Gaerdydd i Grove Park, Lee, Llandain, pellder o 160 o filltiroedd. Cychwynodd am wyth o'r gloch nos Sadwrn, a glaniodd yn Grovs Paik, ddau o'r glcch prvdnawn Sul. Feiriact yw ei awyr-long o wrjeuthuriaid hollol Seisnig. Broaor o Caerdydd yw Mr. Willows, ac y mae ei dad a'i frawd yn gweithio gydag ef fel pairianwyr. Yr oedd yn galiu gofyn yn y gwahanol drefi lle'r oedd wrth bas'o trwy awyr uwcbben, ac lij fu yr anb.3p ISei^f iddo ar hyd y Sordd, Yr oadd ei petrol wedi carfod pan gvrhaeddodd at y Palas Grisia!, a pharodd hyny ychydig anhawsder iddo gydag golwg ar duisgyn, ond diweddodd bobpeth yn eithaf dymunol. Cred ef y gall ei beinant wneyd mwy hyd yn nod nag a wnaeth y tro hwn.

Llorg Rhyfel Anfertho!. Nos Sadwin. yn mbortbladd Devonport, bu i'r Is Iarlles Clifden dori yr edef ariaa ddaliai y Rhyfel-iong Lion yn y porthladd. Hon yw y Hong ryiel fwvaf yn y byd, a mesurau s uth cant o droedfeddi o hyd, felly 204 tioediedj jn fwy na'r Indefatigable Bvdd arni 1.200 0 swyddogion a cynion, a bydd i'w mhaiut an- lerthol ychwanegu yn ddirfawr at ei chyflvmdra. Y mae o nerth deg a tbriug3in mila geffylau, a gall diflu o i gynau beleni bwysant ceuddeg cint a haner o bwysi i'r pellder o again militir. Gall ddal tsrawiad pelen wsdi ei thario dair mil 0 Istheni oddiwrthi, ac yn pwyso yr un faint a phe codid 35 mil o dunelli dropdfedd oddiwrth y ddaear Y mae pobpetb perthynol ijdi ar yr un raddfa eang.

Penodi Barnwyr Newyddion. Pasiwyd deddf riii wythnosau yn ol i wneyd dau farnwr newydd i'r Uchel Lys oherwyda y cynydd mawr yn y gwaith, a acbosid gan mwyaf gan y gyfraith newydd sydd yn tboddi bawl i apel am droseddau. Y mae y Brecin wedi cymeradwyo penodiad Mr Horace Avory, K C., a Mr T. G Honiige, K C. Y mae y ddau yn fargyfreithwyr enwog. Mr Horiidge a orchfygodd Mr Balfour yn I%Ioanceinioa yn yn etholiad 1906, a bu'n gynorthwy mawr i'r Blaid Ryddfrydig yn ySenedd. Ymddiswyddodd cyn yr ethoiiad ddiweddaf.

Wyth o ddynion i ddal dynes. Yn Llys Heddgeidwaid Manceinion, ddydd Merchsr, dywedwyd fod yn rhaid cael wyth o ddynion i ddal dynes ieuangc. Y Cadeirydd Wyth o ddynion ? Y Plismon: Ie. syr. Yr oedd yno ddau blismon, pump o yrwyr cek tram, a guard. Ciciodd mor galed fel y daeth ei hesgidiau i ffwrdd.

Y Canghellydd Adref. ..130 Mr Hald-ne, Ysgrifenydd Rhyfel, yn arcs gyda Mr Lloyd George (Canghellor y Trysorlvs) yn ei breswylfod, Bryn Awelon, Criccieth, o ddydd Llun hyd boreu Mercher, pryd yr aeth y ddau gyda cherbyd motor i Aberdyfi. Yno buont yn gwylio y Tiriogaeth- wyr Cymreig sydd yn gwersyllu yn Aber- ystwyth, yn myned drwy ei hymarferiadau. Dychwelodd Mr Lloyd George i Griccieth ei hun.

TREFN OEDFAON Y SUL Y METHODISTIAID. ENGEDI.-Parch. PKNIEL.—Parch David Hughes, Trawsfynydd GWYLFA.-Parch R. P. Griffith, Kermon. BETHESDA.-Parch E. James jones, MA, Rhyl. T\BERNACL.—Parch William Jones, Pare. MAENOFFEREN .-Parch. Rhys Morgan, Llan- ddewibrefi GAr, IZEGDDU, -Parch E. Vaughan Humphreys, Abermaw. BOWYDD.-Parch John Owen, M A., Criccieth. RKIW,—Parch R. W. Hughes, Bangor. BFTEIF,L.-I-arch J. E Jcnes, Glynceiriog. CAPEL SEISNIG (English Chapel). Rev. J. C. Rowlanc's, Swansea YR ANNIBYNWYR. BETHEL.—Mr Edward Jones (Asaph CoIIen). HYFRYDFA.—Parch J. Wiiliams-Davies. BETHANIA.-Parch J. R. Party. JERUSALEM—Parch D. Miall Edwards, M.A. Aberhonddu. BRYNBOWYDD.—Parch T. L. Joseph, Aber- gynolwyn. SALEM.-Parch. Thomas Griffith. i-;AItMEL.-k,arch, J. Albert Morgan. Y WESLEYAID. EBENEZER.—10, Cyfarfod Gweddio. 6, Mr E. R. Evans. DISGWYLFA.—10, Parch J. Maelor Hughes. 6, Cyfart-fed Gweddio. SOAR, RHIW.—10, Mr E. R. Evans, 6, Mr J. H. Robeits. TANYGRISTAU.—10, Parch P. Jones-Roberts. 6. Cyfarfod Gweddi. FFESTINIOG—10, Pregethwr Dyeit-hr. 6. Parch P. Jones-Roberts. Y BEDYDDWYR. ION.—Parch. T. Frknstone, Colwyn Bay. CALFARIA.—Mr Samuel Pietce, Penrhyndeu- draeth MORIAH.-IO, Mr Samuel Pierce, Penrhyn- deudraeth. CtERSALEM.—Mr J. Griffith (ieu.), Traws- fynydd. Pis JAH.—Mr Fhrltip Lloyd.

Cywilydd i'ch gwynebau chwify nwyn yma yn 79 mlwydd oed." Felly y protestiai dyn yn Abergele dydd Sadwrn yn erbyn yr beddgeid- wad oedd wedi ei gyhuddo o ddefnyddio trol i amcaDion heblaw gwaith y fferm ac yntau heb crwydded. Gollyngwyd yr hen wr dan- rybudd,